장음표시 사용
391쪽
3a 8 . Commentarij in Arist. Logi eam.
inter subiectum, & qualitatem, O quantitatem, quaedam sinu, in quibus non est aliquod medium, sed sola rei tio, sicut dicitur aliquis habere socium, seu amicum, uedam sum,inquibus est aliquod messium non actio vel
passio, sed aliquid per modum actionis, vel passionis, scilicet, prout unu est ornans, aut regens,& allud ornatu aut
rectum:Unde Philosophus dicit, quod habitus dicitur laqua actio quaeda habetis, de habiti,sicut est in illis, que circa nos habemus. Et ideo in his constituitur unum speciale genus reru,quod dicitur praedicamentum habitus. De quo dicit philos 3. Metaph. quod inter habentem indumentum & indumentum est habitus medius Si autem dic tur habere prout aliqua res dicitur quodammodo se habere in se ipsa, vel ad aliquid aliud, cum iste modus se habendi sit secundum aliquam qualitatem, hoc modo liabitus quaedam qualitas est. Hic vide quomodo accipitur habitus tripliciter, & pro specie quadam qualitatis, & pro ultimo genera, iissimo.
SCientia de posteriori resolutione multo hisce diebus fastidio habeturδε parum illi logici incumbunt Cuius rei rationem eam existimo,quod a modernis interpretibus obscure, diffuse, 8c multis quaestiombus pertractatur.Ut ergo huic vitio obviemus,& incipiant logici ei inhaerere, maiori qua potero brevitate & claritate, qua Ari. his duobus libris docet complectar. Hinc fiet, ut postmod um logicus quae diffisiora sunt in quirat diligentIus.
Argumentam libri primi 2 secundi
IN his libris AristoteI.de demonstrationis materia agit, quae obiectum est horum librorum ratione materiae rnam de eius forma in priori resolutio. ne tractauit .Et in primo capite pertractat, an sit demonstratio, D usque ad
caput Is exclusive versat, pertinentia
ad quς stionem , quid est demo stratio.
Deinde usque aci finem libri agit de quasi passionibus demonstrationis, scilicet, de perfectione, finitate, unitate certitudine,diuersitate, dec. In a. li inquirit de causis demonstrationis viaque ad caput ultimuman quo de dignitatibus, & primis determinat princiis pijs . Vide etiain sanctissimi praeceptoris prologum super hos libros. Et iussiaciebat eius cxpositio .Et Caletan . Om. mentaria nisi .S. Τhom. ab aduertarijs
esset defendendus, & Caietani doctrina declaranda atque perstringenda.
Ansit vera doctrina AriR. de prac gnitis, ct an recte illam
numerauerit. DIcit Aristotel. haec. Primo, duae sunt praecognitiones, an sit squid sit .Dicit secundo tria esse praecognita . De principijs praecognoscendu est, quod sint vera:ae passione quid no. men significet de subiecto , an sit, &quid lit. Vt si volo demonstrat e homunem esse risibilem: quia est rationalis, debeo praesupponere, an sit homo , &quid sit homo. st principium, quod in sumo in demonstratione , quod sit verum,& quid significet risibile,quod est passio demonIsranda. Et hoc praesupposito concludere omnem hominem
esse risibilena, de sit contra hanc doctri
Primum argum. Praecognitiones sui δ'
plures qui duae: ergo tali uni dicit Ari. Probantecedens: quia aliud est praecognoscere esse essentiae,& aliud esse existentiae, & aliud esse verum & quid nomen significet: ergo sunt 4. Praecogni
Sciundum arg.contra secunda prο- ' positionem: Ante demonstratione n cessariu est praecognoscere bonitatem cosequenti ae :na si ii 5 sit bora conses.
392쪽
Ia tria. Et costr. Nam conclusio debet praecognosci ante demostratione : ero sunt . praecognita. Antecedes proatur: Nam si no praecognoscitur coneIusio, sequitur intellectu no posse inoueri a voIutate ad inferenda coclnsionem,& sic quod a casu inferatur talis eo clusio. 'uia tithil e volitu, quin praecognitu sit: sed cu facit intellectus demo stratione est ad inferenda coclusone: ergo vult inferre illa,& ita illa prpeosnoscit, Si dicas qδ praecognoscit
illa virtualiter: ergo ia erit illo modo cognita, aliud p cognitu distinctu: quia coclusio virtualiter praecognita aliud praecognatu est: quia nullii illoru triti Gon'. est. Et co fir. ltimo: quia inediu demostrationis cita est cognoscendii, ergo plura,'uam tria sunt praecognoscoda. t. Argum. Tertio ad probandii non esse neces
se praecognoscere principiama Arist. inter principi asstiae debet praecognosti adducit illud, quodlibet est,uel noestsed hoc principium iro ingreditur demostratione: ergo non est necesse cognoscere illa principia , de quibus loquitur Arist. Min. prob.quia ut mis. rius docet Arist. non potest aliquid syllogistice concludi ex illo principio posito in demonstratione. . Argum. De passione debemus praesupponere quid fit: ergo etia an sit .ergo doctrina Aiis .est falsa. Prima coniequentia probatur: quia quaestionem: an est praecedere debet quatilio quid citinam si supponimus,quod est posterius,debemus praesupponere quod est prius, ve
qui concedit ternariu esse debet concedere esse binarium Pro. I .anteced.
