장음표시 사용
21쪽
ue perpetuo,perparire,certa quaiuam &constanti
visistit illa mutentur,quae miniones nisi est i , eontinuo illa perturbarentiar,&perirent: motionibus autem eiusmodi cla conseruari, quod illis, sydera, potisi
inum Blem, adducant , de a utant, quae acces sit, direcessu sim triciunt, ut nunc unum, nunc aliud elementum gignatur, ita eorum uniuersitatem conse uant. Rerum etiam, quae ex elementorum admixtione oriuntur,omis & interitus,seu metallorum & lapidum,
seu plantarum&animalium, vimq; & sacultatem, qua haec omnia oriuntur, a motionibus illis pendere, qua doquidem eodem Blis,& reliquorum accessir, de reces.si oriuntur, & intereunt, ut in secundo de omi est traditum. Omnia autem, si materia adsuerit, qualis adesse debet, timessario fiunt, agentibus causis propinquis, ad materiam illam accedentibus, ut semine animalis in matricem tamellae coniecto, semine plantarum in te ram spatis,quorum seminu vis omnis , ab illis etiam motioniblis excitatur, & tam potestate sesum talia eclant,vi illarum in aetum ducuntur. De hominum actionibus c ut puto) nihil Aristoteles nunc loquitur. Hi vero, etsi vi coe m ad hoc, aut illud magis sint procliues,liberes tamen agunt,&c ut dicitur) sipientes
astris dominantur. rem enim illorum a materia abiuncta est,elementaristinaturae particeps non eis, in quam clementarem natura vis coelorum maximὰ iunditur. Ideo hominum corpora,quod ex elementis constant,amotionibus superis, quemadmodum & elemcnta, reguntur, vimque illarum accipiunt, & ab eis dependia
ut certis temporibus melius, ceriis peius aciantur: cenis, si mala assecta sint, curari commodum non sit, Uiemadmodum subeam, & ante canem pulsationes incommodas esse statuit Hippocrates: certis nullum incommodum pendeat, ut in vere. Vnde ininum,&lanae potissimum, aspectus in pursationibus exhibe dis obseriundos esse, interito de diebus creticis Gai pus pracssit. At vero insiriorem hunc mundum cccto mi Resomaeus, cineri Astrologi maximὰ testantur. Vnde in primo de iudicis Ptolomaeus multa tradit, quibus & coeli essicientiam in haec inseriora, & modum, quo vis coeli in illa sendatur,docet, euius verba haec Ie- ,. guntur: Principio cinquit euidentissimum est, & veris Dosi probatione non eget, vim quandam ab aetherea,
,, ac sempitema natura transire, ac fundi in uniuersam teris rae circumpositam, mutationique semper obnoxiam ,, mrum, quaeliab luna sent, primorum elementorum,
is ignis videlicet, & aeris, quae ipsi videm contineantur, is & agitentu thereis motibus, inseriora autem omnia, is terram di avam, & quicquid millis natatur anima in tum, aut stirpium contineant,&coagitenti Nam Stax, ipse una cum eo,quod continet, omnia terrestria, Dis petuo si ordinat, di semit, & afficit, non modo per
,, mutationes statorum anni temporum,quibus vita aniis mantibus hictus stirpibus quisque suis tribuitur, aquam rum fluxus&corporum assectiones procurantur, v M rum etiam quotidiano circuitu, tum caleticiens & hu- is mectans, tum arefaciens & res iurans, constanti ordi- & modo pro figurationibus conuenientibus ac punis cto nostro ad verticem sto.Luna vero ut proxima teris ris mani sestὸ in terrena influit: cum illa enim e se M sunt,& commutantur pleraque,& inanima, di anima M ta. Ipsi fluui j vrra eum eius lumine nunc augescunt, is nunc decretant, ipsaque maria impetu diueris, pro-
is in illa oritur ac occidit, is vir. Denique tarpes ac
et ranimantes , aut omnino, aut aliqua ex parie una cum luna incrementa, & decrementa sentium. Iam stelli 'rum tum inerrantium , tum errantium decursus pluri- 'mum significant inaere, vel aestus, vel ventorum, vel '' Irmis, quibus conueniemer,& terrem afficiuntur. 'Imrum autem&co Tredientium,&esectione, suas 'commistentium interierems rationes plurimarum V& Wiarum mutationum causae fiunt. Nam qinnuis is 'lis vires in ordine generalis constrinximus antecellant, illae tamen in reliquis, aut adinum af id illi, aut d mu't. De luna quidem res est mani senior crebrior per interlunian medio tempore, atrii templent Iunia. De relinius autem & incertior, & interuallis rarior, ut dum illae apparent ut oculuntur,aut in aliqua declinatione sunt. His hune in modum consideratis omnibus consequens esse videbitur, non modo quae iam temperata sunt,ab illarum motibus necessario quodam modo
assici, sed etiam seminum, & initia, & persectiones sngi, & insermari pro eius quod ambit, qualitate. Haec& alia in 'mos,quibus intelligi poteit omnem huius mundi inferioris vim de sicultatem a literis lationibus
regi, rerumq; esum ortum,incremetum, per omni ct declinationem,ad illas, ut ad motrices causas, reserri. sint cognata, rum, qua aut dum irim, Uam in genere materia esse, '
censendi est, s subiectim enim, o quod patitur o modo nominamus. 9 quae autem ita causa en, ut viae motas principium, in eorum qua semper maciuur, facultatem referenda.
Ex his quae ex Dris de ecclo, I de ortu, & interitu
sunt repetita uplicem causini eorum,quae in hoc mundo inseriori gignuntur, celligit, materiam, di efficie
tem: materiam quidem,esementa quatuori elucientemtauiam,ctilestia corpora,quae semper mouentur. Ita mnam, quae in sublimi oriuntur,de quibus nil est disputatio,materia, effectriq; causa Gmuniter habetur. Nec vero de inui oum tib loquitur, ut Alexa. priori sua expositione interpretatur, sed de hoc, qui ambitu lunae comprehensus est,& in vicinia tesTae polim , in quo rerum ortus,& interitus cernuntur. Has ex omnibus elementis constare, in secundo de ortu 3c interitu tradidit. Omnia,inquit orpora mixta, quae in medio Nidi si intsimplicibus constant. Cuius ronem eo inli subiecit: Cum v dixisset in genere materiae S . s vocabulii, ut Alexin Philoponus inquiunt nondum incisimiliare, illud veluti interpretatusadi
cit id quod patitur,& subiectum est sie nominari ut esementa in ortu rem eo genere causae sungamur, cuius natura est, ut patiatur x ortui subikiatur,quae quidem causa materia Wpit nominari: quo aes in statuae aeneae, lignaci lapides in domus subricatione.Cumq; materia de primo omnium subiecto,in quod tandem dissoluuntur,dicatur,notauit Philoponus dictum non esse clementae se materiam, causim a s ιν υλει ειδε hoc eli, quae materiae jeciem reserat, siquidem ea causa non sunt, ut
prima materis,sed ut pollerior, & magis ypinqua. Sed eo ueuit Aris uancunq; materiam lic exprimere, α cuiuscunq; subiecti,seu primi, seu non primi, caus, modum,& genus, materiae nomine aut limilitudine declarare, quemadmodum efficientem causam, id ait esse, quo motionis principium ducitur. Vt aut quatuor et menta,rem mis in mundo inset ioci oriuntur,causam esse ait,ita colpom,que id orbem lenititur,vim re facultatem, sam cilcctri cinoiae motionis Pendeo pol -
22쪽
oplum. Quam vim& cultatem, illamin corporiun aer, ira, terra eiusnodi sint, quippe mare nuteriam' motum sempitemum, vimq; in corporibus, quae uti commune a quam disiluuntur, & ex qua constant, tur,eius motus es licientia insertam,quam naturam quis habeant, vicissim ex sese poterunt oriri, & quodque eo iure appellare possit, rerum naturalium causam,&prin rum in quoque inerit potestate. Materia enim illa po-cipium Alexander interpretatur. Ideo nonnulli in his, testas est quaedam , ad omnes elementorum mas a m ae ille non tradit, Alexandro tribuendis, sibi semper cipiendas apta, Vae aurem materiam communem non limites perperam hoc in laico ei tribuunt, hanc vim& habent,nec vicistam ex sese regunt oriri, nec uni imem
multatem Deum esse, qui diuinorum corporum prim rum potestate est aliud. Dixit autem in quod posti ei pium est. Nec vero Deus, ecclestium corporum vis, mo ditatuuntur quod alia etiam subiecta sim n quae
