장음표시 사용
91쪽
ri ex iudice legis atorem , quod minime licet. Addenda cstata sui er 8 altera transumptio, dicendo: Debuit ses fallem veniam a magi liratu petere: & demum describenda est qualitas ab a tributis persisnae, animus Rc.
Sed ex parte Rei adferenda est primo ρ) sententia, O pro
tam Rei, qua in I issatoris, in cuius sententia videi dum est, Qtando , Quibus in redus, & Quamobrem volueriene peregrinus muros conscenderet. Noluit enim id licere,qua , do pax ibret, quia malum praebere posset exemplum , At id concessit tempore belli, quando id exigit necessitas; Id enii licet, quum Tribunus iubet ut omnes sequantair, quum Tri' bunus tunc mandans, non excipiat petigrinos. Et quamuis non liceat muros conscendere voluptatis, aut alius leuioris rei gratia , licitum tamen est, ut salvet Vrbem , ac Cives ab hos tium inuasione. Nec obstat, quod id legislator non exceperit, quid enim opus erat in re tam aperta, expressam addere exceptionem ' Parum crgo restit exceptio non adscripta, quum sit exceptio generalis in qualibet lege, Nisi aliud suadeat necessibias. Plurimi etiam refert, num quis muros conscendat tempore pacis, an belli ad profligandum hostem. Deinde subiungunturi to) contrar. a positio, remotio comparatio, nempe a se thirhesis per aliquam ex qualitatibus assumpti uis: Vt trant latio erit si dicat. Feci ob salutem patriae, iussu tribuni, hori tu ciuium . Comparatio vero est, quod fatius sit violari legem, quam Vrbem pelai, & addetur comparatio beneficii cum maleficio , nam dicetur beneficium longe maius suisse, negligendo enim legem, nulli nisi hostibus, intulit damnum, at Patriam conseruando, de cunctis optimer fuisse meritum . Et hinc Reus procedet ad definitionem violentam , quod scilicet Ciuitatem seruare, sit legem colere , quia summa lex, populi sit latus. Ex quo fiet transitus ad thesina, de officio militari, siue de legibus,& earum interpretatione, ubi dicetur , non esse attendendλ verba legis, alioquin nulla foret lex , nulla sipulatio,pactum , testamentum, iudicium etiam nullum foret,quod in hii mari non posset, si verba tantum attenderentur, ideoque sensus, animus, ac legislatoris filiis, inspici deberet. Quod vero Aetir transumpserat ad veniam postulandam a magistratu, id irridcbit Reus, asserens, se temporis pressunt angustia , quum hostis Ciuium immineret ceriucibus, id facere non potuisse. Demum adden da
92쪽
da ii) sententia, O qualitas ab attributis personae . Alia status legalis species,est R. atiocinatio, quae tunc accidit, quilua res in iudicium venit sine propria lege,que tamen ab aliis legibus ex sit nititudine Gibliti potest ; Unta sicut in ipecie praecedenti,controuersia erat inter scriptam, de sensum , ita hic est inter sensus, siue rationes hinc inde ex lege desumptas, ut , lex est Ne meretrice prognatus, Concionem ad populum habee : causam agere vult laenonis filius : prohibetur. Pro illo facit, quod lege, tantum sit cautum de filio quaestuariar, se natum ex legitima sui patris coniuge . Sed illi opponitur, legis finem futile publicam honestatem: tain autem, qui prostituunt, quam quae prostant, infames iudicantur , ideo legis fini non
minus aduersatur si lenonis , quam si eius, quae corpus vulgauit, filius,concionetur. Fit autem ratiocinatio quadrifariam, nempe primo a pari, ut si quis matricidam, eodem contendat assiciendum esse silpplicio , ac patricidam , videlicet ut culleo, cum gallo gallinaceo , vipera, de sitiata insutus, ac vectus pia ultro,nigris bubalis iuncto, in uiare , aut in flumen praecipitetur. Secundo a maiori, ut, Quit in liceat lege occidere transfiigam redeuntem, non peccauit eum verberibus caedens. Tertio a mi nori, ut si praemium debetur ei, qui militem, aut Civem se uauit, merito praemium petit, qui seruauit Imperatoren . Quarto a contrario ut, .m ab Imperatore praemium dece natur ei, qui in praelio strenue se gessit , iuste, ab eodem paeua irrogatur illi, qui aciem deseruerit. Capita argumentorum
