장음표시 사용
111쪽
DE FONTIBVs PHILOSOPHIAE PARS III. st
Ego cui primo modicum in Chimia partim videre,partim a fide dignis tum audire tum quaedam communicata habere contigit, negare non possum, quin non eius ope stupenda mi iacula tum Medicinam spectandor deploratis limorum morborum felicissimae curae, tum Artem Transmutato ita nar Metallorum unum in altu Monuersiones, tum Asa giam Naturalem: variae curiositates producantur; ita ut in pluri-ximis Natura iam ab Arte pene superata esse videatur; Sc ut ad propositum quaedam commemorem quae curiolum prae se ferunt. Nonne mirabile quid est, I erram pariter & aquam quandam, secundum lunae incrementa augeri, &decrementa diminui P nonne stupendum, Plantam arefactam, radice iba solum aquae cuidam impositam, s. aut q. horarum spatio de nouo virescere. Nonne portentosum ex improuiso i iitra Vitrei vasis inane, Siluani R bierum exsurgentem spectare S ut alia multa ommitam, nonne omnem pene fidem excedens, posse
Plantas & flosculos diuersos,intra Vitreas Phialas pauco teporis spatio S semper quando libuerit ta AEstate quam Hyeme ex liquida quadam materia produci Nonne inquam haec omnia incredibilia sunt,curiosa di pulchra, & tamen ab Arte ad inuidiam Naturae experiri se permittunt; Quid tamen dicendum sit ad illud quod Excellentissimo illi Viro scriptum fuit, hic pro nunc ne aut nimis temerarius in credendo, aut detrachor in impugnando esse videar, respondere nescio, Scio enim ab alijs possibilitatem rei illius, iam dudum rationibus explosam esse,
Scio tamen iterum multa quae ratio confutauit, Experientiam ad stuporem contradicentium manifestasse; Sed relictis his discursibus, videamus quid porro Ars in Natura possit in proposita machina,
quam breui declaratione & Pragmatia a mico lectori ita expono.Quatuor aut quot voles vitreae Sphaerae sic ad aptentur, ut una intra- aliam certo spatio dissita, recipi commode possit, quibus ut . v. g. Elementa ritὲ reserant, certa materia immittetur,de qua mox. In intimam Sphaeram materia terrea puta argilla picta, aut la Eur, siue sma-ltum, in secundam ipsum aqueum Elementum, in tertia aer continebitur, in quarta demum oleum de Been confectum, quod ruso colare ignem referet; quod si eiusmodi oleo careas, Vini Spiritum crocolluctum insunde, hic sincerissime ignem defaecatum aemulabitur, Veporro haec omnia intra Sphaeras suas concentrica consistant omnibus
axis cubi haemisphaeria insimul glutinantur9 traijcietur, ut a se inuicem nisi violente discedere non possint. Tandem Machinula haec in Superficie extima caelestibus zonis, puta AEquatore, Tropicis ; Zodia co, Ecliptica, & imprimis Meridiano conuestietur per quem axis lo
112쪽
ei ubi degitur traiicietur, ut circum polos omnes isti circuli materia-Ies stante vitreo Caelo circumgyrari possint. Qgo pacto autem motus induet possit consulatur Problema XV. XVi. &XVII. Partis tr. Quod si diebus si gulis Solem per unum gradum in Ecliptica
promoueas,Sym pathi-Cum omnino in terri, cursum caelestium Orbium circumuolutioni
expressisti. Quaeres quo pacto Sphaetae istae sibi inuicem inseri & includi
possint . Respondeo is aut in ossicinis vitri
rijs in iis misphiria sun di debere quae deinde
integra ab artifice in ' duo haemi spheria sci di, & demum glutinari. Glutinandi vitri rationem optime norunt artifices, Consule si sacre P. Athanasj Κircheti Magn: Bl. 3 6. ubi