qua, ut causa essectrice, infe lora oriuntur, hoc in loco postrema ditatution sit,ut quatuor elementa,mixto dicitur: nec sertasse etiam motu ,sed eorum talis natio rum irataria dicuntur,similares pari disiimilarium, dera nobis occulta & abdita, nisi indibus, comprehendi hab totius corporis animati . Quanquam elementa po- non potest, quaeque motu de lumine,ut instrunienti in stremum subiectum corporeum dici possunt, cum ma- procreandis rebus utitur,quomodo aniniae instrumen- teria prima corpus non uti Porro de cometis, circulolatum in muneribus suis obeundis est calor. Eo minuae &aliis cognatis, Videlicet siciebus ignitis, priore lumine calor coelestis per uniuersum landitur,qui fusus lx dicturus est, quia ignis,qui reliqua elementa di norebus omnibus vitam assert, omnia gignit, de ab interia bilitate, δε loco anteit, sunt assectiones, in loco que illo, tu vindicat. Ex eo naturalem calorem viventia, & an Hum propius accediligenerantur, quali primmalia potissimum, finiuntur, qui naturalis calor, non omnium snt, quae post xlum, quod ante ruarici anima quidem ut multi putarunt rei cuiusque est,sed Uculis occurranti animae instriime m.Non etiam Iura est, vi Hi Aeprimum epmdem dubitamem aliquis de eo, mocrati interdum placet, sed naturae minister. QuTU vMaturare orae miraram eoam amambit,nis π um coeli motus, non vis eius prima ag s, sed in accipienda sit , quo ordisaei' maturad alia, mostrumentum illius potius est, ita nec quae in re quaque em n et riua nominantis . enim molo ad ipsus motus eiura ingenita est natura. ρος im ea quases sima tussiras,quantas ciumn propria cuiusque non inmunis causa , cum est: que cini iam ex ista tiamnetatibus per-c xlo comparata essectus habet rationem. Communis themim nobis sit, mira minoria eam esse nominilis fide
aut cm, non propria eorum quae oriuntur,caus nunc ribus. Aquae autem naturam cassiste em oe Ilare ... - - . non cernimus. cfieri pum,ut a corpore, quod circa tre
igitur quae principis suetumsit , φησ7- te ramsitum est diuellaturi immodi sunt, qua nobis fluuiu,repetentes, de ροωροι apparet circin, Crom unt,mane 'umina, oesiprofunditas es' minuun metu, Meaeteris, qua lassum cognata, di viem bis comperta sit. Illud vero quod inter terram est ultima autem aerem 'aquam terram καμ sto se Bdera interiectum, utrum censendum sit corpus unummi, eorumque singula msingulis poteriote ' Τ, aliquod secundum naturam, an plura: si plura, quo perinde ac alia,quidus Hum quidaci cms Umms, O quatenassuis loci distincta l. Ita spectare videtur,ut quemadmodum Olym Quatuor HemEla,ignem,aerem, aquam, terram,
piodorus innuit teriam rerum, quae in sublimi ori- ex quibus mundus hic inserior constet, esse, eaque vi-untur, proxinum scrutetur, cum iam communem re- cissim ex se oriri,alterumque in altero potestate ines. bus omnibus,quae in mundo inseriori fiunt, quatuor vi se sumptum est. Cum vero duo ex eis non esse istum, delicet elementa,tradiderit. Cum enim halitum dupli- sed etiam quid, N: quanta sint, quilae ordine inter se incem,humidum S siccum,materiam huiusmodi rerum milierso disponantur,c itum esset, terra videlicet &st constituturus, humisdusque halitus, qui aeream na- aquar reliquorum autem duorum qualitas&or non turam resert, v ne calidus & humidus, quemadmo- ita essent sepecta,imo vero etiam controuersa, dubidum & ille,ex aqua educatur, siccum, qui, quod siccus rationem de utroque annectit, veritatem inuestigat sit,&calidus, ad ignis smilitudinem di naturam pro- rus: cum praesertim quaestio haec loci eius , in quo rentius accedit, terra exhalet, doceri commodo non poc de Pribus agendum est,oriuntur, naturam, varietatem, lint, nisi prius ea repetantur, quae alibi sunt constituta, ac conditionem sit ostensera, nec parum momenti ad ac paulo etiam antea commorata, nempe principium earundem rerum materiam pruximam constituetam quoddam corporeum esse, e quo Gesoriam constat natu allatura. De aere igitur, quo totum hoc spatiiim, quod ira: praeterea quatuor elementa illi continuata, quae re- inter terram&vltima sydera interceptum est, plenum bus omnibus,quae oriuntur, materiam suppeditem,cau videtur , dubitare aliquem ait posse, quae videlicet eiussa essectrice in vim cstorum relat Praeterea quod nunc sit natura, & quis ad caetera ele menta ordo, utrum ut traditur, haec ipsa elementa vicissim ex sese oriri, omniaque in omnibus potestate i se, in terra ignem, a rem de aquam,in aqua similiter,& in caeteris. Quam naturam eorum ait esse, quae in uno communi subiecto conueniunt, in qiuod postrem cum intes si dis Lluun esse, quanta sit terrae moles, ad eas, quae ambiunt magnitur. Quod in s arte factis licet videre. Quae enim tudines, nempe syderum,n sphanarum, in quibus syde ex aere constant,omnia ita sehabent,ut quodq; in quo- ra infixa sunt Etenim Λs logiae theorematibus com-que potestate insit,&quodque ex quoque positi fieri, perium esse, terram nonnullis syderibus Iondi min statua Herculis ex statua Caesaris, & ex utraque circu- remes te. Aquam autem ipsam per se consistentem, de has aut sphaera, aut tripuli ut vas aliquod Ita quae ex au secretam, permanere non posse: sed in concam terni
ro vel alio metallo, itide quae ex caer Cum igitur ignis, careceptam esse, Diniaria sint & tamina nobis civHspicua,
videtur ira totum noc spatium repleat,tamque magno
caetera elementa interualla superet,an si ira sint corpora, quibus spatium hoc totum repleatur. Cuius dubitationis causam veluti annectens sibiicit, obscurum non
23쪽
spicua ,sia etiam alii aquarum gurgites praealti, nobis
culli,quasi doret,ipsius quoq; aquae magni nidinem cognitam esse, ina terra seiunci, non est, unumque gi
Dum cum ea inicit, in eius loca concaua &sinus maximos recepta: ut si terra, una cum aquis,quae eius Grauis
locis continetur,quibusdam syderibus longὸ est minor, per se aquam lono adhuc minorem esse necesse
sit.Necmaum tetrae magnitudine Geogrishi metium tur, eamq; cum astrorum magnitudine Astrologi eo serunt,ipiam per se absq; aquis terram aut metiuntur, aut eoasAnt. Cum ergo horum elementorum magnitudo perspecta sit, merito de aere dubitauerit aliquis, utrum tanta eius sit magnitudo, ut quemadmodum oculis videtur, multitudin ; exis inrat) totum hoc sp tium. proda terra ad ultimas usill stellas protenditur,repleat. An vero aliud etiam sit corpus, nempe ignis, &praeter haec duo, etiam aliud,nempe cccleste ab elementis diuersum.Ac si plura sint,ac tot, quot diximus, qu tenus locis inter sedit linguantur,m ad quem usq; terminum quodq; illorum, aer potissimum, qui insimum i
cum habet, protendatur. Dixi autem hanc qussionem, eo etiam utilem esse,q, sit de loco, in quo res pertractandae oriuntur,& quod ad proximam harum ipsarum rerum inueniendam materiam non parum com at Rupresin progressu perspicua euadet.Quod vero dubitationem proponem dixit de eo quod nuncupatur aer non autem de aere ictum id Olympiodorus putat, P no
nulli seravita ut, hoc est, spiritum illum semidum orbiIunae subiectum erem non spectabilem esse arbitrarentur, idq; abesset: itae; cum de toto corpore,quod inter terram & astra intercedit, quasilo esse de aere dubitationem propositam non es e, ita de eo,quod aer nuncuparetur Sed sueteris, vocabulla, obarare etiam commprehendit,sals .:m erihu demonstrahi. ia terra ad cstum spatium prolesum,non aere solo,sta igne etiam repleri. Nisi nunc aerem comuniter accipiat,ob eamq; causami mutat dubitari,quxnam sit ipsius naturanum illum i eum,qui propriὰ aer est.& in ἱ mutari is, quod aer quida seruidus videtur, distinguat. Sed fortasse de corpore illo, quod aerem nominamus, locus hic simpliciter exponendus: P quidem corpus nominari aerem dixerit, quia re vera&exquisite aer non sis, quomodo nec qui ignis dicitur,exquisitὰ ignis est, quandoquidem omnia in omnibus insunt, nec aliquod simplex Ac purum et mentum inueniatur, ut in secuta etiam de ortu S: interitu traditum est Illud vero quod ait quae corporiunelementa nomitrantur propterea ut alibi quoq; inomimus dicitur, quia simplicia quatuor corpora, propris elemeta non sunt, cum in materiam di sermam dissestrantur, elementid; ratio sit, ut minimum sit, nec in alia possit dissolui: elementa autem ab alijs dicta sunt, qui nulla alia eis priora principia statuebant,veluti Empla.& naturalium pleriq;. nquam & elemeta dici pose
sum pata in corporibus prima sum luae ad remn procreationem adhibentur,& inea,vt in simplicissima cor
Eosti a mixtorum fit disibilatio. Quod ait Phi-
i , q*Pstionem, quae de aeris ruuit oe in locor, ia essentiam illius non pertinere, utpote in libris de ortu & interitu explicatam, sed ad eius magnitudinem,non satis firmum videtur: quandoquidem aeris natura in progressu explicabitur, eiusque explicatisad quaestionem de eiusdem magnitudine,& ordine conducet Illud etiam,de ultimis Meribus. Alexan.non rocte
exposui, quippe qui ad citimi sideria. Solem dc Luna
retulit,cum ad extima debeat refers siquidem quisio 'non minus de s enim interii allis di utatur, quam dereliquo spatio a terra adccelum porrebo.De terrae ma-.gnitudine in sicundo de coelo diseriumus, magnam ii