huius status,eadem sunt, quae si pra sunt posita pro stata defini
Ter lius legalis,est status contrariarum legum, ubi controuersia nascitur ex eo, quia duae,vel plures sinit leges ad initicem Pugnantes, vel etiam una, habens plura capita, quae cassi aliquoad inuicem reddantur pugnatia: Vt, Lex erat Pauli, Ne neophyrus in Epistopii cos retur, sacrariis est tamen Ambrosius Neo. p 3 tus, quod non soret alius, tam idoneus, immunis ab Ariani sino , eloquens , ac etiam apud exteros, incorruptae famae . sic lex erat Moysis, ne in rex, seu spurius inagistratiim c pelleret, Iephte tamen spurius, magistratum , imperiunia, Oblatum acceptauit, quia hoc exigebat publica salus, quae est lex naturae..cc, Mosi, quoque lex erat, ne quispiam, praetersa
cci dorcs,propositionis panibus vesceretur, euec ne, quae Deo con Ol sacrata
93쪽
sacrata fuerant, alii quam Diuino deseruirent usui: quia tamen
naturae lex est , ut pascantur esurientes , & proximorum cura
geratur, panes Dauidi praebiti sunt, de eidem traditus est G liathi gladius. Sic esto foret lex ut Sabbathunt custodiretur, ' chabaei Sabbatho pugnarunt, quia suprema lex est populi salus Sic in eadem lege est contradictio, si dicatur : Virgo , qu 'quis imminuerit,potestatem habeto eligendi illius mortem, vesconiugium: si quis duabus vitium intulerit, quarum una Violytorem velit πιι υirgis, ferroqire necari: alia illius expetat mali monium. Inter duas vero leges est contradietio,quum una dicit;
Mas Cereris templum ne ingreditor: Alia, Qui parenti pericli tanti Opem non tulerit, graui poena multator: Vapulanti matri in Cereris templo, opem tulit filius: accusatur per prima legem, defenditur per secundam. Idem erit si sit lex . Is, qui exorta tempestate, soliis in mari remansit, nauein possideto: alia sit lex: Ne filius abdicatus , paterna possideto bona; r mansit in naui filius, quem pater abdicatierat, qui ,secun ura Priorem legem, nauem sibi vendicat; at ei dicam scribit alter filius , per secundam legem, eo quod, qui sit exhaeres, patrim ni; particeps esse non possit. Loci huius generis sunt, nam haeres primo dicet suam inte tionem et Non tibi debetur nauis , quum te pater exhaeredem scripserit: cui succedit Resutatio petitionis, ut, Lex iubet quidem dari nauem alienam , ei, qui solus in ea remansit . sed non semper, nam prohibet dari nauem paternam filio exhaeredi:
deinde a z eualitas assumptina: dicendo,Pater ex haeredena suis bonis te secit;Vnde sequitur, s)Transumptis,qui dicitur Potuis.
ses maiora virtutis documenta praestare, pugnando cum enominibus viti)s, ob quae te pater abdicauit, quam temere te mari committendo, & cum immanibus, ac insanis pugnando sucitibus . Deinde sequitur Comparatio duarum legum. Fit autem haec comparatio, quadrifariam, primo ratione temporis, nam, pro quo facit antiquior, dicet, illius, ob vetustatem habendam
esse rationem : is vero , cui fauet ultima, ast eret,nouis legibus veteres antiquari. Secundo, ratione personarunt, nam lex de
abdicatis,lata est a Solone sapientissimo legislatore: alia vero a Cherephonte, vel a Midia utroque Praetore , de improbo. Te tio ratione amplitudinis, nam illa de abdicatis, communis est multarum Rerump. alia vero, in una tantum viget Ciuitat .
