장음표시 사용
221쪽
αois oratoriaram In stitutionuta.
ret, dicebatur et celer sis. At vero s) proportio fuerit, si clypeum, Martis appelles phialam: vel phialam , Iiberi Clypeum : aut si nauis gubernatorem, nauis dicas aurigam , de econtra, rhedae,vel currus aurigam , appelles gubernatorem: In
his bina binis respondent, & propterea in eis est proportis, stricte s) proportionis sumpto vocabulo , ut proportionalitatem tautum comprehendit; alioquin falsum in logicis diximus, ubi
duos 8 proportionis fecimus modos, quorum unum propo tionem appellauimiis, quum unum uni consertur; alterum,pr portionalitatem , quum bina binis conseruntur.
Diuiditur insuper metaphora, quod alia sit utrimque i 3 ιζ μ 'ilis, alia cro me mutabilis Vtrimque ci 3 commutab iis est, inter campum, & aequor, nam, illuum hippodromua dicatur i campus a sexu, qualis est in circis post metam, ideo ubicumque seret soli planicies, sectendis equis idonea, campum esse dicebant: at maris non turbati a ventic, planicies, ab aequitate aequor dicitur, quemadmodum etiam aqua, unde albqui aquam ab aequore, ali) ε contra, aequor ab aqua derivant, quia aqua proprie est, quum aequa; si namque tempestatibus quasςtur, unda potius dicetur, quam aqua . Commutantur e so haec, campi, & aequoris nomina, ut quum Virgilius dixit Prius ignotum ferro, qua scindimus aequor: sic In campos falis aere ruebant. Cicero quoque ait Bahi isti si camporum parentium aequoribus habitare : Et Sidonius, agrorum α'uor nominauit. rvi Commutabilis etiam est quum uores ponimus pro stellis,& d contia stellas pro floribus: quia, quod in
Coelo lunt stellae, sunt in terra fores: Coelum etiam appellatur pratum floridum, aut etiam stellatum: & e contra, terra diciatur Ceelunt soridum. Reciproca etiam est translatio in nominibus alti, & profundi; unde dicimus, Coelum profundum, ac altum mare: sed stequentior in cane, & custode, quomodo M- , ianitorem prius ostiarium, mox canem, libro I. de Iri appellauit, canem, inquam , catenarium , quia olim, ut canes. ostiarii custodes, in catenis erant. is commutabilis vero est in inferiori parte montis, quam pedem appellare possumus , translatione ab animali ducta; sed non e contra, animalis pedem, radicem nominare valemus . similiter aequoris nomen , . Coelo attributum inuenitur, non tamen coeli nomen aequori;
Cuius disparilitatis ratio, ea esse potest, quia aequor ab aequi,
222쪽
Lib. III. Tract. II. Cap. I. to
care seu aequali planitie, in qua nihil emineret, dieiuna fuit, te
i per e cellentiam mari attributum : ideoque transferri potuit ad Ccelum , in quo similis foret planicies: at Coelum dicitur a colando, quod mari, ob transparentiain, minimὰ conuenit . Metaphorarum etiam , aliae ducuntur a meliori ad exornandum,aliae i deteriori ad vituperandum. Prioris generis erit apud Aristotelem hic, nam licet tam an precor, quam i8ὶ mendico peto, sit precari, men quia in precor est honestius,si dicas cis mendicantem precari, ab honestiori duces vocabulum: e contrita, vero si dicas is) precantem mendicare, vituperabis. Similiter in sacris Idae, seu Cybeles, ct Berecynthiae, honestius munus erat eorum, qui faces, aut lampades gestabant, de dicebantur cis da chi: illaudatius vero erat eorum munus, qui maguae matris nomine aeruscantes,dicebantur eta metaryrta: Si quis ergo me gyriam appellaret cra Oduchum, laudem illi daret, contra si car dadu m, nempe taederiserum, diceret feta meturum , aeruscatorem videsicet, iam vituperarer A quibuscumque rebus metaphorae duci possunt: Gentilitas in primis eas ducebat a Diis; ita, quod delicatum foret, dicebant, esse ca3 Iouis cerebrum , & scarum et Iovis lac appellabant . Ostres etiam quoddam genus, et s) Veneris aurem appella bant,&planos pisces,dicebant esse ab sandalia immortalium,Nereiadum scilicet . A C estibus es m ducuntur, si alicui, obi eclaram dicendi cimiam, Caeleste tribuas os, vel si eum dicas