de ea controuersiam inter c eographos esse docuimus. Quacunq; tarnen magnitudine esset ut qii ad ingem vim etiam mil tum stadiorum,quemadmodum ibi traditur, ambitu clauderetur, pm sole & alii quibusdam syderibus exiguam ese. Ptolomaeus enim, qui centum& octoginta millium stadiorum teres ambitum stituit. Solem centies & septuagies terra maiorem esse demonmauit: quod si ambitum hunc,aut ad ducenta quinquae ginta millia , ut Eratosthenes Arriano in Meteoris au- more cotendit, aut, quod in secundo de coelo striptum
est, ad quadringenta millia st: ita u, tamen falsium esse
copertum est adaugeas, hoc quidem modo octuagies, vel circiter,illo loge adhuc magis, Solis magnitudo ter in magnitudinem vincet. S ellas aut omnes fixas, quae notabilis sent magnitudinis, se aspectu tales apprehenduntur erra maiores esse Alphraganus tradidit. De sv-deribus vagis nihil firmu traditur. Lunam tamcn a te ra magnitudine vinci compertum est, ut Lunae ad terram proportio,vnius si ad. I9. quanqua uetolai, ut Pli
tarchus mscrt, maiorem terra arbitrati sunt,quemadmode Solem cui equalem Lunam esse Parmenides putauit. De Sole id, quod diximus, Ptolona compertum est Sed Maximander terrae aequalem esse credidit, eis circulum quo vectatur, de unde spiraculum illi esse voluit, si ies de vicies.terra maiore posuerit .Heraclitus ridicule latitudine pedali pmnunclauit, que Epicurus sequi tu , anualue illi,quantulus apparet,ai firmauit. Allax.iὸ decies terra maiore scribit. Seis huius rei veritas Ptol maeo, ut existimatur,cognita sitit.Vt ita, intellig1mus. terram, cum tota Solis,qui pedalis nobis apparet,iph ra,collatam,minimae magnitudinis esse, longe adhuc de seia in immensum minoris, si cum sipliaeta extima conseratur, ut recte dicatur coeli comparatione punctum essecum vero ramul Nastrorum Morundam comparatione, terrast una cum aqua comprehcnbi hocin. --
dos odixi in uso Astrologi eam sumunt,cum eam cum sellis comparant, ut vi licet globus unus sit ex ea . aqua constitutus, perspicuum ei, pcnest, quanta ipsius
term solius moles remaneat, eorum praesertim sententia, qui decuplo ab aqua vinci eam existimam. De quare in progressu. Porro aquam ipsam per terra sep ratam non esse, eius natura si ilis declarat. Ea enim. efiicitur, ut non consilia nisi cauo aliquo loco,& specu comi atur. Vnde Aristoteles ait, fluxum a pax, in id quod maxime cauum est, esse, atque etiam mare talem
Primum igitur elementum, pse vim habeat, a nobis. antra dictum est, quam ob causam totas ille. qujβp ris mutismbus cietur, mundus, eiusmodi corporis e lauplemur σhanc rudem optamem mmm Ddum - . emus,sed vetus quaedam priscorum homet num utemia vi edetur . Nam aether dicitur, vetusta appellatione evacuissest cuiussignificationem eandem ινι πυρas, hoc tr
24쪽
enim sevi aut bis aut raris, easdem in hoc IV men non rect)usurpauit, quippe vixistera Mhominum animos in orbem redire opiniones, sed i Vocavit hcc i, omitiauit autem Anaxagoras Un', nita dicimιs. Mih* , α re Haci, quod est ardereaia Cicero in liInteruallum, quod a terra ad extimas usque stellas bro de natura Deorum ait: Αrdor coeli qui aether vel
protenditur, aeris plenum non esse ostensurus, abel sum nominatur. Item enuis ac perlucens&mu mento, ex quo mundus superior, hoc est, coelum, con- bili calore senissus aether.Rursus, Aether qui constat exstat, exorditur. Cumque in libris de coelo diuersam ab alii silmis ignibus. Quibus patet Anaxagorae sente elementis eius naturam esse. tantoque illis nobilitate de tuam sesutum Ciceronemnon Aristotelis.Contra Apuexcellentia anteire, quantol ius, qu3m illa, caduco ictu Aetheris inquit,ppellatione elum ipsum, uel hoc inseriori loco aestat, docuisset, nobilitatemq; eluia laeque&Omnis sycerea compago intelligi; ur, non ut modi,& persectionem. itque naturam sempiternam, quidam putat,quia igneus sis & incensus, quod Gmotu sibi simili,& sempitem quo illud in orbem per- sibus rapidis temper roterii LNec vero selum Aristot
petuo cietur, perspexisset,lumi exeo,tum excommu- les Vocabulum hoc ita interpretatuς est,sta etiam Platoni hominum opinione&con assentque etiam ex voca in Crat Vlo, mi hae Stae τοῦ Aetabuli,aetheris, etymologiatviendisset, uec omnia bleui- - ὀν αμ ita,ἀci cth Dotiata A ui oz. id est ter in memoriam reuocans, illis veluti iam cons binis α β ὶα sic exponedum arbitror, quoniam et ad ciet ore exploratis, acquiescit, nihilque ultra de coelo Acm- τον ἀερα tisa, hoc est, semper currit circa aerem fluens,
dum esse existimat,quasi ea satis hipem; sint,ad intelli- quoci rea Sh dici potest. De opinionum reditu iugendum celum aere non constare aec astrorum inter- hid tenendum est, ut alias vicissitu1nes sunt rerum huualla aere esse reserta. Cumq; caeteras eius loci demo manarum,ita sententiarii de opini uni artium v&sci strationes communiter tantum attingat, eam, quae ex ratiarum:quae omnia delamur interdum,& ad nihilum
vocabuli Mohetymologia dum est, particulatim re- abeunt, aut vi, Se iniuria, veluti bellis, inundationibus, petit, idque, ut suam de coeli natura diuina&sempiter- conflagrationibus, pestilentia, quibus allapi tota aliquam scntentiam, nec suam istum, nec , se mimum exco- una prouincia ad internecionem ducitur:aut ' nihil insitatam, sed velinum quoq; placitum esse ostendat. t rebus caducis perpetuum est, nec sine vicissitudine:&enim ua, is v m vetera placere selent, ita etiam ad summum qu peruenerunt, rursus aguntiar retro, demmis suspecta sunt, cum praeterrim a caeteris omnino ad interitum tendum. Quibus tamen in interitibus quae distantiunt: exactiorem igiturdemonstrationem,& ct dam interdum diutius, tanquam reliquiae eius, si prius ligentem probandi rationem requirunt. itaq; cum di- erat,durant,ut de iis quae de mentibus diuinis consti xista, traditum antea esse, quam vim haberet elemen' pserat,in. i di Meta. Arist. testatur. Qu)edam prorsus de tum primum ioc est, corpus illud simplicissimumoria perdita longinquis temporum inter allis iterum instaumumque mundi elementum,ex quo superior mundus, rannitide quasi reuertuntur in luce. Vnde de casura brefabrica videlicet coelorum,constat tempe diuina iis ui eloquentia Cicero in Tusculanis ita aiu Oratorulam is mortalem & sempiternam, & ab elementis alis di se ducta ab humili venit ad sommum,ut iam quod riat uia issam, & quam ob causam eiusmodi elemento mundus raseri in omnibus, visere senescant,rebus breui tempo is ille superior esset genu ne quispiam, ut inuentu quod- re ad nihilum ventura videatur . Sed pro rerum humadam nouum ab aliorum decretis abhorrens, sentetiam narum vicissitudinibus,quibus historicorum libri o hane reprehenderet, adiecit, hanc non suam ibium sen- nes reserti sunt, explicanais, recta dictum est illud, intentiam esse, sed priscorum etiam illorum hominum, Aristotele in. Physici inmemoratum, res humnas qui ad hoc res ientes, corpus illud de elementum , circulum esse. Qiacias ita habe mundusq; sempitem ἀειρα appellarunt,maas troci r , atque etiam εειον, late donatus sit, aut certe innumeris iam annis, qua hoc est semperinc motu incitato currens,atq; diuinum, quam finitis, durauerit, quis ambigere debeat, easdem nihilque cum corporibus, quae sunt hic, astinitatis ha- quae nunc sunt opinuvies, & sententias, easdem artes debens, ut nomine, quo illa vocantur, nuncupari minimὸ scientias,aliasquoq; saepesiisse,& vari, casibus deleta, debuerit.Nec vero mirandum esse,veteres de so hae Cum p rtim, si stellarum constitutio & consigur opinionem,quae postea abolita fuisset habuisse,quando iis momentum a liquod asseri, in eadem,qua nunc sunt, credendum sit,easdem Opiniones in orbem, non semel, contiguratione, alias fuerint, de rursias-kturae sint. aut bis, aut omnino raro, sed infinitὰ redire. Cum vero Nemet inquit Olympiodorus rei alicuius seu a Anaxagoras etheris nomen ad ignem transtulisset, quip tis seu scientiae inuentor, gloriari de inestis debet, quanpe qui & superas partes, ignis plenas esse, de sicultatem do & innumeri alij in omni a ternitate eadem inuen illam omnem, armem appellandam censuerit,comm rint quod de praestantissima & humano generi villis, ineficit, eum, quod eiusmodi vocabulo, si naturam ma librorum imprimendorum arte dici potest.Haecin. appellatiit, rectes siet quanquam id non rem,quod cum hac aetate, aut paulo ante, apud nos inuenta sit,an- si oesum i eum statueret, nomenque illud ad ignem ac rea etiam suisse abri veteres excusi, in America superio xx commodaret, ut planius scribi nir in primo de coclo. ribus annis ut quidam fide digni testantur inuenti, des. Quo in loco verba haec leguntur: Sed de nomen cin- clarant. Mirandum igittar esse non debet, si ea,quae Arixa criit a veteribus eandem, quam no opinionem haben sotelis c nouade mundi seu coeli artemitate videbatur ν, tibus, positum adhoc usque tempus, successionequa- esse sententia, veteribus quoq; cognita fuerit, longori tam peruenit. Easdem enim opiniones, non semel aut temporis tractu abolita, Aristotidem reuixerit. γ, bis sed infinite ad nos peruenire censendum est. Qua- anico autem id, quod ambit, est non Alum ea, a propter suod , terra, dc igne, & aere & aqua primum quaeseruntur, corpora, ignem purum risint se, quod au- , coipus diuersum esset, summum locum aethera nomia tem inter terram astra interiectum est reremseu σm narunt, hoc est, quod sempiterno ruoicis Mathematicis , netonstrantur,satis se reconemra in tempore, nomino ei imposito. Anaxagoras autem plati, ab hac Drtasse tam pumsi opinione evi uis
