장음표시 사용
31쪽
sim, ut quaedam sint in medio, seu circi medium, alia his haereant, sed quae & in medio, seu cima medium, de illis haerere ponuntur, distingui adhuc ita debent, ut
terra proprie in medio, aqua circa iraedium, aut terra Aeaqua simul in medio uniuersi spatiis, & circa medium uniuersi punctum,sita staurantur agnis ab omni seigore,& grauitate liberatias, in summo loco lunari orbi proximo: aer, qui mediam veluti ruturam habet, neque extremε calidus, aut leuis est, non tamen prorsus grauis, aut stigidus, in loco intermedio. Ac grauissimum quidem de stigidissimum aeris comparatione, tam te rae, quὶm aquae, tribui potest, quanquam proprie terra grauissima, aqua stigidissima dicitur. Recte vero hane etiam ob causam supremus locus igni. insimus aquae, &terrae tribuitii quod ignis, ut Brina sit, aqua δc terra,rimateria: siquidem ignis agit de mota hac vero patiuntur: propriumque sermae est continer materiae, contiareri. Quoniam vero ignis de terra extrema sunt extremaque loca habent, esii itur, ut omnium elementorum
maximὰ syncera existant, de qua re alias. Quod vero ait Norpus, quod ποῦρ nominamin, proprie non esse, sed ex consuetudine oris vocari, esse enim πυρ, ignis exuperantiam, de veluti feruorem in secundo etiam de ortu, do interitu iisdem sere verbis est traditum. Quo in loco aeris voca lum de aere quod elementum est, propriὰ non dici, quemadmodum nec τ' de Une commonefacit. Simplicia enim, inquit, eiusmia, sunt quidem, sed tamen non eadem, ut quod igni simile est, igneum,
plod aeri,aereum, eodemque minio in caeteris: τ se autem caloris exuperantia est,ut placies frigoris. Concm.
tio enim de seruor,exuperantia sunt quaedam: haec quidem stigoris, illa vero caloris. Itaque patet ποῦρ de igne, qui caloris ea seruor talis est hic nosteriqui carboni-Dindo flamma continetur, propriὰ dici, non autem de inhalation seu corpore illo,quod coelo proxime subieetiam est, quemadmodum quidam existumni, sed tantum ob similitudine ad simplex illud corpus piod calidum,aut siccum est,ut linis noster, sesaque raritate, minori calore ab eo dissiciet, significandum accommodari, quod quidem vocabulum barbarum esse Plato in Craiylo testatur, ideoque esus rei itinterpretationem. Porro ignem illum a proprio de vero igne,quo utimur,
disserre, qualemque eum concipere animo debeamus, sibi jcit, corpore eo, quod aerem communiter nomin Inu in duas partes diuis ut una eius pars, illa videlicet quae inferiorem locum habeo, de cum terra de aqua co-naere calida sit do humida,aeriique proprie naturam retinear,altera superior alida de sicca quae cum ignis pro te non si ad iris tamen naturam putenus calida decca, accedens ignis ex consuetudine vocatur. Corpus
igitur, quod orbi Lunae proximum est, ignisque vocatur, aliud nihil esse, qu)m eius corporis quia totum, quia aeris instar si stabile non est,nee luminosum, vul aerem ese putat partem superam, quae natura sua
calida est, e sco. At item aerem ter circunsa sum calidum es de humidum, inde probat, quod vapor sit, hoe est, vaporis, qui humidus est, de olidus, more ex
aquis ascendat, illud enim, μει mi, significat halitumque quia terra exhalitur,contineat. Superiorem autem aeris partem, hoe eae, corpus id, quod ignem esse dicimus 1 v o aeris vocibulo nuncupatum, calidum di siccum,quia halitus eo constendat, qui calida de sicca constat natura, de potestite est , ut ignis. Ita aeris cal remn humorem ua duplicem halitum reseri, vaporem
videlicet,lceum qui proprie mis lucidis, hoc est,halitus dimur: humorem quidem in vaporem, qui natura& subiecto humidus est, utpote ab aqua secretus, se in sublime euectus, calorem in reliquum halitum, oui una cum vapore attollitur,a terre partibus secretus: qui cum calidias & si in si, ob eamque causam leuis, altius conscendit, in eum videlicet locum,in quo ignis,cuius ma teria est, residet, vapore humido, mediocriter calido in
iis,q non adeo leuis esse ut posset altius con endere, reli .Cum autem halitus calidus dicitur, ideoq; iris mellate, non ideo dicitur,quia caloris exitpera tiam in se habeat, possitque illa remisia, ignis, euadere, quod quidam tradiderunt, quod clis calore in si blime euectias, facise posit in ignem illum coelo proxumum mutari,quom o omnia, quae vi natura sin calida sunt, in ignem facilὰ mutantur. Sed ambiget quis, quoniam hoc modo aer,& iunis natura lita ille quidem humidus de calidus hic: idus & siccus non erunt, sed 'apori Sc halitus ratione. Quid cum ipsu Aristot lis doctrina videnar pugnare,qui elementa haec talia is
natura sua,& non extrinsecus tradit. An quod nonnulli aiunt,dicendum est aerem ut frigidum natura, quae aliorum erat statentia, Aristotelem nunc sumere ' An,quiali dissicultate, aede humore eiusdem acris, lapis utraque qualitate remanet, non tollit, prir stat dicamus, aerem , vapore subiecto non distare, quippe qui ex vapore ordim habet, esus liae naturam calidam,& humidam retinet, ita natura sua humidum ,-calidum a
rem dici. Quod ipsum de igne dicitur, qui ex halitu c .lid' de sicco ortum habet, subiectoque nil, nisi halitus
eiusmodi videtur.Halitus enim,inquit potesilate est, veluti ignis: potestate insuam, id est, viribus & Acilitate. Illua vero mirabitur ibi lasse aliqui , quod cum dixerit
halitum potestate esse, ut ignem, non ita dixerit vaporem potestate esse,ut aerem,cum tam vapor ad aeris naturam humidam,&calidam,qubm halitus ad ignis calidam, & siccam 'tuendam allatus siti sed senasse humorem silum aeri non item calorem ex vapore voluit probare, ideo vaporem potestate, ut aquam esse dixit, quoniam in aqua, cuius est secretio,humor maxime sentituri quasi diceret. Vt aqua humida est . ita 8e aer, in
quem vapor, qui ex ea secernitur, attollitur, quique ex illo vapore ortum habet, subiectoq; ab illo non disserti autem solitum est,utrum halitus de vapor, re &egentia a corporibus, , quibus secernuntur, disserant. Vapor quidem ab aqua, halitus a terra, de qua re qumdam sertasse in progressu asseremus.Multa enim de his
duobus Aristoteles tradet,qui quae rerum Omnium in sublimi genitarum materia itatuimetur. Illird autem praetereundum tuna est, duabus aeris partibus, in quas Aristoteles id, quod aer nomitiatur, liuidit, Alberti, &aliorum quoriandam sententia ignem non comprehendi, sed inlius tantum veri aeris parte , quarum superior ex accicenti sicca dicitur,quo modo inferior aer stigi- diis ex accidenti,interdum dicitiir. Quae sententia, etsi probabilis videtur, cum dissicultatibus tamen coniun- est, cum praestitim eius partis halitum siccum materiam statuat, quem omnes norunt ignis materii esse. iginιν nubes summo in loco non e intresciit, hoe esse causi censenim est .psa aer tauemn illis nons: si potius ignisa quam nihil etiam prohibet, mures e impediri quo minas nubes in supera loco cogam. tur. In orbem en fluat aer omnis, est nec se, quicunque intra ambitum non compreseruiitur se aequatum,H Uu-
32쪽
nos te Ilui si eciem habeat. Ventorum enim triam onus in mitidositi quoque locis esse nunc videtur, alii d-
ι fuit, quod νυ cum νniveis conuerso ne simia trahatur . Inusnavste supero elemento, ixet aer continuatur. Quare o mo tu prohibetur, quominus in aquam concrescat.
