장음표시 사용
71쪽
Aqua auri suo relicta. iuxta mensuram sui perpendiculi in sublime attollitur.
stendo in decursu pluribus experienti j quo pacto aqua semel in sublimEdeuecti, indefessa m ditione sursum asce dat , & continuato tramite rursum delabatur, nunc dispicere libet, quousque sursum seratur, utrum perpendiculum iuuat quandoque superet, &an ultra illud inui ta cogi possit. Voco aute hic Perpendiculum. radium labentis aquaeper canalem horiaranti perrindientirem. pio cuius mensura aqua quae sueta v. g. in altum tollitur,per omnia ad unguςni se accomodativi si descensus aquae se tu causans ascensu na, fuerit . y. g. per - dum, totidem erit causatus a principio
aequilibrii eiusdem ascensus;siue qua' ta est profunditas descendentis, tanta erit altitudo ascedetis ex iisde terminis Vsque adeo pertinax & sui iuris est aquarum genius, ut nisi stratagemate eum ultro fallas,ne ad unguem prom ueas in sublime . ingenioso rem aggressus est dolo
Baptista Porta Syphone spirali&helicis
Vsus, ratus naturae sic vim se facturum; sed enimuero risit nympha semperiuris sui tenax , semper sui similis. Causam porro huius non alio refero quam ad uni sormiter dispensatas a Nais tura vires; potentia enim quae deorsum graue urget, eadem sursum continuatam promouet aquae molem:quanta enim deorsum virtute pollet,lanta & sursum, Cum enim descensus ille causet ascensum,tantum haud- dubie causabit, quanta est in descendente potentia. Suppono autem potentiam esse ut 4. v. g. totidem ergo erit in asce
72쪽
Perinde atque in libra, cuius unum crus ab hypomochlio, si deorsum aliqua virtus Vrs it,lcrus ait uni hecessari adem longitudine perpendiculi elevabit. Quoniam enim triangulorium AC E, BCF. duo latera EC, C A , duobus BC, CF,&angulus EC A, aequalis BCF, erit&basis AE, basi BF aequalis, ergo descensiis E A, ascensui FB consormis. Consulatur Fig. xi i. Declaro id similitudine alia Sparto Statica. Concipiantur aequalia duo pondera in aequi pondio I pendentia super K L horiχonte, quod si pondus H protraxeris vltra Κ L, ascendet necessario pondus Gad altitudinem descensui parem . quantum enim H discedita Κ L, tantum G erigitur super eandem . Eodem planὰ modo se habet Syphon: quod si enim liquor contentu, suerit in aequilibrio, consistet, sin vero crus unum seu perpendiculumL produxeris , statim dest tu sta priore aequilibrio aqua breuioris eruris attolletur, cedens potentiae maiori, neque plus neque minus quam si emotoris potentia. Quod igitur hic praeliat tractio& productio sparticum pondere deorcam , hoc agit perpendiculi aquei protensio ce
Aqua igitur iuri os relicta iuxta mensuram perpendisuli insublimὸ attollitur, quoi erat Hobandum . Et hactenus ferE de Gusis & prineipiis solium; nune de ipsis sentiatim machinis aliquid breuitEr dicamus. Qibae ex abditis Naturae scat hiis negotiosus Artis genius in auras elicuit, sibique aeterno faedereis sectatos, perenniter deinde mana: uros ad votum omnium flue iubebit.
73쪽
DE FONTIBUS PHILOSOPHIAE PARS SECUNDA
O Ieaquam bremser, pro iussituto meo, de aqvirum fontium e terravisceribus scaturientium natur L es' origine; de earundem Sybara tν centro, depote tia in communi sentes in aera subrigente ci ci disse rui,materia ordo rerumque feries possulare videntur, mr ad ima in particulari sent um techua ara γ' Naumaturg uaquarum Proteum quo 'tissimum consilν mei fuit) sensim defluamus. Agam proinde ιnbae Secunda Parte in particulari, deprincipiis ex patentia matrice, ad cuius imperium contra congenitum appetitum in inclinationem fontes in oblima seliguntur. Pssunt autem ut supra innui ad Sex capita seu princ0ia potentiae motrices reuocari: Vt pote in vim, que oritur ex LAPSU NATVRALI, quam ioco VIM LAPSUS.
