장음표시 사용
121쪽
cis est i M , quae vox est sumpta a militia, nam tunc en i) ph i, quum quis in fugam se coiit; cit: sed tamen vox MC-tus , dedincita est ab Ionio Σὶ , qui enim metuit, constantiam dimittit. Sed timor proprie est expeditatio censui eorum , q:ii in diguitate sunt constituti, & cii a 3 censere ; vnde est etiam obiurgare: de utrumque hoc vocabulum enerooz plus habet, quam vereri, seu dubitare. At pauor dicitur a ue rauire , a quo est pauimentum, de tripudium 'atrali terripaulum: nisi malis, dictum quasi tripedinin , quod terra ter pede feriatur . Percellere ad idem spectat, de nascitur a cellin,quia quasi verberatur animus, imminentis mali apprehensione: siquiadem cium est idem ac D Ciuin , aut cy) clinin , hoc autem est
vi, & atmis loco mouere, seu expellere , de in fugam vertere
Formido dicitur a formis, siue spectris: : formuni vero antiqui dixere calidum, unde tunc proprie dici videtur formido, iuunt sudor erumpit prae metu. Terror vel est a io teras, idest monorum, terrent siquidem monstra: vel a ii treo, quod est idern i a) iremo, idest trepido : Definitur autem phobos, quod sit dolor, ac perturbatio, ex opinione impendentis mali, quod perniciem, aut molestiani
adferre Posit ... Non enim, quodcunique malum metuimus ,
alioquin ingenia hebetudinem , ac fatuitatem, de omne peccatum metueremus: sed non metuimus, dum apprehenditur , quod saltem in praesenti vita perniciem non adfert, nec molestatiam . Neque mortem multi timent , quia eam procul putant abesse. Illud ergo malum metum adfert quod secum eo iunctuin tabet dolorem, aut perniciem, de imminere putatur spes
vero opposito definiri potest modo, nempe, quod sit gaudium, exopinione boni impendentis , quod voluptatem adierre , ,et
illi metuunt, qui mali aliquid se arbitrantur passuros, de
quum se credunt pasi os Illi vero , qui nil se putant passiims, non metuunt'. Horum duo sunt genera: priinlini eorum, qui prospera raudent fortuna, si ea perpetuo se credunt i ituros ;od iiii contumeliosi sunt, audaces, ac aliorum contemptores et tales redditi a diuiths, vel robore , potentia, multitudine amiacorum &c. Secundum eorum , quorum conclamatae sunt res,
seu qui sunt desperatae salutis . ini enim in malis leuior sitanidolosi erant , ut iis mala uim obruit sentiumcium
122쪽
d nullum amplius spei locum relictum , ex ipsa desperatione animum , viresque sumunt, & ex ipso metu tituat audaciores . Hinc ille prudenter monuit, inimico iani vi ,nedum elabe Hi locum est e dandum, sed aureum insuper pontem fabrica Eum , quo tutius , honestiusque fugam capelliat. Propterea etiam Abner ad Ioabum clamabat : ntim usque ad interneci nem vellet desaeuire, ignorans quini desperatio foret periculosa, siquidem ex desperatione accersitur audacia, & quum spei nil superesi,desperatio ipsa fortitudinis arripit arma. Vbi enim spes est, ibi timor esse potes: , quum dubiam requirat consultationem: unde quum modo quocumque dubia at si consultatio, vel quia res sint omnino conclamatae, vel quia sint satis pros
perae , timor esse non potest.. Metuimus autem, Primo eos, in quorum manibus est nostra salus, quiue possunt nos vita, libertate, aut bonis priuare : siue id facere valeant potentia, robore, liuiti)s . cc.siue quia fuerunt
socii,aut conscii atrocis facinoris a nobis patrati a semper enim adest periculuna,ne istinos prodant, indeque merito, de quisbusdain a Iuvenale satyra 3 dieiuna
. . : Scire volant fecreeta domui, atque inde timeri