25쪽
sent. Iziam1nsimpliciter mini sexistimatur, singuia, fer tur,magnitu fore parra esse: s visi ea hine ipse teriturini meae appareant . Dictum quidem est. Oantea in ua desupera loco contemplari sumus, Aed se
monem ei nutem ηὐκ cympi repetamus:si enim interualla
igne essem referta cetr corpora ex igne constarent, induis reliquorum elamentorum iampridem interiiset. Cum coeli substantiam ab Elementis diuersam, ex his, quae in libris de certo tradita sunt,constituisset, eum inprimis sententiam refcllendam putauit, quae I syd tu, Ac qitae eis interiecta sent, interualla, sphaeras videlicet cylines ipsa sydera ambientes, totumque mundum comple tentes, ignea esse statueret, ut reliquum omissmtium ad terram 1 esto porrectumares csset fenum, Eos igitur, qui ita sciuerunt, cum & sydera, ea parua qua nobis apparent, magnitudine esse astimarent, idoue ut rationi suam ipserum sententiam tollenti tessem
rem, ad Mathematicas demonstrationes animum non aduertisse, nec ea,quae illis demonstranzur,satis e templatos esse,nos monet,quae si ut par erat sontemplati sitissem futurum proculdubio fuisse, via tam puerili divam opinione sese abalienassent: quandoquidem numissamum simplexque est,putare, non maiorisvdera,
quam ea, qua nobis apparent, constare magnitudine rquini quidem illi respondebat,cum obiiceretur, si astradi rectum igne constarem futurum esse, ut mundus fueinserior totus incendio absumeretur: quod in mino
dum vitari illi aiebant,eo quod astra ex t: ae s m magnitudinis, ut, quanquam ignea una cum ccxta statuantur, elementa tamen inseriora absumcre non queant. Cum tur astrorum magnitudinem maximamessii,3 instani se quodami do,quZm conatur,maior . Obear
que causam,&sphaeras, quae illas in se iniixas habent, immensa veluti mole constare, naematicis principi monstratum sit, con pii reliqua elementa iamprident consumpta sitisse. lae pia re & in Theorematibus , seu his, quae contemplatus est, de supero loco, dictum esse
testaturi non quia hanc rationem in ea contemplati
ne aut disputatione attulerit. Scit quod de hac ipsa Ndisseruit, & stellas igneas non esse tradidit, rationesqtra diluit ex calore & sumine ductas, qui biis illas igneasese persuaderi potuissemiis. Secundum enim deerelo potissimum intelligit, qua parte de stestis agere aggreditur. Quo in loco haec domiquorum elamentorum consumptione ratio non allatur, stat, cum in libro priori coelium totum seu corpus, equo coelum constat diuersam ab clementis naturam habete ostendisset, rationi consenum esse docuit,ut ex eodem corpore sydera conflant i nec calore aut lumine per uniuersum ab illisscio esses, ut igneam habeant naturam. Aliam eruntam uncalorem hunc habere posse,nempe motionem cocti colarrimam, 'derumque ipsorum cursum concautissimum,quo aer veluti attermisi& attritu paritum mutuo
calidus redditur. Illud vero animaduertendum est Phihisonum hoc in loco ut ego quidem opinor lapsum
esse,qui putat non astrorum sesum, & s aerarum cc stitutionem igneam retali: sed doceri etiam , intereatulum inter terram & coelum i nis plenum non esse, cum tamen apertὸ dicatur,cos eius in interuallum aereplenum posvis auod autem, it, corpora quae inoibem
sciuntur, non solum stellas esse, sed etiam sphaerari vectra iidem dicitur. Sed tamen cum siphaeraestellarumn ti, moueantur, stellatumque motio magis quain Diar,
mum cons visit, de sellis potissimum dicti est: s o R. A R. ri
per id vero quod ambit,si tramm corpus Intellectum est. Qim ad ea attinet, piae in Mathematicis demo
stiari ait, astrorum puto A sphaerarum maximam imtelligere magnitudinc qua esticeretur, ut si igne in starent, reliqua in irem verterentur, utpote parua, &quae tanti ignis sustinere vim non possent. Demonstratum autem est, Solis stellam terrae mole mulio maiorem esse, Eiusdemque sphaeram totam, sphaeram ignis ambitu Lunae comprehensam, octici millies continere, ut spherae ultimae magnitudinem, ad sphaeram ignis, totum id corpus,quod a terra de ambitu Lunae intercipitur, collatam,immensam esse animo concipiamus.Illud autem de Solis sphaera, ex interuallis inuentum est, quae inter terram & Lunam, terramque de Solem sunti teriecta, quorum eam rationem volueruntesse, ut jacium ad terram a Sole porrectum spatio inter Lunai di terram conchis circiter vicies maliis sit Quod si ita habet, totius si itiae solis ad eius cor, in quod ad Litnam pertingit phaeram, ea quae dicta est proportis,exoritur. Quodvis enita selidum metiuntur, longitudinei fi liiitudinem ducte,rursin iuς nun ςr qui hoc ductu existit, inprosunditatem seu altitudinem ducto. Cum igitur spatium a Sole ad terram potae tum ,omni ex parte, id quod a Luna ad terram protenditur, yicies con tineat,si ila se ducatur,quadringenti exitant, qui rursus in viginti ducti, octis millia coiificiunt. Quapropter
cum spatium 1 terra ad Lunam unum sit illorum visinu, umimque in se ductum, nisi unum consciat, totius corporis hoc spatio comprehensi, ad tritam Solis siphaearam unius, ad octo mille, proportio remanet.Cum v
G , Sola ad extimam vio sphaerram immensum etiam veluti iit interuallum, quod obsiti ionensitatem inia uestigari mathematicis se non potuit, vidi certit coapiratione comprehendi potest, qualitum Iph ra illa totum eorpus ambitu Lunae conclusum mgnitudine superetiProinde si igneum totum corpus esse omnia pro 'aldubio iampridem essent consumpta, emeriise cuni
ignis rerum omnium maxilia activus sit, sicilesie aeoto reliqua omnia in se conuertat. Calor enim,is pae potisiimumsccitati,qualis in igne est, adiunctus,nil agen dum nuximeaptus cst,ut qui id, quod patitur, quae res in actionei necessaria est, egregia diuidat & incidata Quam caloris ad diuidendum ac incidendum si ult tem inde intelligere licet quod Bluat rarefaciat fundat. di in intima quaeque sese insitaret. Reliquis igitur et mentis sua maxima agendi vi ignis interitum iampri-dcinattulisset, eaque in sui naturam, prout contrario. rum agentium mos est,conuertisset, si rima mole, quanta coelum est, constaret. ae res inde etiam consima
tu si od caetera elementa igni sunt pabulum.& in illud lacile mutantur. Sed si haec ita habent,quid nunc prohibebit, quo minus ignis aetem accendasii e reliqua omnia,praesinam cum mulio maior ignis iit sphrra, quam aeris, ut decupla proportione, Aristotelis sententia'. eum vincat , qua eadem aere aquam, de hac terram tu perari arbitrantis . An vero vis est culi , quae clementa
impedi' quominus vicissim sibi interitumasserant i Ita enim cenaerit no illi, nec aliter dissicultatem hae pos. e vitari putam . At hoc modo ad coelum igneum qui dem esse dicere possemuς, scit vi aliqua superiori impodiri,quominusreliqua elorientaconita meret. An illud potius dicendum es non tantum ignis nube es qui totum aerum perdete valeat. Nam quanquam acre multo maiorJUniit, aerem tamen, quia torus corretiu
26쪽
yst,igni circumqu)quesus 3 reluctari. Accedit quod ratio momentum habri, syderibus igneis postis , non ex interuallorum ista repletione. Ei vero densa & compacta calorem immensum ex se sentirent, quoniam tuae e lida aut stifida sitiat, quo solidiorem Scompacti rem habent substantiam, eo ori calore aut frigore sunt praedita. Nunc in igne qui canum Lunae repletenui Iuni tale densium & compactum est colyus: quapropter aerem aut reliqua elementa non perdit, quailsuamproximas aeris partes aliquo modo exiccat, quibus &aliae usq; ad certum terminum scit spatium exiccanturi eademque caloris est ratio, qui cum in aere ut in ignexantus non sit, propinquioribus aeris panibus ab ipse
