H. Grotii De imperio summarum potestatum circa sacra : commentarius postumus.

131쪽

Ioo. De Imperio Summarum. ditum, & cum Christus dicit fore ut sermo quem loquebatur, incredulos die ultimo

judicet. κ

. Pastoribus & aliis, qui sensus in Scriptura exercitatos habent, Ecclesiarum quoque: coetibus, sed imprimis augustissimo quodam modo Ecdlesiae Catholicae judicium de sacris competit. Unusquisque enim,teste Aristotele, recte judicat ea qua cognoscit,eo rumque est optimus Judex. Sed hoc Iudicium alterius est generis ab eo de quo agiamus: aut enim propriis dumtaxat actionibus praeit, aut alienis quoque,sed dirigendo,ut diximus, non Imperando. Diverso autem ut regendi, ita & judicandi genere. possunt iidem sibi mutuo praeesse & sub esse, ut Rex medico, medicus Regi: atque ita absurdum non est dari duo IudiciaSumma, sed generum diversorum, quale est

in sacris Iudicium Directivum Ecclesiae Ca tholicae, & Imperativum Summarum ΡΟ- testatum. Nam nec illo Iudicio inter humana ullum est majus autoritate : neque hoc ullum ma)us potestate. 8. Cum vero Judicio duae res obesse so leant, ignorantia fle pravi affectus , sequiatur ut judicium sibi copetens recte exe

ceat is qui Summo Imperio sungitur, opusilli esse & intellectu rerum sacrarum ἰ &animo

132쪽

. Potestatum circa Saera. Io Ianimo vere religioso et quae duo it a inter se devincta sunt, ut & religio sapientiam adaugeat, & religionem sapientia, quod a

humani divinique Iuris mentem daret. Quan- to autem divina praestant humanis, tanto Summae Potestati gloriosior, utilior, a que etiam magis necessaria est divinarum .' quam humanarum rerum cognitio. Ideo tam sollicite Regi imperatur; ut exemplum

legis Abii describat, idque penes se ad servet, oia, s

ct in eo legat omnibus diebus vitae sua. Et Jo-. suae edicit DEUS, ne discedat liber iste legis δέ , ' at ore tuo, sed meditare in eo noctu ct interdiu. Et in Psalmo II. vers 1 o. qui Christiana

tempora aperte respicit: Intelligite Reges, erudimini Iudices terra. . Paruerunt his monitis Pii RegesHebrari olim;PosteaChristianit Hinc Theodosius & Valentinia- Nov.de Iudaisnus: Inter catervi sollicitudines quas amor pu er ἴ' Micus perpigili nobis cogitatione indixit, praeci puam Imperatoria Majestatis curam esse prο-sticimus Religionis indaginem, cujus si cultum retinere potuerimus, iter pros' eritatis humanis aperitur inceptis. Theodosius ad Hormiudam ; Inquisitio vera Religionis praecipua

Lactantio demonstiatur. Extat apudi Tacitum egregia voti formula pro Imperatore concepti,ut DEUS ip si intelligentem. '

133쪽

roa De Imperis Summarum L .Lar stini Rus ad Epiphanium : Nω maximamin.=ω 61. tabemur sollicitudinem circa Hra Dei dogmata ν 6.A. , ct circa sacerdotum honestatem. Et Ricar β i' dux Hispaniae Rex : at nunc beatissimi S A. D. s33. cerdotes , non in iis tantummoda rebus di*-

vivam , sed etiam in adjutorio Christi emendi-m in nos ad ea qua sunt crisia excogitare, O qua populos sister esciunt, satag in non nescire. Αrnulphus Lexoviensis Episcopus in Synodo ita loquitur: Iustitia Seria Mai statu per discretionem scientia dirigit is informat ad virtutem, dirigit ad salutem. Ostendunt ista tum praecepta, tum exempla re' rum sacrarum cognitionem in Regem c

9 Sunt tamen qui objiciant fieri non posse ut, qui tinta negotiorum mole distri gitur, uni alicui parti vacet. Nos vero re . spondemus quasi naturaliter inter se co-' haerere cognitionem universalium & -- bilissimae partis. Ita Metaphysicus Omne id quod est considerat, & speciatim insuper mentes incorporeas. Ita physicus omne id quod movetur, praecipue vero cc

lum. Eodem igitur modo Reipublicae Architectus omnia quidem Reipublieae studia generatim, speciali autem sollicitu- . dine