Secundo eos , qui possunt iniuriaria facere, cuiust nodi sunt, qui alios nouerunt talibus defricare , ut sunt Mimi, satyrici, epi grammatistae, ac similes: maxime eos , qui a nobis iniuria aseudii fuere, vel sibi affectos fuisse videntur; nam isti expediant semper ulciscendi occasionem. Inde J auid , etiam post pacem repetitam, sibi metuebat a Saule, de filij Israel a fratre Iosepho,
quem vendiderant. Nec tantum eos , quos iniuria affecimus, verum de eos, qui nos assecerunt, siue quia crimine ex uno, ii
dicamus quomodo erga nos sint assecti siue quia , qui malum
intulerunt, talionem resormidant, de propterea securitatem habere non possunt. Tertio eos , qui eamdein , quam nos , rei assectant,ii nequeamus illam cum eis consequi,ut est ilegnum H
quod duos capere non potest. Et quicquid eiusniodi est, ut in eo plures excellere non possint,in quolibet,pro eo contendentium, est alterius metus, Quarto eos, qui potentioribus , ac praestantioribus sunt merito formidabi cs, nam quos isti iure iuctuunt, hi facile inferioribus debilioribusque poteriant obesse . QS:nto eos , qui nobis praestantiores substulerunt. Sexto eos, qui nobis inferiores inuaseruiit, nam isti , aut iam nunc sunt metuendi, O a aut
123쪽
aut est perieulum ne, deuictis inferioribus , &ex hoe potentis
res redditi , nos obruere possint. Septimo eos timemus, qui eorum sunt amici , qui a nobis iniuriam passi sunt,aut alio luminimicorum, seu aduersariorum nostrorum : non quidem eos ,
qui praecipites sunt ad iram , de libeta loquuntur: sed potius
mansuetos , dissimulatores, ac callidos; ab illis enim qui pa Iam se hostes profitentur , facile cavemus: non ira ab illis, qui animo sunt exulcer reo , sed tamen sit nutare sciunt , ac dissim lare, isti namque, quum maxime aliud agere videntur, nobis irrogant mala, ut Ioab Abnero,& Amasae , ac Iacobus nothus Mariae Stuarthae Reginae Scotiae . Ex quibus facile cognosci potest, quos non metuamus , eos nempe , qui contrario se habent modo, ad eos , quos Q idamus, videlicet, eos a quibus nil mali nos passuros putamus , quia vel malum nobis nolint , vel quia inferre non possint &c. . Timorem vero incutiunt, qui interimulatiquae molestiam asserunt, & quae signa sunt rerum metuendarum. Vt si quis sic inimicus, & potens: iste enim, quia inimicus, nocere vult, quia potens, ab inferendo non desistet.Immo etiam si quis non sit inimicus, dummodo sit iniustus, de potens, timorem adsere,
quippe quem potentes, de metuunt, & cupiunt extinctiini. M xime vero quattuor malorum metuimus genera: primum e
rum, quae corrigi nullatenus possunt; non enim semidamus leuem in mercibus iacturam, sed maxima debet esse cautio, ne vitam amittamus; Vnde non licebat in militia bis peccare, ac Propterea centuriones, qui locum deseruissent, virgis ac secuti
caesi, aliis fiebant exemplum . Secundum eorum,quae emendari,
non nisi summa cum dissicultate possitiit, ut insignis ignomianiae macula: vitae namque sordes, non facile eluuntur. tum eorum, quae miserationem concitare possunt in nobis, si ea in alijs cernamus, putantes ea,& nobis accidere potuisse,Tim rem etiam incutit res, quae sit plane insolens. Percelluntur autem metu auditores, si ostenderimus, posset
eos quoque pati aliquid mali imminentis: quod probabimus
conferendo eos cum aliis, qui esto valentiores, cladibus tamen Medii fuere. Vel quod aequales similia passi sunt, vel patiuia tur , nempe quae non arbitrabantur, vel ab sis, quos non put rant, de tunc, quum minime credebant.
