장음표시 사용
401쪽
338 Coramentarii in Arist. Logicam.
mcdiat assensus bonitatis consequentiae;non enim conclusioni praebebo assensum , nisi vidcam prius consequentiam esse bonam ..
Tertio quia potest capacitas intellectus,& eius virtus finiri in minori , cusit finita:crgo tunc non poterit cosnoscere conclusonem. falsuin ergo est iu
Quarto. Homo Operatur libereι e go Poter i pro sua voluntate suspendere assensum conclusonis, quia ea, quae homo libere facit, poterit facere & nofaccre: de maxime quoa experientia videtur constare me inruori i mnori assent ri posse, SI non conclusioni .. Quinto. Si habenti errorem circa conclusionian adducatur dumonstrat io, non pol crit in codem instanti habere asscii sum minoris Se conclusionis
ergo intentu. Probaturatis: quia crror
res stit assensui conclusionis : nullus enim potest habere iudicia contraria
in eodem instanti .. Sextum argumentum: nam si cognita minori cognoscitur conclusio, s qui tur quod sit superflua c ognitio cuia clusionis in se ipsa : nam iam erat cognita,& Persectiori modo ma erat cognita in principijs, qliae cognoscitur habitu primorum principiorum,& sic nobiliori modo erat cognita, quia principia nobiliori cognitione cognoscuntur, qua in conclusio.
PI ima conclusio: si non sit cognita
bonitas consequentiae, bc ne po-tcst assentiri maiori & minori , & non conclusionLProbatur concluso: quia iudicium bonitatis consequentiae est nccessarium ad assentiendum conclusioni : s enim video non bene inferri nullatenus assentiar illi. deficie te enim medio necessario non sequitur assensus conclusionis. Secunda conclusio : Bene potest intellichiis in eodem instanti assentiri coci risioni,& minori, etiam si id faciat distinctis actibus.& de facto facit. Haec conclusio est expreaa 1ententia A aia.
in hoc. I. cap. S'. Tho m. ibidem IecthoiM Li ubi sic d cit: Si sic demonstret . , aliqvis,omnis triangulus habet tres angulos εἰ quales duobus rectis, ista cognita nondum habetur conclusionis cognitio, sed cum postea accipitur haec ἡ- 'gura in semicirculo descripta, est triangulus, statim scit,quod habeat tres angulos .Et quando uicit statim intelligit simul tempore , ut patet cx principio textus Et potest suaderi coclusio: quia
in hoc nulla est implicatio, sed explicanda est conclusio iuxta expositionusa p. Mag.Soto, quod supposita a rehensione terminorum,in quibuS apprChendendis tempus inlinitur, si prastemus assensum maiori,& minori, simul prael amus conclusioni in eodem instanti temporis,licet prius natura assetiamur maiori, & minori: quia isti al- sensus sunt causa allensus conclusionis .Et si arguas:quia intellectus diicu
rataergo in diuerto tempore cognoscit antecedens & consequens: non enim
potest intellectus a principi)s ad conclusionem procedere in instanti, cumphanta simia antecedctis, Sc cosequentis in icmporc cognosci debeant. respondetur rationum discuistis in eo si- talia esse, non quod unum post aliud cognoscatur secundum successionem temporis, scd in eo , quod num cx vi cognitionis alicritis pcr disti inctum actum cognoscatur tata ut not Ilia uni l. sex cognitione alterius caui ur. Vide. D.Τh. I .p. q. I 4.art 7.
Tertia conclusio: Coznita bonitate consequentie, & apprenensis pra missis,euidenter, necesiitatur intollectus , ωὐaad. quo ad excrcitium, S specificationem
ad assinium conclusionis, in eodem in .mis. itanti, quo cognoscit principia, & asi tu. ad 1 ntitur illis . Probatur, ga si intellaei' - - - exeat in actum circa illam conclusionem, talis actus debet esse assensus , Se non ὸi isensus, ergo necessitatur, quoad specificationcm.Consequentia probatur, quia hoc est necessitari, quo ad specificationem, si debeat hab: re actum, non posse exire ab illo obiecto talis conclusionis Sed anta cedens probatur , quia cum videt principia esse vera, di consequenti aux bonam, & ςx
402쪽
De posterior ire sol. Quaest. LXXX VHI. 33'
vero non inferri , nisi verum, videt sequi veram conclusionem . A vero auist cm intes letius dissentiri uon potest,sdebet habere actum. Quod vero trecessitetur quoad exercitium probatur: quia intellectus non est formaliter liber sicut voluntas, sed agit 4raturaliter, sicut potentiae sensitivae: ergo Pra senti obit to , re iussicienter applicato , non potest circa illud non opera iari; sicut ii visur non impedito appliceis tur debite color, non potest non videre: ita intellectiis in casu posto non potest non assent 1 M.tiem posita causa naturali cum omnibus 'requisitis, sequitur esse his: sed asseti Ius maioris & minoris appreherasis extremis . est huiusmodi :crsto seque tur assensus conclusionis, S nccessitate deflet esse alius assennis minoris ab assensii ccinclusionis : quia cit a ivnfirs di I ursio us , qui ex necessitate 8 si causam ex alio asst sensu, ut di x Imus. Quarta conclusio, in principiis viritualiter cognoscitur conch so .Probaturmam conclusio continetur in Principijs,ut in causat ergo ilietualiter: er
go quando gri oscinitur principia. trivia r r, cogno sertur conclusio. Finorat Caietanus, quod cognosci vi tu aliter plus cst, ctram cognosci potentialiter, scut csse hominem, plus est, quam esse animal,&quanto principsa simi propinquiora conclutioni ,