134쪽

Potestatum e ire a Sacra. 1 3dine res sacras debet intueri. Neque vero sacrorum cognitio res tam intricata est, quam eam quidam videri volunt. Theola' g , inquit Nazianaenus, ct Religio mes . simplex O nuda, Ine magno artifcia divinis cmstam restimoniis, quam tamen prave qui- 'dam convertunt in artem discissimam. De iis loquor quae ad corpus ipsum fidei Religionisque pertinent. Nam sunt & alia partim Metaphysica, partim Historica, partim etiam Grammattea, quae a Theo' Iogis solent magnis contentionibus & clamoribus agitari r quibus implicari Regis animum minime necesse est, non magis sane quam Iuris apicibus, cum tamen 'ἀIuris omnino Regi cognitu sint necessaria. Tenere ille debet i quod ut prudentissimus ait historicorum difficillimum est ex sapientia) modum. Est quaedam e iam sceindi intemperantia. o' εἰίουι υκ' Quod omnibus dicit Apostolus, debe-- 2. ς. re eos ris praecipue sibi dictum putent Summae Potestates. Nam quae, ut itidem ait Apostolus, controversiad 4 magis praebent, quam adi cationem Dei, qua est per sdem, tuto & decore seponent. Nec enim quicquam, ut olim Seneca dixit, minud conrenit quum subdola ista calliditas animis G conan-

135쪽

Iοις De Imperio Summarum

conantιbus magna. Caeterum in his, quaeέ scire Summam Potestatem expedit, quaeque scire satis est, non deerit ipsi auxilium '. . divinum, quo supplebitur facillime etiam . quod alioqui per temporis angustias esset defuturum. Veterum quidam dixit, plura se precando quam legendo didicisse. Non est 'νε. a .l sardus D EVS ad has Ecclesiae preces ; ), DEUS judicia tua Regi da, ct Iustitiam tuamylio Regis. Sapientiam tuam abstrusam sciremefecisti, inquit David. Adolescens erat Salomon ; nescire se fatebatur quomodo gre spin suos regeret, perculerat ipsum populi multitudo, negotiorum moles. Moi in quit , judicare poterit populum istum tantum' D E V M igitur orat largiatur sibi cor imtelligens ad judicandum populum; ad discernendum inter bonum o malam. Quid DE vs Quando, inquit, non longavitatem , non opes, non animam inimicorum postulasti , sed inteli genitiam ad audiendum judicium, ecce feci juxta verba tua : Ecce dedi tibi cor sapiens O intelligens. Deus& natura, ut dici solet, o non desunt in necessariis. Quare cum aDEo Imperia sint ordinata & quidem praecipue ad verae religionis tutelam, quid, tam convenit divinae bonitati, quam ut . pie orantibus ea suppeditet, quae ad se etionem recte obeundam sunt necessaria

Neque

136쪽

Potestatum circa Sacras Io Neque enim credibile ea sine quibus recte

imperari nequit, cuipiam oranti negatu ium, qui in veteri foedere saepe etiam p culiari prophetiae dono potestates instrum μι-ο , εxerit. Salomon in parabolis : Vaticinatio io. insidet labiis Regis, in judicio non pravaricaturos ejus. Cum Moses dux summus, idemque summus Propheta Synedrion instia

tuisset LX X virum, dicitur D E V S de Mosis stiritu seposuisse quod illis inderet; far mis. iiij

fiumque ut refidente super ipses Spiritu prO- ω is. phetas agerent singuli. Mosi in Ducatu

successit I ES V S Nuni Filius, plenu oipsespiritusapientia: ex quo manus ipsi im- Dent. 34. 9.positae suere. Saul in Regem unctus impletur prophetico spiritu, & mutatur in viarum alium : ita enim loquitur Scriptura. David ex quo Rex, semper propheta , nec minus Salomon: plane ut qui historiam veteris Testamenti diligenter evolverit, plures sit reperturus Principes Prophelm, quam Prophetas Sacerdotes. Sed haec illo

nimirum tempore, quum DEUS multi '

farsam multisque modis locutus est patribus per prophetas; Illis indens Spates ciens per illos voluntatis suae arcana.Ultimuvero diebus per Filium locutu3 est , in quo DEUS Pater omne suum de salute humana consilium aperuit. Post hunc non

137쪽

ao6 De Imperio Summarum injι ,, si i m plure. Magistri, sed unus Magister

in ' Christus, ex cujus plenitudine omnes accepimus. Non igitur ulla jam ut olim ) nova requiritur patefactio, sed patefactae volum ratis perpetua promulgatio Nec est quod de obscuritate aut subtilitate quisquam

queraturi,prope nos verbum est in ore nostro, in m corde myro. Neque cuiquam tecta est haec 3. V, ε 3 ε cui Satanas mentem excoca verit. Ideoque omnes, ut modo attigimus, dicuntur a D E O edocti, omnes DEUM cognoscentes, impleto scilicet eatenus per Christum voto Mosis, qui optaverat ut populin omnis propheta essent. Quod si Chr, m. t . as. stianis omnibus, in quibus tot sunt rudes& occupati, qui manuum perpetuo labore