124쪽
TMori opponitur Confidentia, ita dicti i) a Fici, nam a
fidere est persuadere, ac credere:Sumitur autem Confiden ria interdum in bonam, interdum vero in malam partem , esto fiducia semper in bonam partem accipiatur. Apud Tullium Quiem definitur, quod sit, per quam magnis, de honestis rebus , nullium ipse animus fiduciae, certa cum spe, collocauit. Sed Aristoteles eam definit, esse spem,opinioni coniunctam, rerum
scutarium fere praesentium, metuendarum vcro, quae aut tot , aut omnino non sint. Vnde confidentes sunt, qui eiusm i habent opinionem, periculo tanaen suo , non alterius; non
enim est audaciae, siue fortitudinis aut confidentiae, quod Im- Peratores quidam , magna per milites audeant, ita tamen,quod sint ipsi semper extra teli laetum. Qu tumuis enim Imper tor , debeat semper propriae prospicere vitae, potitis, quam mi, litis , alioquin boni Imperatoris munus non exerceret: quippe quum exercitus salus, i Ducis consilio potius, quam ab impetu militis dependere noscatur; si tamen Dux ipse periculi expers esse velit, audacis, seu imperterriti, aut confidentis non merebitur nomen. Et tanto mimis Confidens crit medicus , qui e perimenta capere velit, clam aegrorum discrimine , quia confidentia inpropriis, non in alienis, versatur periculis. Confidentiam ergo habent ij, qui nuntquam mala expertisuerunt, hos enim armat, & animae ipsa mali magnitudinis ignoratio : dulce namque dicitur esse bellum inexpertis , ut videmus in nautis , non considerantibus periculi magnitudinem secundo, qui mala fueritui experti, sed ex eis salui emerserunt, nam isti, crebro usu, enatandi varias didicerunt rationes: quo modo
125쪽
modo ii tae, tempestates alias experti, non admodum iis coniumouentur. Tertio, tui animaduertunt rem,nou metiri ab aeqtialibus, aut inferioribus, Se iis, qitibus se putant praestantiorcs emaxime si ea in re nihil periculi videant homines prudentes: vnde in stadentio iuuat sapientis authoritas : sicut e contra , res , cuius imprudens homo est author , timenda est. QSarto, quai3s pollent rebus, quibus excellunt, qui metuendi fiant, ut ana
corum, vel diuitiarum multitudine , potentia robore , corporis firmitate, praestantia etiam, vel omnium, vel maximarum Carum rerum, quae ad bellum paranter. nto, qui priores a oriuntur , nam qui prouocare non verentur , fortiores videntur, Sexto confidunt, qui vel nemini iniuriam intulerunt, aut non
multis, vel non eis, a quibus sit metuendum , omnes enim isti propriae fidunt innocentiae . Et tandem illi maxime confidunt , qui se Deum propitium,ac suae fauentem causae credunt habere, ita isti spei innixi leonibus fiunt sortiores,vtDauid cotra Golia. Veriun quibus in rebus fiduciam habemus i Hoc nouerimus si Conlidentiae causas habuerimus perspectas. Fiduciam ergo
adferiant primo , mala admodum remota, existimamus enim nota poste illa facile nobis nocere. Secundo, praesentia scuta rium , quae afflictos , ac iacentes animos erigere possunt. Qui autem spem salutis proximam esset ostendunt, sunt in primis , quae emendationem ostendunt. Secundo auxilia multa,& in .gna, siue simul veniant, sue seorsim sese exhibeant. Tertio si neque intulerimus G neque iniuriam acceperimus , ideoque aduersarios 4 vel nullos habeamus, vel vulgares tantum: praestantiores siquidem censent , non elle in viilgo laedendi facultatem , quia ut Democritus dicebat': Viagari pisci, spinae non adsunt . Uarto , qui beneficia aut acceperunt, . aut. contulerunt, utruque enim fauent ,& sunt amici . Quinto si s ures simus , aut praestantiores, aut tam multitudine , quam varibus superiores. Oratione vero confidentiam gignimus , ostendendo, quod res
salutares prope adsint, metuendae vero, aut omnino non adsint, vel procus absint . . .