94쪽
iarto ratione esse horum, quia maior utilitas est legis ae e haereuibus, quam illius de nauis poli tibi e . Adiicitur 7)definitio
violenta , nempe, eius est nauis , qui possedit, nec vendidit, aut alteri donauit. Perquirantur etiam alia capita, nempe proposi tam, translatio, contra sumptio, qualitas ab attributis pers nae, & animus siue sententia, de quibus supra . Petitor vero dicet:Non peto nauem, ut filius, sed ut alienus. non iure sanguinis , sed virtutis ergo, quum eam conseruarim:
α addet rῖ asterim propositionem ad confirmationem suae sen tentiae, ut Lex iubet, ut eius sit nauis , qui tempestatis te napore solus in ea remansit. Et eius ir contrapositio est, solus in naui remansi: Translatio vero,& praescriptio est, tam iudicij, ut, Non est iam tempus obi)ciendi, quod me pater exhaeredarit: quam facti, ut, si pater soret superstes , vellet in quoque ii bere haeredem ob hoc egregium facinus . IO Comparatio autem communis est petitori, de oppositori , ex qua sumenda sunt, quae pro unoquoque faciunt. Definitio vero violenta petitoris erit, Nauiς non erat amplius patris , sed tempestatis , eaque debetur mihi , non ut haeredi, sed ut ei,cui a Neptuno i de virtute donata est. Alia capita sumentur. ex statu assumptilio , ut supra. brius legalis est status ambigui, cuius tres sunt modi unus ratione vocabuli, habentis plura si Mificata, aut ancipitis constructionis. Vt, si quis Taurum legarit amico, & is,post te seratoris mortem, seruum petat in illius haereditate repertum, ainpellatum Taurus : haeres vero velit bovem tantum illi legatum. Alius es Amphiboli in c5structionis,qualis est in illo Herenni no: Tullus haeres meus,Terentiae uxori meae,viginti podo argenteorum vasorum , quae volet dato : incertum enim est, num d ri debeant, qus placuerint Terentiae , an quae Tullio adlubest reiit . Tertio fit ratione interualli, ac diuisionis, ut si quis duos habens filios, Leontem, & Clincialeontem , ita testamento caueat, Bona mea lego cuncta Leonti: nam Cunctaleon vult siL, nominatum haeredem ex asse: sed Iaeoli diuidit , ut sit sensus . omnia bona mea,lego I conti . Praeterea int naenire solet ambiguitas ex accentu , ut est in illa Graeeorum lege antiqua , quando scribebant absque aecentibus; Is) Meretrice auream gestante corcinam publica esto, nam accii sator prominciat demosia,
idest publice , acuendo penultimam, ac moinde iniit publicari
95쪽
meretricein,& fieri Ciuitatis mancipium t Rea vero acuit ant penultimam,demosia,publica , ac proinde vult, legis mentemese,ut non ipsa, sed corona pubi icetur.
Loci huius generis, post i 6) intentionem accusatoris posti latuis pos ribi, ac diuendi meretricem , quod auream gestarie coronam, sequetur ir) se tentia legsatoris, qu a conuenit petrnas proportionatas esse deliciis , maximopere vero bonis moribus aduersatur, quod meretrix auream gestet coronam . Cui siccedit si 84 continentia,qtua, uno posito, aut sublato, aliud p nitur, vel aufertur, ut, si meretrix publicetur , corona quoque Publica crit, non tamen fiet publica meretrix, si publice tuc corona. Deinde erit ir antithesis, quod non conuenit postribi tum sese condecorare schematibus, aut ornamentis matron rum : qua de causa, Athenis meretrices versicolore utebantur veste , & Romae matronae quae a maritis ob adulterium repudi bantur , sublata,ad ignominiam,stola , togam accipiebant.AS
detur qualitas facii, ubi disteretur de rei turpitudine: Et seritentia, videndo qno animo id egerit meretrix, nimirum .ut iri omatrona sese venditaret. Et quia rea utetur I9 transumptione , aduersiis eam actor instituet i et antithesim,quod videlicet mere . trix sus impudicitiae culpa, in tot impegerit mala.
