장음표시 사용
81쪽
6 NIC OL AI OREsM IIbricaret monetam similem in figura de minoris valoris, ita quod vulgus nesciret distinguere inter istam & illam. Hocellit male factum, nec aliquis potest de hoc habere priuilegium; quia falsitas est,& causa iusia bellandi contra talem
OVamuis pro utilitate communi Princeps habeat signa
re numisma, non tamen ipse dominus seu propriet rius est monetae currentis in suo principatu . Moneta squidem est instrumentum aequi ualens permutandi diuitias naturales,ut patet ex primo c apitulo. Ipsa igitur est ipsoru pos sessio, quorum sunt huiu simodi diuitiae. Nam si quis dat panem suum, vel laborem proprii corporis, pro pecunia, cum ipse eam recipit, ipsa est tua, sicu t erat panis vel labor corporis, qui erat in eius potestate libera, supposito quod non sit seruus. Deus enim a principio non dedit solum principibus libertatem ad dominium rerum: sed primis parentibus de toti posteritati, ut habetur in Genes. Moneta igitur non est solius principis. Si quis autem vellet opponere per hoc,quod
saluator noster, ostenso sibi quodam denario, inrerrogauit dicens, Cuius iat imago superscriptis haec dc cum responsum est, ipse sententiauit dicens: Esdiate igitur qua sunt Ceseris, Catara; ct qua i sunt, Deo. Ac si diceret: Caesaris est numisma, ex quo imago Regis in eo est impressa. Sed inspicienti seriem Euangelii patet facilE, quod non ideo dicitur Caesari deberi denarius, quia erat Caesaris imagine superscriptus, sed quoniam erat tributum. Nam ut ait Apostolus: Cui tributum, tributum; ct cui vestigal, et ιἷbgal. Christus itaque signauit, per hoc posse cognosci cui debeatur tributu: quod illi debebatur, qui pro Republica militabat, & qui ratione Imperii poterat fabricare monetam. Est igitur pecunia communitatis & singulari u m personarum: dc ita dicit Aristoteles VII. Politi cae, & Tullius circa finem veteris Rhetoricae.
82쪽
cuius expensa abricanda sit moneta.
SIcut ipsa moneta est communitatis, ita debet fabricari ex
pensis communitatis. Hoc autem conuenientis limξ, si haiusmodi expensae accipiantur supra totam monetam, per hunc modum; quod materia monetabilis , sicut aurum, quando traditur ad monetandum, vel venditur pro moneta,
detur pro minori pecunia, quam possit ex ea sub certo precio laxato haberi. Verbi gratia, s ex marca argenti fieri positat
L xii. solidi,& pro labore de necessariis ad monetandum sumtu. mo. eam requirantur duo solidi, erunt pro monetatione LXIV. Haec autem portio laxata debet esse tanta, quod silisciat bundanter omni tempore pro fabricatione monetae. Et si
moneta possit fieri pro minori precio, satis congruum est, quod reliduum est distributori vel ordinatori, scilicet Principi vel magistro Monetarum, & sic sicut quaedam pensio. Sed tamen huiusmodi portio debet esse moderata, & sium cienter satis parua, si monetae sufficeret debito modo, ut dicetur postea. Et si talis portio vel pensio esset excessiva, hoc so-ret in damnum dc praeiudicium totius communitatis, sicut rotest unicuique faciliter apparere. De mutationibus monetarum in generase. CAPUT VII I. AN te omnia sciendum est, quod nunquam sine euidenti
necessitate mutandae sunt priores leges, statuta,consuetudines seu ordinationes quaecunque, tangentes communitatem. Imo secundum Aristotelem in II. Politicae, Lex anti- Legum murmqua positiva non est abrogada pro meliore noua, nisi simul- ως henda. tum notabilis differentia in bonitate earum, quoniam mutationes huiusmodi diminuunt liliarum legum actoritatem&reuerentiam,& multo magis ii frequenter fiant. Ex hoe enim oritur scandalum de murmur in poeulo, de periculum, inobedientiae. Maximξ si tales mutationes ellent in peius; nam tunc forent intolerabiles de iniustae.Nunc autem ita est, quod cursus ipsarum monetarum in regno debet elle quasi
quaedam lex de quaedam ordinatio firma. Cuius signum est, . : B quod
83쪽
S NICO LAI ORES MI Iquod quaedam pen fiones & quidam reditus annuales taxorsunt ad precium pecunia scilicet ad certum numerum Iibratum vel solidiniim Ex quo patet, quod nunquam becferi mutavio in onetarum , ni ix tortu emineret nece:lita , aut forte euidens utilitas pro tota communitate. Vnde Ait stoteles V. Ethicorum. loquens de numismate, Veron me inquit, t manere magis. Mutatio autem monetae pro ut in