Atqui nec aeris duntaxat sunt M. Cmmm savia ea corpora, quae eiusdem ordinis sunt,proportionis aequabilitatem excederet, idque etiam si dissius elementi, is locus qui inter eri terram medius emplous Ilaruatur. am terrae moles qua omnis etiam aquarum multia
ludo comprehenditur, nulla ut ita dicam pars est, ad
ea qua continet magnitudinem comparata. Nec veo moles tanta se excedere magnitudine intuemur, cum ex aqua secreta aer oritur, aut ignis ea aere. At necesie illuniuersam aquam ad totum aerem eandem habere proportionem. ι aqua tantulum, Anque exigua aὸ eum habet aerem qui ex ea progenitur'. 4 Interitalla syderum una cum eo spatio, qui ad terram
usque protenditur,aeris plena non esse, iis verbis docet, ratione ducta ex communis proportionis aequabilita N: vae, si plena aeris illa essent,in elementi xtollereturi qua eadem rλtione totum spatii im ab ultimo coelo ad terram protensum, non tantum non sblius aeris, sed nee
aeris& ignis simul plenum esse ostendit quod etiam in verbis proxime expolitis demonstrauit. Communis autem proportionis a cluabilitatem, in elementis tolli eo colligit, quod terrae & a piae tota moles, aeris solius, aut aeris de ignis comparatione, nihil quodammodo esset, si totum id, qu od ambit, uno illorum, aut etiam
utroque esset resertum. Fieri vero non post ut aer te rae N aquae molem magnitudine tanta exuperet, cum in eorum, quae vicissim aliae ex alijs generantur, partiabus tantam proportione exuperantiam tum videamus rquam tamen cerni oporteret, si in ipsis totis inueniretur. Ea cm enim unius elementi partis, ad alterius, quae ex illa gignitur, partem , proportionem esse , quae est totius ad totum. Atque haec ratio est in his verbis conclusa: quae perspicua erit, si noscamus primum proportionis area litatem idem 'esse, quod eius similitudinem, illae uales N portiones dicantur, quae si miles sunt. Similes autem sunt omnes duplis, aut quis dri piae, aut omnino alterius generis multiplae: item sesquialterae inter se, aut sellii tertiae, quarum propo tionum similium, quanquam aequalis dicuntur, aequales terminos este non est neceste. Viniti Uiatu ad
odio proportio similas ei est, quae decem ad viginti,
cum tamen terminis ina Nualibus constrer, quod genus proportionis geometricum dicitur. Noscendum praeterea est, clementa proponi tm inter se habere, Camulae aequalem, ut quam p Ortionem terra ad aquam habet, eandemia aerem aqua, dc ad ignem aer obtineat. Quod cum in eorum tenuitate & crinitie doceri potest, si iidem qua Uio terram tenuitate si Peral, eadem aer aqua,& ignis aere tenuior esse exustimatur, tum in ortu, quo aliud ex alio oritur, ut quinniam ex una terrae portione, decem, verbi gratia, a quae portiones oriuntur, ita ex una aquae, decem mi iς,& ex una aeris, totidem ignis progignantur, qua ortus ratio similis ex ea, quae dicta est, tenuitate di crassitie, scii densitate & raritate ortum habeti Nam quo densius aliquod est corpus, plures eiusdem magnitudinis r rioris corporis portiones ex eo oriuntur. Ex quael mentorum proportione magnitudinis eorum inter se proportio cosequitur, ut qua magnitudine aqua terram ita perat, eadem aquam aer, Ad hunc ignis excedat. Ac proinde cum ex una teriri parte, a lus decem fiant, aqua terra decuplo maior erit, eodemque modo aer aqua,&ignis aere. Ita magnitudinum, qua elementa sese vin- sun. exuperantiam, ac p oportionis, quae in illis inest, communis ariluabilitatem,ex partium illarum ortu munio Aristo es colligit.Quae proportio, quatenus inest in omnibus ommunis dicitur, pratenus similis aequalitatem habet. Hanc igitur psortionem Aristoteles ait tolli,si interualla syderum una cum stratio ad terram porrect aere plena ponantur,aut illa quidem igne,spatium vero Luna ad terram aere,ut totum interualliam
terra ad ultimum coelum protensum, aere S igne sit plenum quod quidem ita habet. Nam cum ea tantum, quae dicta est, partium .inmemorirm exuperantia etac statur, sit proscces, ut aer decuplo tantum aquam, centuplo terram, ignis vero aquam cemirplo, terram
millecupla excedat. Quae exuperantia in sinit. maior esset, si spatium quod dictum est, do intem ita, aut aeruleso,aut igne simul de aere esciit reserta. Explicatu a. antea est, quanta magnitudine Solis sphaera, sphaeram
ignis exupera ut totius corporis ambitu I uri comprehens, ad sphaeram illam unius ad octo millia citer i portis,ac proinde sitatione comprehendi vix posse, quanto extimum coelum, ad quod a Sole inimcnsum veluti est interuallum, mundum hunc totum subluna rem magnitudine vinceret. Quid igitur, si ad terram solam de quam tota illa magnitudo conseratur, cum privstrum Mathematici terram, coeli comparatione, punctum esse demonstrent. Quod Aristoteles nune
momi, terram, aquarum etiam multitudine compre
hensi,nullam veluti panem esse,s ad eam,qui continet de ambit, mreniti actinem conseratur. Illud vero inter caetera in Aristotelis ratione dubium est, quemadmodum ea sit tintiis ad totum, quae partis ad Irariem, porti rem ex tetrae poritone una,&cem ut putatur aquae portiones gignantur, ipsaque tamen aqua tota terra magnitudi quemadmodui aliqui tradiderunt vinci videatur, ut etiam illud dubium sit, quod paulo ant Edictium est, aerem decuplo aquam, de centui terram, ignem vero aquam centuplo, de mille plo te iam tu are,quod ex eo ortum habet,quod statuatur,
aquaru decies terra esse maiorem. Ea autem minor via tirum in ipsi terra contineatur,in etias concaua I
Rc ta,mansit; altitudo nullibi adhuc phis mille aut
duorum millium aut paulopluςpassuum inuenia sit, ut etiam si tota terra aquis esset tecta, quod tamen Elsum este, tot habitatae regiones demonstrant, multo adhue minor terrae magnitudine Mus moles manere cum terne diameter Ptolonum sexagina millium sit, vespa lis num stadiorum; quae minima est diamenti magnitietudo ab his,qui eam nictiti sunt, posita. An vel cesta
serium non is,ut quae partis genitae ad eam, ex qua g .mraest,proponi , eadem totius sit ad tutu: vetui ne
27쪽
cach non est, ut eatinius, quo ut in ur, ignis ad omnem uiateriam, ex qua gigni potest, exemi li gratia ad ligna proportio sit,quae partis est ad partem. Nihil igitur im-
Dedit , quominus ex terrae portione una, decem si itast aquae oriantur, quum tamen aqua tota minor sit terra. Nili sertasse ea, quae ad aquae paruitatem ostende damillata est ratio,mometum non habet, aut quia non omnis adhuc aquarum altitudo comperia sit, vellati ea.
ix polis subiecta est, quam immensam esse probabile
cct,aut quia intra terram cauitates maximae aquae repletae inuenianrur,aut ob utrunque,quo essetatur,ut terrae
moles,aquae copia exuperetur. Qi stio iginar la re, a me etiam Aristotelis ratio hunc in modum sit ossic ta. Cum vero ille elementorum aequabilitate IV mira inerualla, ac totum a terra usque ad Gesum protensiim spatium, aere plenum non esse demonstrauerit, Philoponus m Mundit, quod uniuersum mancum ens sum, utpote pulcherrimo, & ad gignendum vitam; imparilenduiu maxim id co e tento, quod est ignis, destitutum. Nam , qui est in nobis,& in reliquis mixti ab uniuerlitate sua, quemadm Hiin, & c tera elementa,dependere.Iieri vero non posse,ut si caterorum elementorum suae sum uniuersitates , ignis
quoque non siit,ad quam sumus de ignitae exhalati
proficiscantur i cpiae cum circa terram, aut in eius viciunia non sit, in huius mundi sublunarisextremo Dros
potest e sicinari rempe quod ignis leuissimus sit, Pori Rire leuissimi supernus locus sit proprius, qualis ille est, qui Lunae ambitu compi clamit ruta uod item ignis partes suistim conscentant, idemque totius & partis sitIta , vi que ab eo viqimam interdum detrusoaer calidus reddatur, vaporesque ei iam aliquando accendantur, ui coitus huic proxime sibi e tum,motu illo rapidissimo disiectum calefiat de incendatur. Quoniam autem Hi nymis Caninus omni disciplinae venerς politi sumus,a naenia lite inania si ullum que ignem sub Lunae globo contineri existimat, idque rati inibus contendit, de eius sententia & huius rei veritate in libris nostris de Dogmatibus, iusto nunc pro-ilixiores simus, di remus.
cultate tamen Dria esse inquis dixerit . Hoc enim modo virespares initarum magnitud2ndusiiqnt, necesse est, tonaster, ac si alia ex aliis vici orirentur . Perf- cm m ergo vi, nec acrem, nec sicin Arum intermediam se replere.