Sed Rea post intentionem , quod non meretrix , sed corona vcndi debeat, ponet ir) sententiam legislatarii, quia decet legesese populares, ac aequas , non saeuas, ac crudeles , cuiusnodi
forent si,ob unum leuitatis delictum, vellent mulierem public addici seruituti, quae non aliter quam leuitate peccauit, ubi facii tractatur Σο) quesitas,ac consiliom mulieris. Deinde instituetur transumptio, cui inspergenda , quae ad naisericordiam
ciendam faciunt, ut, Crudele, ac miserum est miserae miseriam accumulare : abunde vero misera est prostitutarum conditio, quod matronarum careant ornamentis, si quando hs viai tur, ea amittant. 'ddendae sententiae , ct Epicheremata , ut. Bella multos iii uoluunt miserus : maiores enim huius meretricis, alicuius aliquando nominis extiterunt, sed belli aduersiatate, militum rap is, incendiari uin scelere, redactos in egentatem . Vim a centurione illatam virgini, una cum caeteris inseruitutem redactam, ut.viueret coactam corpore qtiaestum se
Quintus est status definirionis, seu de vi verbi, ut , An vini
96쪽
nomine comprehendatur passum , quum quis vinum alteri legauit Dicitur autem passum , si in vindemia vita diutius comiti erit , ut eam passi simus sole aduri Pro parte negativa facit , quod Romanis mulieribus vini interdictus, passi vero usus erat concellus . Pro assismatiua,quod Plinius i. a . c. I9. passim Ponat inter vina dulcia. Et Vlpianus, De vino , oleo , & tritisco legato , docet,pasum quoque inter vina intelligi posse.
ABsolutis tribus prioribus,superest quartus status generalis,
a quo nos breuiter expediemus, tuum supra,in halu comiecturali, ex Aristotele rationem tradiderimus maiores a minoribus iniuri is discernendi. Non enim est eadem ratio initis titiae , ac sanctitatis, haec enim maxima est in re maxima, illa etiam in minima, maxima cise potest, visi ostendat animum, maxime deprauatilin. Vt,siquis e templo obolum subripiat, inique aliunde non formidabit talentum furtim accipere . amquam etiam in iustitia, virtutibus, & sanctitate,nonniim quam animus potius spectetur, quam opus. Et quia facinorosi ad eleuanduin crimen, dicere consueuerunt,passim, ac vulgo id
97쪽
seri: is tamen defensioliis modus, iiii ca sapientibus reprehendiditur, siquidem non debemus imitari quod fit, sed, quod
iuxta leges, virtutem, & aequitatein fieri debet Vnde aduersus eum, qin hac ratione se vellet delendere, licet Actor, Propterea atroci iis eii e tale delictum puniendum, ne , huius impunitate , iij idem perpatrare audeant: quinimmo , ut seu cia huius ania maduersione,ca teris adempta sit libertas in idem labendi. Aliquando expedit , ut grauius puniantur minora crimina , & aduei sua minores inii trias atrociores promulgentur leges , ut, Aristotele telle, secit Pittacus, qui apud suos Mythylenaeos logem sanxit, ut si qziis c brius alium pulsa siet, grauius punire tur, quam si id feciti et sobrius, tamen maior est iniuria, quae irrogatur asbbrio, quam quae ab ebito: Sapiens autem ille I gissator, non attendit ari grauitatem iniuriae , sed ad id , quod Reip. expediret, nam , quom insula I.eibos, ubi est Mithylene, optimi suret vini ferax, Mirlaylcitaei autem saepius , abundat lius co utentes , in ebrietatem frequentissime inciderent; ille volens eos ab ebrietate deterrere , Δ ab immoderato vini usu , hanc legem promulgandam