una ex dubitationibu qiras prolUMit, ut aeris ad cplum illi ira 3 ordinem statuat, haec eli, quam in his veri, is diis oluit, vidclicet cur nulws in supero laco non gigneretur,cum earum genet attoni lociis ille,si quis at iis, maxime idoneinividςretur. Huius igitur rei duas causas reddit. Vna est quod in siti pero ii O loco, non tantum
aer habetur, sed corpus, quod potius ignis est, qui aer, quippe quod calidum sit,& siccum, qualis ratura est ignis. Altera est, quod aer ille sutam simul cum igne,
coelesti corpore perpetuo conuertatur. Oinnemcnim eum aerem, qui summa montium iuga transcendit', de in terrae eo globo, cilius circunferentia montium quoque aliis, imoriim summitates concludit, non continetur, ii Naessario conurrit. I taque flux u illo impediri quo minus in nubes, aut in aquam densetur. Q d ita esse ventorum argumento confirmat,quos in si pera illa aeris parte,ait non oriri,sed in humilibus, do stagnanii
bus locis, ut eadem omnino votorum, oc nubium ratio esse v ideatur. Ex qua dubitationis solutione intelliugimus, non omnem aerem id cum esse, ut in nubes, aut aquam proxime dcnisur, quemadmodum antea
sumptum eli: quanuis ex quQuis aere mediis aliquot mutationibus aqua positi penerari. Veluti si densetur primum,& grauior fiat, atque humidior, qualis is est, qui in vic inia terrae au , S ambit. Duarum priri rea, quae ad dubitationem seluendam expolitae sum, causarum, prior summo Iantum loco, qui ignis plenus est, congi uere vidctur, MIera omni superci, icii ignem, seu aerem complectatur. Ac idcirco sortasse, cum prior caulis redditur, o φ αλὼ τ* ππς, hoc est, in summolocincum posterioi οὐ oceat, hoc cit, insit pero. Neque
enim probabile est, totum id spatium, quod montium summitatibus ad Lunam usque porrigitur, ignis, seu corporis calidi S sicci, quale ignis est, pleniim est e,ut id solum in eruallum, quod ab eoru m iugis ad loca plana a
humilia protensum est, aerem contineat . Ignis nanque aerem nimio excederet, ut de aerem, de reliqua etiam Gnacta illo tandem consumi oporteret. Quamobrem spatium, quod intςr montium summitatis, re coelum
interceptum est,ignis primum, qui coelo contigvu est, tum aeris plenum iit, nccesse est. Quod perspiciae Ai
noteles docet, cum ait aerem in orbem fluere, quia una cum uniuersi conuersione simul trahatur , quandoquiadem ignis supero elamento, hoc cli calo, de igni acrcomitiuatur.Quamobrem eius partis acris, quam terrae
circunt usim, C. Ida: Tque, de humidam esse anica tradebar, tuae partes necessario erunt: una,qus in spatio, lito linter montes intcricetum est, de omnino in vallibus, talocis planis continetur, de circunserentia, quae sphaeram terrae omni ex parte aequalem iacit,concluditur. I alemcnim periectu globum cx terra,aqua, de aere, qui moi ilum quoque iuga imia se comprehcndat, Aristoteles animo si git. Atque hunc aerem intra montium vertuces conclutum, in circuiri m a citis raptari illi pon lununt. Alaera pars extralivdc obuiii adis musque protensa, quae a que inii dimento in ol iam cum ignerariatur. Nis vero uisci totam Hiispalitin,qvxcinda& humida antea posita est. ita diuidamus, superiorem, quam calidam de siccam statuebat tu idei e quod probabilius sortita est oportebit,ut una At illa quidem suprema pars coelum contingen , gnis appellationem ha, beat, altera quavis calida, o sicca, aeris nomen retineat,
quod non ea constet siccitate, qtiae ignis est propria,
aliquam tantiam ex vicinitate, de coversione in orbem, ignisque etiam admixtion retinea Omnino enim e tra montium summitates, aerem aliquem ponit ab igne diuersum,quem ait illi continuari. Qiiod si totum aerem extra montium summitates potitum, calidum de siccum statuamias, quanquam superiorem magis, inis riorem minuu utraque causa reddita ad eum poterit accommodari: quandoquidem dicitur,non selum aeremesie,sed ignem potiti quippe qui, ut igni . calidus id de sicculi multumque etiam ignis in se admixtum habea
At si primu quiextra montium summitates occurrit, calidum, do humidum , quae natura aeris est, dicamin, posterior quidem deductu in orbem ratio illi cogruet, prior vero nini congruet, quod ignis potius, quam aer
dici non pos it. sed quaestio existet, quemadmodum humidus aer ille dici queat, cum vapores, in quos humo.ris,qui in aere inest,causam reserebat, nulli co consce dantiqui si eo conscenderent, nubibus, pluviae, deventis smerandis materiam suppeditare quorum tamen nullum eo in t x, generatiis. An vero de vapores aliquieo seruiarur,qui conuersione disiecti non dentantur aut etiam calore tandem destituti deorsum mittuntu ri An vaporo quidem nulli eo conscendiuit, alia ille est hi
moris aerei causa, per se a vaporibus diuersa l quaquam, quia humidus est, vaporis, ut dictum est, reserat natu.
m. in qua re, in verborum, quae sequuntur, explana,
tio aliqua subiiciemur. sed iis humidus aer ille summitatibus montium proximus, seu siccus statuatur, perspicuum est, eum, qui calidus est, de siccus, ignem p
tius esse,quam aciet ob eam causam in nubcs cogi non posse.Calor enim raritatem asserto densitatem, iussi in corporibus ex aquς Se terrae admixtione constantibus,quae calore densiora fiunt, ut in quarto huius operis traditur. Perspicuum ei iam est, acrem conuersione illa, uec in orbem circundiictu impediri,quo minus comoelcat ac densetur Notio enim calarein cxcitat, ideoq; ctiam raritatem. Aerem praeterea dissipat, dili it dotat,ut cogi omnino illum non patiatur. Admirandum autem non est, coelum , cum rapidissimo seratercursu, id, quod ei proximum est, secum rapere, potissimum cum ignis aerisque natura sum agilis sit, δc ad motionem accipiendam idonea. Atuue, si coelum ignem rapit, qui illi tantum contiguus est, una cum igne aer, quaalli vere comamratur, rapiatur necesse est. Eli enim ignis veluti aer calidus Se siccus. Haec autem corporum rum misconuerso, quanuis secundum naturam eis non congruat, quippe quae natura sursum serantur, non omnino tamen aut simpliciter praeter naturam illisa
cidit, ut in libris de Geso explicatum est..uod si do pretier naturam cieri statuamur,ncillam propterea incommodum ρccidet, cum nec sim ex onuit no sit motus. nec Eiusdem perpetuo corporis, cum sua mobilitate sursim deorsumqtae in transuersum stratur, aliudque, realiud semper c ut mox dicetur fiat. c.si eo mialo λ
letti corpore ap:a sint clari, quo ab anima corpus,es.
scitur propterea quod quidam Megant quin praeis
Maturam in meantur , quandoquidem de corpus vi ab Numa impellit , quanquam non omnino de absolute.
33쪽
Nec enim animalia motu sitigaremur,si nullam eorum
corpora ab anima vim acciperem Platonici,ut Philoponus refert, corpora haec non coelo rapi arbitrantur, is naturaliter eo motu cieri . Vniuersitatum enim elementorum alias immobiles esse, ut terrae & a piae, alias in orbem comi oti, ut aeris& ignis. Hanc sententiam nomnulli probant,aliterci; etiam dici poste aiunt,ut quemdmodum ad Lunae motum, ua sponte mouetur,sic primi coeli conuersionem, aether sic aeris puriorem P tem nominant sponte s uatur. Sed hae sententiae simmitatem non habent. Prior quidem Platonicorum, quod eadem sit totius. partis freundum naturam motam posterior vero, quia nulla necessitas ingruat, imp tum hunc in aere, seu aethere, quo coeli motum syonte consequantur, cui in aqua, Lunae conuersionem γ st tuendi. Aquae h tribuimus, ta in raptum, praeterat terationem,resti id non possumus. Quod si aqua cc Io eget contigua, eoque fluxus& refluxus motu coelum cieretur, quae fluxum re refluxum ut nunc ignis aeris raptum in coeli motum reterremus. Nunc, cum contigua non sit, nee silum fluxu Ac restum moueatare, alia causa excogitatur. Qim vero ad ignis cum coelo, seu aeris cum igne,continuationem spectat, nulla opus et ad eam conseruandam virtute ea naturali, quam alivi commenti sunt: non est etiam continuationis vi
Robedientia, qua ignobilia nobilibus obtemρerant, es ij sbmniant: aut quod ordinatum in finem furis motione moueatur, ut Alverniata quidam existimaraeo tiguus autem isnis est coelo,quia , medio sursum usque
ad coelum cons dit Aer autem igni vere, ut diximus, continuatur. Porro aerem illum superiorem, qui una
cum igne rapitur, densari in nubes non posse, confimiari eo diximus, quod venti eo in loco non fatarat enim
probabilius ventos ibi,quam nubes oriri, cum ex matexta rariori constent, nec aeris densationem omnino ti
mirant luemadmodum nubes.Cum igitur illi in D insera, locisque potissimum s nantibus oriantur, ris
montes altissimos transcendam, magis rationi cons
alum est, nubes in parie similiter inse ii oriri, non insiperiori. Ac ventos quidem, in flammis, alti stimisque
montibus non esse, antea probauimus,m, quod cineres
in sacrificis,anno priori in illis reli se enti inueniarentur, quod flant ιbus eo in loco ventis, fieri non inuisset. I llud etiam, ventos in aere supero non spirare, indicat, quod una cum illo omnes ci rcumlati, in eam,
ad quam coelum conuertinia , partem, spirarent, cuius contrarium cernitur, cum ex contrariis partibus spiret,
motione obliqua delati, nullusque abomi praeter subselmum, qui mi λι rra Grachaicitur, spiret. Cum au. tem ventos ab illo supero aere tollimus, non Propterea omnem motum illi aetrahimus : qu Ne qui natura mobilis cum si leuiter potest moueri,ita ut nec cineres exsicrificin Mictos oco dimoueat. Qu admodum autem in stignantibus ac paludosis locis venti perstetit, inviteti λ explicabitur allud nunc dicitur, ventum in illis non ideo esse, quia aer, ut quidam aiunt, flum &montium obiectit c quomodo stignantes aquae alieno impulsi uvidelicet procelliariun agiteturinec enim ventus aeris motus est, aut agitati α rivi locum expresso.imper deos. fretiar, aliud am. cum igne, qui exhalatur, visi sursum euelatur. Ita alius fidius pisius, alius aeris perpetia pedis rat, abudsemper, atque aliud sit, uteri ii minet. E O R. A R. 23
Daque caer nubes non Iramur, nec in aquam fiat cωeretis, o quemi dum de loco inter sera O terram
interiecto ,si tire debeamus, atque etiam cuius corporis, plerasset,iae sint dicta.