praxim eius breuibus insinuat- innueram superius obiter, admiranda quaedam Artis Naturiram. tis opera, quae scio fui; mis curiosis l. ctoribus eorundem insciis, maximum mst seresciendi desidetium relictura, unde ut talibus faueam, libenter aperiam quantum circa ea tum vidi, tum ab a ijs didici: Videram autem ego in itinere meo apud Virum in cerinicisco summatissimum quem illo ita commendante nominate laon possum, flosculorum diuersorum veram & non imaginariam, intra vitreas Phia
las productionem, qui ex liquida quadam &quasi uliginosa mat ria intra vitreas Phialas Hermetice clausas contenta, modico adli: bito calore illico erigebantur & in sermalem plantam lijs& floribus onustam desinebant, tamq; diu perdurabant, quamdiu a calore mue bantur At quid tum, videram quidem, Sed Secreti particeps esse non potueram. unde tristis hine inde diu multumq; egi , quo illud cons qui em, Tandem amicus quidam meus charisimus pro ingenuitate sua mihi sauit&nescio etiam a quo acceptum pro vetissimo mihi
113쪽
eommunicauit. Ego longo tempore id secretum a secretis habui, &perquam maximὸ aestimaui credens nec dum cuiuis cognitum esse. At non dudum contigit quod in librum quendam Germanici Idiomatis inciderim in quo integram operationem illam, publico iuri datam iam reperit unde tu Amice charissime qui mihi a secretis habendam commendasti, ignosces, si etiam ego amplius non flebo,&hocce opusculo meo quasi per transenna intersera, tu illam, tum qiuasdam alias quas non solu a te, sedetia aliunde consecutus sum. Mundo communicaturus, partim quod ab alijs iam aurae publicae esse datum video, partim quod proditurum breui praeuideo. Sit igitur pro illis.
PROBLEMA II Varia Curiosa Spectacula Artis
Fluseoliare Nos intra Vitrum reproductio.
in Mipe de semine illius floris aut herbae quam producere vis
quantum sussicit, quod bene maturum colligi debet, a re tranquillo & celo sereno, illudque in vitreo mortario contusum seruetur in vitro probe clauso ne evaporet; In vere deinde nocte una alteraue in Phiala vitrea sub dio irrorandum expone, ablatumque ante solis ortum in vasculo reconde; Capiam ture tiam ope expansorum mundorum linteaminum aliquot mensurae mundi roris quem iterato siltrabis ac destillabis, donec quantitatem notabilem collegeris de fece aut sedimento roris, quod in Salem cal- cinatum ac denuo in rore destillato solutum semini contuso affundes, ut ad 3. . ve digitos supra semen humor emineat. Haec in vase congruo pro altitudine naturali herbae aut floris her- meticε clauso sepelies per mensem in loco humenti, aut fimo equino, videbisque elapso Mense, pelliculam vari j coloris humori supernata re,eidemque adhaerere viscosum quodam sedimentum, humorem vero satura viriditate tinctum conspicies. Exponatur deinde vitrum, interdiu quidem sereno Soli, noctu vero lunae ac sideribus, aere vero
114쪽
pluuio in loco scco seruetur, ingruenteque iterum serenitate, denuo Soli pateat, donee materia sussicienter excocta sitit Signum porro ops ris ad finem respicientis est si materia viscosa sensiman fundo crescat, pellicula vero sit pernatans de pereat, & totus humor in massam uliginosam in grossescat. Apparebunt etiam Sole subinde valide calido um . bratilia quaedam herbae lineamenta, evanido spectaculo sine colore tamen adhuc assurgentia; In fine demum subalbidus quidam cinis infundo subsidebit, E quo accedente calore modico germinabit ex tem, pore umbratile quoddam idolum colore & Specie herbam aut florem reserens, in cuius semine operationem absoluisti. Potest operatio tota, pro operantis selicitate atque aurae fauore bimellii lcmpore absolui, aut etiam in biennium &lius extendi.
Integram Abietum Siluam derepente intra Vitream concauitatim en/sci facere.