quia quidditas praesupponit, quod res habes quidditate esse possit: na si non possit habere esse,non habebit vera es
lentia,& quiddita tein realerna essentia vera est, quae potest esse extra suas causas. Et hinc fit,chimaera no habere veram quidditate, quia esse no potest extra causas. Et cons r. hoc argu . De
principio in quo passo est praedicatu
supponimus esse veru:ergo etia supponimus passionem esse . Patet c onie'. quia no potest supponi principium illud esse verum,nisi supponatur pastionem conuenire subiecto talis princi-
pij, quod est passione esse. Et confir. 2. Na ideo de subiecto praesupponitur, an sit, quia nemo demostrat passione de subiecto,quod existimat esse impossbile: sed similiter nemo dem strat doaliquo id, ouod eo set esse im possibili rergo eadem ratione de passione praesupponi debet an sit. Quinto. Scietiae,&demostrationes abstrali ut ab existentia: quia haec contingenter coni lenit rebus ergo non est necessariti praesupponere de subiecto an sit. Ma. Prob.quonia scientia: ssit de rebus aeternis, Se de propositionbus Perpetue veritatis, quae nullo modo dicunt exist etiam. Et confir. hoc arzum.
Quando habetur scientia de re no cxi stete,ut de rosa in hy eine, siue de re impossibili, ut de vacuo, de infinito, non existut res istae, M aliquae harum existere no positi lata ergo de subiecto no est
praesupponendum , an sit. Et confir. 2. Cen ν. nam Arist. a. posteriorsi c. I .docet tot
esse quaestiones, quot scibilia r sed una quaestio est, an est: ergo hoc est 1 ei bile
per demonstrationem ,& ita non erit Praecognoscendum ante demonstra tionem: alias ut quod demonstratur si cognoscitur. svastis docidituν eum aikr illi annexis. P Raecognitum vocatur illud in prae - . c senti, quod necessario est cogno scendum ante demonstrationein , & y non vocamus praecognitu illud, quod 'potest cognoret, de non cognosci. Prima conclusio: Horum libroru obiectum non est demonstratio, ut communitcr defenditur.Probatur quia de Obiectum monstratio duo dicit, materiam ne ti orum cessariam , S rinam arguendi cer Posser at
tam &infallibilem, scis ita his libris nul nam sis.lo modo tractatur de sorma demonstrationis: ergo obiectum horum librorum non est demonstratio.Minor probatum quia de forma demotas irationistractatur in libris priorum, hic autem solum de ipsius materia agitur. Et sicut in libris de anima obiectum eorum est anima , & non compus animatum et quia ibi de corpore nou fit mentio , eodem modo in
393쪽
3 3o Commentarii in Arist. Logicam.
hac parte logice non tractatur de ista dem in liratione compl. ta,S pcrfe rearita parte criἰs matcriali , scili-Dι qtiom, cui, de propositioniblis perse & cilen da iuraIli tialibu ,& vn: uersalibus. Et qua do lo a d. . gici insignc dicunt horum librorum obiectum csse demonstratione intelligunt et D dc:no nil rationem obiectum pro matcriali, dcli, materiam demonstrationis Verum cst, quod torum hoc postea ordinatur ad perfectam cognitioncm demonstrationis habenda. Vnde D. Tho .r. Posterio . lectione I .d: cit
sic: Certitudo autem iudicij, quae per resolutionem habctur, ii vel ex ipsa forma syllogismi tantum:& ad hoc ordinatur liber Priorum analyticormn ,
qui est de syllogismo simpliciter , vel
etiam cu hoc ex materia, quia sui huntur propositiones perse,& ne celiariae;
de ad hoc ordinatur liber posteri cruanalyticorii, qui cst de syllogisnio dc-naonstrativo. Vbi vides id co hunc librum agere de demo nil ratione, quia agit de eius materia. Ita Que obiectum formale materia dena onstrationis est, seu propositiones , ex quibus demonstratio . Et hic considerantur istae Pr
Positioncs, qua ratione sunt p se S: necessariae. Et quod non possit esse totad Monstratio huius libri obiectis,pro batur: quia de sorma demonstrationistractatur in libris priorum : ergo hic non fit rurius de illa tractatio: ergo solum de materia tractatur demonstrationis in hac parte ab A rist. unde fal- 'tra'μ' is c si Auerrois sciatentia, horum libro
Iur A. . r- rum ines e definitionem. Sud φ sesuamus argumenta, quibus hoc probat. Nam nunquam in tuis o cribus
Arist. egit de dcfinitione, nisi hoc. 2. lib. ergo illud est obiectum. Et secudo quia in omni scientia subiectu praesupponitur, c de illo demonstrantur Palia soncs: sed hic non praestipponitur demonstratio, ted dc finitur, quid sit, &probat Arist. esse demoli rationem. Et tertio quia de illa non demonstrat passones : ergo nec est huius libri subic
Oirm etiam pro materia. Ad i. rc spon-M η't ' cic tur , quoὸ non agit Arist. de definitione, nisi in ordine ad demonstratio-- nem, de ideo definitio non est huius libri obiectum. Maxime , quia definitio
pertinet ad prima operationem intellectus: haec vero pars tractat de 3.Ope , ratione: ergo dclinitio , quae ad prima operatione pertinet, no est ob c cimuin hac parte, qus agit de .3.opere M Leblemis. Ad a. respon .ab aliquit, , quod obiectum totale sciutiae debet praesupponi in scientia, partiale vero bene potest denronstrari, esse,salti in a poller lorusicut meta hysicus expersectione uniuers demonstrat angelo ru esse , ut Patui I. p. q. o. S tame angcli sunt partes subiectivae naeta physicae. Secundo res p. quod dc monil rationem cise accipit logicus, xt quid per requisituna, de
praecognitum, de quid sit demonstratio coknoscitur per habitum principiorum , & his acceptis postea de demonstratione demonstrat pastiones. Nec est processus in infinitu, qui a d monstratio aliqua particularis inmine naturali citacta est id, quo de demonstratione in communi & in adaequa te de se ipsis demonstrantur passiones, si- .cut dcfinitio se & omncin definit definitionena, &hac ipsa, & sibi & alijs
cst ratio , ut vadeatur. Sed de hoc iam . diximus lib. i Et per hoc patet ad 3. Secunda colu lusio. Isti l bri dicun- a. Conelu.tur de posteriori resollitione i quia in
his docemur resoluere, conclusiones in sua principia: non enim scit qui no - . .