Haec, quae a caeteris interpretibus ob dissicultatem perperam explatrata s omnia fuerunt, eo pertinent, ut doceatur, quemadmodum concretio in nubes aeris illius superi motione,& cursu impediatur Inquit enim, omnem aeris illius partem, quae ponderis aliquid accupiat si quae sorte eo in loco densetur, humidaque , crassa generandisque nubibus idonea reddanar
ris vi deorsum serri, nempe in inserum aere,intra momtium summitates conclusum, calore quem intra se habebat, sursum extrusbr aliud aut cm, h- est, aliam aeris partem, una cum igne, quem terra perpetuo exhalat,
quique simul cum vaporibus eskietur, in eius, qui des tus est,ponderosi aeris locum asserri l '; modo alium docum,ut icet illum,qui proximὰ sapra montes ei iunditur, aeris, alium saperiorem, qui ad coelum usque pertingit, ignis plenum, perpetuo perseuerare , aliaque, Scalia, corpora haec perpetuo seri: nempe ob continei rem mutationem, unitasque ex alio otium. Atque his est, ut arbitror, loci huius sententia: ut intelligamus, a
ris superi conuersione, de circunductis eum disin, & siquid testasse in eo cogi,& in nubes concrescere incipit, protinus disi ipari, ita ut quicquid graue illuc una cumnalitu calido,& sicco elatum est, aut eodem in loco densatum, deorsum pondere siro feratur, halitu illo calido, id sicco, a quoesinam est, aut calore, qui in aere dens uoconcludebatur, in ignis locum expila .Cens umenim est; aut vaporis ut Alexander tradit aliquid in
.eum locum una cum halitu calido, disicco educi, qui
vapor,cum potestate ut antea dictum est aqua si grauitatem aliquam habear,aut si vapor eousque,vi Olympiodorus arbitratur, non pertingat, proxime tamen ad illum accedere, atque cum vicinus es , quicquid grauis in eo iness,deorsum rutilis serri, calore sursum ramuta Sed vapores, aut aerem vaporosum, ad aeris seperi l cum ascedere, ei, quod de alia parte in locum eius ascendente,subiici uir, magis consentaneum est. Neq; enim, si nihil ex aere illo supero desertur,aliud ad cum asce dat, ut eius quod descendit, locum repleat, necesse est. Qui autem hunc locum ita exposuerunt, ut didium eia se putarent, aeris,qui in stipem loco cogi incipiebat, partem non grauem, in locum ignis, cum igne, & calore, quem aer exhalat, nscendere ii mihi in illius intelligentia aberrare visi sunt. Ac ut caetera omittam, quaenam explanationem non admittunt docere non possim, quemadmodum, si ex aere supero pars eius non
graui ad locum ignis seratur ocus ille, in quo aer, a risplenus perpetuo perieueret, aliusque & alius sit, tam aer quam isnislloc vero quemadmodum fiatfacilla intelligitur, si ex aere initio in superum vapores ex sit pero aere in locum ignis calor, seu halitus calidus, line emissione essetatur, graui parte vaporis deorsum in aerem inserum detrusa re alia in eius locum semper si blata. Philoponus vero ut mihi videtur non minus a vero abest, qui non de vapore in locum superi aeris sublat interpretatur, sed πω υπικηsivm m. hoc est, de ignis parte, quae interdum cogatur, & grauis fiat. Hane partem ait,quibusdam halitus calidi & sicci pa ticulis in alto detineri, quae tamen vi quadam expressae, graue illud & coactum deserunt, itaque deorsum deserri. Sed nec locorum aeris, de ignis plenitudinem, nec
34쪽
sis potest,quam sua cocti, clocere. Qui autem de aere posuerunt, qui cons ellationis alicuius virtute condensetur, non meminerunt, Aristotelem ciuimodi constellationes non probare,aut saltem nullam earum ppermetionem stiasse..Porro quod dicitur, alium locum, aeris semper plenum perseuerare, quod quidem desii--mo aei is loco equo quaestio est, exposuimus, de inlatiori etiam, in quo nubes concrescunt, si exponatur, nihil incommodi videtura idem. Rursus , quod ait, utrunque ipsorum, ignem, & aereiis, aliud semρο,8e
aliud heri, nos docet,nihil incommodi accidere, si m tu violento, di praeter naturam ii ccclo raptari statua tur. Ita ergo quaestiones de ignis Se aeris loco, ac de eo, quod.inurrsydera,& terram interie tiam est spatio e iusnam corporis plenum sit, Sc quamobrem nubes in supero loco non concrescant, suerunt explicatae. Ae spatium quidem interiectum,ita diuisum est,ut quod , coelo ad summitates usque montium altissimorum porrisitur , tum eius, qu vocatur ignis, tum aeris pilanum sit,ignis quidem coelum proxi e attingenti tum aeris illi continui, quo toto in spatio concretio in nubesesse
non possit, tum quia ignis plurimum intra se habeatathnis pilanus locus ille videatur, tum quod aer, qui igni
haeret, in orbe una cum igne initatur, eoque raptu distrciatur,ut crat non queat, densioribus partibus si quae coacts sunt,e o graues redditae deorsum detrusis. 1 autem a montium sumnitatibuK usque ad humilia, de plana loca protenditur,aere quidem resertum sit sed vaporose,3e crasse,qui quod, de igne sursum semper ascendete destituatur , dc in orbem montibus impeditus non circumagatur, concrescere in nubes Sc pluviam potest.
Cumque de nubibus proposta quaestio aliter dilui non
possit, eius aeris tui extra montium summitates se porrisit, natura qualis sit,ie conditio intelligitur,nempe calida,tenuis,de rara evitateque praedita .Humida autem an sicca statuatur, non ita comperium est, quanquam. llud exploratum est,aerem per se, ac natura sua hum dum Aristotelis sententia esse, ac ut antea dictum est alumore ab igne dicterre.Aerem etiam, pii terram a bit quem ultra montium summitates se porri re probabile esse dicebam ne reliqua aeris pars, quae ignis esse ponebatur, nimio tineruallo aerem vinceret, caliadum, &humidum pronunciauit, sedibri se ex acci denti,aut ex igne halituque sicco admixto, aut ex raptu in orbem, siccitatem tantam pars illa aeris extra momto porrecta, quae ad ignem proxime accedit, nantisti
tur, ut siccior sit, quam humidior, aut certe aequὰ sicca ac humida, ut medium quiddam inter aerem & i mdici possit. Neq; tamen eiusmodi, qui aerem reliquum perdere valeat, utpote caloris humorisque ac siccitatis
temperatione praedita. Ea autem pars, quae aerem crati sum,& humetem, in interuallis montium interceptum
aningit,& cum illo cohaere humidior est, εe ad aeris illius humidi, & crassi naturam magis accedens, ut retiam a pars ad ignem. Ac de humore quidem eius dici lasepossunt. Calidum autem esse aperia Aristoteles tradit, eiusq; calorem in halitum calidum admixtum, & cum igne vicinitatem & raptum in orbem, quo paries eius atterunt sese, issertim aere, qui citra in uum summitates habetur, quaesito existit. Nam Aristoteles totum
eum, qui terram ambii, quem etiam ultra montium
summitates illas porrigi diximus,calidum & humidum statuit, cum tam nubes *c pluuia cx eo concrescant, quod nisi frigore fieri non potest, nec vero aliam em
cretionis nubium in aere inseriori causam inerre Aristoteles potest, quis aeris illius frigus: siquidem quod
in superiori non concrescet i, in eius calorem causam retulit. An frigidus quidem re vera, & actu aer ille est, qui citra montium silmmitates proxime extenditur, eiusque frigoris beneficioan nubes ac pluviam concrescit, potestate tamen & natura calidus est, quandoquidem,ut dictum est,a vapore,& halitu ortum habet ilialitus 1 terra Solis calore eductus, natura calidus dic,
tur. Calidus autem non ita ut aer, qui extra montium
lima extenditur,siquidem ab igne longius distat, nec inomem una cum eo conuertitur,ut conuersione illa pastes mutuo attritae, calorem accipiam. Frigidus porro ex Vaporibus, qui caltae, mox ubi eo iselati stini, desti tuuntur, ultraque constendere non valentes frigidi de densati, grauesque ibi consistunt, aut si qui ultra auoleiuntur is ipatis tandem,& disiectis,frauis eorum pars rursis ut antea exposinim est deorsum caloris ex per descendit: ita ut aer natura sua temperatὸ calidus, no' tum calcfacere illos non queat, sed frigidus contra ab illis reddatur i frigidusque iactus, eorum adiuuet densi tamem,quemadmodum medicamenta ab animalis corpore primum alterantur, tum alterata in illud agunt, lterant Me di humores, qui educendi sunt, aut ad temperim a ucendi, educum,aut adducunt. Quod si, ut superum, ita & inici iam aerem calidia Aristotelem di is,ob eam liue causam,ut illum,non potestate sola,& natura,sed actu quoque calidum kri& quia acria calidus,
in nubes concrescere non posse, ita & inserum actu calidum dictum esse,quis obiecerit, dici potest, satis estici
aerem omnem natura sua calidum es e Aristotelem pira
nunciasse, quanuis inferior ex accidenti sit frigidus. De hac autem re, in libris de elementis, aut etiam de rebra sibi imibus, longiori oratione disputabimus, quema modum & de stigoris , quo praeditus est, causa, quam aliam alij assignant. De aere autem, in qim nos degi
mus, perspicuum est, caloris causam in radiorum reper cussum retitari, ideo radiorum absentia, aut ceres, cum ad angulos acutos non resecumtur, sti dum manere. Quod inter caetera argumento est, sua natura ac pin
state tapidum esse. Ae quod radiorum repercusses in aere hoc insero tiscit, motionem, quae ab astris proficiscisur, in supero illo eiscere, verba quae nunc sequuntur de uam, ut tam superus, qu m inserus aer, caloris siti
causam extrinsecus habere videatur.
