장음표시 사용
201쪽
CAPUT SECUNDUM.. ne Numero, CP pedi s Oratori permis sis.
Orsenditur animus sonorum asperitate , quippe qui dele
tabilia semper sectetur ue delectatio vero ex eorum nasciatur moderatione . Quum ergo orator allicere, ac dele stare dς, beat uditores , quibus suam persuasam vult est e sententiam;ad hunc finem vi prospicere debet periodum, & alias orationisi artes, ita etiam numerum ac sonum orationis, quandoquidem si hic concinnus fuerit, illabetur suauit is in animum ,. eumque. facilius mouebit, ac impcllet ad id, quod orator intei it. Nn merus autem , de quo loquimur, estis, qui in oratione percipi tur, qui definitus ab aliquibus, quod sit quicquid sub aurium cadit inensiuam : Sed melius dicetur, Conueniens sententi si 'nus, ex contrositione, disj ositioneque partium nascens . Eae dem namque partes, seli voces , diuersimode ad indicerii diibustae , dilienum edere solent sonum . Hic autem orationis numerus, duplex est, poeticus unus,qui a) metrus dicitur,oratorius alter, qui Σ) rhyimus. Et hunc or toriam primus, ut sertur, inuenit Trasymachus,Chalcedonius; auxit Gorgias I. continus, sed Isocrates ad persectum per i xit Dissert autem a metro, quia metrus, ubique aequaliter seruo tur, sed rhytinus miniis curatur in medio, magis in principio : sed maxime in fine membri, vel periodi, aut iententiae. Prete rea numerus poeticus semper sui similis esse debet, Oratoriuiti oportet esse dissimilem, alioquin Citharoedus. Ridetur qui semper c&rda oberrat eadem , ὲ siquidem similitudine cognitus contemptum gei eras: , ac saniadium, fidemque abrogat orationi, quasi haec lucernam oleat. Quapropter orator, ut latenrer irrepat, varijs deserentibusque, currere pedibus debet. Poetico igitur numero omissis , oratorius ex ori sotele des nisi potest tali modo: Numerus Uratorius est l mas quidam hon
202쪽
ur. neque canorus, qualis est in canticis, O mma: ibat, famissimulatus , aetate , ut tamen fentiatur, es orisionem iucumis fine concludat. Vel, est modulus quidam oratioηis,d per aris , o ac fusii pedibus , - temporibas,. quibus constat , apta ratione nascenti Hinc est, quod oratores vita dies oratione siγluta sui ouiopere vident, ne incipiant, aut desinant cum versu, vel etiam hemisericilio. Et nihilominus tales frequenter exciderunt celeberenariis historicis,ac oratoribus.. Id tamen est intelligendum di illustrioribus versuuin generibus' nam cauere omnino ab illis versibus, qui assinitatem quandam cum oratione Gluta habere
videntiar, ut sint iambici , vel sapphici, impossibile evisum
Maxilud aduersatur numerosae orationi , breuium, aut loris' runt syllabarum continuatio, quandoquidem hae pigra , dentamque illam reddit, ut est videre, quum dicis . . Aomani, muris Albam rinxere uuam ,
ani victorres , Germanis deuictu :illae vero quasi puerilium crepitaculorum reserentes s nuntior tionem euiore videntur, ut Pe t auipedis Animula leporis:
orationis ergo initium, etsi omnes recipiat pedes, elegantiores tamen , qui in eo reponuntur sunt, in primis spondaeus , constans duabus syllabis longis, ut mater: secundo, anapestus, constans tribus syllabis, nempe prioribus breuibus, ultima longa vi, populus, multitudo : tertio Dactylus , constans prina longa,& duabus breuibus , ut, populus , arbor: quarto cretiacus , constans prima Sc vltima productis , media correpta, ut, maximus: quinto nablossus, tribus productis, ut viderunt, sexto paeon primus, qui aequivalet choraeo, de pyricchio, nam contuit quattuor syllabis,priori longi, de caeteris breuibus, i compulerat, septimo dochimus, qui ae linualet anai esto . ta iambo, nam constat quinque syllabis, prima, ct penultima, breuibus , ceteris longis, de quo pede Rufinus dixit, Principium finem ae medium tibi Dochimus ornat , ut pater praestitit. A a a Ia
203쪽
z In media periodo, minus mimerum curamus, solliciti testatum csse de naus, ne sit in ea aliquid asperiim, aut hiulcumo , quod qua ratione fieri debeat in sequentibus ostendemus.Com mendatur nihiloiminus in mediis paeon, primus, constans prima