Seeundo VIM ATTRACTIVAM SIUE SUCTUM. Tertio VIM EXPULSIVAM. Quarto VIM ADDENSATIVAM ET COMPRESSlVAM. Quinto UIM RAREFACTiVAM. Sexto demum
74쪽
Ex his potentos Machinuia nostra H lrogaticae aguntur inqtrarumfabra, ea , ἀescriptione non tam ordinis delectum aut principiorumseriem,'uam gustum scutus sum. Superi benὸ merrant mi sentes si etiam admorum
Clepsiuram Hydrostaticam construere.
g onga obseruatum est ab Hydragogis experientia , sontes
modicis in sui primordio seinitis ceu verecundia quada coercitos in auras eluctari consueuisse, qui ubi longiuscul processerint, posita modestia, in amplissimos alueors S mmtuenda ta ibus flumina in lentes desinunt; Hune imitari Genium de Arti placuit, proinde a tenuissimis exordijs , & modico princolpi piae ludium iacit. Fiant duae vitreae phialae, aequales magnitudine aibitrio Artificis permitto figurae aut rotundae, aut paruoblongae pro I bitu. inquariivnam id eli inferiorem humor leuior immittatur puta hicFerrariae aqua, in superiorem vinum rubi u quod grauius prisculu, certitudine indaganda utetur curiosus, instrumento Hydrometrico parte tertia adferendo impleantur ad summum usque sui,& in oscula minuta ad orificiu in desinant, sin tq, ita accomodatae, ut una alteri commode &absque effluuio liquoris sit perimponi pissit. aut ad serruminetur uniearum subtilis canaliculus,qui appidita altera phiala,utriusque liquo. res extremitatibus suis attingendo pertranseat. Et ecce videbituriucundissimo spectaculo,uinum quod in superiori ampulla utpote grauLus collocatum est, tenuissimo descriptum radio ad ima contendere, aqua vero in desertam eluctari stationem: Si eigo in superficie ampullarum iuxta mensuram temporis quo vinum rubrum descendith rae describantur, poterit Clepsidra Horometra haberi. Vinum enim descensu suo in fundo inferiorit ampullae se collocado&paulatim cresicendo, colore suo interualla horaria distinctissime designabit. Idem pGaeffari poterit cuni liquidis aliis distinctae grauitatis, ut sunt Spiritus Vini, & oleum de Been; ut porro disserentia horaria notari possit, iuuabie
75쪽
abit alterutrum coloratum esse, v. g. Spiritus Vini poterit croco tingi, alioquin enim horaria interualla non poterunt distingui. Ivota tamen, experientiam allatam cum vino rubro S aqua, non toraliter effectum suum in designandis ad finem usque ampullae,int Nuallis horariis sortiri, sortitur quidem & ad aliquod spatium, pura medietatem Vitri interualla horaria a vino rubro distinctim desiona. tutiat postea non vlira ita notari possunt ob confusionem vini cum aqua inaequalem. neque etiam aqua superiorem ampullam petens col re suum naturale reseruat, sed de vini rubedine per minima sui participat , ut unum chaos imposterum remaneat atque ita experientia ex praedictis liquoribus facta pro una sola vice valet. Si igitur quis clepsi-dram absque renouatione liquorum & perpetuam habere velit, impe mixti bilibus & grauitate magis differentibus utatur liquoribus, ct negotium dcsderatum consequetur.
Fontem pressione incumbentis aquae
Erinde atque prior, simplicissima haec est aquas in sublini
euehendi methodus, ex montis, domus, aut turris fastigio, per occultos canales 3e tubulos, aquam defluere iube, haec nativo impetu desapsa, in angustum coacta radium, soras in aera prosiliet,& confractis repagulis in omnem animosa partem dispersis radiis euagabitur. Amaenissi num Spectaculum viris etiam Principibus feceris. Si tubulum alicui Conchpς, Draconi, statuae, Balenae fcc. adferruminaueris. ex quo occultis deducta vijs lympha in auras exibat: videntur eiusmodi complures machinae praesertim Romae tam in foris,quam in hartis Principum. tum ubiuis Italia tota reperiuntur. in Germania Augustae Vindelicorum.in Boemia in Principis Iulii Saxonis Staccouerdensi Vir rio perquam pulcherrimae visuntur. Inter reliqua miracula est Neptunus in ripa cernuus, cubito incumbens, Hic praegrande lapi leum vas brach ijs adstringens tanto impetu vomit aquas, ut delabentis per confragosa impetus, toto pene exaudiat ur
76쪽
dia ur horto iurasses ad Nili catadupa te consistere. Totum porro mist risi in eo est quod ingens aquae ductus ex alto in ea sese praeceps amphoram latenter exoneret. Placet curioso orbi ex hoc principio nouam deamaenissimam virisque Principibus dignam sontis ideam de:
Fons Hydro Magnetico Horologus FIGURA XIII.