Quoniam ratio proxime conclusa , elementorum mutabilitate 3mique mutuo quem Empedocles neῖ Bat, nitrebatur,docet, quemadmodum illius quoque lenientia dici non positi, interii allum, quod , terra ad e timum ccclum protenditur,aut aere Iblo, aut aere simul de isne esse plenum. Cum enim ille elementorum mutabilitatem, mutuum ire ortum tolleret qualia tamen
illa inter sile viribus esse assimabat quemadmodum in
secundo de ortu& interim,ubi eius scntcntia relatatur, inpositum est Ita vero aequalia viribus, ut tantum verbi gratia aquae cyathus Maiae, quantum decem aeris, qui ex illa gisnu , qui trium Uualitatis modorum, qui in ipsis elamentis Ment considerari,unus est: reliqui enim sunt quantitatis aequalitas,& p'portionisan
quit igitu hoc modo necetarium esse, vires pares ma-
Mirud in eorum incile, non*aer ac si vicissim re
t Isese orirentur, quasi diceret, seri non posse, ut moles ignis N aeris, a reliquorum duorum magnitudinibus, tanto interuallo, si vires pares sim, disserant : siquidem
inole aucta vires quoque augeri rationi contoriam est tnihil autem interesse, ,etrum ex sese gignantur, an non gignantur . dum concludit perspicuum esse, nec aere, nee igne Glo intermedium locum inter terram extiuini unque coelum repleri, quod quidem in dubiumst
Restat autem ut dubitando dicamus, am nam modo duo bac, ignis aer, ad primi corporis situm di γ=ψωμι, qua de cauo calor in terr floris a superiss- gnatur. De aere igitur primum, vino posuimus, dei se νοὸ etiam de his rursis dicamus. Si ex aere apra, est ex hac ara oritur, quid calvia es, cur nubes supera hi locon concresiant enim magis conueniebat, quo rem
tiara terra atquefrigidior locus euel, quod nectaeo I ribus,sicutida Batiantur, propinquus sit, nec radiis Piὰ terra reflectuntur, qui eatire concretines disiciendo, o resiere nubes prope terram prohibent.Fiunt enim ernulium densatines, qua radi procumbunt, quodHώ-dem in ν stum disiiciantur. stionem, quam hic priore loco proponit, antea Una cum ea, qtiae hactenus explicata est, proposuit. Idcocum epilogum illius in Ola superioriim verborum secisset,ad hanc accedens, c restat, inquit, ut dubitando dicamus. Hoc vero disci imen videtur, quod de sola aere quaestio antea proponebatur, qvcmue ordinem ad alia elementa haberet, quaerebatur, nunc de aere simul&igne quasio assertur,& quemadmodum ad primi rporis situm disposita sint,inquiritur. Sed de aere si Io tunc qxiaestio allata est, aut q, acris vocabulo ignem etiam qui aer quidam calidus videtur, comprehendinret, aut quod ignem supra aerem esse nondum pune de moniliasset. De ordine autem cum quaeritur, quand quidem c o stii primo corpori de reliquis intericista
sunt, nihil refert, utrum quaeratur, quemadmodum a1 coelum disposita sint,an quemadmi sum ad reliqua elementa. Etenim altero cognito, alterum quom per α-ctum sit necesse est. Adiicit vero aliam de calore in te renis locis stellis seperis genito quaestionem, cuius as. serendς occasio filii, cileste totu corpus natura igne ,& omnino ex elemtinis constante, non esse, quemadmodum in primo decieto demonstrauerat,posuit: idq; de *derum inter allis ratione conclusit,ut merito quaestio existeret, si coelum & sidera igne, cuius proprisi est
excalficere, non constat, qua ratione & modo mundus hie inserior, a stellis calidus reddatur. Dubitido autem has quaestiones expendit, quod cons rationis cuiusq;α inquisitionis principium accommodatum 1 dubit tione peti debet,ut in libello detonsitudine & breuit
te vim& in tertio de prima philosithia nos docuit. veritatisai.seu et i m lacultatis, qua veritas Unoscitur, ex eorum, quae dubitantur, Glutione esse, nec fieri posse,ndubitationes Eluantur,nis antea caeniis iuerint:vinculum nanq; quod vi esse, quo mens detinetur, ne ara in veritate noscenda progrediatur: itaq; , ut vinculam solui non potest,nisi sciatur, ita nec mentem a dubitati ibumuibus implicita est,nisi agnoscantur. Eos prFerca, qui non dubitant,simillas his qui ignorant,quorsum persere oporteat, & huius generis alia. Nunc ergo eo polit quod in libro de ortu & interitu,& in hoc qum, antea expositit, aerem&aquam vici sim ex si se oriri, uirit, quid causae sit, cur nubes in superia loco ma
28쪽
e crescam squidem ibi aer est, isque densatus in mi-bem,in aquam soleat conuerti. Quae dubitatio quinuish quaestioribus propositis aliena, & longius petita videtur, ea ramen a I id, quod de aeris ordine quaesitrum est, explicandum plurimum conducit, simulqueetiam ut Alexander monet ad confirmandum id valet, interritum extimum At terram,prper ignem do aerem aliud corpus :mercedere. Ac ne inanis quaedam de vana dubitatio videretur ationem adiecit, tua non minus,imo vero magis, quam in alius aeris panibus, do locis nubes ex eo debeant oriri. Cum enimsi pore in nubes densari aeri oleat, idemque calore, ne densari positi, disi,itur, superum illum locum frigi liorem esse common sicit iam quia nec syderibus, quanquam calida ritu remur,nec a terra risexis radiis, qui calore conduplic trini: bium concretionem prohisent, adeo propinquus sit, quae duae caloris in aere geniti caulae esse, animoque concipi possum.Superum autem locum intelligit supremam aeris regionem ι in duas enim eam diuidet, eamqus nos ambit, nec supra montium summitates se tollitire supremam illam, de qua loquitur, extra montium summitates porrectam, ius si crior pars coelo contiis sua od ignis naturam veluti accedens, ignis ex consus iudine vocatu'. Ac nubes quidem in supero illo loco non igni, ut euidens de minimo dubium sumit ut pote histori, de hominum testimonio comprobatum.Vian. in progressu docebit,nec nubes, nec pluviam, nec venotos in ali immis mintibus excitari, argumento collibotur, quod sacrificiorum ciner perpetuo ibi seritari, nee disi*ihil loriae prodiderint, testeturqueetiam Pl tarchus, literas in cinere in olympo monte descriptas, anno,qui sequitur,int gras reperiri. Quinetiam Phil ponus ait,sibi quendam, qui altissimos eiusmodi mo
tes conscenderat ,r tulisse, cum in cacuminibus illorum esset, nubium concretiones, dein aquam densationes,
quin tonitrua de lalgura insta secospexis ut quicquid
nobis supra videtur generari, id omne infra excitari, Illi videretur Sed de loco nubium de aliarum huius generis rerum in pro ressu iustus agetur . 'videtur autem Α otele, aerem Na natura mi um statuere, quippe qui causis, prae extra sunt,caloris set iunctis, frigidum ilialium relinquit,ac propterea conuenire docet, ut in nubes vertatur.Sed cum alibi Miter sentiat quamobrem id dixerit, in dubitationis solutione erit explicandum. Pomm stellis aerem illum vicinum non esse, ita ut illarum
halore, si calidae sint, disi i possit, e talla doceri potest , quod longissimo interuallo ab eis distet, ut earum cali re assici verisimile non videatur. Longissimum autem interuallum inde colligitur , quod cum , terra ad nana, septingetorum octo nia millium stadiorum, hoc est nonaginta septem millium εἰ quingetorum militariorum spatium, Eratosthenis sententia, vel vis iunt plus minusue sit interiectum, minima hi ius spatij parte aer ille, in quo non heri nuses dictum est,
nobis, qui terrae superficiem incolimus, distat. Alii sit mus enim quisque mons, in quo nubes non excitari diruximus , vltra fortassis decem passi um millia non attollitur. Ac quanquam ad sexaginta passuum millia mo tes aliqui attollerentur,ut de eo,qui in Tenetissa est insula Metum estς septem,quas ultra columnas Herculis Fortunatas Ptolomaeus appellat nonnulli allirmant,ms tamen proportio esse positi ad illud totum spatium, lucini 1 terra ad Lunam, ac denique ad alia sydera pro-unditur derum igitur calore quanquam callibil-
la poneremur desilet aer non videtur: at nee radi rum repercussu.Ijetenim reflexi modicum aeris p o terram intercipiunt, eumque ob eam causam, prodiit exiguus,disi ere,caliduni se reddere valantici ai cum altius auolliantur,in vastumius luimar, estque a corincretione plurimum abducimi,ut plurimum aeris Mossario intercipiunt,quem prae nimia quantitate, nec impedi mun cogatur, pomum, in si coactus sit, disi se . Quamobrem cum disiectionis aeris utraque causa desit,merito quxritur, cur nubmeo in loco non consustant. Ac quod ad radios eorumque reperciissum attianet, omnibus compertum est, & sensit exploratum, risdi oriun Solis repercustis, aerem hunc, in quod imus, calefieri,ac quo repercussus ad angustiores angulos laerit,m calidiorem, quia vis augeatur, duplici radio in unum veluti coeunte,reddi: Quomodo autem radius, nisi calidus actu ponatur,aerem caleficiat, eiusque concretiones disjciat, explicatu sicile non est , csicilius est calidum radium lianaere,nisi Solem, quo sua in calidum dixerimus,quod Aristoteles negat am quod radius aerem disiciat iocini si calore, secere non videtur: motu enim ciere aerem,cum corpus non sit, aliter
non potest. Ergo ratio quaedam culta est, qua radius, cum antea a me recta proficiscens calidus,nisi virtute, quemadmodum Sol, non esset, repercussu calidus redditur,ob id ue solum, cum repercutitur, callacere pintest, qui recta progrediens,aerem,per quem transsinon caltaciat. uanquam ratione isti,non item sensu id scitur. Siquidem si manum aut aliam corporis partem, ut percipias ieceris, radius statim repercutitur, in cuius
repercusium calor restituti emadmodum autem radii ad angulos aequales reflectamir, ac quo rata magis p reditur,eo magis dissipantur, di in vastum dia iij ciuntur,Perspectivi, quorum est munias, demonstrat.