tanto perfectius collia oscitur conclusio: non Milona cognoscitur conclusio solii te, quia ina non tCrmnat eD-gn; tionem. Ad hoc cnim, ut absolute diceretur collyosci, erat nec cilc, quod scrminaret cognitioncm , sue pri inario, siue secuditio . Quando icro ipsa non 3erminat cognitioncm, scd aliud, in quo cognos itur, non diciturae 'gnosci si inpliciter, sed secundum quid,
vel V:rtualitzr rario ne alterius rei co gnitae, in cuiuς virinte obtinebaetur . Et ita honclusio in principijs non corcr-
minat it ira dicam aciis cognitioni ,3 nec nonsmpliciter cohnoscitiar . I x hoc solititur argum orem Platoni . enim ante domonstrationem scimus conclusion zm in se, siue pinnari γ sue secundario, sed solii in virtualiter. in monstratio vero facit, ut in se cognoscatur, de form iliter, sicut quamu1ς arbor in semine sit virtualiter , non f sta est arboriς generatio, uia facit ilialam esse formes iter. Sed aduerte,quod quando dicimus, coenita maiori & minori cognosci conclusionc m , loquI-mur de .cognitione conclusion s in se. Haec conclusio est D Thomae supra dicta lectione,& Caici .hic circa A. conis
clusionem. Dissoluuntur argumenta.
AD prim. respondetur, quod solu
tio ibi data cit optima. Et ad replicam rosmndctur,quod cognita maiori cognouitur conclusio ; sed si sin ulminor copnoscatur: nain utrumque cilnec cs arium cognosci. Ad secund. r spondetur , quod O-gnitio minoris, & cognitio conclusionis in se non est mica cogniti o. sed dii picae. Et ista dupic x cognitio in eodem mitiati habetur, Se una est alternis causa: ride non habentur n duobus mstatibus: Zc bene possunt esse in codem instanti, qliis habent inter se ordinem causae Sressitius. Ad tert. dicitur, qvod capacitas insetellectu est infinita synea thegorema fice, deno potcu cogitos cercetcit 'lunt ossit plura cognoscere Vide aliam solationem in Nagistro .soto in prasenti Aliqui dicunt, quod non est maior difficultas in assi nitendo concitisioni maiori,S minori eognitis,qua in sit in counitione maioris, Si minoris .st ita posita cognitione maioris,& iri u oris sc- qui rurii ne difficultate cognitio conclusioni S. Ad qitari. respondetur exiema coneliis ne . Ad .
Et sicut in eodem instanti est expulso similo.
tcnchrarum de intro diustici luminis: ira in proposito xst in codem instanti expulsio erroris,de introductio ver tari I. U u 2 Fo γ
403쪽
s o Commenta rij in Arist. Logicam.
Forian aliam solutionem habebis ex
iolutionem ad .3.pro hac quaestione. Ad.ε. iam diximus conclusionem cognosci in premissis,non in se, sed in uirtute productiva, 8c causativa ipsius. Et non est illa nobilior cognitio conclusionis,quae si in se cognosceretur, quia in se 'cognoscitur distincte & actu in principijs in potentia , & virtualiter . Persectior autem cognitio est illa,qus est clara , quam quae est potent alis , & illa, quae est formalis cogniti o, Qua
quae est uirtualis . Et haec de . I .cap .n
strationes physicae procedui ex notioribus nobis, scilicet, ex effectis, &non ex causis: ergo falsum est demo strationes procedere ex notioribos secundum se .Αntecedens patet, qui Z curerum essentiae nobis sint ignotae saepissme eas per esse ius demonstramus . Secundo Metaphysica est uera scie-tia, & tamen non proeedit ex causis: nam cum demonstrat, Deum esse aeternum,ens esse unum, cum istae proprietates non habeant causam, non possunt procedere ex causis. Ex quo sequitur, quod nec ex notioribus, Sc prioribus procedat, quia ubi non cst causa
Tertio contra definitionem scire . Nam scientia naturalis , ut physica,est vera scientia, & tamen res, quas demostrat contingit aliter se habere , quia demonstrant flante Austro pluuias generam, & alia multa huius modi, quae
Quarto. Demonstratio non saeit scire anale,ergo,dicitur, quod sit syllogismus facien s scire. Antecedens probatur : q uia demonstratio formaliter estens rationis sed ens rationis non potia cere scire, nec effective, nec formaliter,& non potest in alio genere causae concurrem: ergo Min. probatur: quia
eum solum habeat esse obiectivum in intellectu, non potest illam causalitatem habere. Quinto. Theologia est uere scientia, Se in illa non scimus causas conclusionis, & quod ilIius sint causae, & qa
non potes aliter se res haberema alias Theologia esset euidens scientia: nam ad cognitionem euidentem habenda, nihil aliud requirituraet confirm. uam scientia de incarnatione est de re contingenti: ergo scientia non est de his, quae aliter se nabere non possunt. Antecedens patet quia contingens fuit Deum Incarnari. Dices quod est necessarium, ut stat sub reuelatione, & c gnitione diuina. Contra : nam etiam possemus habere scientiam de locutione,& ambulatione , B: negatione diu a
Petri: quia stat sub eognitione diuina:& ut sic non potest aliter se haberer hoc autem est falsum quia illa sunt pure contingentia: ergo. Sexto contra definitione demonstrationis, quod sit *llogismus faciens scirer Nam actus scientificus , seu actus, qui est scientia,est conclusio ded conia clusio est pars demonstrationis: ergo male definitur demonstratio persuam partem. Et confir. quia demonstratio non facit scire : nam in nullo genere causae hoc facit, ut patet discurrenti Psingulas causas;& illud uerbum facere denotat aliquod genus causalitatis U-go est mala definitio . Sed antecedens probatur: quia conclusio scita est pars demonstrationis r ergo demonstratio non faeit scire. Dιciditur 'arastis.