126쪽
PVdor, & verecundia , Graecam non. habent originem: sed pudor videtur i) metaphorisὸ aictilia, quod seni us ipsum,
auersetur, ut auersalitur Putida . Verecundia vero vox est arm stillior, cx notat magnam reprehensionis opinionem , nam via
cietur dicta a ve , & reor, idest valde , di existimo , quia magni in facimus . Et quamliis in vae adsit diphthongus , hoc t men non obstat , siquidem in multis aliss compositis,diphthongus abhcitur, Io fit syllaba breuis , ut patet in vecordi, vesario, vegrandi, immo & in fenestra, quae dicta est a et phaerio. idest lucet vel splendet: Δ in phelegerunte 3 vro,incendo, quorum verborum utrumque idem significat, nempe ussit, inces dit , inflammauit , vel absolute arsit. Apud Graecos autem, loco Latinorum nominum sunt alia duo, nempe adios O as ne , quae prorsiis idem significant, esto Damascenus velit adon esse metum ob expectationem vituperia, unde significat verecundidiam , siue pudorem honesti ina, quia fere derivatur a priuari evidendi, ut proprie sonet illum Mectunt, qui nou sinit aliquem oculos tollere ad intuendum , seu videndum , nam ut est i Graecorum prouerbio pudor est in oculis: 8,' eschyne autem est metus ob aliquid turpiter factum, quum sit ab eo, quod est ditas, aut turpitudo : unde a hine est metus iustae reprehensiouis . Sed passim virumque vocabulum tam in bonario , quam in malam partem accipitur; Vnde pudor definitur hic ab Aristotele, aeschine est dolor, N: perturbatim animi,nata ob mala pnesentia, vel praeterita, aut sutura, quae ad infamiam ducere videntur. Impudentia vero est, qua quis ; milli istiusai
Assiciuntur ergo pudore, ac verecundia, qui dolant offensi ne existimationis, cuiusmodi sunt, primo qui apud se habeno, quos reuerentur , siue illi sint praesentes, siue vicini, vel aliter cognituri sint, quod praeter decorum, dictum, aut factum sit Iecundo,qui ad eum sunt statum deducti, ut honos, aut eorum
iericlitetur existimatio , vade qui calamitaue pet iram fab
127쪽
. II 2 Oratoriarum Institutionum
ijs conspici nolunt, quos quondaui aemulabantur: aemuli enim sunt admiratores eorum , qui secunda utuntur tortuna. Tertio eos pudet , qui talia egerunt, quae dedecori sunt futura; neclum ii nobis sint probro futura, sed etiam si maioribus, atat alios quibuscum nobis intercedit necessitudo, vcl i s, qui actnos rcferuntur , ut sunt magistri, consiliarij &c. rto, pudorcasiicimur , si praesentes adsint similes, quibus cum de honore contendimus. Los tandem pudet, qui credunt fore, ut conuer sandum sit cum consciis sitorum peccatorum. Pudore autem afficimur apud eos,apud quos honorem,atque nostram existimationem sartam tecti, inuiolatamque esse cupiamus. Tales autem sunt,p. imo, illi, quibus admirationi de ει sumus: secundo apud eos,quos admiramur: tertio apud eos,quia bus admirabiles videri volumus,nempe penes eos,in quibus est aliquod bonii honoratu, aut a quibus aliquid vehementer OPt natis, quod illi in sua habent potestate.Quarto,coram illos quia Luscii de honore contendimus, ut sunt pares, siue aequales.quinto denique apud eos, quorum existimationem, ac iudiciun . magnifacimus, cuiusmodi sunt ii, quibus naturi deuincti sumus , vel ob sua in nos merita, ut sunt proaui, parentes, prae ceptores &αEOrum, quorum curamus iudicia, quinque Aristoteles facit genera, primum eorum, qui vel sunt state grandaevi, vel ponient eruditione, vel saeueri sunt vitiorum censores. Secundum eorum, qui semper sunt adfuturi, de qui attente