.ur, sita velari opor: atqueideo in aquam rursum uis aer tot tu, cum tantitat, vapor est, acris P secto G aqua natura multum excedrare νidebitura'-dem eorum,ρο in loco superosuit meriai corporis alicuius plena lunt, iam ue esse non possint, γω resipo
iam omnia exiccata, sent. Restat Nero, Maeris, O quia omnem terram circum vi, aquae quippe cura asia
sitfecretio.Dehisi truriae modo dubitatumsit. Quod dubitationi de nubibus proposio respondore ali senasse potuisset reuiter attin si incomm dumque exponit, quod eiusmodi refrentionem con
quitur.Dixiliat ergo sertinis aliquis, ideo nubes in si pero illo loco non cogi, quoniam non ex quovis aere aeque oriri aqua apta eis, quae nubibus densatis, aere in nubes coacto talet existere. Aut si absurdum simasse hoe videatur, quandoquidem aeris narura eadem est, quae omnibus suis paritias a lintrin, ut in aquam vertanar, possidet ilia dicendum este, aquam ex eo, qui in Marae vicinia positus est, mari generari', quoni nnon Blum sit aer,sed vapor vehi liquitu, qui in aquam sici se vertitur. Hoc si ita habet, inquit Aristotelis, ut omni saer, qui videlicet terne proximus est, quique in nubes consistere solet deli enim isto loquitur v
por sit, cum tanta mole constet, atque ad aquae nat ram proxime accedat,aeris, de aquae natura r mel
irinita stiperare nimium videbitur. Etenim stellarum intoniata aere plena erunt i quidem non igne, qui ci
29쪽
tera omnia iam idem ut dictumest a consumptae
tot uin autem id spatium, quod terram cingit, uadi necquidem vapor, aquae secretioest quedam. Haec Aristotelis dubitatio est, eo nitem quω alijs videbatur, astrorum interualla, totumque, terra morensiim ad ce Iuni spatium, aeris plenum esse, ipsaque astra ignea. Quod si sit, aeris certὰ moles ignem, S reliqua omnia
valde exuperat, ut nulla quodammodo interea proportio relinquatur: cruod item euenit de aqua, si totus aer terram cingens,in aquam pertineat, quia vapor sit quidanmolem enim terrae tinnitudine nimium vincet.
Sed haec dubitatio cum placitis aliorum iam mutatis nitatur, ostensemque antea sit, nee bdera esse ignea, nec
eorum interualla aeris plena, non item totum a terra ad coelum protensim spatium, cum praeterea vapor aqua
sit, iret ad aquam propius accedat, lnon lit, licetvi aquam propius accedat, magnum m
mentum non habet.Ideo quae sequuntur, c ab Aristo, tela ex sua ipsius sententia decernuntur, explanemus, si omen illud prius monuerimus,vaporem quiddam esse inter aerum & aquam veluti medium, densiorem aere, di tenuiorem aqua, per quem ad utrunque ex utroque via est,ex aere videlicet ad aquam, di ex me ad aerem. Is ex aqua educiturcaloris est entia, qui illum evehit
in sublime, ideoque calidus & humidus est, ut in pringressia explicabitur. Nautem gus adea φι a tradenda sint,ctφι a tradidi vis, condureant, Ilatuentes, dicamus. Sup
ramentis, O quod ad Lamum νίφιeprotens me i,eo rus, astyae quidem aere di tersum duimus. sed tamen ab ruidineo 'turrus esie, albiud mirus otio iutri ac varietate distinctum me um M ad aerem de Disio ad mundurn,qui terra cimilius complectituri Quid hi his,de quae si ruuntur verbis, praestare Ar, stoteles velit, ipsemet declarat. Ea enim se traditurinntestatur, quae partim ad res in posterum pertractandas conducam, partim ad quaestionum pro came proposit vim dissolutionem.Quod sane ita lubet.Nam quidam tradit, quibus prior de aeris, & ignis ad coelum ordine quaestio distatuitur. Posterioris etiam decalore in muncum inseriorem a stellis transhiso, quaestionis ditatu .
tionem aliquo modo attingit Eapraeterea exponet, quisbus omnibus in si Nimi senius materiam stippia
tant.In prinus autem id repetit, quod de catillis corporis duobus elementi igne α aere,iuileientia, antea esst traditum.Sed illud adi,it, quod tum tacuit,magna varietate corpus illud distinctum est Se aliquid in eo stricerius extare, aliquid minus sincerum, ac dissuenis praeditam. Quod ad ea, ae Quuntur, usum quidem
nullum habet, sed tamen eius Patia videtur traditum, ut cum diuinisiimam naturam ab elementis diuersam corpus illud habere, primumque uniuersi elementum ess tum in libris de cocto explicasses, tum hic etiam attigisset, non aequa diuinitate aut per ione pneditum illud intelligeremus: quin potius eam petiuetionis v rietatem in eo esse eo sceremus, quae in mundo si blunari conitur, cuius quaeque pars persectior eo est, quo ad coelum propius accedit.Sic ergo primi elementi duae est, cortialiud synee iustae nos dinaelialiud misnus syncem potisiimum, qua parte cum aere aerem ut in ιπε vis etiam extenditur, sumit di muni, inseriori copulatur. Cuius rei ratio haec est, quod a primo Geso omnium aliorum praestantisiimo pari illa longius distet. Cuius coeli primi praesumam, persecti
Isnem ue maximam, tum unica eius motione, eademqς
simplici, & sibi simili, omniumque aliarum veloci sitiama,tum vero stellarum uanumerabili, qua ornatur,multitudine, Aristoteles c quanquam posterioribus aliter cognitum sit declarauit r ut interim mittamus, diuinarum omne in eo residere, primum sire mouentem in
eius circumferentia maxime speclari, in. 8ale naturaliaulatitatio eum docuissecum ergo aliorum orbiumpe sinissimus primus sit raturaque ordine progredia tur, consonum rationi videtur, ut quo quisque illi propior est, eo persectiori constet natura, quanquam Omnes immortali & diuiniata si,ut qui elementis & mundo inferiori tigui sint, infimum persectionis gradum
acceperint. Quod praeter corporum elestium inter se ordinem, totius quoque uni ordo postulabat, ne ab
eo, quod perseditissimum est, ad resti in impersinas,
ualia sunt elementa, subita transiret mutatione. Oel stis itaque sibri pars minus persecta,cum mundi i
serioris periectiori conneta debuit,ut sic inter sese duo hi mundi Vivi cohaererent, de a primo persectissimoque io,vsque ad minime omnium persectum corpus, in terram, ordo *etuus seruaretur Flam v morbium , quibus haerent Hementa, minorem per ctionem,in secudo de coeloindicauit,cum causam qui serer,cur paucioribus, qu mmedij, cieantur motionibus, cum tamen probabileesset, ut quo a primo cocto, quod unica a r ouersione, longiori dissiderenti teritatio, eo pluribuscierentur motionibus . Sed hoc in iso satis expositum sitit Nunc id doceatur, eluis di persectionem seu maiorem,seu minorem, puritatem
eam esse,quam in coeli partibus, alijs magis, dias minus docet ineste. Namqu-uam ad luminis synceritatem, quae in quibusdam minus, quam in alijs inest, maxim
pertinere videatur, ad eorum tamen materis peflectio nem, puritatem potest accommodari. Quae materia
cuntra in quidem liberata est, ut in primo de Homonitiatum est Utamen ita, ut eius pars aliqua rarior aliadensor, unalucidior, alia minus lucida, una sibi pr us similis,& nullam habens varietatem,sia vari 'tis parii p , neq; unius modi, qualis Lunae stella est, in qua macula vituti quaedam cernunturAontrarii a
tyn admixtionem in nis, quae minus talia fiant, cessariana non esse,in elementis Alexander demonstrat ira -rum unumquodq; qualitata unam mimis, quam aliam participit, ne tamen contrariae admixtam qualitati. ignem enim minusquesn terram, siccum esse, aerem minus calidum quam ignem quam natura sita minus,