scit resoluere. Hanc conclusionem si e explico: Nam reto lutio proprie est re- - ductio rea in sua principia, qua rati m με
ne cor Pus naturale cum corrumpitur rAEdicitur rc solui in elementa, de pro post 'tio is ci r resolui in terminos , & demonstratio, Sc quilibet syllogismus dicitur resolui in tuas pro postiones . Et
hinc hoc nomen transsatum est a philosoplus ad significandum rc solutionem propositionis in sua prima principia .cx quibus habet veritate & necessitatem,& ex quibus sequitur, non exqviabus componitur. Haec autem rci Oluti O c du plex, altera sullogismi i mo- du.3c figuram aliqua syllogi radi cx P
di primae figurae , vel in prima princi- p a. Ex quibus constat necessitas ill tionas , ia consequentiae syllogismi r
394쪽
'ducti, quali j sunt 'sici de cim: ii & dies, de millo. Altera resolutio in ton clusionis, vel proprietatis ali uius in principia priora, & notiora, ex quibus sequitur Se necessitatum habet propositio reducta ; it quando reducitur haec propositio, homo est risibilis, in hane, - homo est rationalis, prior resolutio vocatur formalis: quia est circa forna 1 demonstrationis, & circa illationem:
secunda vocatur materialis, quia vcr
satur circa propositiones,qus sui materia demon strationis . Et quia forma est potior materia, resolutio formae vocatur prior resolutio, de resolutio materiae posterior. Et de hac agit. Aristot. in his libris. His prelibatis ad rem
accedamus. 3. Concia. Tertia concluso: Cum Arist.in i. e.
dicit omnem doctrinalia, ec disciplina
ex prς existente fieri cognitione, acci-
-;I ;m pit doctrinam', S disciplinam pro alia .si his sensii, discursu comparato prout se AH νὸν ad scictificam cognitionem, In , .m suς opinatiua, siue coniecturale : imo
, dint,li Crrorelia; & dicit omnem talem' . t assensum ex praeexistente fieri cogni-' tione Haec conclusio cit. D. Tho m. inpraesenti, lect. i. Vbi sic dicit : Nomen' autem doctrine Se disciplinae ad cogni ti ossis acquisitioncm purtinet. Nam doctrina est actio eius, qui aliquid cogno scere facit: disciplina esse reccptio cognitionis ab alio. Nec accipitur hie doctri na S: disciplina secundum q uod se
habent ad acquisitionem scientiae tantum, sed ad acquisitionem cognitionis cuiuscunque. Quod patet, quia manifestat hanc propositi unem, ctiam iii disputatiuis, de rhetoricis disputationibus, per quas no acquiritur scietia. Propter quod etia dicit, ex pi sexistenti sciemia vel intellectu, scd univcrsa-
is cognitione. Addita uicintellcct ua, ad excludendum acceptionem cognitionis senstitiae, vel imagina titia: nain procedere ex .vho ad aliud rationis est solum . Haec D.Thom. Itaque cum
cognitionem aliquam per discursum habemus illa discursiua cognitio cxpraexilienti sit cognitione . Probatur εν- ' conclusio, quae sic explicata nulla ha
b ct di scultate. Nam assensus di lcursu
eo paratus dicit duo, & termInti di- 1 cursus, qui est conclusio, & principiuhi ius discursus: ex quo insertur con-el isto: rgo, ut inferamus coclusonc, pr incipia debemus cornoscere ; ergo omnis assensus dri cursu coparatus ex prae existenti fit co*nitione .Praeterca; Pleb. 1.n: in natura nostri intellictus est, it
suam perfectione acquirat per discursum licue nicndo ex uno in aliud, ut pa
habcat astensum aliquem acquisitum, illum debet habere ex praecxiitenti cognitione. Et tzrtio probatur ex textu 'u .