R Espondeo, omnia asserta ab Aris.
praesenti loco verissima esse, O probatur , soluendo argumenta . Ad. I. respondetur Aristote. hic tracti re,de Potissima scientia,quae est a priori, di ista debet procedere ex his, quae sunt notiora simpliciter , & secundum se, cuiusmodi sunt causae respectu effectuum . Alij uolunt hoc habere verum in omni scientia etiam a post riori, quia etiam illa procedit ex noistioribus,ti causis, no quidem in esse
404쪽
do, sed in cognoscendo Essectus enim
sunt notiores in cognoscendo respe-itu nostri, causis illarum; 8c dicunt et
habere rationem causae in cognoscendo respectu conclusionis demonstratae a posteriori. . Ac x. eei latissime lib. I. quaest. 7.&a S' ideo non Iibet eadem iterum repetere.
Ad Ad 3. aliqui dicunt, ut fit scientia naso iis Mi turalis, sat eta', quod demonstret, ea quorum. quae ut in plurimum contingunt, licet aliquando non verum habxant. Nam physica inclinat ad hanc conesusone: In omni vere sunt tonitrua . Quod si aliquando veris tempore deficiant, nopropterea non est scientia, quia ad rationem scientiae suscit, quod sint in
vere,ut in plurimum tonitrua,quia eadem certitudo no est qurrenda in om-lmtuna nibus. Sed hane solutionein falsam iuia ν ρνaraia dico quia scientia est uirtus intelle-Aem I,D- ctualis,& ita habet indefectibilemor ris. dinem ad verum, quod est bonum in- intellectus. Et si eue est impossibile: qi
virtus moralis inclinet aa malum morale, ita est impossibile, quod scientia inclinet ad falsum quod est malum intellectus.Vnde cum in philosophia demonstratur, quod in vere sunt tonitrua, sensus est, non quod omni tempore veris sint tonitrua , sed quod ut implurimum sunt tonitrua in tali tempore, quia ut in plurimum ponitur tonandi causa in vere. Et si dicas, ergo philosophia est tam certa, sicut mathematica &metaphysica, respondetur, quod tam infallibiliter inclinat ad verum. Caeterum non est illud verum tam certo cognitum,propter dis.
ferentiam medii demonstrationis: nam medium physicum concernie materia sensibile, q aliquo modo tollit certitudine, sia moly causa est variabilitatis. Aa Ad quartu respondetur, quod demo Dam Ira Pro materiali causat affecti uerio pro ma stlantiam. Intentio vero, quae est for rariati emonstrationis est conditio, sine illa Oaa qua non causaret materiale scietiam, ... is D quia illa Cli,que fotmaliter ordinat eo. V ceptus in demonstratione . Et ad hoc sat fuerit.quod sit fundametaliter proxima vi lib. I &.a dictum est: sicut adhoe, quod sacramenta causent gratia,
necessaria est fgniscatio , quae est aliquid rationis : nam sacramenta eff-ciunt, quod significant. Ad. s. respondetur. Theologiam se- eundum se euidentem esse , licci non prout est in nobis uiatori b.Et ad hoc,
ut in nobis sit vere scientia, susscit , ς με μή, quod subalternetur scientiae euidenti Dei,& beato ru. Na euidentia est de ra ερε, ηtio ae scientiae in se vel in sua subalier. C. I 'nanti, cui pol continuari Selo respOdetur, si non est de essentia scietiae euidentia: na evidentia in scietia requiritur Py certudine, & cs nostra Tl eoIostia certissima sit, hinc fit, qε est uera
scientia,licet non sit euidens. Est autescientia , quia procedit ex rationibus formalibus ad minus, & discursu quo dam elicit eo clusiones certas,& infatilitates. Ad confir.varie solet responde adeo .ri. Et prius est aduertendu incarnationem no esse obiectu speeificatiuu scietiae alicuius, sed de illa in Theologia fieri sermone in ordine ad obiectum specificativit .m Deus est Ohectu specificativum scientiae Theologi ae, ut asserit Doctor noster, & eccita 1st.'