ab Hamatum calor quaeda sim .ssectio est, de eo soler litui calore per se ac exquisitu dis rere, in
re deficii Iu magis comet t. Sed puim ob caulam gerat mem talem nat rara tria non habeantinumqm: d credum est. Notumem uitiustremendi incendenditi ae risfacisne praedita videmus,ut ea etiam quaseruntur, Iur arisaepe constitiam s. Itaq; Sesis una motio tem caloris afferendo est satis.Incitatamar. esse oportet, er procul non distare e quasi erum est, quidem os procul abest: quae vero mae. Ucrior est,sed turda: Solis
autem mala fatis Hrmnq; babet. Poreo calcia νυ cum
Sole excitari rationi cosionum Ula inrelligimus i his, quae apud nos sunt, sumpta sinesitu e . etiam hic, si
quadam vi Ierantur, proximus aer plurimum incal Gidq; recta euenit ratione puandoquidem reisolida motus, aerem maximi secernit. Partim itaq; haneta causam ad hunc loca calor perducitura artim quὸd ignis aerem an
biens, meptio saepius diuinum, ria su feruitur. Dubita.
35쪽
Dubitationem de calore, quem 'dera in aere exciatant,cum tanun ipi, minimc lint calida, antea propoli tam dissiauit, duas eius, qui in acre ineli, caloris causas reddes,Solis videlicet motionem,& ignem, qui acrem ambit, in eum disiectum, ut tota caloris a ego in aerem excitati causa, in Solis motum reseratur: quo quidem
motu aerem moueri, ac dis ijci,si cernique,& secretio illa ae desectione incalescere ait, non secus ac ea, quae per aerem celeriter mola, ac vi magna incitata incal Gicunt, ita ut saepenumero incendantur, di , si liquabili constent natura, liqvcmur, quibus incalescentibus aer
quoq; proximus incalescat, propterea quod rei selidae
motio, aeris secemendi, caloremq; in eum inducendi, vim habeat.At vero Sclis una motione non aliorum syderum, id fieri eo docet, quod illa de vesin sit, & aeti
Propinqua: quae duo cum ad calorem excitandum requirantur, caeteris syderibus desinit: Lunae quidem, uppropinqua est,celeritas: aliis vero, quae velocius, quisn i m cntur, propinquitas.Hoc modo a Sole Gefieri aerem docet Ai istoteles, qui modus in secundo etialis de celo ab eodem explicatus est, cum stellas i eas cino
esse demonstraret. Qiranquam coin loco, nori in Solis. unam motionem, sed ur omniuna syderum causam re--, etsi potissimum in eam,qua Sol cietur, ac, exoritur,& ad nos accede, inquam unam lime ipsum cali irem nunc restri . Primum autem hoc in loco nos momnet, tractationem de calore,quandoquidem sensus ctio quxdam est, ad commentarium de sensu pertinere, magisque congruere, ut per se re exquisi: e ibi de eo disseratur .Quod de calore propterea tradi quidam putant,quod non certae alicuius rei, quare callida sit, quaerim, proponatur, sed loris simpliciter causae in eo inmistigentur, ut soni etiam causa, &. ratio. Ipsi im autem in genere calorem ad sensum imitari.sed dicendum potius videtur, caloris et talionem ad librum eices, res, i,
quia calor, qxiicunque sit, scrinis est , & uti l sensus assectio: &, quatenus sens iis a sensum res eniat, ei inque tractationi propriirs ora, cuius est sensus. Calor er-λ qu,icnus sensilis esse iii cs , accipiendi inest: nam qua ignis principium est .in libris de ortu & intinui consideratur, qua vero reium sublimum pleret e inicit . di corporum similari am mixtorum ci fictens causa est, ad hos libros pertinet, quos nunc interpretarmati . Qua rum omnium notioni:mea qua stis esse intelligi: ur,aim ad statim restatur, oririe nobilior est, eiusq; naturam inagiscomprehendit, sensu calidum ὸ stigido seiunt te.eiusq; multiplicem turam agnoscente. Propi rea exquisitam, S eam, quae per se est, tractationem commestrarium desin suspectare pronunciauit. Nune
autem, cum de aeris calore ageretur,explicandum censuit, λ quibus causis ortum haberet: quas,cum Solis motionem,&ignem, qui per eum, inmotum, quo in or bem incitatur,hac & illac dis r siesse velit, quaestiones de utraq; arduae ac perdificiis existiit. Ac primum quidem, quemadmodum aer, qui mobili stimum est,ficacissimum :, calicui resistens corpus, motione secematur ac inccndatur.Nam,quod quiam corpora motu incalescant,ut serrum, lapides, & ligna, ex eorum seliditate prodit, quacum vicissim confricatur,alterii multeri resiliit,eaq; repugnantia, ac attritu es scitur,ut eo eoru partes veluti dii trahantur, rariores, fiant, aut ceria aer, qui in meatibus illorum interceptus obiblidii rem elabi non potest.se matur,s retus G incalestat,&inc daturi fit, ut quo stadiora suerint, eo magis
attritu calcfant, ac proinde lapides, de serrum magis uligna, aut alia molliori materia constantia, & in lapidibus,1j, qui duriores sint, ac densiore in ferri genere,cha Iub , quae etiam inter se confricata, igncm citius, qu maliud sciatis serit,aut lapidum, eliciunt. Cum igitur aer
mobili si imus sit,& , ut dictum est iugacissimus, alijsq; corpori di omnibus, quae per illum movemur,saci ce
uaestio est, quanam ratione motu incalestat. Cum prauertim vento qui celerrinis incitantur, aut certe is sum aerem veni'm flatu velocissimὰ agitat si, frigidum sentiam usinec mimis aquam rapidis imὰ flestem, ut in his praesertim lacis cernere licet, in quibus e rupi bus alti tam is magno cu sti epitu, rapidini; descensu deij cxtur. Sed, ut aliqua ratio inueniri possit, qua aer corpore υsi-qu' celerrime pcr eum delato incalescat, quod eueniretu an r seruntur, illa dei di ilici illas suboritur,quoadmodum Solis stella tanto interuallo ab aere disti,nec per illum delata,cursu suo, quartua rapidissim eum incendat, & calciaciat. Qimp enim Lunae saltem orbes intermedij sin quibus ne ad aerem perducatur, illumq; aliquo modo commoueat, impeditur, ut si agens omne id, in qu H agi tamere dubeat, nec e si aut Solis stilis mo ii, Lunae orta
totum primu incalet re,tum Lunae orbe, i cum I aerent . quo modo terebrum confricatum primu incalescit tum terrebro manus,qua continetur: aut, si Lunae orbis
calore nullum ut Arissentit accipiat,ne ignis quidem, aut aer, is motu, qui ad illa perduci nullo modo p teli, ne uelaata liud praeterea uiscultatem ruit,o, cum
m in oni,non 'litalitati,aut vi Solis, aeris calorem attria buat, irata potius in Lunam, eiusq; motioncm eum ii uim Ascrat, quae proxime aere aut ignem ceriὰ, cui a continuatus est, attingit, Daq; incitata morion imentiqerem secum rapit,& Gmocer,ut illorum parti sese vicisiim confrian ac icalor aliquis existere ex attritu possit, ille ex Lunae mora existat. Nam ν Solem v. ciu suam Lunam moueri,ideoq; magis ad calorem aeondendum idoneum dicitur, id primum de motu diu
unio, Tum cum primo c xlo rapiuntur,duntaxat v rum est,riim motu yprio Luna celerius, qua Sol ciea tur: d ecum propinquitas non minus, imo vero magis cluam celeritas ne ilaria videatur, non tanta celeritate Sol Lunam antecedit, quanto illa,quam Sol aeri est propinquior. Ac si propinquitatis Lunae, quanquam maioris, proportione, qu m sit Solis celeritas, nulla ratio ha tur, cur propinquitatis Solis, ac non potius celerittatis super iram astrorum,quae longe maior est, quam
Solibratio habeatur.Quemadmodum enim diurni motus celeritate Sol Lunam,ita Solem superiora astra antecedunt, quippe quae spatio temporis eodem, maiorem orbium circuitum conficiunt. Si igitur in Lunae mo tum aeris calorem non retat quod quidem rectPA-ci cum aerem msumum motu illo calidum non senatiamum, ac si calidior ex Luna redditur, non ex motu id
proueniat, sta ex lumine potius, quo est praedita, aut . Q omnis luminis sente recipit, ideoque in pleniluni, , quibus tota a Sole illuminatur, maiorem calorem fundit ne in Solis quidem motum reserendus videtur. Quin etiam si motus Gloris est causa, cum non Solis tantum , aut Lunae stella , verum totum ccclum moueatur, cur stellis potius, qam toti Geso, aut Orbi,in quo inest, calor tribuatur. Ac si coelum, seus Dara tota motu suo calauciat, cur nouaeque live
ac aestate, noctu , ac diei omnibusque pariter in locis P. Vicomeraupa, lete. C caloiem
36쪽
xs T. VI COME R. CO M. calorem aeri adducit. Iam si stella seliditate sua id prae
stet, cum sphaera quoque tota solida sit. alioqui rapidore incitato illo motu dissiparetur, e desiueret, quo minus idem euiciat, nihil videtur impedire. Quin & illud
obsurdum videtur,quod de altera caloris aeris causa traditum est, igne videlicet, motu culi in aerem detruso incalescerea d enim si sit, totum aeque aere ic quouis
tempore, siquidem coelum totum mouetur, totumque ignem commouet, calidum reddi Oportebit, cuius tamen contrarium es perimur. Nec minus absurdum aliquis inqui at, caloris aeris, qui I uapte natura calidus est, in Solem, aut ignem causam reserre: ac si aliqua asserenda erat caiisa, non in lumen potius ij detum, Solisi; poti simum, quo aerem calefieri aperte deprehendi. mus , qu in in motum aut ignem relata sit. Atque lixesum quaestiones perdisiiciles c perobscurae quae ex Aristotelis dictis existiant. De cuibus omnibus alibi ag
mus, & quid pro Aristotele dici positi docebimu .
