장음표시 사용
101쪽
igitur ostensum est, quod dominium quod ex regno in tyrannidem vertitur, oportet ut celeriter finiatur.
uod capere lucrum ex mutatione moneta M, Hai dicat toti regalipotestati.
DEci rare propono, quod mutationes praedictae sunt
contra honorem Regis, & generi regio praeiudicant. Pro quo tria praemitto. Primb quod illud est in Rege vitu
per bile, dc successoribus eius praeiudiciabile, per quod regnum di sponitur perditioni, aut ut ad alienigenas transfer tur : nec Rex pollet fatis dicere vel flere, quam esset infelix&miserabilis, qui per negligentiam suam aut per malum regi- . men eius aliquid faceret,unde ipse vel haeredes sui perderent regnum tot virtutibus auctum, tanto tempore gloriosὸ seruatum. Nec non in periculo animae suae glorioiae foret, si ex defectu sui populus pateretur tot pestilentias & calamitates de tantas, quot & quantae solent accidere in dissipatione sue in translatione regnorum. Secundo suppono, quod per tyranni sationem regnum perditioni exponitur, sit ut declaratum est in capitulo praecedenti. Et quoniam sicut in Eccle- Ecilis. ιο.siastico scribitur) I unum agenta ingentem transfertur propter inim timu er imura.u. ct contamelias, ct diuersos dolos: Tyrannis autem iniuriosa est & iniusta. Cum hoc etiam svi ad specialia descendam absit, quod in tantum degenerarent Franc igenarum corda libera, quod voluntariὲ serui fiant; ideoque seruitus eis imposita durare non potest ' Quoniam si magna sit tyrannorum potentia est tamen liberis bditorum cordibus violenta, & aduersus alienos ritualida. Quicunque igitur dominos Franciae ad huiusmodi regimen tyrannicum quocunque modo traherent, ipsi regnum magno discrimini exponerent, de ad terminum prae rarent . Neque enim regum Franciae generosa propago tyranni sare didicit, nec seruiliter subiici populus Gallicus consueuit Ideo si regia proles, pristina virtute degenerat, procul dubio regnum perdet. Tertio suppono, tanquam iam probatum &saepius repetitum, quod capere vel augere lucrum super mutatione monetae, est factum tyrannicum, dolosum de iniustum, cum
102쪽
NICOLA / ORES MI Ietiam non possit continuari in regno, quod quidem regnum non sit iam, quo ad alia multa, in tirannide versum. Vnde nosolum in conuenientia sequuntur ex isto, sed oportet quaedamala alia esse praeuia, alia concomitantia; quia hoc non potesta viris consuli, qui non sunt in intentione corrupti, atq; ad omnem fraudem de nequitiam tyrannicam consulendam
parati, ubi viderent principem ad hoc inclinari vel posse flecti. Dico itaque recolligendo, quod res per quam regnum serditioni disponitur, turpis est, & praeiudiciabilis regi: sedoc est protrani vel conuerti& haeredibus suis praeiudiciabile,& hoc fuit primum suppositum in tyrannide,& hoc
fuit dictum ,& ad hoc vergitur per mutationes monetae, ut dicitur tertium. Igitur exactio quae fit per tales mutationes,
est contra honorem Regis, & praeiudiciabilis toti potestati
regali, quod erat probandum. Haec igitur, ut praemisi, sine astertione dicta sint cum correctione prudentum. Nam ω eundum Aristotelem, ciuilia negotia plerunque dubia & incerta. Si quis igitur more veritatis inueniendae his dictis voluerit contradicere vel contra stribere, bene faciet: & si male locutus sum, perhibeat testimonium de malo, sed cum ratione: ne ipse videatur gratis & voluntariEcondemnare, quod non potest essi- l caciter impugnaxe.
103쪽
T H E O L. LICENTI ATI ET RITHEMIUS ABBAS SPANHEL
virorum Germaniae, qui ingenio praestantes varia scripserunt.