RFeipe Terebinthinae vulgaris albissimae lib. i. ponatur in ret
tam, admoto recipiete amplissimo, iuncturis non lutatis pro diuersitate oleorum emanantium, Stiat destillatio ex arena. Ex tib una semis terebinthinae elicere poteris libran, Semis Spiritus &olei aetherei, peste mutato recipiente immota retorta auctiore igne elice uncias duas olei flavi; tum vas adhuc calens mediocriter, ita ut materia in fundo retorix restibilis adhuc st sula ex abrupto auferatur, cauendo ruptionis ex frigore subito appellente periculum et tum eo ialoco ubi materia infundo retortae restat, palma manus hinc inde leui-tErleuiterque deducatur sursum&deorsum ,& tandem refrigerata plene materia videbis innumeras abietum sermas non sine strepitu rumpere, cum variis fissuris, per totam vas scircunferentiamura proportione &modu o, ut fissurae illae abierum imas undique prsse ferae tanta elegantia, ut magnae fissurae truncos, minores ramoS, minimε solia &fructus denotent, solida autem & f suris non intescepta materia occupat intei stitium q*od pro aere existimatur. Aquam Mineralem diuersas inse virtutes, Arti Naturitanti
REcipe de Minera Bismuti libras nouem, priusquam ullum ignem
experta sit, ponatur in retosta competente, magnoque&ca
paci apposito recipiente destilletur secundum gradus ignis per horas
115쪽
duodecina, ascendetque aqua quaedam tota candida & dulcis, haec iterum ac tertio lectificata purificatur magisque dulcescit. Cuius hae virtutes sunt. Primo Recipe huius aquae libram unam, & in vitro competente repone, ita tamen ut tertia pars vitri vacua sit, clausoque probe vitro relinque in loco quietor videbisque huius aqliae quantitatem semperio pleniluniis augeri, in novilunijs autem praeter partem illam quae accreuerat, amitti insuper aliam deprima sui quantitate: idque tu, na cursum suum iterante semper continget, hoc autem notabile,quod aqua illa sub parua aeque ac magna mole pondus primum nunquam
Secundo. In hanc aquam si quamcumque plantam una cum radice sua totaliter arefactam ita ut in puluerem teri posset solum quoad radicem immittas, ibidemque relinquas horis 3. aut . planta illa de nouo virescet, quasi nunc primum de terra germinaret. Tertio. Huius item aquae quantitatem infunde in vitrum & eidem cui se aquam destillatam ex herba aut flore quocunque, itemque uncias tres de Sale eiusdem floris aut herbae ad ijcias, vitrum deinde residuum aqua priore impleatur ad summum, & videbis non sine miraculo intra x. aut 3. dies crescentem inter medias aquas plantam, ei similem, ex qua Sal & aqua principio accepta erant, Zcilla plantula moro vitrci disi patur, eodemque denuo quiscente restituitur in praeteritum Statum.
Varia Meteora, puta pluuias, nivem, grandinem, tonitrua Ars Na-
Achina Meteoro Technica in hunc modum constru potest.
Ex laminis ferri, cupri, aut cuiusuis metalli hemisphaerium fiat, eique fundum a foris in modum scutellae cauae adornetur: Huic per superius ostium nives, glaciei frusta, vitrio. liam nitrum dec. ingerantur, dcita machina compendio admirabili absolui
116쪽
soluitur. Rore itaque primum Ioviali amicos respersurus, in subiectum angustiorix colli vas aquam infunde, & igni admoue, haec sensim calore in vaporem resoluta, serret Caeli tholis adfigitur, rursumque vi labentis stigoris adstricta in frigidum rorem abit, accensos sui spectandi desiderio hospites aspersura. Si minium aut rubi icam in vas Subiectum immisit is, & cum aqua insigniter dilueris, sanguineus imber a cauo Caeli fornice depluet. Si denique iratum mortalibus Iouem mentiri voles, solles adde sollibus,& violente. solum in hemisphaerium impelle,tunc enim& niueislocci S grando,& reliqua irati Iouis instrumenta attoniti spectabitnt. Vide quae de hac re prolixe tractat P.Athan. Κircher. in Magnete.