I .ar.8 scientia de incarnatione no disseri specie ab illa scienti quae de Deo tractat, quae est Theologia: sed eadem Theologia,q tractar de Deci tractae de incarnatione verbi Dei. Ex quo sequitur prima solutio, quod Theologia est
scientia tractans de incarnatione, uon
ut de obiecto specifico, & Amasi,sed
ut de obiecto materiali, in ordine ad suu obiectu sormale .Et no est in conueniens, quod sit cognitio scientifica Oaliquo singulari in directe, & res exe, ut stat sub illa ratione specificativa tsicut scientia quae tractat de homine
tractat et de hoc homine resexe, Mindirecte Sed haec so Iulio non multum placet. Secunda solutio est quod cuin Expe,-- D. Tho. dicit de singularibus , ut stant Dιν meus sub diuina reue Iatione, posse esse scie D. Themtiam, accipit scientiam pro coenitione certa de infallibili. Non uero laquitur de scientia, pro ut est habitus acquitatus per dcmonstratione : quia singularia , ut sc millas proprietates stibiles h fit praeter proprietates suoru uniue
salium . Secus est in Deo, qui propter suam
405쪽
3 Commentarij in Arist. Logicam.
suam infinitam es ni iam singulare, habet propria attributa de ipso per rationem formalem insorum demonstrabilia Quanuis pro hoc statu sub rone
uniuersali cognoscatur a nobis. Teriatio respondet aliqui, quod de incarnatione inet ommuni hab tur scientia , quia de potentia Dei absoluta potuerunt esse plures incarnationes, ut si pater fieret homo,&llpus lanctiis similiter.Vnde Ita agimus modo de in caritatione, siciit de aliquo communi. Sed iam excedimus limites logicales. Ad sextum respondet. D.Tho. .p. q. I . a. I. sol ad. I.& 2.Vide ibi Caiet. Se M. Laiies. Angeli autem unica cognitione cognoscunt hominem esse risibi- Iem,quia est rationalis: non vel o perdivcrsas cognitiones. Sed ex parte rerum cognoscit homi ncm esse talem ,
quia habet talem essentiam. Et hoc sufficit ad rationem scientiae. Non autem est necesse, quod cognitio, qua cognoscitur esse rationale, si caula cognitionis, qua cognoscitur esse risibile, quia hoc soluna habet locum in cognostentibus sit scursue. Cognoscunt itaque in re unum esse causam , seu rationem
altei itis quod sussicit ad scientiam, licet n on si una cognitio causa alterius cognitio nis.
Utrum definitis stropositionis immediati sit bona.
P Ropositio immediata est, qua non
est altera prior. Et videtur hanc definitionem non esse bonam : Nams aliqua esset propositio immediata , esset utique illa, in qua praedicatur definitio de definito: sed naec non re reto . Prob. ma. quia definiti O , sne medio inest definito. Mi. prob. qa Vna definitio demonstratur a priori per aliam : ergo non est immediata. Prob. conseq. quia una immediata propositio , non est a priori demonstrabilis , cum non habeat aham propositionem Priorem. Sed ans prob. quia definitio materialis demonstratur per definitionem Formalem , ut asserit D.Tho. hoc lim lectio. . Si dicas, quod est demonstratio .a posteriori, contra : nam cum
explicet utraque definitio rei essentiam in se, una altocius effatiis esse non potest. Secundo:Haec propositio, homo est x. argum. intellectivus: est immediata, quia pra dicatum sine medio convcnit subiecto, Sc tamen haec propositio, homo est rationalis, est prior illa: quia essen. tia prior est passione e S ita propositio
significas et sentiam, prior est propositione significante passonem. Si dicas, quod est imm diata, contra,est demos trabilis ergo no est immediata. Prob. an s.quia haec est demonstratior omne an unal rationale est inter Iccituum, homo est animal rationale : ergo intellectivum uuastis daeiditur.
Conclusio: Optime Arist. diis nivit r. Conclarpropositionem immediatam, dicendo , illam esse, qua non est alte
ra prior. Hanc autem conclus On m - - .