Superum autem locum calidum non esse, nepte igniatum etiam stillarum transsur satis declarunt. Im enim eo in loco non siunt, sed in infero, cam tamen ea, piae in citatius mouentur . tum celerius, tum plemus ignescant.
His accedit, quod Sol, qui maximi calidus videtur, cam ditas, non iseus apparet.
E liant calumptum est&declaratu, coelum igneum non esiae,sed alia quadam natura,& stellas, ct earum i terualla conliare, quoniam tamen caloris, qui in aere inesti causam in motum Solas nuc retulit, quem aliquis
ex ignea calidaque illius subitantia proficisii putare potuisset duobus nunc argumentis confirmat, Solem,aut omnino coelum igneum & calidum non esse. mim est, transciirsus seu traiectiones stellarum, qui in coelo numquam hunt, cum tamen stellae eiusmodi transbirrentes
ac dissiliemes accendi magis eo in loco, si igneus esset, ob incitatiorem motu debuissent. Alterum est,quod cui calorem, qui hic est,acceptum maxime fecimus ob eam ue causam calidusan primis videtur,ignori nobis non apparet, sed candidus : qui tamen, si igne constaret,igneus videretur.Ac de stellarum quium transtu sbi KN quemadminium, qu6ue in loco accendatur, in progresti explicabitur: nunc sat est intelligere, in coelo non fiet ista longe infra coelum,nempe in aere,qiii igni proximus est, aut etiam in line. Solis autem candorem per ic cernimus. Quod etiam Empedocles, mi an uis solem igneum putaret, ita carmine cecinit, ii λιον so'λ υνον ό A. Nam quod rubem interdum, aut puniceus, cum oritur' c Occidit, apparet, calore videsicet
igneo, id ex crinis halitibus, qui a terra redduntur, o tum habet, qui crasit halitus,cum in meridie Solis calore seluantur, non item mam,aut Vc speri,colorem eum, cum oritur, & occidit, non cum metatum tum conscendi .ei assundunt. Sed candorem senasse inquiet aliquis argumentum efficax non esse, quo Sol igneus non esse monstretur, quando & flamma pura, omnisque sumi expers candida cernatur. Initio etiam libri de e loribus , Sol β: isnis eiusdem coloris, nempe staui, statuuntur. An dici potest , libellum eum Aristotelis non esse i aut si Aristotelis sit, vel alterius, cuius authorita tem probemu ,eum Solis colorem in eo tradi,quo a nobis frequentius cernitur, aere ut plurimum denis, nec candorem Solis cerni permittemel An etiam flamma, quanuis purissima, candida nunquam plane est, cuiuia modi est Soli Admistum.n. perpetuo sumum habet,qui ruboris alicuius causa est. Siquidem sumus suapte naturan est, ac nigrum splendori admistum,rubrum colorem es scit, ut in huius operis tertio docebitur. Obij cit autem Philoponus nullam in Aristotelis hac ratione, quae ex colore Solis ducta est, ei sciscitatem inesse, quia
eo nitat irrclia lex coloribus corporum, temperamenta eo iam deprehendantur, quod quidem sit salsi, quoniam derosa& sanguis coli re sint rubro, quorum tamen alterum frigidum est, videlicet rosa, alterum calidum.Lac item,& ceruca, vi mollia,& cape, candida sint, avorum alia frigida sunt, alia calida. Quod autem ad Solem spectat, nec illum candidum cerni, nec,ut cerneretur,argumentum Ascax esse, quo igneum non esse doceatur,quando de stellae transilientes, & comar, candidae apparent,quae tamen igneae sunt,atque ex igne accensae. Prius etiam argumentum, ex ijsdem stellis, quae in si pero illo loco non accendantur, sumptum, nullam vim hallere, uiaei si igneum sit coelum, eius tamen soliditate impediri quominus stellis illas transilientes motu excitet,quae solidita cum in igne non sit,qui creto subiectis est nec ii re illi proxi in imo vero stu xa illa sint,& diuidua suile, stellis illis in utroque eorum accenti A impedimento esse non possit. Sed hae Philoponi obiectiones non dissicile diluuntur. Ac primum
pridem, mod de rerum coloribus, de temperamentis in genere dicitur, mirandum est eum negasse colores rerum,temperamenta earum s i illisqueese consentaneo . Perspicuum enim est, ex varia numidi 5c seci admixtione, varia item calidi de frigidi, in ea es scientia, qua illa excoetuuntur, de terminantur, alios atque alios
erisere colares. Quod perspicue cernitur in storibus, de suctibus, quin etiam in pilis, quibus animalia intoguntur, prorum omnium varius colorini si in admixtionem variam, calidique & frigidi essesentiam, referri non potest. Ac ea quidem,quae calidiora sunt, rubicum
diora, ac nigriora ut plurimum habentur : quae autem
frigidiora, candidiora. Acqua iram nonnulla calida,eandida sint, ut caepe,& alium n illis tamen ipsis,ea qui nigriora sunt & rubicundiora,calidiorem habent naturam.Quod Galcnus concessit in quinto de simplicibus
medicamentis, cum vires medicamentorum non omnino ex coloribus iudicandas esse praeciperet. Proinde in rosis, quae rubicundiores sunt, calidorem vim habet, quemadmodu & vinum quod rubrum est, aut nigrum albo est calidius. Potest igitur rei si lias ac temperamentum,etsi non omnino, at oerte aliquo modo, ex coloribus deprehendi.Cum igitur Solem, si igneus statueretur, calidissimum esse v pote caloris vim maximam in hunc inferiorem mundum si dentem ac veluti carbonem accensum, ardentemque oporteret, rubicu dum necessario colorem, qualis in carbonibus, ac rerum calidissimarum maiori parte cernitur, obtinere te stellarum autem transilientium, de cometarum candor,
a Solis candore plurimum abest, ut flammea natura illas constare sicilὰ percipiamus. Quod ad coeli siliditatem pertinet, illa impedire non videtur, quo minus, si illud igneum esset, atque incensum, stellei laedissiliem res incitato illo & rapido motu non fierent. Adeo enim incenderetur, ut quanquam solidis ima seliditate compactum,quaedam in eo a enta, transilientia cernerentur: quomodo nunc in aere,& igne, quae materiam a
censioni aptam suppeditant. His constitutis dicamus, x causasit cur fiamma siuerense, O transcurrentes iesiae, Op ὰ mussis δουλοῖ adis, id est faces, capra nominantur, incar,appa
37쪽
Iod intenseram ct remissione disseniau.