syllaba producti,& tribus sequentibus corraptis, ut, compule rat: & paeon secundus, constans secunda tantum producta, rellia quis correptis , ut, triennium: de paeon tertius, cons ans tertia longa; ceteris breuibus, ut, videatur, & paeon quartus constanseribus prioribus syllabis correptis, ultima producta, ut, redie rant . Et creticus, constans tribus syllabis, nempe inedia cor repta, extremis productis, ut, optimus, de bacchii ς illi oppositus, constans itidem tribus,media producti,extremis correptis,
In fine,vstitissinius est ditrochaeus,quem saepe antecedit cr=ticus, ut, sententia liberatus, vel, amentiam perditorum: via, mur etiam antispasto,constat ite quatuor syllabi quarum exto'mae sunt breues,mediae longae,ut fateretur, de paeone temo, eo debet praecedere, ut plurimum , breuis syllaba, ne periodus in hexametri finem desinere videatur, ut, cile videatur: & ionico maiore, aequivalente spondaeo & pyrichio, nam constat duabus prioribus longis, sequentibus vero duabus correptis, ut, cor pungimur : de epitrito quarto, quem antecedit spondaeus, vel iambus, aut chor xus,vt, ii istingendus: sub quo quarto epitrito, comprehendimus dispondaeum, ut sitit, antipasto epitritum priannim, sub dichoraeo epitritum secundum: & sub inico in iore epitritum tertium t & sub paeone tertio ionicunt minorem: siquidem differunt tantum ratione ultimae syllabae, quae etsi breuis sit, quia tamen ultimo loco profertur, duo habet tempora, ideoque longa censetur. Vtis nur etiam alijs pedibus tu or tione, sed hi sunt frequentiores.
204쪽
De compositique iunctura partiμm orationis.
Compositis, est aptus ordo partium inter se cohaerentium ;Partes autem orationis, ut nunc de illis loquimur,sunt elementa, syllabae, ac voces, quarum concinna collocatio,mirutar, quantum illi accersat splendoris. Attenditur autem in compositione,tum iunctiira,tum ordo. Contra ordinem peccatur,quunt oblimioribus humiliora subiiciuntur, quum enim oratio crescere debeat, prius humiliora dicenda sunt, & demum celsiors bus oratio terminanda, ut ex iis quae ultimo proponuntur loco, auditor discedat concepta magnifica opinione de re audita. Aduerte autem, quod in extenuationibus, ut oratio crescat, a grauioribus ad leuiora est procedendum. Sic crescit Gregoriana ratio, quum est. caelesti vitae dulcedinem, in quantum possibi
Masadmuit per Θ cognouerit, ea, qua in terrenis amauerat, liben-rer cuncta derelisquis, in eius enim comparatione vilesiunt omnia, deserit habita, congregata dispergit: inardesiit in Carlectibus animui, nil in terrenis libet, deforme conspicitur quicquid de terrenae rei placebat Decie, quia fota pretiosae margaritae claritas fulget in mente. . Ad ordinem etiam pertinet, ut id, quod est natura prius, vel communius, aut di*nius, praeponatur ei, quod es posterius, vel jecialius, aut uitiata dignum. Vnde potius dicemus , viros α. sinaino: vitam, & mortem;ortum, & occasum; lucem, ac tene- as quam e contra. Nisi aliquando uti expediat figurata loquutione, nempe r sterologia,stu ut vocant a, posterius prius,qua
id, quod est posterius ante efferimus, ut si dicamus aliquam , Lucinam pati, ac Hymenaeos, tuum tamen nuptiae partum praecedant, vel si dicamus, ad pugnam exhortando: Moriamur, &in media ruamus arma , quum tamen prius sit ruere in oppositas acies, quam hostium confbdi gladijs, de occumbere. Iunctura autem dat orationi suavitatem, Gnoritatem,ac plenitudinena, praestatque ne sic aspera vel hiulca . Vnde potius diiscendum erit: Quod precatus sum, tu. am,Quod rogaui: siquidem Quum A, & O, sint vocales grandes , E vero exilis, suauior estionus quum dicitur, QSod precatus fiam , ubi interponitur exilis; quam dicendo, Qv d rogaui, ubi continuantur. Et hic o strualida sunt singula elementa, ut cognoscamus, quod nam rum
205쪽
i 9o Oratoriarum ris iuutionum
sorum suavem, aut grandem, vel his contrarium sonuna habeat, di quo loco sit unoquoque utendum in oratione, iuxta nius clxiusque exigentiam.