sic explicat D. Tho lectio. s. Nam de Vmonstratio procedit ex prioribus: a docunque igitur adi qua propositio est mediata , idost , habens medium , per quod dc mos retur praedicatsi de subiecto oportet ql priores ea sint propo sitiones, ex quibus demoliretur : nam
prςdicatum conclusonis pcr prius inest medio, quam subiecto,cui etiam per prius inest in dium , 'quam predicatum Relinquitur ergo , quod illa propositio, qua non sit altera prior, sit
mm dcata. V .g. haec propositio no est immediata, onme animal rationale est
volitiuum quia mediat inter illam, Maliam ubi ponitur subiectu ista, omne intellectivum est o litiumn: nam ita fit
demostratio m. I. modo primae, onsae animal rationale est volitiuum: omnis homo e animal rationale: ergo omnis homo e volitiuusFrimano est immediata, quia mediat illa, omne animal intellecti uti est volitiuu, & est medium , Perqd demostratur. Itaque proposi. xio
406쪽
De Potariori resolui. Quaest. L XX XX. 3 s
tio immediata est illa , quae caret in dio , per quod a Priori det monstretur, quando, scilica, inter subicctum, d a praedicariam non est medium,per quod
Secunda conclusio. Propositiones, scii principia immediata sitiit in dupli ci differentia. Quaedam dictitatur dignitates,& maximae propositiones: quaedain dicuntur politiones. Haec conclusio est Dah. v bi lilyra. Dignitates Sur, quodlibet et , vel non est, omne totumcii maius sua parte, de quibus agitur 4. Metaph text. s. lech. 6. apud D. 1hoia Et ita dicunt ut, quia D mo eis mente coni radicer e poteti, sed du:nae sunt, ut propter se iplas illis assentiainur, quibus necesse est, ut fiat demonstratio, actu , vel virtute assentiri, nec ingrediuntur formalitcr demonti rationem,
sed virtualiter, quia in virtute illarum assentimur de monitratae conclusioni. Aliqui censem non esse necesse . quod praecesserit aliquis actus circa ilja, sed susticit, quod naturae sit taliter instituata, ut actum dissentiendi circa illa habere non possit, quod est virtualiter assetiri. Sed certe, saltim circa illud principium quodlibet, est, vel non est, necessarium est demonstratorem habuisse actuin, quia ficuti est necesse cognitionem entis praecedere ad reliqua cognoscenda, quia est obiectum intellectus; ita est necesse, ut praecedat cognitio illorum uniuersalissimorum principioru , quia virtute, S ratione illorum omnibus assentitur. Positiones dicuntur definitiones rerum , Scalia huiusmodi. S: istae iussici ut, si sciatur in ipsa
demostratione: nec est necesse ante na-buisse illarum cognitionem .Positiones dictitur alio modo propositiones, quae in alia scientia monstrantur verae, &praemittuntur ex illa, ut a quolibet pun
tio mathematica . Et plutosophus pro bat esse veram, . quia duo puncta non sunt immediata. Et si fiat arguntenturnam positio debet significare veru, ted definitio non est huiulmodi, ergo non est positio. Probatur mi. quia pertinet ad i. opcrationem liuellectus, te spondet D. Tho m. dupliciter. Priluo, quod Arist. in subdiuisione no sumit pro Positionem, sed principium. Ut sit sensus, principium aliud eth definitio, &c. Et des nitio bene potest esse principium
demonii rationis. Secundo respodetur
quod positio licet non sic proposito
actu, bene tu in virtute , quia cOznita definitione apparet definitione de si
biecto, seu de defiuito vere pi s dicari.
Tertia coeliis o. Principia, de qua b. 3.Cenes Iocuti sumus , sunt magis nota , quam conclusio. Haec est D.Tho. lectio. 6. &Arist. ibidcm. Et Prob. quia conclusio cli nota propter praemissas: ergo magis notae sunt praemissae . Prob. conseq. qaproPter quod unum quodque tale, &1llud magis: ut si amamus proximum propter Deum magis amamus Deum. Hanc aut maximam sic explicat. D. ., 'Tho .lech s huius lib. ubi sic dicit, Attendendum est autem circa hanc ratio ξ '' .Πςm, quod causa potior est ellectu suo ''stinper: quando ergo causa, bi effectus ' 'conueniunt in nomine, tunc illud no ''men magis praedicatur de causa, suam de effectu, sicut ignis est magis calidus,
quam ea,quae per ignem calefiunt Qnque vero causa, 3c effectus non conueis niunt in nomine tunc licet nomen ea iis non conueniat,cali , in conuenit ei aliquid dignius, sicut & si in sole calor no sit, eli ita virtus in eo quς-da:q.est pi incipi u. Caloris nomen accipitur hic a D.Th. pro ratione et importata per nomen. Vbi aduerte mirabile explicatione illius maximς Nam si no- me & ratio nominis inuenitur in effectu,& causa potiori modo in causa re- pcratur , quia semper causa est potior suo effectu.Si vero solum ratio rc Periatur inest edtu,& non in causa reperi tur in causa aliqua alia virtus potior Virtute effectus, dc magis perfecta, sicut aer calcfit a sole, de non licet inferre:
crgo magis calidus eli, sol sed bene insertur , ergo habctvmutem potiorem Calore, de quae Linliui iter caloi M. Mi I Alia explietiam habet expositioncm singularem eatio ex angelicus doctor L. p. q. 87art. L. ad 3. D.Tεν.