Cum omnia seruexplanauerit, qui ad earum rerum, O quibus in hoc re disset ero instituit, tractationem necessaria, usumque aliquem habentia vi ibantur, ad se pila earum genera pertractanda aggreditur. Quae autem hactenus tractauit, ut summatim Npetamus , Mesiuit: diuersum mundumὰ lo, de quatuor. μporibus, quae elementa diointur, commentanam esse rccelum naturam ab illis diuersam obtinere i nec stellas, necearum interualla igne constare, aut repicta esse, e demq; modo tam ere: sed cum c um diuerta omnianoab et u harurae sit,ignem & aerem citra Lunam contineri, tun H; hoc spatium,quod inter eam,& te xam interiectum est, replere, ita ut ignis superiorem l mmcceio Proximum habeat, aer eum qui sequitur: quatuor elementa materiam esse earum rerum, quae in mundo hoc sublunari oriuntur, di intereunt, eadem liinter se vicis in oriri α interim coelium causam inici entem, quod aerem motu suo, & maximE Solis, calesiisciat, non calore aliquo, qui in eo insit: aeris duas pario esse, una quae ignis nuncupetur,calidam & siccam: alteram, quae verea nisi alicta di humida: cuius etiam duae sunt parto,una glcbo terrae, quo montes etiam abiissimi comprehenduntur,conclusa: altera quae
trans aendit,igni cininuata, atq; cum ipse ;gne in orbem coeli nouors ducta: nubes insupera ista aeris paciqcb calore I raptum illum aeris coiis ere nonitque haec in summa sunt,quae Aristoteles harunua explicauit, mmum ad ea, quae siquyntur, pertractanda, vsim habentia. Quibus omnibus vesutielemcntis quis Lusdam, Sc principiis explic ine ei ivt diximus, Te incipit.. primum quia de igneis sacisti assis imaginibus, seu his quae ardere a nobis cernulitur,c iusmodi sunt flammaequaedam, de quaeiacis, aut caprae salientis , aut stellarum discurrentium transilientiumq; imaginem habent, disserit: tanquam de his stat esse,qugin superiori aeris parte, & in ipse igne accenduntur &sim materiaq; etiam constant calida de sicca, quae uni similis est, qui reliqua elementa natura antecedere videtur. Cum aurem ex halitu calido de sicco quaedam ali in aere de igne oriantur, veluti cometae, de ut ipse Ariasoteles sentit) circulus lacteu de his prius diserit, sortasse quod celerius intercidant, siciliusque, ac sapius etiam oriantur: cum cometarum de circuli lactei gen rati non adeo facilis fila cometae praeterea raro conspiaciantur,& diu consistanti tuor vero ignearum ima mim, tanquam cui puto praecipuarum nam de aliae anterdum, quae ad has tamen merri positant, apparem fenera recenser, stammas, transtiirrentes stellas,& quae nonussis δαλοὶ id est sices, o oo Aid est capri, quod in morem caprarum barbulas veluti quasdam pende res habeant, nominantur. Quotum omnium ignium stellae maxime & frequentius visuntur: quas stubi sitiamum est. coelestes stellas esse existimare, quandoquidem iampridem desecissent, cum innumerae praeteritis seculis deciderint, ac transilire tres ique visae sint. aut aliquid ab eis auferri, de abradi.Hos omno ignes in cinio appareres .idemque esse, & pereandem causa sed intentione dissetis, di remissione. In coelo quidem, aut quod ita oculis videatur in coelo haec siem,aut quod M.
Pem κανον, Homerum imitatus, nominauerit.
27 aut in coelo, hoc est, in ea ignis 3c aeris parte, quae coeli ciuitatem proximὰ ambit, quae probabilior veriorque expositio videtur. I idem autem subiecto de materia,&per eandem cientem causam fieri ignes hi dicti senti Constant enim omnes halitu calido & licco reodemq;
agitato,& attrito, atque etiam excuta, ut mox explic bitur,diuersis siciebus generamur. tix diuersae,aut caprariim,aut ficium, aut stellarum transciarrentium, aut 1impliciter flammarum sit ensarum ficies oriuntur, prout litus illius maiorem, minoremue copiam esse, aliumque & alium situm habere,vehementius item, aut remissius antatum esse contigerit. liae omnia Arist
tes' expresiit, cum dixit. dii serre ψμπιν ΗΘ, id
est intensione&remissione De eoriam autem cuiusque proprio ori in progressu sigillatim agetur. Ac eos qui dem saetae accendi & cerni nemini dubium est, qua quam alios rari alios lapius istellae enim transilientesiae nammae naccensae, di faces eu, ut alius placesi tra
lapὰ visuntur, capiae rarius. Quae cur caprae dictae unli aut ea ratio videtur esse, suam nonnulli assignant, quod molas quaedam sint ignis in morem caprae disit lientes, inde & medici pulsum salientem, caprinumn minare consuetierunt: aut si hae causi dubia videtur quod stintillas illis undequaque mittentibus, appendi di quaedam inter se disiunctae ac tenues ab eis dependent , pilos longiores, bubulamque caprae reserentes.
Quae O. ympiodori atq; Philoponi si it lentesia. Quemadmodum do sicci seu trabes dicti sunt ignes,qui in lonum masi , quM in latum pota sicium seu trabium
speciem imitantur. De qua re inpmgressit. Nec vero Aristoteles horum nominum, quibus hos ignes nominaliauth rsuisivi videtur Seneca existimaste. Aristoteles cinquit quoddam senus illorum capram vocat.Sed patet Aristotele expresse dicere, & quae λλοὶ vi id est laces ad caprae a nonnullis nominantur. s alem autem ait Seneca fuisse eius ignis sermam, qui, bellum aduersus Perseum Paulo gerente, lunari magnitudine apparuit. M quoq; non semel vidisse, inquit, flammam iremias pilae specie, quae tamen in ipse cursu dissipata M. Ac tale prodigium circa Augusti exoessum apparuisse. Item cum de Seiano actum est: nec Germanici mortem si tali denunciatione suisse. Cuius ut existi J meminit Plinius, cum in taundo naturalis histo riae tradit, manico Caesare gladiatorum 1 stac
ira ora populi meridiano transcurrisse. i id author, it, trabes igneas emicasse, cum Lacedaemonii classe vicit, Graciae imperium amiserui.
sam cile stellam seper lanceam constitisse. I tem in Romano Icadivisiectardere pila, ignibus in illa delapsas,qua taphsulminum modo, ani nulla colent se ire, etsi minore vi mimini urini uere tantum, de insidete, larim. ibus omnibus perspicuumis hos ignesupe accendi, atq; etiam, cum accenduntur, videri alia quidportendere. Quod verum ne sit,an talium,in p- pressu attingetur.Insistunt etiam sepe milium antennis, alarq; partibus stellae, em,ut volucres, ex sede mutant Ex quarum aspecti nautae,atit tempestatis,aut venti si ituri, aut strenitatis signa accipiunt. In magna enim tempestate cum apparent , quasi stellae velo insidentes. adiuuari se tunc periclitantes existimant diuorum n mine, veteres quidem Castoris de Pollucis, nostri aliorum,veluti D. Petri, Nicolai,& Hermi Vclut e diuerta Helenae sydus circa malum nauis apparet, certus sum Evi merau lete. C a me
38쪽
mersionis nunclus. Quae, quam ob causam iure certo ponendant, postea dicetur. Porro de stellis, quaeὰ coelo cadere videntiar,& de alijs accensis in aere timis Gorgicorum primo Vergi iust Saepe etiam Iezu vento impellente xidebis
Traecipites coelotati,noctoqister νmbras Flu aram is vos a tergo albescere tractus. Quibus in carinin bus, cisi de stellis ccxlestibus I qui, ut fibulos us,potia videtvi,debet in & harum stellarum, E coelo casus ita intelligi, ut non re vera ex ipse coelo, sed ex illa parte, quae ecclo proxima est, aut Eccet hoc est ex aere, spatioque hoc inter terram & cc Ium intercepto, quod coelum 1 Latinis nominatur, c dere dicantur. Horum autem atq; aliorum multorum principium Meest. mar. terra vi Suis rualescit xhalationem fieri necesse est,non illam quissim vitam est simplicem ut aliqui existimant sed duplicem: Hain qua vapor magissit raueram, quae magis liritus . . se Naporem quidem eam esse qua ex eo humore est, qui intra osupra terram continetur: quae anem terra exiccata est, fumdam: quarum ea isesseritus naturam habet, ob calorem emineat: quaacitem humidior, praepondere subsidat.