Arist. qui hoc ex inpiis patentissimis
explicat. Et hanc uniuersalem propositionem volui: Arist. constituere, ut in
proeregii scientifico idem esse obse uandum. docerct. Et ita posea inquirit, qus sint ista prius cognita, quibus scientifica cognatio cst habenda .Vnde ex Plicatio soli sapientissimi, SI aliorsi, quod 'fiat ex prae existenti cognitione omnis cognitio, quia discursiua resoluitur in intellectum, & intellcctus insensum , quamuis vera sit, nihilominus intendit Arist. Nam hic non volebat
docere oena nostram cognitione ortu
habere a sensu, sed cena discursu amcognitionem cali sat i ex aliquo prius cogitito,ita hoc est discurrere ex uno, cognito ad aliud cognoscendum procedere ; Ar discursus includit terminua quo, S terminum ad quem, qui sunt due co nitiones; sicut motus localis incl*dit teriminum a quo, ta ad quem in sua ratione in re scut binarius duas
unitates. Ex hac conssusione insertur,' Cerere. r. omne in cognitionem no fieri ex prae-
existenti cognitione, alias esset yr0gressus in infinitum. sequitur secundo Coroll. s. non hic scri sermone in de cognitione angelica, quia cum illa non sit discur- sua, non fit ex prae exustent i cognitione , neci de cognitione principiorum primoriam cadς ratione. It cm, si Dcussab: tum in tunderct, non erat nec eae, ut ex praeexistenti causaretur cogni
Quarta concluso:Duae tantum sunt q. Cens prς cognitiones, scilicet, an sit, 3c quid I μ' sit. Hac concluso cst Arist. in hoc c. N
395쪽
3 32 Commentarij in Arist. Logicam.
corum. Et probatur, quoniam haec necessum est, quod antequam habea- duo tantum de re aliqua ante demon- tur cognitio conclusionis , cognosca-il rationem sciri possunt, reliqua ve- tur aliquo modo subiectu, de passo, derb, qus secundo posterio. in principio principium, ex quo Coclusio infertur. reseruntur in ipsa cognoscuntur deia Sexta concIusio; Necessum est praeco . ηεἰ monstratione. gnoscere de princip9s, an sint, id est, an Quinta conclusio : Tria sunt prae- vera snt,non aut quid sint. Haec coclucognoscenda ante conclusionem, ut so est expressa ,D. Th. Iect. a. Probatur Τυννines per demonstrationem inferamus, prima pars quoniam principia PQ nun-ννae O sciamus eo ne lusionem, subiectu, tur in demonstratione to CD antecede- ωή.sonia principia, di passio. Haec conclusio tis ad inferendam conclusonem, CIgO .a . est etiam omnium, sicut praecedens, non probantur in demonstratione, sed cis, etsi quae alia sunt praecognoscenda ad supponuntur, ut alias certa. Secunda ista sunt reducenda. Probatur: Quia pars conclufionis probatur. Quoniam in conclusione , quam demonstrare principia sunt complexa, ergo non haintendimus duo sunt extrema, subie- bent aliam quidditate iu quam esse vectum , scilicet, & passio. Vt si velimus rataed cu duplicia sit principia demondemonstrare hominem esse volitiuum, strationis, vel intrinseca, vel extrinse- est homo subiectum, & praedicatum ea, de omnibus intelligitur conc Isso. volitiuum , Se dubitamus de eo riun De intrinsecis,cuiusmodi est definitio. eonnexione, an ita sit, quod homini clarum cst, nam est medium ad infereneonueniat esse volitiuum : ergo xt dam passione de subiecto a priori. De possimus iudicium ferre, &asIentiri extrinsecis, ut quodlibet est, vel non non lassicit illa extrema apprehedere: est, et est certum; quia sunt fundamen- sed oportet ea aliquo modo cognosce ta, quibus alia innituntur princi Pia. - . re et ergo ante demonstrationem iam Septima coclusio. De passione no est 'oportet cognoscere subiectum, & pas necessariu praecognoscere an sit,&Ofionem . Deinde ad cognoscendum, sit, quo ad quid rei,scd satis est praeco- utrum haec habeant aliquam inter se cognoscere,quid nominis, id est, quid De pasti connexionem, necessarium est assume- significet it Iud nome, qir ponitur loco nesapra- remedium aliquod, habens manife- passionis in conclusione. Prima pars evnoscenstam connexionem cum utroque ex- prob. Quia esse passionis e inesse subie ἀώμι, θtremo,&comparare passionem in tali cho. Sed soc probatur 9 demostratio- medio, & medium cum subiecto. Haec ne, saltim aptitudinaliter;ergo non est autem comparatio no potest fieri. nisi necessario praecognoscendu ante illa.