A, igitur est elementum pia iὰ sonorum, ideoque in primis frequentat a quum sermo incidit de rebus horriff. .Eiusdem elementi geminatio, suauitatem habet, si corripiatur, sublimi tatem vero ii saepius producitur. Ab exen iis abstinemus, ta
in immensam crescat volumen. i .E, & I, quam breuiantur,. dulcem & exilem reddunt sonu quorum E, desunctis conuenit, ut de morientibus, yel in medio mortis periculo veriantibus: & etiam exprimendae miseriae, siue propriae, liue alienae, nec non ad ostendendam formidinem . Ive
ro accommodatur quibuscumque rebus putidis, suς uxilibus ,
conuenitque anaxime lusciatibus.
O, correptum, locum habet in rebus subitis, ac repentinis; productum vero deseruit indicandis affectibus, tunc grandem, ac sublimem reddit orationem , Huius elementi gemina tio intra eam aeniperiodum, hiulcam redditiun am,nisi se te terminet membrum, aut incisum, & aliud ab eodem incipi ς clemento . Melius tamen ab eo inchoabitur sequens periodus,
quando praced ns eo fuerit terminata .
V, magis sonorum en uitani E , vel I, sed minus quam A, &Oa eis elementam proportionatum exprimendis rebus abditi. ,
seu occultis; conuenitque luctuosis & infernalibus. Belementum est insuave, maxime quum geminatur, idesque s e, aut omittitur, ut commutatur. Huic proximum est P; ct ambo, ut etiam F, conuenientia stant exprimendis sati bus: de quando P pronunciatur cum aretatione, & compressione labiorum, eius repetitio designat vim, siue compressiotae oct violentiam, aut temporis continuitatem. Q.n ero ne tu , violentiam, sed etiam quatiationem indicat. C. Oc G moram signiscant, ac tenacitatem, quam vim habet etiam littera T, & hac vitiuur etiam ad exprimendum crepitum eorum , quae comburuntur. Eadem cst vis litterae D , quae validius sonat quam Τ- unde T. videtur D. mollitum. L. sei nivocalium suauissima vocata ab Halicarnas laeo, rebus conuenit mollioribus . M . vero exprimit murmur, praesertim quilin ei miscetur R; conuenit etiam vastis,ac insuauibus rebus. l . autem est vocalium maxime generosa, ct propterea apta ad expri-
206쪽
e primendum metum, praesertim quum res acerbae ae vehementes veniunt dicetidae a rebus emin atrocibus, inquit Fabius, ver
ba conueniunt ipso auditu aspera. Hinc huiuimodi littera conuenit iratis, ac inretitibus, & propterea dicitur littera canin ,
Et si L ipsi coniungatiae, mirificunt exprimit sonu m: si vero in eadem periodo ponatur cum S , furorem designat, quia R ra biem, S . dat exsibilationem. Ipsa etiam S, quae tam 1 figura , quam a ino, denominatur littera serpentina, conuenit per se suminibus, satibus, ac ventis, quae sibilo sonum edunt. Habet etiam silauitatem, ideoque in suallisi inarum rerum vocabulis, saporibus & ipso suavitatis nomine, usurpatur. Vnde sicut in . reliquis, ita & in hac, videndum cui aliar in coniiuigatur, quia ut in stondium, fluuiorum, flatuumque susurris, & in sericis, est esus aduertere sonum, ita & in serpentum sibilo, ac hostili exfibilatione. Vtrum autem conueniat eam leni geminare liti
ram, vel syllabam, id quod vitio dant Critici, licimus id temere non esse ficiendum oratori, poetam tamen non dedecere , ideoque a celebrioribus frequentatiun . N quia intus cohibere ceruiti ix sonum vocalis additae,conuenire videtur explicandis rebus obscviis,& intus latcntibus: quae eadem est ratio aliarum liquidarum, V vero consonans, quod senare dicitiu sertiusquam R, infirmius quam F, cerasset. ir ele- .imentum accommodatum exprimendis sonis, nec omnino obseuris,nec occultis. di vastum habet sonum,& asperum, ideoque rebus insuavibus, ac duris conuenit.Z vero existimatur suauius, q. apropter usurpatur etiam ita delicias Non ergo dedecet, data occasione, eamdem frequentare se, labam, immo re vocem, nedum idem elementum , qtiunia Magni Gregorius id in usu habuerit,dicendo. ypere repelli, Mortem tempora, Viruit in carne, aruit in puluere alias saepe tant quam alii Patres, ct oratores tam stari, quam prophani;