nostram obseruant vitam . Tertium eonim, qui non sunt i dem obnoxii eliminibus. Qionum eorum , qui non facilὰ delinquentibus ignoscunt. Quintum eorum, qui facile , ac lubenter effutiunt, quae sciunt, esto alioquin non admodum puderet, nam vulgo parum distare creditur, num quid factum non sit, & num fia tum ignoretur. Facile autem, commissa quae viderint, enunciant, tum qui iniuriam passi fuerint, tum maledici, tu etiam, qui proximorum peccata studiose obseruant, ac notant, cuiusmodi sunt irrisores, ac satyrici. Addimus, eorum nos iudicium magnificere, a quibus repulsam non retulimus, nam
ab his putamus nos suspici: Hinc eis nihil negamus, qui primo a nobis aliquid petunt, aut qui nobis amici esse volunt,
aut, qui ab antiquo nobis fierunt amici, aut qui nos florentes
sint atosque videruat, nam cupimus magnificam, quam det nobis
128쪽
nobis habuerunt, non immutari opinionem. Denique apud eos pudet , qui dicta , factaque nolira, indicatura putanturhs , quos veremur, cuiusmodi sunt famuli, ac famulorunia,
amici. Res vero ,.quarum pudet , sunt omnia opera vitiosa, ac vitiorum signa, siue ea in nobis sint , siue in nostris: quum it
que materies latiisime pateat , nos paucula enumerabimus. P
det ergo nos primo ignaitiae , ad quani etiam pertinet non posise sibi opitulari: S tam opera, quam signa imbelliae, seu tiinia ditatis, ut fugere , parmulam iacere &c. Secundo pudet inlusititiae , aut eius rei, quaesit iniustitiae signum, viqitemquam flaudare deposito Q c. Tertio intemperantiae , ut , cum ij, coimgredi., quibuscum non oportet, aut quando , & ubi non opo tet . Nec solum ipsa intemperantia, sed etiam ipsius signum, pudore suffundit. Quarto illiberalitatis, ut quaestum ex paruis. aut turpibus facere,quod de Vespasiano legimus vel nullam pe- .cuniam , aut opem praebere, quum possis ei, qui flagitet, aut
minorem, quam possis, aut mutuum petere tunc , quum PutaSalium a te petiturum aut expendere in rebus non necesiariss , eo fine , ut petenti negare possis . Illiberalitatis etiam est, viriuersa poscere,cuiusmodi dicti videntur 2Etoli i) quὀd omnia petant : & qui impudenter efflagitant omnia, dicti sunt habere et)manus in Aetolis. Idem vitium est, si quis metuens ne is, a quo
pecuniam mutuo acceperat, eam reposcat, praeoccupando,
aliam petat, non quod sit spes accipiendi, sed ut ei prorogetur
tempus restitutionis, aut si quis, putans alium aliquid a se accomodatum postulaturum, illud reposcat, quod prius uteridum. dederat, non quia ultra carere non po sit, sed ne alius petat. Ad idem vitium pertinet laudare aliquid, quo id tibi donetur, aut petere, postquain semel repulsam tuletis. Quinto pudent aiunt opera , ac signa adulationis, ut propter dolentem , supra modum dolare , aut laudare in os . S Xeo P. det molliciei, ve non tolerare labores, quos perserunt seniores, ac delicati, aut qui in maiori sunt authoritate , di uniuersia x, qui minus habent virium . Septimo pusillanimitatis, ut si pe nescium ab altero accipere, vel a se in alterum collata beneficia exprobrare. Octauo arrogantiae, ut multa de se praedica re, & sibi aliorum inuenta attribuere, vel labores. Nono pu - 4ςt quoquc, quod ijs careamus tu,nis ,1 qu bus . vel omnes, Vci
129쪽
similes , aut saltem plurimi participes sunt , ut nullius esse eruditionis participem: quod: eo est turpius, quo magis proprii