P R O B L E M A IV. De Instrumento Hydrometrico cuius ope differentia grauitatis liquorum indagatur. FIGURA XXXVII,
EFformetur instrumentum vitreum huius magnitu
dinis & formae vi figura annexa demonstrat id est fiat Sphaerula Vitreata A B, cum annexo sibi canaliculo C D, in pVtes v. g. Io. punctulis colore aliquo imbutis diuiso, ad fundum sphaerulae fiat alia minor E
qu.ae argento Viuo per canaliculum immittendo impleatur, obseruatione ii
immittendo habita ad liquorem in quo Sphaerula ad aliquod canaliculi punctum pio libitu librata sit Coli
117쪽
cando enim argento vivo turgidam Sphaerulam in liquidum aliqv lputa aquam aut vinum, dii igepter ad norabitur quousque ea mergatur, si enim liquor necdum ex punctulis quempiam contingas signum erit plus de argento vitio addi debere, in tantum illud augendo, quousque Septimum aut Sextum aliquido tangatur punctulum; quod si velo in uno ex liquidis dictis instrumentum totaliter demergatur S significabit nimium de argento vivo inditum esse quod exemptione modica eiusdem corrigi poterit; ita praeparato instrumento taliter ad usum procedetur Accipientur disserentes liquores pura aqua sontana, fluviatilis, palustris , marina, vinum rubrum , album diu ei sarsortis inque pocula collocatis mergetur instrumentum ijsde,& quousque sphaerula immergent canaliculique puncta attingent, diligentet adnotabitur fiet enim quod in liquoribus leuioris substantiae sphaerula prosundius mergetur inque grauioribus altius promine bir,quae dinferentia ex punctulis delicatis sibi proxime vicinis per quam iucundo spectaculo cognoscetur quodque sensibus imperceptibile antea pu . tabatur hoc allato instrumento quasi quodam cultello Anatomico clarE patefiet. Vnde crederem Medicis & aeconomis quibus ex substantia graui rantium liquorum bonitas indaganda incumbit non abs re futurum. cum faciliori & infallibiliori modo hoc haberi alias non queat. Causam autem cur instrumentum in leuioris substantiae liquetribus pre landius mergatur,in glauioris no ita profunde pro nunc ad serre distu.
li maiori id operi Deo dante reseruans; ubi sinus de hoc inibi agetur hic solum promita stare volens innuere non omisi .
118쪽
Altitudinem lapsus aquarum e X plorare. FIG. XXXVIII. XXXIX. S XXXX.
Via ad pauculos fortasse libellus Dioptrae Geodeticae a P. Valentino Stans in Uniueisitate Carolo Ferdinandaea Pra-gnensi Mathematum prose re pei Christophorum Fe dinandu Tureh deSStuim feld&Rostilial Iuuenem omni virtutum & vitae modestae titulo praeditum, meumque charissim uni Patruelem, sollenniter Disputationi publicae pyopc situs peruenit, in quo Problemate 12. de lapsu aquarum S libramento fistus agitur; breuem eius methodum Propositioni meae peropportunam bona ve nia Aut horis hic adducere complacuit. Voco itaque cum supra citato. libramentum aquae . horiZontalis pia ni per quod aqua decurrit decliuitatem . Sive ut vult Ricciolius. Inclinationem aluei per quem hydragogi ad aliquot millia pedum passuum ne aquas deducunt. Sit ne porro planum illud vere planum aut potius Sphaerae portio disputant Clauius &Clara montiu S. non curo.Quaeres itaque primo, quanta esse debeat altitudo fluminis, unde ad certam hori Eoo talis plani diliantiam aqua deduci possit, Vitruvius distantiae io oo. alii 'dinem pedum s. assignat. Kepleriis vero ait Vitruvium pro aquarum. libramento ducentisimam absoluti interualli partem requisiu;sse. Saluo meliore iudicio putarem ego pro singulis passuum millibus unum pedem lapsiis assignari debere pro duobus duos&c. quod etiam Romani aquae ductores obseruarunt. Ricciolius in Colmographia sua millenis passibus 1. pedes siue passum assignat ut numen lente is
Nota non esse necessarium ut tubi per quos aquae deducuntur, in aere sublimes erigantur,nam eodem effectu per te iram iuxta vallem in locum dc sideratum promovebuntur. Nota
119쪽
DE FONTIBVs PHILOSOPHIAE PARS III. s,
Nota secundo, nullum sontem sibi relictum sua scaturigine altius . processurum, rationem iam supra attuli. Hi ne deliberaturus an ex aliquo montium ad alium aquam perducere possis, libellam accire.