formando propositiones, in quarum Et Praeterea hoc ipsum probo; Quia q- una praedicatur Passio de medio, & in illo, an se,praesupponit qstione, sid sit,
altera medium de subiecto. Et istae pro ut ait. D. Τh quia ' esse no Possut, non positiones sunt principia, ex quibus habet vera quid ditate, sed no praesudiratrinsecὰ constat demonstratio:ergo ponitur de passione, gd sit ergo nec in ante demonstrationem supponitur ne- supponitur, an sit ante demostratione
cessario cognitio principiorum, quia QT vero no praecognoscatur quid passupponitur, ut certa connexio medii sionis probatur; qm quid rei passonis
cum utroque extremo, quae contine- sumitur per ordinem ad propriu subietur in utroque principio intrinsece, et um. Homo. n. in definitione risibilis ficut dictum est . Quod vero nihil aliud ponitur , & ita in omnibus aliis defi- sit necessarium praecognoscere, patet; nitionibus dicendum est , sed ante quoniam ex his dumtaxat eomponitur demonstrationem non constat cui su- demonstratio, & quamuis demonstra- biecto conueniat passio, quoniam hoctio contiet conclusione, non est prae- inquiritur , Ze concluditur in demon- cognoscoda simpliciter; quoniam haec stratione;ergo. Tertia pars conclusio- cognitio intenditur in demonstratio- nis prob. Quoniasino sciremus quid sine. Vade dixit D. Tho I. post. lessio a. gnisi trisibila, Possemus inquis re prinis
396쪽
re principia, & causas illius: scimus. n. risibile fignificare animal, quod extenso ore gaudium inanifestat: qd ridere dicimus, de inquirimus cui,& ob quam
Caulam conueniat: Se hoc coctussimus in demostratione. Cognoscere aut passionem esse cognitione confusa & i: perfecta ante demoliratione,non incouenit, quia non scitur proprium subiectum: nec scitur: in ratione Proprietatis sol maliter, scd veluti materialiter. Octaua conclusio: Quando scientiast. l. acquiritur propria intcntione, necet
Q em satium est istipponere de stibiecto, an I pρο ι --quoad clIe cxistentiae, alias non est α-m v D necctari ii, quod sit nec actu, nec tem, b poribus a natura statutis : sed satis est M' ' O . prce 1 upponere , quod habeat veram es t ui 1 sentiam realem,& quod possit realiter scientia. existere, aut quod habeat essentiam, cui suo modo esse conuenire possit. Et hoc dico propter entia ronis , de quibus habemus scientia,& non habent esse nisi obiectivum in intellectu . Prima pars conclusionis est Ferrariensis priamo contra get .c. 66. Et ratio est, quia
nostra cognitio incipit a sensu, feci sensus ut habeat actum supponit rei existentiam: ergo ad habendam scientiam
per inuentionem, debemus praeliappo nere subiectum esse in rerum natura .Et
hoc debet intelligi in scientia quid ditatiua : nam in scientia connotativa, ut
est illa, quam habemus de angelis,non mouetur sensus a re, sed ab alia, quae connexionem habet cum illa, ut quia est effectus eius, vel aliquid huiusmodi. Secunda pars conclusionis prob.
Quoniam de rebus possibilibus potest esse scientia, ut si a magistro de nis per
Non a conclugo: De subiecto praes Coclu. supponendum est, quid sit, quo ad quid
vi subia- rei in scientia a priori Probatur coclusa quid sto: qui acu non habeat causam, no popraeagnoia test demonstrari a priori: quid ditas.n.
scanda sit rei est primum quod rei conuenit: ergo necessario est praesupponenda talis quidditas in demonstratione:& cognoscitur lumine primorum principiorum quidditas, & definitio subiecti. A posteriori aut nulla potest scientia probare
tuum subiectum esse, ita qd nullo mo-
do antea cognouerit illud , quia Ois scientia aliquid praesupponit, circa qlversetur. Post quam autem habet cognitione sui obiccti, bene poterit foris
mare demostrationem, in qua cocluciatur subiectum esse: nam Deus cli ob e-
ctum TheoIogiae. Et bene possum ego per cffectus supernaturales fidci,&gratiae conclade re Deum esse,sed lain Pi psupponebatur Deus cognitus per fi-dcm.De subiectiva vero parte bene potest fieri demonstratio,quae probetur illam subiectivam partem eue. Nain metaphysicus demonstrat Deum csse, ut
atet e X.Daho. I p.q 2.Metaphysicusene poterit probare omnium scien . tiarum subiecta esse, quia aSit de unia uersalissimo ente . Vide Μuium lib. L. poster c.primo, stet .unica. q.3. & dicemus nos inferius . .
D primum argumentum resp.dς ad i. are'
tur At isto. illas praecognitiones sub dueb. eomprehendisse propter proportionem, quam inter se habent. Ad secund respondetur,ex libris de ad a. priori resolutione constare Praecognoscendam esse bonitatem consequetiae:& ideo praena ita est illorum tractatio ad hanc considerationervi quamobrem hic non fit mentio de bonitate consciuentiae. Ad confir .respondetur ad Arist. lolum tradidisse ea praecognita, quae simpliciter sunt praecognoscenda
antequam acquiratur scientia. nclusio autem non est simpl citer praecognolcenda, sed satis est praecognoscere eandem conclusionem uirtualiter
in suis principijs, nec est aliud praec
gnitum, quia cognitio virtualis coninclusionis, no est alia cognitio a cognotione principio ruiTu quia non simul terminat concluso coenicionem. Vide Caieta. capitu. I. in noc libro citca. .