GABRIEL BYa L ex Spira, red nis cirrisorum in communi via Mntium, vir in diuinuscripturis longastu is exercitatus, ct insic uri philosiophia squam e fristotelicam vocant egregie AE ius,ing mo clarus, sermone compositus, vita or c uersatione deuotus: qui . G mnasio Tubingensi ab exordio institutionis sera multis anni ra- fuit , ubi tam in Hii phia quam in Deris ι teris claros Astipulorerudiuit. Scripsit quadam non stermnda opuscula, quibus nominssum noti auit. E quibus ordinaris legit in praefata a cademia, in Canonem Missa volumenraude lib.I. Depigisne Dominitib. I. Sermonesquos mucreti lib. . Iam scribere dicitur super Senuntias
u singulare'vetiis , 3-ώβis modo distipubi legis. Vivis adhoropeseptuagenarim, ct capto fortiterprestas in studio. Sub Maxi-
104쪽
Ro diciendorum intelligentia primum omnium animaduertendum venit, quod se eundum Philosophum v. Ethicor. cap. IX.& I. Politicae, numismatis usus est ex necensitate inuentus. Cum enim res ad inuicem immediate commutari non possent, homines autem sne earum commutatione pro
eo quod non omnibus omnia necessaria abundant sustentari non possent, praesertim in tanta multitudine hominum; tum propter distantiam locorum in quibus consistunt res commutandae, S difficilem eorum transportationem, tum propter distantiam temporum fututorum, quo res sine sui corruptione seruari non possunt; tum ex multiplici hominum indigentia, propter quam necesse est rem commutandam es- sein multa diuisibilem, ut multa necessaria per eam adiuer- si p rentur, tum ex qiiorundam commutabilium indiuisibilium ad hominum utilitatem magnum valorem, Ut lunt equi, domus, de ita de pluribus aliis: ideo neces le fuit medium aliquod quantitate paruum, ut eius detractio siue diminutio facile .perpendatur, es de loco ad locum is si a rasur: charactere Principis vel auctoritatem habentis in lignitum; ne si quilibet monetaret, eator eius variaretur, nec dinosceretur aut falsificaretur,& per hoc aequalitas
in commutationibus non seruaretur: pondere certum, ut precium eius sit certum: sine corruptione permansuum, ut sit futurae prouisioni aptum: materia pretiosum, ut multus
valor posset in paruoloco reponi, & facile de loco ad locum tranIportari: inplura minora secundum valorem diuisibile, prop ter indigentes multis rebus parui precit. Tale autem est numisma, vel ex suinatura, vel hominum instituto ad humanam indigentiam relato. Quanto enim re aliqua plus indiget
humana necessitas, tanto plus valet, &Valor precii crescit. Et ideo secundum relationem numismatis ' de commutabilium ad indigentiam humanam, numisma est certa mensura omnium commutabilium & vaenalium. Secundo notandum , quod moneta tribus modis salsari
potest, secundum quod tria sunt de substantia monetae, scilicet materia metallata, quantitas ponderis, publica forma, si ut di-
105쪽
34 GABRIEL. BYELvt dicit gl. de Panormit. in c. quanim de iureiur. Et in quolibet horum committi potest falsitas: in substantia, quiano seruatur liga legitima Liga, id est species mixturae, vel gradus metalli)propter admixtionem materiae vilioris cum materia consueta in quantitate excessiva. In pondere, quia non habet legitimum pondus. Pro quo notandum, quod tantum debet esse pondus in numismate, quantum suit in materia de qua moneta est fabricata, fallem deductis expensis & labore, secundum Innocent. licet non secundum Lart. secundum quem expensae debet solui de publico. Motiuum Innocentii est, quia nemo suis expensis tenetur eam facere: dc haec opinio Innocentii tenetur communiter, ut vult Angelus in summa, in verbo Faliarius. Qusd sic intelligo. Pondus legitimum est pondus consequens quantitatem substantiae pro tali numismate iustE determinatum. Gratia exempli, si pro Floreno determinetur aurum ponderans dragmam, quae est octava pars unciae ; tunc florenus falsus est ex pondere, si non habet quantitatem auri ponderantem draginam. Vnde cum pondus sequatur naturaliter