victum sibi quaeritant, facilis & parata est Evangelieae doctrinae intelligentia , quid est quod a tam generali beneficio Reges

possit excludere; praesertim cum Apost Ius universale enunciatum velle us omnes ad agnitionem veritatis veniant, specialiter

applicet Regibus. Hac fiducia incensus Theodosius Imperator, cum inter plurimas sectas in fidei causa Iudicium proferre deberet, in arcano divinam opem imploravit , quae imploranti non defuit. Non defuit eadem Iustiniano, qui talem edidit fidei consessionem , ut vere dixerit Con

138쪽

Potestatum cina Sacra. Ioptius, a nullo Patrum Episio peram τι editam aut pleniorem aut Iuculentiorem. Et sane tum quae ad salutem creditu factuque sunt necessaria, tum quae etsi necessaria non sunt, magnum tamen in Ecclesia momentum habent, ea & pauca sunt numero, & o via se cuique praebent , clare nempe micantia , primum quidem in sacris literis , deinde vero in perpetuo purioriSEcclesae consensu. Caetera vix est ut Summae Potestati negotium facessant. Et tamen , si quid inopinum minusque Haeme ditatum emerserit, quod in profanis saepius quam in sacris accidit, sumat tempus 5 fida consilia. Illud Hesiodi meminisse debemus, i

De cognitione hactenus. Pars altem Io. quam in Hamma potestate requirimus , est pietas' Nulla sane virtus magis regia. Hinc Hebraeorum Regi praecipitur, ui se D/uι. ιν. rs. scat timere DE U Μ. , ct obber re verba L IV. . 7. 8.gis. Iosuae, ne ab eo praescripto disiedat dextrorsum aar fηistrorsum: nee aliud Regibus toties inculcant sancti Vates. Duo ergo vitia fugienda Summae Potestati: Primum

ro Superstitio, quae animum e minat &

139쪽

1 os De Imperio Summarum

generosa consilia evertit. Optime sibi ab utroque abrupto cavebit , si illud Apostos. τε - licum saepe cogitet, Finis mandati est ch νιtas ex mundo corde ct conscientia bona ct fis non Amulata : a quibus nonnulli , ut ascopo aberrantes , divertunt ad vaniloquentiam, volentes esse legis doctores , cum non intelligant ea qua loquuntur, nec ea de quibus adseverant. H: Diximus quae ad recte exercendum Imperium in Summa Potestate requira tur. Caeterum diligenter notandum est requiri ista, ut tota actio Imperantis sit recta, non ut actus sit ratus, quae duo diligenter distinguenda sunt. Exempli gratia, Iudex aliquis juris imperitus sententiam protulit, peccavit ille,neque tamen nulla est sententia, sed nisi appelIatio subsequatur,transit in rem judicatam. Privatus cui bonis interdictum non est, temersita lamgitione rem suam donavit alteri,vitiosa est actio; valet tamen alienatio. Si aequo duriores fiat parentes in liberos, Domini in servos,culpa non carent; neque eo minus tamen ipsorumImperiis obtemperandum est.Et mille sunt alia ejusmodi. Causa haec est,quod ut ratus sit actus,pauciora requi- runtur quam ut recta sit actio. Nam ut

recta i

140쪽

Poresatum circa Sacra. Ioserecta sit actio, necesse est ut procedat ex intellectu bene informato, & honesto animi proposito, deinde ut ad sit modus &circustantiae debitae; Vt actus sit ratus nihil aliud requiritur nisi ut sit in jure agentis.Ιus hic vocamus facultatem moralem,

quam justitia specialis considerat, quale

est Dominium, Imperium, Ius habenda ferri tutis, Ius activum obligationis. Est autem actus aliquis extra jus agentis aut absolute aut relate: Absolute extra jus agentis sunt omnia quorum effectus sunt illiciti per se, aut ex lege jam existente: Relate,quorum effectus, etsi liciti sunt, non tamen subsunt potestati agentis. Quare natura liter &seclusa lege positiva nullus actus esse potest irritus, nisi cujus essectus aut vitium habeat inseparabile, aut extra jussit agentis.Priori modo irritum est Imperium Patris,Domini, Regis, quo quis jubetur mentiri, aut Idolum adorare. . ΡΟ-

steriori modo irritum est Imperium Domini in servum alienum, Regis in non subditum; Item cujuscumque hominis in

actiones mere internas, & quae ad exte Das nullo modo reseruntur. Concludimus

Ergo vitium, quod in intellectu sit aut in animo, imperandi actum non reddere ir-xitum ; ac proinde cum constet per igno-