conclusionem in fine capitis, de quo postea sum dicturus . Vt autem possit illam inquirere per demonstrationem, non est neccsse , quod certo cognouerit conclusionem. , sed sufficit ,
quod de ea in se sumpta dubitauerit. Et hoc potuit contingere multis de causis, vel propter cognitionem cau
397쪽
3 3ε Commentarii in Aristo Iogicam. i
oppositi illius,uel alicuius effectus: Ex his omnibus potuit nasti dubitatio de concitisione, &inquisitio illius per
demonstrationem. Ad secundam confir. Respondetur, medium csse praecognosce dum eo modo, quo subiectum: & ideo non est fa- cta expressa mentio de illo ab Aristotela. vel secur d. rei pot)detur,quod medium reducitur ad principia , ut patet in excrestio demonstrationis, qua d monstratur hominem csse volitiuum, quia est intellectuvies. Ad tertium responderiir Arist. retulisse illud principium generale loco exempli in eo intelligens reliqua, etia si sint proxima: nam utraque lunt Pr 'Cognoscen .la, ut diximus: quia sunt ne cinaria ad scientiani habendam. Et si dicas: ergo etiam est cognoscendum, quid nominis principiorum, quid nimirum significenta. N ita erunt plura pre- cognita, SI Arist.erit diminutus, respo dctur, Arist hoc non dixisse, quia crat notissimumacrum significationes prς-s upponi oportere,vel illam comprehedit sub cognitione, quid nominis passonis . Nam qua ratione cognoscendum est quid significet passo, ctiam reliquorum significatio cognosecda est. Ad quar. respondetur esse maximudiscrimen inter passionem, Se subi mini Nam de subiecto neccssario supponedum cst, esse verum Sc loquimur modo de subiecto scientia ruin que vocantur reales) ne in vanum sulcipiamus laborem inquirendi proprietates illius. At de pastione non est necessarium id praesupponi, cum saepe inqlii ramus id , de quo dubitamus an si ve
li. Dubitamus enim an sit possibilis.Sed contra : Nam quando procedimus per intentionem, procedimiis per effectus: ergo debemus praesupponere passione esse . Respondetur: ita verum est,quia tunc passo habet rationem definitionis cati si,quo a 3 ntis.De quo vide D.
respondetur primo cum Caictan. hie, quem vide .secsido respondetur, quod tunc solum praeliipponitur, quid nomiaris ipsius pastionis, se non quid rei, de cognoscitur passo materialiter, noconuenire adaequato subiecto . Cum enim dicimus, omne animal rationale est risibile, homo est rationalis: ergo est risbilis, non praesurpo ac , in malori, quid rei passionis; sed postea concludo per aliquod medium ipsam desubiecto, di intelligo incise subiecto Oquid sit actus ratio . Vel dicitui poliis
per expericiat iam cognoscere passio nem esse in rerum natura , vel alia via Arist autem dicit, quod cx Ii dcmonstrationis non oportet praecognosse re passionem , nec quoad , an sit, nec quoad , quid sie.Ad secund .confirmationem iam patet ex conclusionibus. Ad quintum rc spondetur , quod quamuis scientiae rcales abstrahant ab existentia, tractant tame de rebus,quae sunt vere res, S ita de rebus, quae pos- 1lint habere verum esse reale. Vnde nootest scientia non praesupponere sufiectum situm esse , saltim temporibus suis a natura statutis, quia hoc est necessarium, ut sit verum ens reale, qliod possit existere Scientiae vero: quae agulde ente rationis ctiam praesupponunt subiectu stium esse suo modo scilicet, per intellcctiam,& per hoc patet ad . r. confirmationbm. Et ad . .dicemus iussirius, de ex parte iam cst dictum.
Virmn assensus prae missarum concu rat essecti, ead assensum coclusionis. ET Videtur, quod non Quia intelibinis tendit per cognitionem praemissarum in cognitionem conclusis nis, ut per medium . oddam: sed medita in no concurrit c uective: ergo. Prohatur mi. Quia mediu solum se habet passive: assumitur enim S cognoscitur in ord me ad aliud, qnod est passiue se habcre .uel si comparatur, ut te mimis, a quo etiam non concurrit effective, quia terminus a quo, nou concurrit e cienter ad id, cuius est terminus,ut constat in motu locali. Secundo D-Thom. i. par. quaestio. 8 s. articu . I. ideo dicit intellectum
irostriam intelligere discurrendo ;quia
398쪽
De Posteriori re sol. Quaest. L X X X V II.
quia erit de potentia essentiali ad actum , & ex consequenti habet sini ditii dinem cum rebus generabilibus corporalibus, quae paulatim acquiruntinam perfectionem: sed in illis rebus
prior gradus non concurrit effective ad. 2. Ergo nec cognitio prior intellectus concurrit ad cognitionem lectandani effective: quia ita se habent illae cognitiones, sicut illi gradus cx Doctore saneto.
a Tertio, intellectus eodem actu assen ' titur praemissis,& conclusioni: Ergo assentus praemisiarum non causat cisectiue asscnsum conclusionis Coniseq.probatur. Quia idem non cli causa ci citu a sui iphus Prob.antecedens quia voluntas codem actu tendit in media , &in finem. ergo intullectus in conclusionem, S principia.Si dicas, quod assen
titur diuerso actu, contra: quia duo actus intellectus non possunt ei te simul:
ergo existcnte assentu coclusionis, noctiassensis premistarum: ergo non elicausa effectrua allimus conclusionis assentus p raeinissarum : quia causa effectiva debet esse . quando causat cita-ctunt, saltim virtuaditer: de primus ali
platanillarum non potest manere virtuali Ier, quia nullam via tutem agendi
reliquit. Praambula ad girasistram.