quantitatem substantiae rei, &quantitas bubstantiae non distinguatur substantia; falsificatio ponderis est diminutio substantiae, siue haec fiat per rasuram monetae,siue subtilius per aquam artificialem corrosi-uam, aut alio modo dissicili visui apprehensibili. Est autem determinatio ponderis iusta, quando determinatur pondust nil valoris pro moneta, quanti est pondus materiae eius non monetatae: ita quo a tantum de et valere moneta ex pondere, quantum valeret sua materia non monetata,& non plus, saltem deductis expensis monetandi, ut supradrinum est. Informa committitur falsitas, quando mutatur nomen, signum aut imago eius qui monetauit. Vnde habens auctoritatem monetandi praefigit certam formam monetae, imaginem aliquam, circumscriptionem, aut aliquod signum. Et si aliquid huius rinae praefinitae omittitur, aut aliquid additur, moneta in sorma falsificatur. Est autem forma monetae quaedam testificatio veritatis & iustitiae ipsus monetae, quod scilicet sit verae substantiae dc iusti ponderis, ut dicit Nic laus Orem. in suo Tractatu de moneta. Vnde si equenter in moneta Christianorum Principum vel Communitatum pQ nitur imago Dei vel alicuius sancti, & nomen eius, aut signum i
106쪽
gnum Crucis: quod antiquitus suit institutum in testimonium veritatis monetae in materia de pondere. Et subdit: si ergo Princeps sub ista inscriptione mutet materiam siue
pondus, ipse videtur tacite mendacium &periurium committere, ac falsum testimonium perhibere. ipse enim abutitur hoc vocabulo Moneta: nam dicitur Moneta secundum Hugiationem a moneo, quia monet ne sit fraus in metallo vel pondere. Haec ille. Tertio notandum circa mutationem monetae, quod
huiusmodi mutatio multipliciter potest fieri, quandoque in
materia, quandoque in forma, quandoque in valore, quandoque in nomine. In materia, ut quando propter desectum materiae aut nimiam abundantiam fieret noua moneta in alia materia, aut in alia mixtione seu liga prioris materiae. In forma, ut quando mutatur impressio figurae in imagine aut charactere, aut circumscriptione. In valore,ut quando mutatur substantia, mixtio vel pondus; aut his manentibus statuituralius valor: visi hactenus florenus valuit xx. grostas, & statuatur ut de caetero valere debeat xv DI. aut xx Dii. Inno mine, ut si nominamutentur,vel accidentalia, puta quae non important pondus vel valorem monetae, ut sunt nomina auctoris aut loci in quo moneta facta est, de huiusmodi; vel ensentialia, puta quae imposita sunt determinato valori aut ponderi,ut sunt Obolus Denarius, Solidus, Libra, Florenus. Et hae mutationes fieri quandoque possunt currente priori
moneta in suo valore, quandoque reprobata priore ac pro'hibita.Item quandoque ex rationabili causa propter necessiatatem & utilitatem reipublicae. Et secundum haec mutatio
v ndoque fieri potest licit , quandoque culpabiliter α
CONCL set O. a. F. Neans - tam in Fubstantia, forma vel pondere, peccat mortaliter , si ii d faciat in damnum proximi vel reipubocae. Haec conclusio est Hostiens de Doctorii communiter, & sit is patet ex tex. c. quanto. De iureiur. ubi dicitur quod iuramentum de obseruatione salsae monetae factum non ligat; cum iuramentum non debeat esse vinculum iniquitatis. Ergo seruare falsam monetam est iniquum, de multo magis Lllificare E 1 erit
107쪽
erit iniquum. Quod autem iit mortale peccatum, patet quia
est surtum, quia ablatio rei alienae inuito domino,ut infra dicetur. Patet etiam per Extrauagantem Iohannis xx ii. qui excommunicat omnes tales in regno Franciae. Quod autem autem teneatur restituere, probatur per commune medium:
quia omnis iniuste damnificans tenetur restituere damnifi .cato, si habere potest. Sed fraudulenter falsificans numisma damnificauit proximum aut rempublicam iniuste. Ergo tenetur restituere damnificato, si haberi potest,aut pauperibus si damnificatus haberi non potest. Maior patet per c. si culpa. de iniur.&dam . da. Minor autem satis patet. Et dicitur notanter in conclusione, In damnvmproximi. Quia si quis salsificaret in forma tantum, unde non minueretur valor, quia sic non damnificaret, non peccaret. Sic si numisma non exponendum rumpendo aut radendo falsificaret. . CONCLVs Io i I utans moratam in damnum reipublicae, tenetur dimnum lia latum restituendo compensare. Probatur, quia talis iniustξ damnificat. Ergo&c. Antecedens probatur, quia inferens damnum in re non sua iniustὸ damnificat. Sed mutans numisma in damnum reipublicae inseri damnum in re non sua, quia in re publica quae non est sua. Dicitur notanter, in damnum ret-pub ica: quia si mutaretur ex rationabili causa ad utilitatem reipublicae, restitutio non haberet locum. Sunt autem tres causae, propter quas licite mutatur moneta. Prima est sal sitas introducta, ut si aliquis extraneus Princeps axit falsarius malitiosὸ erigiaret vel contrafaceret formularia seu modulos, per quos introducere niteretur moneta sophistica minoris valoris qua sit moneta vetus,cuius tamen differetia a vera moneta cognosci a populo non posset,&alio modo conuenienti moneta falsa exterminari non posset: expediret
mutare formam monetae verae, seruato tamen iusto valore, ut
sic discerni posset ab introducta salsa Secundi causa, si antiqua moneta nimia vetustate esset peiorata, ac in substantia depondere imminuta per continuam attrectationem: tunc cudenda esset moneta noua cum differentia a priore in iusto
pondere, de prohiberi posset cursus prioris monetae vetustie
108쪽
DE MONETI s. sic diminutae. Tertia causa est raritas materiae, propter quam materia haberi non posset tali precio quo prius solita est haberi. Tunc mutanda esset moneta. va constituendo
alium eius valorem respectu monetae alterius materiae, vel fabricando nouam minoris ponderis &aequalis precii 'cum priore: Exempli causa, si drachma auri non monetati ex aliqua causa ascenderet in precio, ita quod tunc valeret xxx. grossos argenti , quae prius valuit xx. tunc aut florenus habens draclamam etiam mutandus est in valore; ita ut etiamsi prius valuit x x I. grossos, tunc statueretur ut valeret xx x .grossos: aut cudenda esset noua moneta auri minoris ponderis, tanti tamen ut valeret iusto precio xx. grossos, & hoc
cum differentia aliqua in forma a priori, ut nosci pollet. Et hoc forsan magis expediret reipublicae, ut precia in caeteris
rebus constituta ac reditus & pecuniarii census manerent non mutata, & sic nemo fraudaretur. Et parum reserret, virum veteris monetae cursus maneret, vel prohiberetur, seruata tamen debita proportione ad alias monetas inferiores, & ad precium rerum Vaenalium ac redituum siue censuum. Posset addi quarta causa, lucrum ex noua moneta consequens; non monetarii, sed Reipublicς expediens vel necessarium: de quo insta in dubiis dicetur. Extra hos casus muta-
tio monetae in valore reproba est Niniusta, quia Reipublicae damnosa& spoliatina lubditorum, siue haec mutatio fiat in
materia, pondere, voluntariae constitutionis, valor is,aut nominum ei lentialium. Si veri, mutatio fieret in sola forma, aut
nominibus accidentalibus, & non in valore; hoc sine praeiudicio reipublicae tolerari posset. Et quamuis si fieret ex superbia, pompa, vel aliorum contemtu, aut alia sinistra intentione, non careret peccato; tamen mon requireretur alia restitutio. Unde consilium est, quod non fiat mutatio monetae iusi ex magna & rationabili necessitate. CONCLvs Io III. pendens scienter manetam fusem pro vera ct iusta Jasar 'eu, ct tenetur restituere illam dam . Pronatur quod sit salsarius, quia falsitatem inducit ad proximi deceptionem. Ergo&c. Consequentia tenet ex genere nominis falsarii. Antecedens L 3 est ma.
109쪽
38 C ABRIEL. B Y E Lest manifestum. Quod teneatur restituere, probatur quia infert damnum petionae & reipublicae: ergo tenetur ad rcstitutionem. Consequentia tenet ex communi medio,&rr allegato c. si culpa. de iniur.& dam . da. CONCLUSIO IV.