generali postum perpendere) potest imaginari fieri multiplicitet, Uno modo in sorma seu figura praecisc, alio modo proportione, alio modo in appellatione vel nomine, alio modo in quatitare vel pondere, & alio modo in substantia materiae. In quolibet enim istorum quinque modorum, sigillatim aur pluribus simul,soteli. mutari moneta. Bonum e stigitur istos modos discurrendo declarare,'& per rationem inquirere, si aliquo eorum potest iuste mutari moneta: dc
quando, S per quem, & qualiter, & propter Tuid. νDe mutatione Moneta in figura C A P v T IX. T Igura impressa seu Character Monetae potest dupliciter
λ innovari. Vno modo, non prohibendo cursum monet prioris, ut si princeps in moneta, quae sit suo tempore, inscriberet nomen suum, permittendo super cursum praecedentis. Et haec non est proprie mutatio, nec est magna vis si hoc fiat, dum tamen non implicetur cum hoc alia mutatio. Alio modo potest innovari figura , faciendo nouam monetam cum prohibitione cursus antiquae. Et est propriὰ mutatio: & potest seri iusia propter alteram duarum causarum. Vna est si aliquis Princeps extraneus, vel aliqui falsarii malitiose estigiarint vel contrafecerint modulos. seu cuneos monetarum, &inueniatur tu regno moneta sophistica, falsa cisimilis bonae in colore & figura : tunc qui non posset alia ter remedium apponere, expediret mutare modulos & figuram impressionis monetae, Alia causa posset esse, si forsan antiqua moneta esset vetustate nimia impeio rata,vel in pondere diminuta: tunc cursus deberet prohiberi, & in noua meliore ellet facienda impressio differens, ut vulgus sci et
per hoc distinguere inter istam ct illam. Sed non videtur mihi
84쪽
DE MVΥATIONE MONET , mihi,quod Princeps posset inhibere cursum prioris monetae
sine altera istarum causarum: alias enim talis mutatio ellet praeter necessaria, scandalosa, & communitati damnosa.Nec apparet, quod princeps ad talem mutationem posset moueri, nisi altero istorum modorum; videlicet, aut quod vult ut in quolibet nil mismate, inscribatur nomen suum, & non aliud:& hoc ellet facere irreuerentiam praedecessoribus sui a . . . '& ambitio vana. Aut quod vult plus fabricare de moneta,
ut ex hoc habeat plus de lucro , iuxta illud quod tacitam est supra cap. VII. dc haec est praua cupiditas, in praeiudicio m&damnum totius commun1tatis.
De muratione proportions UMonetarum.
PI oportio est rei ad rem comparatio, vel habitudo : sicut
in Proposito, monetae aureae ad monetam argenteam debet elle certa habitudo in valore dc precio. Nam secundum hoc, quod aurum est de natura sua preciosius & rarius a gento, & ad inueniendum vel habendum difficilius, ipsum aurum aequalis ponderis debet praeualere: sicut forsan esset proportio viginti ad unum,&sic una libra auri valeret vigenti libras argenti,&vnam archa xx. marchas,&vnavncia x X. uncias, & sic semper conformiter. Et possibile est quod sit una alia proportio, sicut forte xx V. ad tria, & quae uis alia. Verum tamen ista proportio debet sequi naturalem habitudinem auri ad argentum in preciositate , & secundum hoc instituenda est huiusmodi proportio. Quam non liacet voluntarie transmutare, nec potest iure variari, nisi propter causam realem, & variationem ex parte ipsius materiae: quae causa rari, contingit. Ut si forsan notabiliter minus inueniretur de auro, quam ante: tunc oporteret quod esset carius in proportione ad argentum, & quod mutaretur in precio &valore. Si parum aut nihil sit mutatum in re, tunc hoc
nullo modo pollet licere Principi. Nam si huiusmodi pro- iportionem ad libitum immutaret, ipse per hoc posset attranere sibi indebitE pecunias subditorum: ut si taxarct aurum ad paruum precium, & illud emeret pro argento, & inde augmentat Q precio rursum venderet aurum suum vel mon B et tam o
85쪽
ID NICO LAI OREsMII tam auream, vel conformiter de argentorillud esset similiter, sicut si poneret precium in toto frumento regni sui, de emeret, & postea venderet pro maiori precio. Quisque certe potest clare videre, quod ista esset iniusta exactio, & vera tyrannis : immo videretur violentior & peior, quam illa suerit
quam fecit Pharao in AEgypto: de qua Cassiodorus ait:
legimus contra famem fune m, emendi quidem tritici dedisse licentiam, sidialep=tuisse p Vcium, ut sis aestaretii Vis auidi ppi iussi venderet, potivi alimoniam mercaturm. Quale fert rogo tunc miserum visure , quibiti acerba subventio libertate ua m videbatur adimere, ubi
non manin ingemithberati as quampatuit scire capti Mu. Uredo virum sanctum hac necessitata consimitam, ut est auaro Principi sit acere , . Opericlitanti popul buenireti haec ille. Istud autem monopolium monetarum adhuc esset verius tyrannicum, eo quod foret magis involuntarium, & communitati non nece Tarium, sed praecise damnosum. Si quis autem dicit, quod nouest simile de frumento, quod aliqua spectant specialiter ad I rincipem, tu quibus potest statuere precium prout placet:
icut dicunt aliqui de sale, & fortiori ratione de moneta. . Istud autem monopolium seu gabella salis, aut cuiuscunque . rei necessiriae Communitati, iniusta est. Et si qui Principes statuerent leges hoc eis concedentes,ipsi sunt de quibus Dominus per Isaiam Prophetam dicit, Ua qui condunt leges in q ιο scribuni ct iniustitio scripsi M. Rursum ex primo de sexto capitulis satis patet, quod pecunia est ipsius Communitatis. Ideoque δ: ne Princeps possit malitiose fingere causam mutationis proportionis monetarum in praesenti capitulo assignatam, ipsi soli Communitati spectat discernere, si & quando, de qualiter,& usquequo immutanda est huiusmodi proportio : nec Princeps hoc debet sibi quomodo libet usur-Pare. De mutatione appeLationu c Monctarum C A p v T X I.
SIcut fuit dictum capitulo IIII. quaedam sunt appellatio- .nes seu necessaria accidentalia monetarum, denominatiua ab auctore, vel a loco:& ista quasi nihil vel modicum faciunt ad propositum. Sed alia sunt magis essentialia & U- propriata
86쪽
propriata numismati, sicut Denarius, solidus, Libra, & similia, quae denotant precium, siue pondus, & quae fuerunt alta consideratione & magno mysterio ab antiquis imposita.
Vnde Cassiodorus, maduertendum H, inquit, quanta ratione ipsi pecunia a v teribus collacta sunt. Sex misi, a denariorum Iobdum esse volebant ,scilicet ut radiantis metalgi formata rotundita ala tem mundi, qua laureus, conuententer mcluderet. Senarium vero quem nou immoto perfecitum antiquisas docta definiuit Unctae, qui me urae primουι gradii e Z, appetratio signis ea it: quim duodecies similitudine minsium computatam in Ebrae plenitudinem ab annici culo col7 gerunt. O inuent aprudentium. O ouis maiorum. Exqui, ta res ιII, quae ct usui humano necessaria distingueret, cr tot arcana n ture fisturaliter contineret. - erito igitur dicitur Iobra, qua tanta rerum HE considerari ne trutivata. Haec ille. Si autem alio modo utamur pro nunc istis nominibus & nummis, nunquam tamen immutanda sunt frustra. Sunt igitur gratia exempli
tres modi numismatis, Primum valeat unum denarium, secundum unum solidum,& tertium unam libram. Si igitur appellatio unius immutetur, & non alterius, iam variabit ut proportio. Sicut qui vocaret vel faceret valere primum nu-- misma duos denarios. aliis non mutatis, proportio esset va-
riata: quod non licet fieri ut patet ex capitulo praecedenti 'nisi forte rarissinia, & hoc ad praesens non curo. Oportet igitur si proportio remaneat immutata, & unum numisma mutaret appella ionem, quod aliud etiam proportionabiliter immutetur: Ni si primum vocetur duo denarii, secundum vocetur duo solidi, & tertium duae librae. Si autem non fieret alia mutatio ι oporteret mercimonia ad maius precium csiparare proportionabiliter seu appellare. Sed talis mutatio non fieret frustra,&non est facienda quia scandalo esset,& appellatio falsa. Illud enim appellareaur libra, quod in veritate non esset libra: quod est in conueniens, ut nunc dicta est. Uerumtamen nullum diliud inconueniens sequeretur, ubi non essent pensiones vel aliqui reditus pecuniae assignati: ubi vero essent, statim patet, quod cum in conuenientib. praedictis huiusmodi reditus ex tali mutationeae portionaliter minuerentur, aut crescerent irrationabiliter Se iniustξ,ac etiam in praeiudicium multorum. Nam ubi pensiones vel re-
87쪽
Ia NICOL AI OREs MI Iditus aliquorum essent minus parui, deberent per alium modum specialem augeri, & non isto modo praeiudiciali&damnoso. Haec igitur appellationis mutatio praecise nunquam est sicienda, &maxime Princeps in nullo casu debet hoc
De mutationeponderis Anetarum.