' A Maenissimi & curi sissimi sontis huiust prima vestigia&lineamen-lta fateor primum me Pr ante discessum meum in Muiso Mathematico P. Valentini Stanset e Socr Ie-l su Amici mei charissimi suspexisse, quod tam n l bile machinamentum nei temporuiniuria aut interiaret aut intra priuatos P. Tletes obscuru transigereti aeuum; huic meo de sonti l bus opusculo insesendum
l bona ipsus paceὰ putaui.l sic porro instrumeti fabrial ca habet: Super inani basesue camera aurichalcina siue etiam ex laminis ferreat is consecta ABCD quael pro arbitrio artificis vel l quadrata, cubi in modum vel oblongior, vel denique alterius ii regularis figurar ut hie factum confici po- relu in medio stati litur co- liimna parallelepipeda , oblonga, concaua, deforis ex ligno leui & terso, puta ebeno pyro&c. intus
77쪽
intus lamina serrea seu tu bulo ampliore inst ucta qualis est E FGH in huius superficie seu non se diei horae aequis interse interuali is distributae distinouantur, superne columnae huic insistit statua aliqua puta Neptunus &c cum suo Tridenter A lateribus utrinque duae vitreae collumellae N O P Q statuuntur; quibus vel quadratum vel cuiusuis a lius
formae aquae recipiendae idoneum incumbit. ex eius fundo utrinque
duo tubuli l L, K M, ex Iamina consecti ad i & Κ ad serruminati dese dunt ad basis planam superficiem LM. & hi, is quidem ad i. K M
vero ad 11 inferne incolumnam parallelepipedam mediam insinuantur, patentque osculis ut in R. Vteique duo epistomiola habet, nisi quod tertium tubulo lL addidimus, ut per incuruum&continuatum canaliculum si velimus aquam ad sit biectum vas immittere, p ssimus machinulam aquis plenam exoneraturi ut in S. Habeant praeterea tubuli isti laterales tubulos incurvos duos,qui in cylindros vitreos N OPQ ad O & Q inserunt ut, & adferruminantur. in fundo recepta culi parallelepipedi, ad R. est scaphula vel asserculus subereus. per quo iacet bonae virtutis magnes vide litera T. in fundo verti cylindrorum vitreorum sunt duo ex leui vitro Genioli, vel etiam ex cera, nutum artificis expectantes. Cum itaqne horas monstrare voles, a pestis let
Epistomiolis ad G & H. defluet aqua ex vase lΚ, & influet in interiorem parallelepipedi cameram per solaminella R, attolletquὸ magnetem cum subere vel scaphula sua sensim in altum, ut veniat prumum in I. sue horam primam, tum li. Sed si einceps. Quod si igitura soris lacertulam pictam ex charta vel cancrum vel auiculam &c.ac serrea magnete afflicta grauem superficiei extimae ad I collocaueris;
statim adhaerebit,&quia visu amaenissimum sensim ascendente intro magnete&ipsa lente deforis subsequetur atque ita fidelissini E horas
ascensu suo emetietur, paritet intra vitreos Culindros cum ascende nate aqua duo Genioli ascendent, & virgula horas in superficie expietas demonstrabunt, illud duntaxat accurat E aduertendum, ut aqua non precipitet, sed lentὰ seratur, & quati guttatim desiccndendo, crescat, iusteque horis commensuretur, quod facile piae stabis, si epistonitum modice dunta. xat suerit reseratum. Nota: quando aqua per canaliculos in praedictas cameras intromittitur, tum Syphonem incuruu ad S claudi opportere ne aqua non in R sed deo ilum per S delabatur, similiter si nolism gnetem attolli, siue lacertulam moueri, sed Dium laterales genies
etiam epistomiola reliqua V X claudenda erunt.