Nostrate od Ethnici. vide poetis taceam, syllabas dictioii quel re licarunt nec est de sacris putandum quod id affectauerint,
i sed tantum, quod incrdentes non curauerint cultare. Contra quam faciant nonnulli nostri aeui Arist rchi ac censores; ut mium superstitiose omnem damnautas i 1llabae repetitionem-
207쪽
Non negauerint tamen, desectum incurrere eos, qui sine causa: vel necessitate, saepius easdem voces ac syllabas addes auerint,in eadem, vel proxiinis periodis: nec eos excusauerim per plaurus populares,nain esto populus aliter nunc, ac 'lim de hac re nidocet, quia libenter nunc tales recipit repetitiones, quas olim exsibilabat, non tamen propterea illepidus iste lepor est oectandus; nam eo oblectatus auditor, dum semper nouum aliquid expectat huiusmodi,minus ad principalem causam attendit. Vt itaque huiusmodi repetitiones sponte oblatae, non sunt superstitiose rei,ciendae , ita nec assectandae , aut studi 'd accersendae; tenendus est, in liis maxime, modus, qui in alio quouis nego tio est necessarius. Ad calcem huius capitis, ac libri deuenimus . ynum tamen
superest adhuc obseruandum , ad itincturam pertinens , min, rum, ne voces monosti labas addensemus , alioquin oratio ex eis coalescens, concita euadet, minuta, & nonnihil hiulcata
Nec est admodum maior de disty llabis ratio. Quales enim sunt
voces , talem reddunt orationem, minutae minutam, protensae nimis tumidam : protensas autem appello , quae excurrunt usiaque ad quatuor, yel quinque syllabas, ut, quae dicebantur se ' quipedalia verba. Tales inquam voces,si rarius interponantur, maiestatem , grauitatemque orationi communicant: si vero addensentur, insationem tribuunt, ac tumorem,maxime si syllabis constent longis, ut est vox Constantinopolitanus , sola
retrametrum exhibens, cuius tertius tantus pes est choraeus , spondaei caeteri. Decet ergo, longiora vocabula, breuioribus intermiscere, nullatenus vero continuare . Miruna enim, quan tum natura varietate gaudeat, ac nouitate: adeoque voces eius
dein quantitatis ac soni, seu sint illae longae, seu breues, si continuentur, omnino auersatur. Immo quamuis cX treme horreat has extremas, medias, quae nec longae dicuntur, nec breues , ut
trisyllabae,si nimis addensentur, absque eo quod ijs,admisceari tur dii lyllabae, aut monosyllabae, vel tetrasyllabae, aut etiam v ces penta, & heptasyllabae, non adi dum recipit. Itaque con filium est, in sis temperare, re variare victim cum alia, ut vitetur
fastidium, quod etiam, in dulcium frequenti usi, excitatur. Et haec de Dispositione . ORA'
208쪽
REs oratorii ossicii partes esse dicebs
mus, inuenire scilicet, aptar disponere, ac conuenienter exorirare De duobus primis iam actum, exornationem hoc libro dabimus; primo enim videndum fuit, quid diceremus, secundo , quo ordine , tertio videndum superest quiabus verbis. In hoc vero tractam comsideranda maxime est eloquiitio,quam tanti fecit antiquitas , ut, Halicarnasi sense teste, Isocrates , ut minimum , cuilibet Pancgyrico decennium impenderit: Plato vero, ad octogesimum usque annum, stas no destitit erit pectere, ac calamistrare Dialogos. Et quidem merito , quum tota naec facultas ab eloquutionς , eloquentia sit appellata, quantumuis eloquentia,non eloquutionem dumtaxat, sed alias etiam partes importet, quasi illa sit principalior, irae vero forent, accesseriae. Definitur vero, quod sit idoneorum verborum , ac sententiarum, ad res inuentas accommodatio. Et diuiditur in communem , ac propriam : Illa est', cuius doctrina ad certam determinatamque aliquam materiam non arctatur:
209쪽
isi oratoriarum Institutioncim
alia , cuius materia determinati alicuius generis est, di philoso phici, historici, oratoris &c. In e praeter constructionenti de qua libro praecedenti, elegantiam speciare debemus, ac dignitatem, iuniina,ac csaracteres,de quibus nunc agendum hoc libro,quem, ultimo obsignabimus oratoris munere , nempe pronunciatione .