accidit culpa. V t si quis , studiorum ergo in exteras missus regiones , suorum spora cluserit. Decimo pudet etiam quando', lue eorum, quae praestare in nostra non fuit manu , ut quod quis non sit legitime natus, aut legitime , sed vili de genere , cuius rei, ut est apud Capitolinum, Maximinum pudebat. Vi decimo passum elle, vel pati, aut est e palliarum , quae putantur probrosa, ut qitae pertinent ad ministeria corporis , vel operum turpium; & quae ruini quopiam inuito: turpia enim sunt , qui ignaui est ac timidi , ea non propulsare, ne fiant, aut facta non Vlcisci. Par ratio corum , quorum pudicitiae vis fuit illata. Ex quibus patet qua ratione orator hunc possit ciere assectum, id enim praestabit commemorando ea , quae existimationem Oi-icndere possi iit. Pudor iam absolutus est, tractanda foret 8 pudentia: sed ex dictis de pudore cognosci potest. Addimus tamen, aliquando credi audaciam oppositani esse pudori, quia impudentia
reddit audaces, ac temerarios ; nascitur enim , rebus maxintedissicilibus , ac deploratis, ta propterea a quibusdam, exquisi to adulandi genere, constantia dicitur, ac fortitudo. Illi enim, qui stontem persticuere, sententiam mordicus' tueri, in exobstinati esse solent. Maxilud vero serreum , vel canis os habent, qui hominum de se aspernantur iudicia, cuiusmodi hom, mines dicterias aspersi, quando alius vultus demissilet, ta factus. foret rubicundior Auilia agi, cautis instar, immoti acria ψmurati permanent: quae quum impudentia sit, ac vecordia, inGnullis audacia nominatur, immo & fortitudinis decor unu abulo . Ex qua figi ina, & luto ille erat, qui apud Comicum dicebat, Ego rhmorcm paruio io, om si tamen, qai impleam:.
Sordidus, at diues , papali contemnere voces
Sic soluas: pορώlus me sibilat, at mihi plaudo Ipse domi, simul ac xkremos contemplor in arca tDUudit latiores homines fiunt, postquam iiii se quid conuesse rint, Vnde Chrysostomus Peccat m quamdiu paratiritur, confrinsionem babet, ac pudorem , ubi ver) fuerat eommissum, impudenti res etiam reddit qui patrarint. Et praecipue , si peccandi accedat, consuetudo; Nam pudor est veluti .vestis , quae quanto obsolem, . tior
130쪽
tior', tanto incuriosius habetur. tera ad impudentia is ctantia , ex dictis de pudore possunt cognosci, quia conita Horum est eadem disciplina . πα το το
DE Gratia. GRuia i) multiphariam accipitur, primo pro venii stare,aut
pulchritudine,decore,vel oris dignitate: deinde, pro am re , pace , atque concordia, quomodo eos dicimus in gratiam xedire, quibus donata fuere delieta, & qui in amicitiam recepti scierunt. Tertio, pro beneficio gratis concesto, unde est conferre beneficium, siue gratiam ; & hoc modo de gratia nunc agit Aristoteles, dicens , Gratiam esse astectum, per quem habentes dicuntur conferre indigenti, non ut item ab hoc referatur,naua haec foret mercatura, aut perantitatio , non vero i gratia: nec ut ipsi tribuentes utilitatem aliquam inde consequantur : sed tantum ut illi, cui gratificare intendunt, aliquid iani contingat . Illi vero ad gratificandum moueri pollunt, in quorum manibus sunt ea bona,quibus alia indigent: de erga indigentes moueri debent: nam si quis beneficium conferre velit, in eum, qui illo non indiget, frustra conabitur. Inde homines ad gratificandum adducuntur , antinaduersa indigentia illorum , qtii-bus gratiam conserre volunt: α is indigere putatur, qui appetit: immo illa sa) i ndigentia proprie est ek 3) appetitio, litae coniunctum habet dolorem rei, qua destituimur, ut sunt cupidita
te, , c qtiae sunt in cruciatibus corporum, carcere, Palas ere te