VArie opinantur logici in hac quaestione. Aliqui itrii censent, praemissia . sarum astensum solum praecedere a Dsenium conclusionis , ut terminum , a
quo: & hac de causa nullam habet eis a. opinio. ςiςntia me pectit ast mus concluso
nis Sit cxemplum. Ignis no potest pr . ducere calorem, ut Oeto , nisi praesup-ι posito calore, ut scptcm, & tamcn calor ut sempi m non concurrit effecti iue ad calorem ut octo Ita similiter, licet sit necessarius assensus praemas laria ad assens si conclusionis, sed non concurrit effective. Et si dicas contra, nam
obiactio. terminus a quo,&ad que, non stant simul,sed eo nitio praemissarii ta eo clusionis stat uinul: ergo non se habet virilia, . x Mimu a qllo, de ad qucrn, res podet,
quod manet tarnimus, a quo cit noua. terminatione : nam ante cognitioncm coclusionis cognitio praemissarum i tum terminabatur ad principia . Et cusit demonstratio etiam termi Matur ad conclusionem, quia censent unico &eodem actu cognosci princi pra , & coclusionem in demostratione . Et ctiamsi sint duo actus possunt mancrct quia in instantaneis no rcpugnant simultas termini, a quo, de ad quem. Vci dicatur quod destruitur astensus pram aliarum& acquiritur assensus qui terminatur
ad principia & conclusiones. Alij ccii
sent vere assensum praemissarum cita- r. inis. citiae concurrere ad assensum conchi sionis.Vt ergo, quid sit verum c Pnoscamus,aduertere oportet, intellech m mul
post e cognoscere praemissas scς u sc. iiiiij λ& potest rursus coclusione cognosce o hab/aere, ut subest praemissis, & quatenus ex iis D i. millis infertur . Vci potcst tertio modo assentiri conclusio iii, quatenus habct d.
rationem principij ad alias conclusio
nes inseredas .Primus actus sortia aliter tantum terminatur ad praemissas,& ad conclusioncm virtualiter, quatenus,
scilicet, continetur in praemissis , sicut c ii eius in sua causa.Secudo actus terminatur formaliter ad principia S coclusiones; quia codem actu percipit potentia obiectum, de rationem mimalem obiecti, sub qua tendit in illud, ut
asserit Angelicus MaSister I. q.8.art. 3 .Eodem etiam actu video lucem, Se colorem. Tortio actus formaliter terminatur ad conclusionem tantum, quia tuc
non sina itur conclusio, ut stat sub principijs. Ad principia vero terminatur virtualiter , quia temper veritas illius habet intrinsecam dependentia a principijs,& ita, qui assentitur illi conclusioni virtualiter assentitur principijs, a quibus pendet. Nota in D.Thom. illa verba in calce articuli superius addi oti, ubi sic clicit: Sic etiam circa intellectum accidit: nam primo aliquis i ntelligit ipsa principia secundu se mollino dii aut e limilligit ea in conclusionibus ipsis, secundum quod assentitur coclu-lionibus propter principia . Et vide etiam solutionein ad. 3. de perspicies.
hqc nostrum fundamentum diuini Doctoris esse doctrinam. Vola.
399쪽
s 6 Commentarij in Ari Elogi eam.
H Rima conclusio: Assensus, qui ter-ν. ρης. V initiatur ad principia secundum se
effective cocurrit ad assensum,qui ter sensui minatur ad conclusionem, quatenus et prio colligitur ex principijs, non quidem ip ,σω ut eaula principalis, sed ut instrumective teris tum in te lactius, qui est princitatis caum n tur messiciens: Probatur conclutio : quia Uenisi magis astentimur praemi ssis,quam conconclusio- clusioni: de coclusioni astentimur pro 'is . pter pi aemissast ergo assensus praenalia
sarum cMetiue concurrit ad conci sonis assensum. Probatur consequentia : quia illa dictio propter esicientia
dicit, nam aliud genus caula litatis di-ccre non potest. Praeterea volitio finis di est causa effectiva volitionis medio- rum : ergo assensus praemisarum est etiam causa essectiva assentus conclusionis : nam ita se habet finis in practicis,sicut praeimssae, & principia in
speculabilibus .Praeterea. Dum homo assentitur praemissis necessitatur ad assissensum conclusionis, quia virtualiter ibi est assensus eonclusionis ; ergo effective concurrit assensus praemissaruinad assensum conclusionis , cum sit ibi virtualiter conchisio. Nam semen ideo essective concurrit ad productionem . arboris:quia arborem ibi habet virtualiter; non enim in aIio genere haec virtualis praeexistentia valet intelligi, ut
eonstat per omnes causas dit cur redo .