Ignium com nimi oratorum, Num subiecto idem esse, At ex eadem causa dixit fieri, aliarumque etiam rorun , qua in lublimi, imo vero δc earum, quae in terrae vi et ibus oriuntur, materiam comunem, generalemque etiam emcientem causam inuestigat Ideo quae tradit horiam ait esse principium, & aliorum eri im multorum. Ex duplici .naexhalatione, quae nunc explicatur, quaecunque in sublimi R in viceribus tenue procreantur, Aristotelis sententia constant. Non omnia quidem ex utraque,sed quaedam ex una, quaeam cx altera, aliqua mixtim ex utraque: eadem omnia caloris & H-soris es scientia excitantur.Ac quanquam de hoc duplici exhalationis genere, quaedam antea traditi sant, ex quibus, quae nunc docet, sici se intelligantur, ad eorumtamen maiorem illustrationem, a8numq; ad dis scultates, quae ex eis oriuntur, ollenda praebendum,haec ad ij ciemus. Ex terra & aqua, cum Solis calore incalescunt, aliquid necessirio ascendere, non aliter atque e rebus
alijς humidis & terreis igne incalescentibus aliquid sim
per emittitur, ut ex aqua in lebete, aut olla incaliscente
ac bulliente, vapor quidam humidus, qui operculo le-hetis adhaeres cens cernitur: nec secus in his, quae distiulatione invasis ad id aptis in aquam vertuntur. Ex his
autem,quae comburuntur, vimq; igni ,cum ter rea sint, accipiunt,sumus,qui calida & sicca costat natura.Hanc vero humidsὰ rebus aqueis,& sccae E aeneis materiae, caloris emcientia, euocationem ideo fieri, quoniam calor attenuadi vim habet,& caloris in id, quo attenuar, inducendi,ob eamque causam etiam leuitatis: quando doquidem quod calidum est & tenue, id ipsum leue eL se conspicitur.Cuius etiam natura cum sit,ut sursum taratur,nullaque ratio eius rei Ru m quod leue est, assem ri possit,cum primum materia attenuata est, calidaque, dileuis reddita, conscendit, ac eousque sursum sertur, quoad leuitatis,ca lotisq; eius patitur natura. Quae cum ita sint, planum est, nec Marium esse, ut, cum terra &aqua Sole incalesialialiquid ex eis, caloris eius vi, alcendat. Quod, cum terrae & aquae naturae plurimum inter se disieram,unius modi ta naturae id, quod ascendit, esse non potest. Cum vero ex efficiente caiisa,quae eadem
est, nulla in eis differentia esse polsit, ex materia existat necesse est. Quae e inter aquam&terram disseren
tiaesecernitur, eandem in his, quae ex se mittunt, ese conuenit . Cum igitur terra & aqua humore & siccitate
inter se differant, oe illa sicca, haec humida sit, idem inexhalationibus discrimen si necesse est. Iraq; terrae ii litus siccus erit,aquae, humidus. Vterq; autem calidus, quod efficientis causae, quae calor est, id p in quod agit, sibi simile, semper reddere nititur, naturam induerint, frigore aquae & terrae, E quibus redditi sint, in calorem mutato. Α , si interdum vaporem, quem aqua reddit.m dum esse Aristo. pronunciabit, id ad aqua ex qua redditur,respiciens faciet.Clim ergo halitus uteri calidus sit,sersem conscendat necesse est, is nae in locum si periorem,qui calidior est & leuior, cuiuini odi est is, quie Ierra educitur. Nec vero inter halitum, & halitum ea est tenuitatis, & erasiities, leuitatis ,& grauitalis ratio, quae inter terram & aquam: siquidem terra grauior est. eademq; crassior quEm aqua, cum tamen halitus, quieterra emittitur, teruior sit Ad leuior, quam is,qui ex a- quacuius disii militudinis ratio esse potest,quod terra, quanquam natura crassior du grauior quam aqua, cal ris tamen efficientia & vi tenuari magis potest . quam illa euiorq; seri, aut tenuiores eius euioresq; paries,
loris vi magis, quὶm aquae,separari or innatura minus sagida est, quZm aqua, cum aqua fiam me frigida,
sit, terra non siimmE: magis etiam calorem exc per eumq; dilutius retinere apta est terra: quod tum siccit ris,quae caloris & ignis maximὰ amica ess, tum etiam talidioris naturae ratione euenit, ut utriusque qualitatis merito terra attenuari, de in ignem, E quo una tantum
sei qualitate disiidet, mutari lono magis, quam aqua, quae ambabus qualitatibus ab igne distin,posse videa
turSiccitatis enim, qua aqua caret, Mnescio, calorem
ficit E de imis vim accipis, iiimmo illo frigore, quod in
aqua inest, non impedita. Cum igitur terra incalescere magi , e ignis naturam induere, qu m aqua valeat,a tenuari etiam magis & leuis siem,quam illa potest,neq; enim in ignem unquam verteretur, nisi renuis leuitque reddita. ras, illam grauitatemo; terrae propriam deponeret. In si periorem ergo licia exhalatio a terra asceia dem educitur,quae autem ab aqua redditur,illi si bsidit. Quod etiam inde prodit, quia aqueus vapo modico calore dilatatur, ac facile in aerem conuertitur,ut in sup riorem illum locum serri non possit. Sed illud tamen aduertendum est,harum spirationum duo genera,diuersa loca ita conscendere, ut nunquam tamen vicissim inter se liberentur, imo vero alteram alterius aliquid semper comitatur, ac mutuo nexu semper sent lucis. Qisod merito euenit cum aqua & terra ita inter se assecta sint. ut alterum in altero ins lineumamque eorum ut Theophrastus in libro de igne ait,& nos quoque antea attigiamus, & in librorum de ortu & interitu Commentariis susus tradidimus ab altero pror sit libertatu Αquea autem aut terrea ex ea dicitur, quae sectam ex disivi in secundo huius operis tradetur . Cum autem exhalati nis nomine c. iis, tiaram Aristoteles nominat utram nuncupetur, propria etiam quaedam separatim vocabula acceperunt, ut quae a terra redditur taxostiam
xetrici .s, id est sumida exhalatio, aliquando etiamvrivmo .s, id est, spiritosa vel flat se,interdii generis nomine exhalatio simpliciter dicas, etsi re vera fumidae omni exhalationi nullum coe nomen, ut paulo post trades, politu est. aut ab aqua, ἀτμs, id est vapor, siue exhalatio vaporosa, quanqua vapor latius se tusuumque
39쪽
utrinque, quemadmodum & halitus, significat. Quoniam autem humor,ex quo vapor redditiar, in terra est,
terramque ambit,ideo dictum est,terra vi Solis tepesimi, duplicem fieri exhalationem: quod Pontanus insita Meteorologia ita expressit:
- Terra etiam duplum exhalat iturara porem,
Hinvius his, erasin; mariniae corpore Nix fori, Aridus o calidos Misenosirit alter, Accipit hos lati in Penuum circi furti aer.
Quibus in venibus, no duplicem solum oriri vaporem ex terra cecinit, sed utriusque etiam naturam, & vim, ae locum an quem serunt unqua omnia Aristoteles hoc in loco explicauit & breuiter comprehendit. Quod autem dicitur, quosdam unam tantum exhalationem p
situs Olympiod. propter Platonem dici existimat, qui
cum terram immutabilem statuerit, nihil ex ea excitari, illum . fiunt dum halitum mitti videtur volitisse. ob eam Meausam H quod ambit, Meo arue 'o
dine Q situm est Primam quidem meo omne eat d irrisaesiccum est,quod an fidest Oetem, nomina
Mu. Nam quo umida omnisecrem commune est,nomine vacuata quoniam,viarii sim dis,maximὰ nium corporum succendi natura potest, nora bushoenredo utamur necesseen.Infra hanc naturam aeres. Aeillud quidem animo concipiendum eri, Me, quod π0, iden ignem, veluti tan--μα, Me ensuccensionis D bum nominavimus, circum extremum globi, qui terram
ambit, extensium esse, ut si ilae lautio furit e nn tum v doremquasi fumus saepe coincipiat. Genim '-ma, spiritus secet sertior . a valiturex parteco Muturis eiulmodi idonea maxim/fueri cum a uerso Misqvirmo agitatur Menditur. Ex duplicis halitus ortu, vi stas tu, mundi huius sibitinaris, qui ex quatuor elementisconstat, ac eius eo tisiimum partis , quae terram & aquam ambit , disposiationem ordinem colligit. Cum enim iris, seu id, quod ignis nominatur, de aer terram ambiat, idq; quod ignis dicitur, ex illotiali tu, qui calidus ae siccusin, o tum ha ahaer autem ex reliquoesscitur: ut ignis superiorem lacum, qui Gelo continuatur, obtineat , aer' eum, qui sequituri siquidem hesinas ille calidus&si cus,calore ac leuitate in superiorem locum sertur, humidus vero pondere pressias in inseriori considit. Nee v so aliud videtur id,quod ignis nominatur, Lunam; o bem proxime attinsit misi halitus calidus & si cus, aut
Missiparum abeo dissi tu, quemadmodum aerorem sei ratione aquarum oritur, 3c earum quasi vapor haben dus est. Calidus enim & humidus vafres ut aer :
lidus de siccus halitus, ut id, quod ianis vocatur. Acs L
vapor ex aquis ascendes, mox ubi ascendit, aer non sit certe paulopost Solis efficientia aere dit, aquae cras
sitie, t ore, ac pondere derelictis :quemadmodum da siceus calidiis halitus,si ignis non sis, amolia Fiat,
tum cum Sole euocatur, mox tamen ubi superum i
cum acceperit in id plane commutatur, , vapore liberatus ii quid eius cum eoas enderat: quanquam semia. se non omnino, cum elementa omnia, in omnibus vedictum est insint. Illud autem calidum lacumq; corpus mi Lunae subiectum, πῆρ, id est, in , ait nominari 1quoniam lamidae aspirationi, quale illud est, nomen commune positum non sit, naturamque illa obtineat quae succeiuli di in ignem mutari si a vi potest i ut ex amnitate,quam cum igne habet ius nomen merito
acceperitatoc veros ὀ iacimus,c n vocibuli scisti, tuimuri tam autem destituimur, quandoquidem nomina rebus ut in quarto huius operis dicituro paria non
sint. Ac speciem generis vocabulo interdum nomin mus,ut halitum,qui calidus & siccus est,halitum: interdum genus,eius, quod est veluti species,nomine, ut hac in re: siquidem ignis, secretionis fumidae veluti species est Utardam.De qua rerum nucupatione, multa in quarto libro 3 nobis traduntur. Fumidam autem secreti nem seclla succendi,praesertim si motu,quanquam leui,
agitetur, multis in rebus conspicinari Siaticandelae, aut lucem lychnus recens extinctu sumum adhuc mittat,
isq; ad aliquod lumen propius accedat, ita ut stimus t mini admisceatur,essitim accenditur: quod idem in torre extincto euenit i sumum adhuc reddens,igni applicetur. Sed & torris atque etiam candela recens exti
etasi in orbem conuertatur iamusq; illius leuiter commoueatur,rursiis flammam concipiet. v suila inteulisi potest,siccam illam Olidamque aspitationem,quae
suo coelo continetur, conuersione, qua in orbem rapiatur,sese incendi js portissimum locis, quibus, ut ait, ad
accensionem praesto est, neq; enim ubiq; idoneam esse crededum est.Siquidem semper & ubique,cum eadem simper sit, conuersio accenderetur: quanquam, ut Aristotelis superius explicata stet sciatentia, ea maxime par te accenderetur, rastellae Soli subi jceretur. Ob haneas irationis illius nauara accelioni idoneam uet lac e ab Aristotele dicta est, quasi succensionis semes. Succensi mi autem magis di minus,tum ex raritate autem si atritum exllimore& siccitate maiore & minore,redditur idonea.Quae enim extremὰ sicca est,aut rara,minus incendi apta est: itidem quae nimiam crassitiem, aut humorem accepit: illa vero idonea, quae hiliae qualitati. bus mediocriter assecta es adcirco ligna viridia & h mida, aut extreme sicca, ut quae putruerunt, dissici leaccenduntur.Spongiactiam, quoniam rariorest, Ebenu quod densior,imptam accensioni habent natura. Quae vero ligna humorem & siccitatem mediocriter participant, nulla disticultate accenduntur . crassior quidem S humidior aspiratio illa intredum redditur, aut ob aeris subiecti chi Philoponiis notauit humorem,
aut aspiratiociis asce ctis nimiam copiam,qua densari eam oporte aut ob Solem,qui ad aliam partem de clinauerit, absentiam. Rarior autem de siccior contraxi, de causis evadit. Qua igitur parte mediocriter de si es nee humoris plane expers, rapidino motu agitata flammam concipit, ac splendore qui flammae perpetuusest comes, visenesm nobis se praebet: cumini rimas rationis illius omnis reliqua pars tenuitate sua aeraritate aspectum nostrum entigiat. Ita ignium, milὶ nobis circa coelum visuntur; materiam est icientem mcausipi Aristoteles tradidit: materiam quidem aspirationem illam succisoni idoneam esse tricem causam, liconuersionem:quanquam & aliam postea adseret, ut id intellisatur, quod antea uadidit, ignes illos idem subiectoesie, & per eandem causim. Sed quae eorum disserentiae causa sit nam materia esset inq; causa, quae
hactenus expositae sunt,omnibus communes habeam tur, in verbis quae sequuntiar ecurat.