SI pondus numismatis mutaretur, de cum hoc variaretur proportionabiliter precium, & appellatio cum fgura; hoc e stet facere aliud genus monetae; sicut qui faceret de viro denario duos, v l aliquid tale, sine perditione vel lucro. Et istud posset licitὸ aliquotiens fieri propter aliquam tran
mutationem realem in materia monetabili, quae non potest nisi rarissime contingere, sicut in quadam alia mutatione dictum est Cap. X. Nunc autem volo dicere de praecisa mutatione ponderis seu quantitatis monetae, quae neret appellatione de Precio non mutatis. Et videtur mihi,quod talis mutatio est simpliciter illicita, potissim ξ Principi, qui nullo modo potest hoc facere, nili turpiter&iniuste. Primo namque superscriptio in numismate per principem ponitur ad designandam certitudinem ponderis, de materiae qualitatem, sicut fuit ostensium supra cap. IIII. Igitur si non responderet veritas in pondere, patet statim, quod esset falsitas vilissima& deceptio fraudulenta . saepe enim mensurae bladi & vini,&aliae signatae sunt publico ligno Regis, & si quis in istis fraudem committeret, reputaretur fallarius. Omnino autem consimiliter superscriptio numismatis significat mensuram ponderis, S materiae veritatem. Qu)m igitur sit iniquum, quam detestabile, praecipuς in Principe, sub eodem signo pondus minuere,quis suisiceret explicare3 De hoc enim ad istud propositum Cassiodorus libro Variarum in-
. quit: Quid emm tam 'E quam τυ scriptionibin liceat et- iam in ipsa certi qualitate peccare, malue proprium datom, hoc per faudes no fature, corruptum. Idemque lib. I. cap. X. Talia i mrarseret a violare, sic certissima velis confundere, nonue veritatis suuω Nar crurilis ac foeda laceratio i Exerceantur negotiatores in mercibud:
88쪽
reor elestasi,mminutiones usicere. Adhuc autem Princeps per hunc modum sibi pollet adquirere pecuniam aliam,&pecunia aliena potest mouere ad mutationem huiusmodi sa ciendam. Recipit enim numismata boni ponderis, de ex eis acciperet & fabricaret num innata cum tempore mutilato pondere. Et hoc non est aliud, quam quod in multis locis sacrae scripturae prohibetur a Deo: IJ ait Sapiens ponditior Praures et i
hae. Et ideo diuitiae taliter congregatae in malum Domini sui, consumuntur in. breui, quia sicut ait Tullius male parta
AVt materia numismatis est similex, aut mixta, ut patuit ex capitulo tertio. Si simplex, ipsa potest propter desectum dimitti: ut si nihil aut modicum auri possu inueniri,
oportet ipsum desinere monetari; de si de nouo reperiretur susticiens abundantia eius, incipiendum esset facere monetam ex ipso, sicut aliquotiens fuit factum. Rursius aliquam teria dcberet dimitti monetari propter abundantiam exces- suam. Propter hoc enim aerea mon ta olim recessit ab usu, ut dictum fuit in eodem Capitulo tertio Sed huiusmodi causae eueniunt rari is me: de in nullo alio relinquenda est, vel assumenda nouiter pura siue simplex materia monetarum. Si autem in tali materia sit mixtio, ipsa debet fieri solum in minus precioso metallo per se monetabili sui probatum fuit in eodem capitulo tertio dc in nigra moneta, ut cognoscatur purum amixto. Haec etiam mixtio debet esse secundum certam proportionem, sicut decem de argento contra unum, vel
contra tria de alio metallo, vel aliquo modo, sicut expedit, secundum
89쪽
I NICO LAI o REs MI Isecundum prius dicta in capitulo tertio. Et ista proportio potest mutari propter aliquam proportionem seu variationem realem in natura materiae vel aequivalentis: de dupliciter. Aut propter desectum materiae sicut qui non haberet argentum, nisi muloim notabiliter minus quam ante, tunc
posset diminui proportio argenti ad reliquum metallum in