Deinde homo nam de isto loquimur
cum cognoscit conclusionem ex principiis,discurrit. Ad discursimi autem,
d με exι- tur, quod sint duae cognitiones, &sit untis quibJ una sit causa alterius, & non siit Mona/. ficitur uim in alio cognoscule, quia hoc modo Deus & angeli cognosciat, non discumini et ergo cognitio praemissarum est caula cognitionis conclusionis. Secunda cones usio: Quando eodem 2. Conci. actu asscntimur praemissis , & conclusoni assensus , praemissarum non con-
curiit disiective ad asscnsu in conclusionis . Probatur;quia idem non potest esse causa siti ipsius , quia causalitas exposcit reale dui .nctione inter effectu Sc causam. Et hoe maxime exposcit eausa inciens cum in eius definitio- claus ne dicatur, quod sit influens in Cee- eus νεροι ctum t nihil autem in se ipsum influere νiι ν Iovi potest. Et etiam in definitione cλusae s dima Ei,
dicitur , quod sit illud, ad quod aliud ,.m a
sequitur, ergo respectu sui ipsius nihil
potest esse causa.Sed probo, quod eodem actu non possit intellectus cognoscere praemissas Se conclusionem mamtuc assentitur coclusioni, propter praemissas: sed illa particula,propter, dicit causalitatem: ergo non potest eodem actu coclusionem & praemissas cognoscere : alias idem actus esset causa, iaeffectus .Respodetur, quod dicit rationem cognoscendi ex panc obiecti. Naratio, quare assentiatur conclusioni, sunt praemissae, non vero astensus praemissarum, tunc est causa adei su s conclusionis,quia non sunt duo assensus ,re in . I .p. q. I9auulta sunt huius doctrinae exempla. Sed hoc est patens exemplum, nam potentia visiva videt colores propter lucem, & tamen un: co simplicissimo actu utrumque attingit: ta men ex parte obiecti, lumen est ratio attingendi colorem, ita in proposito, ratio assensus conclusionis sunt praemissae.Nam haec dictio propter in praecedenti conclusione dicit veram causam, quia duobus actibus, S praemissas,& conclusionem cognoscit. In hac vero dicit rationem ex parte oblecti, quia unico actu fertur In utrumque . . Tertia conclusio. In tertio astu qu n c.nelia.do assentitur conclusion: , ut habet rationem principia ad alias conclusio isnes cognoscendas, non est dependentia immediata ab assensu praemissarii essicienter .Probatur; nam tunc q uado conclusio assumitur, ut principium ad alias conclusiones inserendas non inanet in intellectu astensus praemissarum
formalis, ergo non cocurrit estuctive Probatur consequentia, quia quod noest non concurrit eficienter. Antecedens probatur , Nam intellectus non pote1t simul intelligere plura ut sic, ut constat cx Diuo Tho. supra relata. q. 8. I. p. sed illa conclusio non ut stat sub principiis, non facit unum obiectum intelligibile ex illis,ergo. Et si in
400쪽
De Posterior ire L Quaest. LXXXV HI. 33
quiras, per quid assentitur illi eoneIu-.Maala. Moni, respondetur, quod per habitu mscientiae. Et si arguas, nam scientia ex principijs procedit ad coclusones cognoscendas, quia progreditur discurs .istis. ues, respondetur hoc non esse necessa rium semper, alias non posset assentiri conclusioni centesimae, nisi fomiaret centum demonstrationes prius actualiter, quod constat falsum esse . Suffcit
namque in virtute demonstrationum
precedectu,& quae determinarsit intellectum ad assensum huius centesimae conclusionis illi assentiri,& ita illa maxima,omnis doctrina, omnisque discilina ex praeexiliente fit cognitione, ebet intelligi de conclusione, ut stat sub praemissis modo explicato, vel exis praeexisten ii fit cognitione formali, vel virtuali.
Ada .are. Λ D primum respondetur, quod il-' . . la eognitio dieitur medium,quia est confusa notitia coclusionis, nihilo minus concurrit essective, sicut habitus licet sit in potentia ad actum effe-etiue concurrit .Quod si aliis medijs repugnat effective concurrere, non est,
quia sui media, sed quia sint talia,quia
scilicet, producuntur eadem actione , qua terminus, ad quem , vel quia non te tenent ex parte agentis, sed ex parte passi, cui repugnat eficienter mouere ad terminum, ad quem, quando producitur per physicam transmutationem. Et ideo tale medium non potest assumi, ut instrumentum ad produce dum obisai. . t se terminu Sed contra, quia illa eo-gnitio principioru est imperfectior cognitione coclusionis, ergo non potest concurrere effective ad illam. Causa Mutio δ. enim effectiva debet esse persectior suo obiecto, respondetur negando cosequentiam, quia concurrit, ut instruis mentum, instrumentum autem non est
sol iis , nζcesie, quod sit perfectius effectu.Se ' cundo respondetur, quod non est impersectior Et si dicitur esse in potentia ad producendam conclusionem est inpotentia activa, quod non est impcri
ctio .Et per hoc patet ad secundum. Ad ultimum patet responsio ex se.
eunda conclusione,& illi actus possite Ad s. et manere simul, quia obiecta habent mo ad dum unius,& ordinem inter se, intellectus autem noster bene potest habere plures cognitiones simul, quando habet ordinem inter se, ut patet. I .p.q. 8
Vtrum minor simul tempore cogno scatur in conclusione. T videtur quod non .Primo quia Φ t. in .pe cognoscimus conclusomni, antequam assentiamur minori, ergo. Probatur antecedens, quia possum cognoscere omnem hominem esse risibilem ,
antequam cognoscam esse rationalc,
ut si ab effectu & per experietiam .co, gnosco,ergo &c Dices debernitelligi cognita maiori & minori, ut si fiat hic
syllagismus, omne animal rationale estris bile, omnis homo est animal ratroianale. Contra, nam etiam dices, quod cognita maiori cognoscetur conchrissio, quia si minor simul cu illa coenoscatur, cognoscetur etiam concluso
Secundo vel intelligitur desimultate a. ari assensuum pro eodem instanti, vel tantum de immediatione eoru , ita quod unus immediate sequatur post aliud. Non primum, quia noster intellectus non potest simul plura intelligere . Ferursus idem probatur, quia cognoscit conclusionem discurrendo, ergo habet assensum conclusionis post assensum praemissarum,& non simul.Probatur consequentia , quia ad d=scursum requiritur successio cognitionum , & una debet esse causa aheriuri& iteru,
quia illi duo assensus sunt eiusdem speciei,& ita non possunt simin esse in eodem . Nee vero potest dici secundum,
quia uterque assensus incipit esse in Solutio: instanti, ergo necessario det,et inter illosi nediare tempuri quia non dantur chio instantia immediata. Dices succe nisa idere assensum conclusionis assensui P . minoris,& ad hoc satis est, quod non mediet alius assensus.Sed contra,quia