Sed pro materia, qua incensiuini aptas, copia er situ, erentia erinit. Namsi in larum OLisum ea materia ex possit, Mens is stan a conspicitur qualis est situla quae in agris incenditur. Si autem in longitudinem solum dii tendatur a clus O faces O capraedar stes no minantur. Si veri intorium magis, quam inlatumD LVi comeraud lete. C 3 censi
40쪽
censior is materia dictenta sit, cum simul muria veluti
simusias mutit id quo sit, quoniam prepartes quidem
exiguassed cohaeretes,principiis incendatκυcapra num patur: sti m autem praeter hanc seminem, fax. Ignium qui maere conspiciuntur: figurae variet rem, in niateriam, ex qua accenduntur, resert et quae pro
maiore,ac minore sui copia, potitiique vario, aut in longum , aut in latum, in diuersarum si rariim i nes mutatur.Nam si in longum,& latum aequu diiunciam flammas accendi ait, his non dissimiles, quae in aruis ex stipula accenduntur Si autem in loimum selum fuerit porrecti, reliquas has ipnium facies excitari, nempe eos,
qui sice caprae.& stellae excurrcntes nominantur. C pras quidem, cum euenit, ut eius materiae tota longitudo continuata lit, nullis intercepta interuallis, eademi ad latera appendices quasdam inter se distinctas veluti habeat,ad quas,cum tota simul accenditur, accensionis excursiones & veluti saltationes faciat, intillarum qitarundam excurrentium in morem, quae toti tamen materiae continuentur. Faces autem fieri, si materia eiusmodi in longum magi qu m in latum protenta, absque excurlionibus illis accendatur. Et haec quidem de flamma ,sicis, dc caprae ortus ratione,& modo: de stellis vero transturrentibus, in verbis quae sequuntur: quorum trium ignis figurarum, ortus, & ratio, cum intellectu dii liciti, non esset, fuerunt tamen qui illam minimo asia sequuti perperam explanaverim. siquidem voluerur,ut materiagma caprae lium,ita esset ta,ut quasi ioc globis ac niviis paniis consitiret,atque has esse exiguas pamto,quarum in verbis fit mentio.Ita hi censuerunt ,hanc materiam rei interiralla quaedam partes ampliores habere ut funem quendam nodis, aut urbis moenia turritibus dist incta. Quam expositionem nemo non videt, nihil ad Atiliotelis verba, ac mente attinere: neq; etiam
docere, quomodo ille ignis caprae sAciem haseat. Id
vero ea, quam attulimus, quae cum vel bis prorsus consentit .cile docemus. Primum longior, qu m latior, ut prae etiam corpus est, ignis hic ponitur. Sed quoniam hoc non magis caprae quam ovis, aut canis proprium est, exciarsiones illae, praeterea ponuntur, quibus iit, ut
quemadmodum a philopono, Olympiodoro expositum est caprae assimillatur quod villorum, ac barbula caprae in morem, i materia illa longiori quam lati xi pendere videantur. Quanquam allic ut antea m nui capras esse dictas putet,quod Litus veluti quidam in igne illo, qui a caprarum natura non sunt alieni, appareant.Sed haeccausa difficultates lia Acum illius saltus nulla ratio an riposiit, nisi quod diuersae sint exhal
tiones inter se disiunctae, quarum una ex altera obpropinquitatem,lumam celariter concipiat, ut unus idemque ignis Wiens videatur. Quam ortus rationem, stellis tantem transeurrentibus in progressu Aristoteles tria
buet, capris ut patet non tribuit.I lla igitur de excursionibus potius eausa est, ob quam ignem ea figura e
citatum capram nominarunt. Cuius nominis Aristot te ut antea monui, author non iuit,quemadmodum Seneca de eo commemorat Neque enim diceret quae saces , caprae, 3e stellae a nonnullis nominamur) quot
quendi modo utitur,cum appellationem ab alijs,aut i D tam, aut viii Fatam este commonefacit, ut cum de elementis loquent, ait c quae vocamur elementa ) . Sed
dubitatio et , de caprae sorma, quam Aristotcles oblongam ponit, cum globi speciem Seneca ei tribuerit: nili se serente, tametsi in longum magis, quim in latum e tensa Sed non videtur globum ita accepisse Moquidem ait, caprae speciem ignem illum habuiue, qui bentum aduersus Perseum Paulo gerente,lunari magnitidine apparuit. An vero hanc de capit specie obolasti tentiam,quibuidam Aristotelis in libris veluti excori cis ii quibus aliorum potius qu m proprias ipsus se
tentias enarrauit, Seneca inuenit, ob eamque caulam,
cum putasset Aristotelem specie globosa capram posuisti causam, quare talem speciem, capram nominauset, intelligere non potuit. Perspicuum enim est hoc in loco, oblongam tarmam,non rotundam caris attribui. Fuerunt vero & qui in longitudine hac & latitudine explicanda , a vero aberrarim, quippe qui longitudinem abortu ad occasiim, latitudinem a septentrionibus ad
meridiem metiti sunt, cum longitudinem eam parie quae maior est,maioremque dimensionem habet, A nsoteles intelligat alitudinem eam,quae minor: quemadmodum re in animalibus ac planus, ac omnino omnibus in rebus figuram habentibus, eam volumus esse longitudinem,quae maiori dimensione praedita est :l titudinem,q iae minoi l.Quamcunqueisitur in pariem, seu ab ortu ad occasum, icu ad septentriones meridie maior ignis accensi dimensim fuerit, erit longitudo inorque latitudo. Cum autem expositum sit, si ignis eo modo in tot m magis quam inlatum extensus, excursiones ad l itera secerit, pram esse, absque difficultate.
id, quod icquihur, melligitur, nempe si excussiones non erit,iacem minui, quadc uidem sex ignis est, aut mmma in longum magisquam in latum protensa. Sum vero qui trabem dicant, cum vocabulum 6Mi,quo Aristoteles utitur, trabem non signet, sed lampadem, fulgorem, torrem, atque etiam sicem.Sed Plinius& trabes apparer, ait, quas Graeci δμali, nominant, quales cum Lacedaemonii classe victi imperium Graeciae mi, serunt iaces item emicare, non nisi cum c istam, vitatis, qualis Germanico Caesare gladiatorum spectac tum edente, iuxtaOra populi meridiano, ut antea rec
inuimus, transcurrita in autem inquit Letum esse genera, lampades, quae sales iaces nominantur, & Bolidari quale Mutinentibus malis visum est: quae duo genera inter se distent,quod iaces vestigia longa siciant, priore
ardente parie, Bolis vero perpetua ardem longiorem trahit limitem,
Alsi exhalatronis long tudines per partes ea guas insequentes, aequalis latitudinis ac magnaturinis sas rem stella sunt, quae ridentvi prosi Ac interdi
quidem ob latione, imi usu ravia, oriuntur, interdum
aere, pii stira cogitur,suod calidum est, extrudente
atq; excernenteae uos Hiaculaturuispotius earum tratisini habeat, quam accensimus. Dubitauem erum
aliquis, num quemadmodum halitus lare stadiissexH-iore flammat cinnam instra rem accendit calet mras serum 'iaeulationis artihmu quoque δ vel citas, M tamen iaculatio non sic agitur, H alius atque abusumsessciatur a et eiusdem e poris siradisi uti Utroque autem modo ea tam videntur .s -itu, τι famina abchno, accenduntur,oeatiqua elisione qua dam, peris αἰ digitis mcles aciantur, ut bis mare,
O in terram amno quam die, acinio fierem cadere visantur. - si mautem iaciantur, quMdensitas , qua yrofessit, misis miscum; iaciat, qua etiam de Ut in inferum locum βά- dccidunt. H meram tuum