nigra moneta: aut u haberetur 'de argento abundanter plunquam ante, tunc plus de eo deberet poni in illa mixtione. Sed sicut praedictum est istae causae valde rari, contingunt, desi forsan talis casus aliquotiens euenerit, ad hoc huiusmodi proportionis siue mixtionis mutatio facienda est per Com munitatem ad maiorem securitatem habendam, & deceptionis malitiam euitandam: sicut de mutatione proportionis monetarum dictum est in capitulo X. In nullo vero alio casu debet mutari mixtio talis siue proportio mixtionis, portissime nunquam petest hoc licere Principi, propter rationes tactas in capitulo praecedenti, quae de directo faciunt ad propositum. Quoniam impressio monetae est signum verita-ixis materiae, S huiusmodi mixtionis. Hanc igitur mutare,enset monetam falsificare. Propter quod in quibusdam nummis inscribitur nomen Dei, vel B. Virginis vel alicuius Sancti, & signum Crucis: quod suit inuentum de antiquitus institutu in testimoni iam veritatis monetae in materia & pondere. Si igitur Princeps sub ista inscriptione immutet mat riam siue pondus, ipse videtur tacitὰ mendacium & periu-xium committere, falsum testimonium perhibere, ac etiam
νε α -7 praeuaricator fieri illius praecepti legalis quo dicitur, Venia sum: nomen Dei vanum. Et iam ipse abutitur hoc voc ndo Monm . se monetam. Nam secundum nee, quia monet ne fraus in metallo vel pondere fiat. Rursum
Princeps per hunc modum ad se posset trahere populi substantiam indobite, sicut fuit dictum de mutatione ponderis . in priori capitulo, & multa alia in conuenientia te queren-yur. Immo pro certo ista falsitas esset peior quam in mut tione ponderis : quia magis est sophistica, & minus perceptibilis, de magis pollet nocere & plus laedere communitatem. Et propter hoc, ubi fit talis mutatio vel nigra moneta,
Communitas debet custodire penes se, in loco, vel locis publicis,
90쪽
DE MUTATIONE MONET. Is publicis, exemplar istius proportionis, de qualitates mixtionis,pro vitandis periculis; ne videlicet Princeps quod absit vel Monetarii mixtionem huiusmodi occulte sali ficarent. Sicut etiam a id Communitatem seruantur quandoquo
aliarum menstirarum exemplaria.
MVtatio composita est, quando plures mutationes simplices implicantur in unam, sciat qui mutaret simul
proportionem monetae vel mixtionem materiar, vel cum hoc etiam pondus. Et hic quandoq. multiplicantur combinationes possibiles mutationum simplicium superius positarum. Et quoniam nulla mutatio simplex debet fieri, nisi propter
reales & naturales causas iam dictas quae rarissim E accidunt; sciendum quod adhuc rarius, imo forte nunquam, contingit vera occasio faciendi mutationem monetae compositam. Ets sorsan contingeret, adhuc sortiori ratione quam de simplici, talis mutatio composita nunquam debet per Principem fieri, propter pericula & inconuenientia prius tacta: sed per ipsam Communitatem. Nam si ex mutationibus simpli. cibus indebitξ factis tot abusones sequuntur, sicut praedi'-ctam est an te; multo maiores & peiores sequerentur ex compositis. Namque debet esse vera& iusta in substantia & pondere, quod nobis signatum est in sacra scriptura, ubi de Abraham dicitur. Q Oa ipsi emit pro quo deditsiclos C C C C. arae..tιρ ob tamon tae publica. Si igitur ipsa rei bona,& r onmutaretur indebite i cum ipsa sit longo tempore durabilis, non oporteret de ca multum fabricare, nec plures monetarios ad expensas Comi r unitatis habere. Et in hoc ellet uti li . tas communis, sicut tactum fuit capitulo v ii. Vna uersaliter igitur ex praemissis concludendum est, quod nul l .. mutatio monet x, liue simplex siue composita est sola Principis auctoritate facienda: isc maxime ubi hoc vellet facere propicr emolumentum & lucrum ex tali mutatione sumendum.
Usae lucrum quod prouenit Principi ex mutatione monetae se Iniosum.. CAPUT X V. C Videtur