vlia sic dicit. Ad 3. uicendii, quod cum dicitur, propter quod unum quodque laba c.. veritatem habet, si intelligatur is his, quae sunt oriliari unius, Pura
407쪽
in uno genere causae, ut si dicatur rq rsanitas est desiderabilis py vitam ,'s 'uitur, quod vita sit magis desiderabitis, quid utraq; desideraturan genere causae finalis. Si autem accipiatur ea, qus sunt diuersorum ordinum, non habet veritatem: ut si dieatur, quod sanitas e desiderabilis propter medicina,
non ideo sequitur, quod medietna sit masis desiderabilis,quia sanitas est moraine finium medicina in genere e scientium causarum:ita si accipiamus duo,quorum utrumque sit per se in ordine obiectorum cognitionis, illud, propter quod aliud cognoscitur erit magis notu: sicut principia conclusionibus: sed habitus ut sie, non est de oris dine obiectorsi, taec species. Et ita non valet ista consequentia, obiecta cognoscutur Ppter habitus; & propterlpecies:ergo magis cognoscuntur habitus, de species: quia obiecta per habitus, Scipecies cognoscuntur, tanquam per dispositiones, & formas, &non ut obiecta, quae cognoscuntur,ut fines potentiarum. Unde consequentia non valet. Eando explicatione habet. 3.P. q.88.a. 3 ad x. ide 3. expositione. .sent. d. I x ar. 1 ad i. ubi sic di-
Cit. Ad. a.dicendum,quod d i et u phil sophia propter quod unum quodque tale &c. intelligitur qua do illud, uod
couenit alicui, propter aliud,est ciuersum in utroque, & praecipue, quando unum est causa alterius essentiali ordine causae: tunc enim causalitas sua est respectu totius speciei,& non unius indiuidui tantum, sicut calor est magis in igne Elementari, quam in corpore mixto, quia propter ignem est in corpore nuxto. Sed quan uis Filius habeat a Patre hoc, quod spiret Spiritilla ciniim , nihilominus tamen non est hoc diuersum in Patre & Filio,quia eandevirtutem spirativam , quam Pater habet Filiis .comunicatur. Et ideo per itilam aequaliter Pater & Filius Spiritum sanctum spirant, & si etiam non esset una numero , sed specie tantum, ratio non valeret: sicut Patet in uni uocis generationib'No enim pater Sortis plus 4nfluit in filii 4.Sortis,qua Sortes.Vide.
explicationem huius maximae in Soto arm& Caietan hoc cap.Vide etiam D.Th. Iect .is. Vtrum vero propositio per sonota & immediata idem sint,inferius videbitur.
AD primum respondetur, quod Ad riares.
quia causae sunt sibi i mncem causae,& hae ratione; induut etiam rationem effectus,quando una definitio deis monstratur per aliam, ut materialis P formalem , vel finalem est demonstra. tio a priori,vel saltim reducitur ad illam, quia definitio,quae datur per causam finalem,est ratio definitionis, quς datur per causam materialem, & medium probans ipsam Per hoc enim cia portet donuim fieri ex lapidibus, quia est operimentum protegens nos a frigore,& aestu.Ita D.Τho .lib. isto lectio.
. quia causae sunt sibi inuicem causae in diuerso genere. Ad secundum dicetur lib. 2.ubi hoc Ad i sedem propriam habet.
Qv AESTIO XCI. Quid sis propositio perse
C Irca caput. 3.libro I.haec quaestio disputanda est.Dc finitioncm propositionis per se notae 'aperte satis noster angeliciis Doctor multis in locis constituit, & hic,& 1.p.q.2.art. I. Vbi ita dicit: Contingit aliquid esse per notum dupliciter.Vno modo secundula,&non quo ad nos:alio modo secundum se:& quoad nos .Ex hoc enim ali-rua propositio est per se nota, uod piratii in cluditur in ratione subiecti , ut homo est animal. nam animal est de ratione hominis. Si igitur notiun sit omnibη de praedicato,& de subiecto ,
ruid sit propositio illa erit omnibus Penota , ut patet in primis principiisdem ostrationum, quorum termini sui quadam communia, quae nullus ignorat,vi ens,& non ens, totum,& pars.Si autem apud aliquos notum sit de praedicatos
408쪽
De posteriori resolu. Quaest. XCI. 341
EIeato,& subiecto quid sit, propositio
quidem quantum in se est erit per se, nota, non tamen apud illos,qui praedicatum & subiectum ignorant pro potationis. Et ideo ait Boetius, esse propositiones per se notas apud 1apientes tantum, ut incorporalia Hi loco non esse.
Dico ergo,quod hac propositio,Deus est, quantum in se est , per se nota est, quia praedicatum eth idem subiecto. Deus enim est suum esse , ut infra patebit. Sed quia nos non scimus de Deo, quid est, non est nobis Perse nota. Sed indiget demonstrari per ea, quae sunt
magis nota, quoad nos, & minus noea quoad naturam , scilicet, per esse. eius. Haec clarissima doctrina & per se nota ab aduersariis Diui Thom. antlia quis de modernis impugnatur his argu
I. a gum. Primo. Haec propositio, homo est intellectivus,est perse nota.& tamen prε dicatum non includitur in ratione subiectit ergo male definiuit, D. Thom.
propositionem perse notam.Ma.prob. quia non habet medium, quo noti ficetur, & probetur eius veritas , quia praedicatum sine medio conuenit suis
a. argum. Secundo. Hae propositiones, quodlibet est vel non est, omne totum est maius sua parte, sunt per se notae, & praeis dicatum non includitur in ratione subiecti: nam esse maius sua parte non includitur in ratione totius, nec esse vel no esse in ratione cuiuslibet rei: ergo.
.auum. Tertio. Omnis propositio per seno' ta ex propriis conceptibus cuilibet iulos habenti est per se nota: scd quaelibet propositio,quam dicitis per se notam,est huius modi. Prob.mi. quia quilibet formans hanc propositionem verbi gratia .Deus est , habet proprios illius conceptus, alias nec a posteriori esset illi nota, quia no habet proprios . illi ps conceptus , 3c ita non cognoscit illam, proprii enim conceptus haberidcbent, ut aliqua propositio cogno
Et confir. Nam conceptus sunt rationes cognoscendi propositiones: si ergo habens in me te hanc aepositione
Deus est habet coccptus aeprios illius, iam erit illi per se nota, si non habet
non cognoscit illam .Quia per conceptus alienos non cognosco ego talem propositionem: nam per coceptus leonis 5e fortis non cognosco ego animal rationale. Quatto.Definitio est alius terminus si argum. a definito. ergo propositio per se nota
non est illa , quae ex propriis remini scosnoscitur.Antecedes patera quia definitio est medium in demonstratione,& non definitum, ergo est alius terminus.Vide alia argumenta in Soto,& iΗ Caiet in praesenti Cap.