78쪽
Machinam Hydraulicam construere, in qua per tubulum infertie delapsus liquor, ali-ii um in sui locum ab imo sontis eum
catum substituit, & ad leges perpendiculi attollit. FIGURA XIV. - '
On e pulcherrima mihi semper visa est huiuslsontis costru tio experientiaque didici, viris insignibus, nymphae huius ingeniosissimae genium placuisse. Construitur autem hunc in modum: Esto vas A BCD. cupreis stanneisue laminis in quadrum coaptatum, quod pert'rstinctum: Eritquaeri ci maculum unum ex toto superne patulum ad A. alterum ad B benε clausum Simperuium aeri, nisi quod cana liculum cum clauicula desuper ad serruminatum habeat ad usum. Fundo eiusdem receptaculi, cohaereat tubus, tus F l H descendens ad patulum S inane H. Super hoc vale elegater fabrefactam machinam i Atlantem si placet aut neptunum tri-- riserum constitue, per cuius viscera occultis meatibus tres tur rubi, Vnus quidem praecise pertingens ad operculum E Beid ove adserruminatus; alter prope landum in loculamento altero .eons har. Tertius demum eodem ex Ndescendat ad S, qui Omnes vlis ciue ad Sphaeram vitream moli toti incumbentem prod entur. xvius. intromitte primum in loculamentum BEFD per canalem Oanuam ad summum,&intromissam bene clauso canaliculo O, Per. inserius ostiolum F ad subiectum vas H dcfluere iube: haec ubi morem etesserit, videbis amaenissimo spectaculo, aquam quae in va se H V, ad omnem nutum intenta tantispersubstiterat, ceu accepto imperi
excitam, statim in pedes se surrigere, & per tubulum Κ
79쪽
Sphaeram festino gradu accelerare,& in vitreo mundo spectabilis fieri. Insiluitem Machinam, paulo fusius descriptam, nuper dum P. Athanasii
Fireherii Artis Magneticae opus peruoluebam, lib. 3. Mundi siue Catenae Ma eticae parte Secuda sol. 42 o. incidi, diuersam quidem paululum figurae formam praeseserente, in subst alia tamen cui sthac eadem, quam Vir ille Eruditissimus perquam maxime extollit; esse non tantum iucundam, sed & infinitam inuentionum variarumateriam praebere, quod ut Verum. appareat, curiosus lector ex sequentibus percipere poterit: Excellentissimus. n. meus Maecenas, pro singulari
ingenij sui perspicacitate,proque magno gustu quem erga hasce meas nu-gulas habuit tantu enim quandoque sibi sumpserat laboris,ut ipsemet docatiori penna plurimas ex hisce passim delinearit figuras9ex principio allato, sequentem forma diuersa & faciliori construxit Maςhinulam, quam Iectori curiola , auctuarij loco inuidere minime visum fuit. Modus
80쪽
Modus alius eandem machinulam repr se mandi.
' Iat vas A B C D, ex Iaminis instar pedis, Vitreae Sphaerae appone.' daesormatum, diaphragmate E F in duo receptacula diuisum , ex
receptaculo A B, prope landum ascedat tubulus in vitream Sphaeram GH in minimu soramen desinens, alius ex
fundo Vitreae Sphaerae descendat i K, diaphragma E F pertransiens,Sub fineia sis L D fiat Syphon O P, ad L claui- .ula instructus, S ad M N in quatuor
aut plures tubulos minutis osculis suis sursum eminentibus desinens. Constructa ita machina .receptacula ABCD, ad Sumum usque aqua replebuntur;quod fieri poterit,si ex parte vaserum soramina adaptentur insu l idibulis inseruentia & quae iterum op-ρ portunE post infusionem aquae claudi l. vii possint. tum volens habere iocum, ela. uicula L reseretur, & ecce aqua ex receptaculo C D defluet in Syphonem O P.&dein per tubulos N M soras in π - si biectum vas Q R sursum saliendo mosiliet interim dum hoc fit, aer ex. Fuitreae Sphira per canalem I Κ succe. de recogitur, cuius loco alius enim si .itrea Sphaera ad amussim pedi suo ad. fixa sit succedere nequit aqua ex rece piaculo AB, per canalent Gu attracta, sumo impetu prosiliens, intuentibus iucundo spect lo tripudians se prodit, tamdiuque continuat spectaculum, quamdiu aqua in receptaculo A B vel in superiori machina AC pei sistit, unde si occulta via aqua receptaculo suppe-ὲ ditetur,