duxit. Alia, quae ad iniuriae grauitateni pertinent, hutiis tractatus capite primo sunt dicta, de uuae ad caeterarum rerum quantitatem cognoscendam sufficere fossunt. Praeter autem statum coniecturalam , quo Reus negat se st-c illa; Finitiuum , quo saltem negat se id sectile , de quo a cusatur. Et Iuridiciale , quo asserit se iuste fecisse ; Acra bii titatis , quo negat tantum damni se limitisse, quantum Actorobi cit, ponunt authorcs aliqui, an sumptionena, qua , aliquoibri, adiumento, elabi Reus quaerit; hst ei lim transumptio controuersa quaedam , iudicium antecedens , qua qui itur de
ipso constituendo , ut, Sit ne illi actio , vel este desierit. Nimi agere rosiit illa lege, illis Veibis Sc. Exemplum detrectantis iudicium , habe miri in Caino, dicente, NAm cisos fratris mei fora ego. Et in Hebraeo illo , qui Mosi dixit. Numquid occidere me tu vis, sicut biri occidisti Aeg3ptium. Eodem modo erit trai statio , si adultera neget se poste amplius a marito adulterij a cusari, non quia eat inficias, se stupri gratia cum alio fuisseis , sed quia vir suo renuncia uerit iuri, quum post longum, quo hoc crimen certo cognouerit, & ei in os exprobrauerit, tempus eam vult agere ream. I it autem huiusmodi translatio, vel ita ve
98쪽
ut omnino excludatur actio, vel tantum ex aliqua circumitin
tia . Prioris i) tranfomptionis speciei , quae solet dici praescri
tio , &,apud Iuristas, Exceptio rei iudicatae, exempluui est, quod quis caedis reus , & semel postulatus, atque ab lutus, iterum , cognitis certioribus caedis indiciis, de nouo tu ius vo .catur. Nam ipse negabit posse se iterum accusari, quum lex prohibeat de eodem crimine ques iam bis iudicari, Posterioris est , quum quis soli im adulterum occidit cum uxore deprehensum , eu deinde adulteram , in adulteri inuentam monumento. Reus negabit agi secum posse, quum lex utrumque permittat occidi; Actor vero transferat ad locum, de tempus: non enim permittit, ut occidantur alio loco , vel tempore, praeter id, ius in adulterio fuerint deprehensi.
De Argumentis Inartificialibus .
ARgumenta diuidebantiira nobis supra,tractatu a. capite raquod forent vel i) artificialia, vel et)-. Illa insuper diuiduntur ulterius, quod sunt vel 3) probantia, vel A
Uectiva ct morata Quum ergo hucusque egerimus de probanti- bus , consequens videbatur, ut de afrectivis nunc tractaremus, de morat , & vltimo tandem de inartificialibus. V enim Arisi teles, quem sequimur, prius egit de inartificialibus, sorte propinterea, quia ista propria videntur generis Iuridicialis , de quo proxime egerat: Dicuntur autem inartificialia , non quod sint prorsus artis expertia , sed quod ea non pariat, se i inueniat ars. Oratoris , eliciendo ipsa ex natura calisae, quemadmodum facit in artificialibus, quippe in istis nihil aliud praestare debet, nisi quod aliunde, & deforis tibi allata , arte tractare debet, Hii iusmodi autem loci, unde inartificialia argumenta ducun- ar, sunt, Leges, testes, pacta, questiones, & iusiuranduin, &si qui sunt alij loci . ad hos reducuntur, nam re si muta, Oracu
99쪽
is, prophetiae, authoritates,ad testimonia reducuntur, ut etiam iiudicia , rumores, fama &c. Sub pactis comprehenduntaxetiam tabulae ac conuenta: sub legibus , Senatusconsulta, Plebiscita, Praetorum edicta , sane iones, pragmaticae, de sim ita&c.