Molina , ut discedat a Diuo Tho.
sicut illi est in more, sicut &alijs raria eiusdem farinae doctoribus. I. P. q. v forta M'art. I. Haec dicit primo quod res signi ficata per hanc propositionem . Deus . est, si secundum se consideretur, O non ut his, vel illis terminis significa. tur,aut his, vel illis conceptibus concipitur esse quidem per se notam, idest ex suis extremis cognosci posse, quomodo a beatis cognoscitur , nobis autem , qui confuse in hac vita apprehendimus extrema, &per respectum
ad creaturas, sotu a posteriori, & per discursum eia cognosci. Dicit secun- ε. do quod si loquamur de propositionibus quo ad sua significata , ut tamen propositionibus ipsis significantitur, tunc non habere lacum dici si
nem propositionis in per se notam , quoad se,& quoad nos, & in per se
notam, secundum se tantum . Nam res quatenus per talem propositionem fignificatur ,& ut a nobis concipitur confuse S: imperfecte, nec secundum se, nec quoad nos est por se nota. Quando vero res significatur ita distinete, ut intelligatur praedicatum in esse in ratione subiecti, & quo ad se, quo ad nos est per se trota unde infert uod cum in robus secundum se nullat propositio, sed solum, ut apprehen duntur ab intellectu , aut his ves illis vocibus singnificatur fit, ut nulla sit
propositio per se nota secundum se, X x quae Di iligod by Coos e
409쪽
Commentarii in Arist. Logicam. '
quae non sit etiam nota nobis. Et probatur: nam alia propositio est, qua ex-raema concipiuntur distincte, & sufficienter, ut ex terminis praedicatum coiaspiciatur conuenixe subiccto ab ea, qua non ita id conspicitur, esto, quod res, quae utraque propositione figiti fiacatur eadem fit. Et ita D.Thom hic t
eutus est de propositione quod ad rem significatam, dumtaxat, & non ut his vel illis terminis significatur . Et ita dixit dari propositionem peris notam lacundum se, & noni nobis, tametsi minus proprie locutus sit, ita de doctore ecclesiae loquitur iste doctor Moy narius, seu de Molina commentator
. e.,H. D R ma conclusio . Optime definitur
' ' I a D.Thoma propositio per se nota, re est illa, cuius praedicatum est in ratione subiecti . Haec conclusio habet duas explicationes apud veros Τhom istas. Prima, quod dicatur propositio per se nota illa, cuius praedicatum clauditur in ratione subiecti, ut pars ipsius rationis, vel ut idem cum ratione subiecti. Nam haec propositio scri .pta & mentalis, homo in animal, per se nota est, quia animal est in ratione& e flenti a subiecti, ut pars ipsius. Simialiter ista est per sie nota, homo est an mal rationale , quia est ratio subiecti, secunda explicatio est , quod illa pro positio sit per se nota, cuius praedica tum est in ratione subiecti , vel cons
qui tur immediate ad rationem subiecti. Et ita ista est per se nota, homo estimet lactivus; quia quamuis intellectus non sit hominis definitio, nec pars d finitionis, consequitur immediate ad
hominis rationem, & ex eadem rati
ne, qua probatur illam propositionem primam, cila per se notam. Probatur etiam istam secundam, quia utraque propositio per se nota censetur ex eo, quod medio caret, quod de stretur. Probatur conclusio: nam illae propcim Priata diones sunt per se notae, quae Bon habent aliam propositionem per quam manifestenturinam tunc non ex adiri sed. ex hahcns rationem uiae notissi.
cationis r sed Aipta dictae propositiones , & omnes per se notae sunt huiusmodi: ergo. Ma. prosecto ex terminis patet . Lumen unam propterea dicitur
per se visibile, quia non eget alio, ut videatur: ergo si propositio non egee alio, ut cognolcatur, sed ex suis obiectis significatis, est cognoscibilis, eris per se Se ex se nota, & non ex adminiculo alterius propositionis. Sed nor probatur: Nam subiectum & praedicatum huius propositionis, homo est animal, rationale & loquimur de subiecto&praedicato obiective in re non distinguuntur, sed sunt idem , de idem est de hac Deus est: ergo cognito subiecto statini cognoscitur Praedicatum, quia sunt idem, & non est necesia aliud me.