quis aere 'umidam,terram minus frigidam, quam aquam.la quorum nullo qualitatis contrariae admixtioeu,nisi simplicia eorpora esse quis neget. Ita igitur elimrtes alias sumeriores Hi ias minus synceras,ex Ariuotele potest doceri. Qui autem coelum ex element rum admixtione cui Plato tradit censentconstare,siola docent,orbes inseriores minus synceros esse,quam superiores. Inquiunt enim ex puriori clementorum paete, eademque periem temperata, superiores orbes o tos este: ex ea,quae minus pura est, minusque temper ta, inseriores, impurissiniam pariem insta Lunam mansisse. Nec veto accipiendus Albertus, qui hanc per ωmis, & puritatis varietatem, cum hunc locum non intest exisset, exposuit de clementis. cum autem primum elimentum, φ in eo που in orbemferantur,ea mundi, corporis ue instrio
30쪽
ditur,calorem Isttvt.Id veracimt m animosiud Qt binc quoque exo iosvripto. Nam crinia Ab comtem senes peraco rhus est,cmna vestitimamia est potes alec ab frigida, binvida, Osiura , cateris tuae his consequani si octa. talis redditκr atque eripartim a motu uim ab immobilitare, cuius rei causam atque Originem antea docuimus ignem esse, eiusque Oitum, d locum seu situm, qui antea φ rebatur,docet,simulque etiam quaellionis de calore a stellis in hae inseriora gentio, dissolimon attingere breuiter videtur. Ac quod ad ignem attinet, eius oritum in cocti conuellionem reseri, qua esticitur,
ut mundi inserioris pari ea ,quae illi proxima est , di iij-ciatur, disiectaq; venementi illo S: rapido motu incera datur: quoci quidem est igni stii id,quod, ni ignis in vera non sit, ignem tamen, ut mox dicetur, nominare consileuimus. Erit igitur ignis cogesti corpori proximii hunc it nec alium ad c um situm obuncitatilino m ignem coelesti corpori subiectum esse, nec aetam ad illam usque pertingere, antea monstratum est aliorum que contrarium simientium dogma refutatum. Illud
explicandum nune est,quod dicitiar, partem mi indi i serioris coelo proximam, motu ipsius coeli disiici, re diis sectam incendi. Aristoteles caloris, qui in igne eli, α
incensionis aliarumque etiam qualitarem, tam eii rei'sius,qu)m canerorum etiam esernetorum,cndam an
munem ex niateriae parte sibi it: quam potes latet lem esse ait,motuque de immobilitate in actum duci thoc modo elementa omnia existant. Itaque ait, corpus
omne, quod conuersioni reclem subiectum eli, intraq;
eam continetur,veluti materiam esse,nempe elemento
G quae potestate calida sit,st illa, humida, de luxa, ccaeteris qualitatibus, quae his consequuntur, ut Imatu, densitate, tenuitate, crassitis, & alijshuhis generi lido rigido, humido, de licto ortum habenti M am: cta, tuque & immobilitate diu talis reddatur. Η - clarὸ autem in materiae potestatem, omnia hic reducit, quia illa nisi es earum quae commemoratae sit qualitatum & assectionum nulla gigni posis,quocunq; ian, dem modo corpus coelo subiectum agitaretur ut imis mobile maneret. Ita in libris de ortu & interitu traditum est,unum corpus ab a lio perpeti, quod potestate tala sit, possitque actione illam aiun duci,n agenti simila seri. Sic in secundo de Gelo docuim motum cale-cciendi quidem vim habere, sed ea tantum, quepotestate calida sunt, vimque inlitam habent,ut calida redda auri Corpus igitur, quod Geso proximum est, faculi tem habet qua incendatur, caloixque eo, qui elementi ignis proprius est,assiciatur.Quq sit,ut cati conuersivire,eum calorem actu acquirat,atque incendatur parti-hu, suis motu illo disiectis, S sese veluti atterentibus. Re quemadmodum motus disi landi caloremque inducendi vim habeat, in secundo de ceclo abundu docuimuM qua stellas acrem motu cales re tradebat Doc bimus etiam in progresso, cum rem eandem tradet, motumque inqui ct aerem di iij cere a lim incendere ponse, ut quae minu per aerem cientur, liquari sepius videa tur, veluti sigillarum plumbeae laminae. Porro motus non caloris solius facultatem habet, sed tenuitatis etiam raritatis,& leuitatiti ideo igniri quoniam clementorum omnium velocis, inie mouetur, id que calefit S incenditur,tenui: Simum quoque est, rarit,imum atque leuic simum. t autem motus liorum gignendoriim vim
obtinet, ita i mmobilitas contrariorum, stigoris, Gabinti ei, tensitatis& gratestatis.Proindeterea& aqua. corpora in locis suis veluti torpentia, S: immobilia conuersionis ecclesii quali vim nivi sentientia, & frigida sun crasian dem,& grauia, suaque illa immobilitate, atque torpore talia tua runt. Aer qui inter ignem & haredocum medium obtinet, medio quoque nrudo auectus est. Nam ut nec rapicle,ri ignis mouetu nec tam segniter,ut aqua,& terra torpet,ita nec adeo, ut ignis caliciu raria tenuis, cui , nec ut terra & aqua, stigi d quai
quam frigidus sita natura nullo modo dicitur crastin, sus grauisque est. Aut igitur ita ut ego quidem probabilius existim γ exponisum est, cor quod veluti micraa lo iubiectum est, potestate est cali, dum,srigidum,&. xliactu tale euadere, e ella partim imotu, partimabili mobilitate, aut quemadmodum Alexander, Olvmpiodorus oc Philip usexp uerusim tu tale euadere, immobisitate esse, & consentari, quoniam minaquodque,cum sermam suam mutatione naetiim est,in illa cina sistit. Ira motrus vocabulo, mutatis, qua vicisii in inmenta mutantur, non autem coeli m
tin intelligetur, immobilitatis ver qui e . illi contraria
mutationi cuius quidem mutationis, ortus clementorum mutui, causam, & Originem in motum conue
sionemque coeli, huius libri initio retulit, cum docuit mundum sublunarem superis motionibus contiguum esse, vi omnis eius virtus inde gubernetur. Ad quam eandem causam, motu atque immobilitas, ut in altera expositione dictum est, ducitur. Porro, quod horum verborum initio dicitur partem coelo proximam incensim calorem signere, ambiguum est. Aut enim cal rem intelligit, qui ab Sin corpora instriora excititur,quo modo olexander interpretatur, aut Ipsummet ignis Olarem, perinde ac si diceretur: pars illa disiecti Win ditiir,elementumque calidum,quod est igni madiu qui sint usplacuit Olympiodoro,qui etiam tam vo Obliti, Si tu τει, ces calor egit serἰris μαί prudullius ignis proprium est nomin.
delicet O aqua, medio O circa medium secretumor eirca autem haec, ea, qua illas haerent, aer, o id quodexto Oetudine etrat, ideri,ignem, cum tamenno a sit, nsncupamus: siet idem γῆ . caloriis exureatio, est velati eruor . Sed intelligendumvirius, quod an
bis aer dicitis, edi νο rur, partem terra circo fiam,
quia vapor veluti si oe terra balitum babeat, qu sita. dam σcalidam esse: ea autem, qua fusior bae est, calidam ct siccum Vapstris enim natura, humida esse 'calida: luditus rutem arida sicca: νύαν spa te est,ut aquaiba potestate. xtiri.
Quoniam clementa caloremfr u grauitatem e uitatem, raritatem, densitatem, & alias aflectiones m 'u, de immobilitate accipere dictum est, de motu quiadem calarem euitatem,raritate immobilitate vero, contrarias qualitates, nam omnium situm colligit. pro ut magis minusue ad sum appropinquant. Itaq;. id, quod grauissimum est & frigidiisimum,nempe te ram de aquam in med δε circa medium mundi situm esse, utpote coela, eiusque motione maximὸ omnium distantia,ignem autem,& aerem bis haerere, mediumque locum inter illa duo,& coelum obtinere, ignem quidem non proprie, sed quod ex quadam consuetudine rus, id est,ignis nominatur Haec de clementorum omnnim situr quae dupliciter tantum, ut paci, distincta sensivi