Comprehendimus hoc nomule, tum verborum Delectum, ac proprietatem , tum sentenuatima ex ipsis coalescentium , rerspicuitatem, breuiter tamen , quiae exacta harum rerum con sideratio, Grammatici Potius est, quam oratoris Ideo sit.
I Atinitas, & idem est de Graecanitate importat puritaten
illius linguae : quam assequemur per obseruantiana Gram-.Maticalium praeceptorum , re consuetudinis optimorum scriptorum; Non enim est aliud I atinitas, quam obseruatio, seu imi 'tatio incorrupte loquensium secundum Latinam linguam .. Pura autem erit loquutio, si curatierimus , ut nostra verba sint cognita illis e veteribus, qui probo sunt usi, castoque sermone. Hinta Latina putamus. est e verba, nedum quae Romae nata fuere, verum etiam , quae aliunde ascit Latinitate a probatis scriptoribus d nata fuere, ut gazae,& mapalia, quorum illud Persicum, hoc Arabicum quia per Virgilium,Salustium, alios, merue ut pN regrinitatem exuere, Aliqua tamen, & si ab antiquis Romanis vivi pata, dedecerent scriptorem huius seculi, ut, poterium , de Prothymi Plauti, nempe potum , & alia, quae licet e Griecta ascita, posterioris tamen aeui scriptores , ea amandarunt.
d si in eiushiodi necessarius est delectus, potiori iure hic bibendus erit in iis seligendis , quae, collapsia iam, ex BarbarO
210쪽
rum colluvie Rc mana lingua, introducta fuere. Neque hinc tomen inferas , ahstineudum quoque fore uniuersim ab hs vocobus , qiue propriae videntur alicuius facultatis, siue scientiae, ve
pluribus a neologicis , seu philosephicis dicitur, siquidem
vanum i bret,philosophiciuia sermonem ad lancein fori, vel R mani reuocare Comiti . Inimo nec probamus superstitio sani, quorumdam diligentiam, qui, quo nitori, ac Latini sermonis studeant puritati , sacrae scripturae idi ismos, & probatorum
Patrum voces, excludunt, qui pro Synagoga, Collegium , pro Ecclesia, Rempublicam, pro fide,con fidentiam,pro Angelo, e-nium pro bulliuio, lotionem, substituunt, G pro, Verbivn caro sactum est, dicere malunt, Δermo corporatus fuit. Verum Iesusmodi i) vocum nouitas, redditur merito suspe ra, minus queridei sapit sinceritatem, quum sententiae, propria Venere, de quasi natiuo cuiusque linguae foueantur decore, sus, ineanturque certis idiotismi hilaris, qtias si in alias, veluti co- a'nias deducas ,gratiam pristidae commendationis amittent . Istuc Augiistinus docet, verbum, quod usi obscurum sit, vel am buom, non post esse Latinum, potius proferendum esse more vulgi, quo dicentem, auditoris sequatur intelligentra, quam ut fertur apud doctos, sed ab auditoribus η- sercipitur, unde potius dicendum
ςsse ossum, quamos , bi auditorum aures non assueveruntdi-s rn e inter os 'ssis, R osoris , quandoquidem loquendi nul- omnino est causa, siauditores, quod loquimur , non intellia gant. M tanam alibod verbum pure Latinum , siue Graecum α' incognitum, & obscurum, dicere elimus, quia forte in ter auditores su et qui illud intelligunt, vel quia maiorem habet ςmphassim, a demulei is vulgatam expositionem, x apud a lauriam, vel Celituis est, i ' i ophiam me vocavi Gr , vossapientiam. . histo etiam verba sint pusu Latina, iubilominu on exi in iis est opus delectu, quandoquidem Latinorum Wrborum, ,