dium' cognoscere, ut ratione illius in telligamus, praedicatum conuenire subiecto, &ita propositio est per se nota.Sed haec propositio, homo est voliativus, itiam si videantiar res, non, es
per se nota, quia eget nostes incli ctus alio medio ad cognoscendum veritatem illius, scilicci, cognostere hominem esse intellichiunm, quod est m
diu uatione cuius praedicatum volitiuum, sub Histo conuenit, est ergo pr
positio per se nota illa,qus cognoscit, lx non per alia proposi tionem. Ex quo seqititur , quod quando propositio significat quid ditatem aliquam, &i lux
non est omnibus nota, etiam ipsa propositio non est omnibus nota. Nam
quamuis esse includatur, seu sit essentia Dei, & qui videret Deu , cognosceret hanc propositione sine alia media proposidione, seu ratione ex parte obiecti cognati, quia est idem. esse Dei, quod eius essentia realitur, de formaliter, remaeis qua homo est id e sibi, quia tamein hac vita non cognoscimus Deum
quid ditatiue , illa propo filio licet sit
per se nota, hoc est, quantum est ex ratione sgnificata obiective , noπesens asio medio,quo cognoscat: si res significata tu se videretur. Tame quoad nos pro statu cognostentes Deum non est per se nota, quia non videmus subi ctum, nec quid ditatiue cognoscimus. Vnde eget noster 1utallacius medio aliquo
410쪽
De Posteriori re sol. L X X X X I. 3ή
quo, ut praedicatum subiecto conuenim sciamus. Et ita ista propositio est demolirabilis . Hanc doctrinain asserit. D.Tho. in hoc lib. rectio. s. Unde illa propositio secundum se dicitur nota, quae non eget medio cognoscendi extrema secundum se, ut intelligatui praedicamentum conuenire subiecto. Et cudicimus extrema secundum se, nolu- . mus dicere , ut ignoranter intellexit Vc Molina,quod sint extrema in rebus, si- με εβ ne orditae ad propositionem,& ConcePlus nostros , sed volumus dicere , quod significata, quae sunt modo signa acata harum propositionum .Deus est, homo est animal ronale, si quid ditati.
uc cognoscantur non egere medio, ut inteliga inus praedi eatum conuenire subiecto . Haec autem , homo est volitiuus egere medio, ut intelligamus predicatum conuenire subiecto , etiam ii c.eollar. quid dilative intelligam subiectum. Ex quo sequitur rurlas, illam propositionem secundum se , S quo ad nos esse per se notam, quae nec secundum se , nec quo ad nos eget medio, ut praedicatum intelligamus conuenire subiecto, ut est 1ina , quodlibet est vel non est,
omne rotum est maius sua narte.
Secunda conclusio . Falsum est pru mum Ianni Molinae, in quo dicit, rem t ' signatam per se notam csse si secundu Mo I id spectetur,& non prout his terminis,
I . vel conceptibus significatur. Et res dit rationem, quia ex suis extremis cognosci potest. Probatur , quia Deus in se non habet extrema , nin prout propositionibus significatur: ergo licet si per se notum , seu ex natura maxime cognoscibile , quia est maxime res, no
hoc habet secundum se , quia ex sui, orrenus 'cognosci possit, quia extrema non sunt nisi illa ordiue ad proposi- tioncm significantem illa Otrema . Tert a cclusio . Secundu dictu Mo-3 Cρη - linar ij hujus Doctoris et falsiim est Excμήε - , quod ut propositio dicatur μη δ. Q per se nota secundum se, non dcbet refertu Me serri , vel conceptus . sed ιι na . debemus accipere ipsam propositio--, secundum quod refertur ad suum significatum . Nam proposito est orntio verum vel falsum significans . Et quando cognito subiecto p erfecte S quidditatiue cognosceretur dicatu, quia est in ratione subiecti illa dicitur propositio per se nota secundum se . Quando vero cognito subiecto non cognosceretur praedicatum conuenire subiecto , ex ipsa ratione subiccti, sed egoret medio a liquo, ut intelligeretur conuenire subiecto, dicitur propositio non per se nota, sed demonstrabilis. Et quia pro hoc statu nos non cognoscimus Deum quid ditatiue,qN
uis illa propositio Deus cst sit per se
nota secunctum se, hoc est, referendo illa ad sua significata quidditatiue co- gnita , non tamen est nobis per se nota: quia non cognoscimus Deum quid-ditative. Itaque referedo illam ad homines imperfecte cognoscentes Deli praedicatum conuenire subiecto de-rnon liratur per effectus, rcferendo illam ad sumn significatum, in secunduse per se nota. Esse autem per se notam secundum se non tollit, quin nobis sit demonstrabilis . Et Molina Aureolum sequens fuit hallucinatus. Vide Caiet.
Sec.Soto hic & Banes I .p. qa. artaco. qui optime rem hanc versant. Dissoluuntur argumenta ad a a Iaad a.
AD primum respondetur ex prima conclusone.
Ad secundum respondetur , quod hoc distinctu ut ens , vel non ens cadit in definitione citium bellei. Et idem est dicendum de parte, quae cadit in ratione tomis nani tollim est quod licepartes.secundo respondettir, quod iu--s.lutispra dicta, uel sunt de ratim ne corum , 'de quibus dicuntur, uel saltim conse. uuntur immediate ad aationes corii, de quibus dicuntur: ita quod sine ali quo medio comi eniunt, & hoe iussicit ad rat Minem propositionis p de
Ad tertium respondetur, quod om- Ausonis propositio per se nota ex proprijs Conceptibus obiectivis cuilibet cognoscenti illos conceptus, est per se nota, lina tamen qnaelibet propositio per. sis