Expendens sicisnur monetam non currentim, aut alvu mi malorem pro bona or cum ente, fraudat proximνm, ct tenetur restit rere. Haec concluso in sententia est Angeli in summa, de Antonini, & probatur eisdem modis quibur prior. Talis enim decipit proximum, dando sibi malum pro bono. Et dicitur notanter in duabus praecedentibus conclusionibus, Sienter: quoniam si ignoranter fieret, Vt quia ignoraret valorem monetae quam expendit, excusaretur saltem a peccato,& etiam , restitutione, durante ignorantia. Si tamen post ea sciuerit, tenebitur ad restitutionem: quia siue scienter sue ignoranter damnifico proximum, teneor eum releuare indemnem, postquam mini innotuerit illatum damnum. Nec excusatur expendens in casu utriusque conclusionis, per hoc quod huiusmodi moneta salsa vel minus valens data est sibi pro bona: quia culpa alterius Sc error proprius non debet alteri nocere. Culpa enim suos debet tenere auctores, & non alios. Imputet ergo sibi recipiens monetam falsam, confractam, vel integram, sed minus valentem pro bona, quod non caute prosipexit. Si verb scienter recepit malam, ut expenderet pro bona, aggravatur peccatum & resti-iptionis debitum. CONCLUSIO V
Transferens moneta de cerio tuo, ubi minoris valoris l. matur, ad locum τιι magis valet; nonpeccat. si non abas ium ccmmutat. Haec est Antonini: probatur secundum eum, quia li- . cet cuilibet ex industria sine alterius damno lucrum quaerere,sed transferens in casu conclusionis monetam,eam emendo ubi manus valet, ad locum ubi plus valet, utitur sua indu stria si ne damno alicuius: uum tamen eam non radit, aut diminuit. Ergo &c.
110쪽
Circa praedicta dubitatur prim b, Quis habeat cudere manetnm' Ad quod respondet Panormit. in f c. quanto, Quod solus Princeps, id est Imperator, nemo alius , sine conceruo ne Principis. Quod tamen intelligit, nisi Princeps inferior, aut ciuitas, aut generaliter inferior potestas hoc praescripsi Dset per tantum tempus, de cuius initio non extaret memoria, ut in c. super quibusidam. De veri, signis vel nisi esset. talis qui praescripuisset iura Imperii, sicut Reges Hi sipaniae, qui dicuntur non subiacere Imperio, quia regnum a faucibus Barbarorum eruerunt. Concordat D. Anton. Et est, ratio principalis responsionis: quia cum moneta ut prae- millum est inuenta est de instituta pro bono communitati , congruum est, ut ab eo fabricetur, a quo regenda est Communitas. Talis autem est Princeps, aut qui a Principe habent, auctoritatem. Licet autem sit Principis fabricare, ac sua imagine denomine signare monetam; tamen propter hoc moneta dis . persa in populum non est sua, nec ipse est dominus monetae currentis in suo principalim Nam moneta medium est Pe mutandi diuitias naturales, aequivalens eis: ideo illorum est possessio monetae, quorum sunt naturales diuitiae. Nam cum quis dat panem suum, vel proprii corporis laborem pro pectania; cum eam receperit, sua est, sicut panis & labor suus - . fuit, S in eius libera potestate. Dicit etiam Nicolaus Orem. quod licet facete monetam pertineat ad Principem, tamen constituere valorem monetae seu proportionem unius monetae ad aliam, gratia exempli florent ad grossum, aut grossi ad obolum', puta quod florenus valeat tot grossos de gronsus tot obolos, non debet esse in potestate Principis, sed communitatis cuius est moneta. Quod sic intelligendum puto, quod non est in potestate Principis constituere valorem monetae secundum suam voluntatem, sed iustam & naturalem proportionem auri ad argentum, & argenti puri ad talem li- gam. Et discretio huius pertinet ad Communitatem. Ex quo sequitur quod Princeps reprobans monetam aliquam valentem, ut eam remissius emat & conset, &in-2 de aliam minus valenum fabricet, ei priorem valorem. consti-