quod si enim fuerit altior fonte, actum agis, sin humilior apparuerit, poterit eo aqua d
duci. instrumentu autem libellandi so testscuti te toti Geodesit inseruies 3geniose no ita pri. dein fabricatus est
supra citatus P. Valentinus. quod DIOPTRAM GEO DAETICAM libello super illud
in publicum edito in titulauit,sed ut pluribus palam fieret inopia enim Exemplarium non paucos tam utili instiumento privos facit proque maiori commendatione Viri mihi amantissimi de quo pluribus paulo post) eiusdem fabricam verbis authoris pro bono pubi ico adnectere
decreui, habet autem taliter: Fiat ex materia solida&tractabili puta Ebeno, buxo, pyro, pom0, aut etiam ligno Indico, quod flexibilitati mage resistit baculus parallelepipedus, mundissime politus&in modum regulae aptatus, unius&dimidiae circiter vinae longus, ad digiti robustioris crassitiem latus. ad Α& B extremitates collocentur pinnacidia per quae deinceps obi cta speculabimur. Fiant autem extremitates cylindricae ut praefatae pinnulae pro arbitrio menseris torqueri possint. fiat alia regula CD in modum portulae priori ad rectos insistentis A B ex materia eadem, longitudinis eiusdem, aliquanto tenuior &compressior, quae inferni aliquantum extans in quadrum excavabitur, ut facilem priori ligno Praebeat ingressum , quo ad usum & votum menseris deinceps ut Iro citroque commeare possit. Infra portulae fornicem Ecirca transuersum axem mobilis & delicata esto rotula ex qua pinnacidium in delicatissimo appensum filo, sursum deorsum intra portulae latera agi pose
sit, Ad F perpendiculum esto quod Geodaetam mantiducet ut cum M usus
120쪽
sis tulerit A Rquidem parallelum horizonti,C D vertiealem retineat situm , sintellige quando altitudines dimetiendae erunt) alias vice conuersa. Hoc si negligas grauissimὸ Geometram in dimetiendis altitudinibus rerum necesse est hallucinari. Pinnacidia autem talia instrumento adaptabuntur. Esto lamella orichalcina quadrata tenuis ABCD, habeatque ostiolum circulare obiectis benε distinguendis E G F, ad cuius centrum conica pertingat lamella E H F, huius vertex H minutissimos deinceps apices contacta suo imaginario des gnabit. Altera Dioptrarum quae oculum immediate contigere solet, si minutum habuerit ostiolum no est quod aliam induat figuram. Tres autem requiruntur pinnulae, Pendula culti schema est I Κ L Mreliquae in extremi' latibus circulariter mobiles, prior qui
Constituto instrumeto restat numeros appingere.
rum quod oculum respicit, signandisserit decimus quis-- que gradus suo chai tere, produ is post quembis paululum lineolis, iuxta quas sequentes numeri lo 2 o. 3 o. o.&c. usque ad Io o. aut si placet Io oo. prout
libuerit S tulerit proportio instrumenti scribendi erunt. Demum inportula ijsdem interuallis eosdem characteres poteris adhibere quoS ad duo latera facie instilicet anteriorem.&obliquum latus commodE inscribes, sic tamen ut denarius siue unitas a bali portulae principium numerationis sortiatur. Haec igitur est fabrica . Usu eiusde si placet in librandis sontibus ita experieris. Si nimirum ex Amonte ubi sons incipit per pinnulam utramque in C locum quo sonte deducere intandis prospiciens, situm instrumento dederis horizonti parallelum aluod fiet ope perpendiculi in medio portulae dependentis; siquidem enim nec in dextram nec iasinistra in vacillaverit, prospicienti ad C erit C in eadem cum sonte