Qua ratione argumentari postaus a lege, pra,
contra ipsam . LEx alia naturalis ab authore naturae in singulorum mentiabus sculpta, vi,quod tibi ieri non vir, alte i ne feceris: vel Diuina, in sacris tradita litteris , ut, nisi quis renatus fuerit ex aqua , o Spiritu Sancto , non potest introire Eegni m Dei. Vel positiva, quae vel est uniuersalis omnium nationum , ut est illa deis immunitate caduceatoris, quae dicitur lex,sive ius Gentiuir , ;viget enim apud omnes, esto nullibi scripta reperiatur: vel pa ticularis alicuius Regni, vel Reip. Et diuiditur ulterius in E clesiasticam, & saecularem sive Imperialem , quae dicitur ius Ciuile , ut alia ius Canonicum. Ulterius est lex municipalis , propria alicuius municis ij, quae extra illud non obligat. Sunt etiam consuetudines legitime Pr scriptae, quae, quando tales sunt, de laudabiles, vim legis habent, immo quandoque legem abrogare sussiciunt : legem , inquam , postiuam, siue municipalem, siue uniuersalem , Ciuilem , aut Canonicam , non vero legem Gentium , di multo minus Diuinam , aut natur lam , quia sicut contra istas nulla admitti potest dispensatio, ita nec consuetudo abrogans, aut debilitans illas. Et quum istae sint paucae, x omnibus non, vix admittitur ignorantia eleuans culpam transgressionis illarum Et de his nunc non loquiamur , sed tantum de lege positiua , Ciuili, vel Canonica. si igitur lex nobis aduersetur, dicemus illam cile ambiguam,
100쪽
ac petemus inspici , noli verba legis , sed finem, ac mentem Iegislatoris: siquidem numquam lex scripta, iuri communi a Mersari debet , aut potest. Et huic t iri, vir quilibet bonus ma-Gis tenetur obedire, quam quibus cunaque legibus scriptis, qui s e iniustae sunt;& propterea mutabiles , & abrogabiles , ut Paretin tot pragmaticis, de consuetudinibus, immo & legibus ipsis posterioribus, quae priores correxerunt, Itaque Antig rius apud Cleotem sese defendit,quod contra legem, fratris ca- clauer tradiderit sepulturae, asserens, quod esto fecerit contra legem hominis, haud tamen peccauerit contra legem noli scriptam, quae semper fuit, durabitque in aeuum . Conabimur etiam ostendere , nos operatos secundum legem superiorem , siue entium, siue naturalem , aut Diuinam, aduersus quae iitra, nulla potest esse iusta lex hominum Vnde si quae lex scii ta prohibeat factum nostrum legitimum secundum aliquod ius caperius , illa iniusta erit, nos autem iustitiam coluiiuus. Poteximus etiam defendi, ostendendo illam legem aduersari, vel alteri legi particulari, vel legitims, ac probatae consuetudini, aliam nos fuimus sequuti. Quod si lex nobis faueat, negabiamus licere iudici a legum discedere praescripto: iurane ipsunt dicemus, sententiam secundum leges serre.Assirmabimusicus tra leges esse latas, si non struentiu . Nec oportere nos plus
Quomodo traf Liudum sit argumentum a testilus.
TEstimonium vel Diuinum est, vel linitianum. Diiunum
continet oracula, Traditiones. Responsa vero har spicum, auspiciu,vaticinia,dicta Sybillarum,& alia apud exteros.Apud nostrates vero Diuinum certit,ac infallibile testimoilium,Sacris continetur libris utriusq;testanienti,in DefinitionibusConcili ru, passim in summorum Pontificum Decretalibus,ac tradiatiotaibus Apostolicis Privatς vero reuelationes, non habent rombur Diuini, re infallibilis testimoni , saltem apud eos, quibus immediate factae non fuerunt. Immo si a recta fide, & doctri'