tonare,aut fulgurare, cui de Pericla,hac de causa dicebatur. Abes entis etiam ducuntur, nam dicimus consilii, vel ingenii guttam, &, undam salutantum,quae sunt ductae ab aqua; Ab aere vero ducitur, vita serena, vel tranquilla. Ab igne, inceudium annonae, vel annonam excandefacere, quia, ut nihil vehementius igne, ita nil plebi, grauius annonae caritate: sic etiam est illud, tempestas famis, re pellis exusta a fame; Ab aliud elementum ducitur metaphora, quum dicitur , ignis irriguus , Vei fluuius igneus. A metheoris etiam duci potest , ut, quum mpro copia, dicimus, nubem, imbrem, nimbum, aut graminen paut, quum nominamus a7ὶ homis nubeculam: sic audacem ali
quem bellatorem, belli a Miamus fulinen -
Ducuntur etiam metaphorae a mixtis inanimis ut, quum durrino aliquem hominem, appellamus adamanta, vel stupidum
223쪽
quos rei Umiratio obstii fecit, & attonitos reddidit; ex quo
orta est fabula de capite Gorgus. Nec minus ducunturtis, ex quibus est s) flos ignis, o storentia lumina flammis, &, do legis ex forenti is ordimbus ipsa lumina: Excerpta etiam ex ali quo authore, i in dicuntur. Ab eisdem diicitur naetapho, ra, quum dicimus aliqua 3 ) furuera acerba, aut i matura fuisse . Ab animati, vero ducitur, ut, quum caput caenae dicimus,proprimo foculo quod apponitur: vel quum id, quod laudamus, seu diligimus, appellamus ocellum : aut quum uuuio seu mari, caput, pedes, aut brachia tribuimus: aut, quum naui dicimuς inesse vulnus, quando habes rimas, quibus intrat mare Bellico.
etiam quasdam machinas, corvos ppellativis, & alias dicimio.
arietes. Dicimus etiam catenas, nesi, aut catellos: &hom nem ferum, appellamus tigrident: magnanimum, leonem, vor cena lupum , mansuetiun agnum, Sensibus, ac voluptatibus cor, .
poris h. iiiiii suem effraenem in amore alienarum mulierum, equum dicimus in eas hinnientem . Vnde ortae Orphei, A. Amphionis fabulae Sic fortasse Stratoniciis quidam citharista, non tam artis seritia, quam corporis mole commendabilis,de seip se dicebat: 36 Nullus magnus piscis malus: Sic raptu assuetus. vivere , vultur dicitur, di haereditatibus inhians, coruus, & ma Q. Iedicus ibis auis, libidinosus, λ versutus, perdix : nam utraque haec est in perdice proprietas: is vero qui , quum domi uxorei habeat, alias colit imitterea, merito ductus est cuculus, nam: haec. auis, oua in alieno parit nidola ius pulli ab alus educantunati bus . Notum quod meretrix dicatur lupa, unde lupanar,& ma Iedicus canis k unde Zoilus didius fuit 37 cam, rhetoriculia Nae insuper dictae sunt pro velis, seu remis, & volare dicimus prodi. velociter ire ex quo fabulae de Icaro, Perseo,Daedalo, & siniti Similiter irresonabitum voces homini tribuimus, velatrare, bo re, tremere, betare, ululare,5 Ab homine vero ducitur metaphora, quum mors, mortu Om sacerdos, quia sacerdotis instar,i ita homines of
serat, ac mactet . Ab artificialibus, quomodo aliquem sta tis ingenii, di ad res omnesaex tempore perficiendas parati, dici mus eum ingenium habere in numera metaphora xx pecunij- ducta. Et qui varijs exercitus fuerit casibus, fortu appellanius Silam . Is, qui in omni disciplinarum genere ruerit eriri .eaeus, bibliothec a viva dici pote , vel ambulaus musaeumo . yromytus.
224쪽
tu plus in expromundis sacrae scripturae testimoniis , testimenti arca , di s est, quo nomine appellatus est D. Antoni
Patauinus. Aliquando est transsatio, ex sinulitudine tantum vocum , vela hoc Graeco o Ne pincertis vinum essu ito in terram, ne me itatum : quo ad Heroum nomina 'i) vinum o lurtim, alluditur. Latine allusio est in voce, Inuocati, qua significatur, tum is, qui non vocatus adest, maximd prandio vel coenae: tum etiam is,cuius nomen, felicis ominis gratii, in talorum tructibus inuoca batur. Hinc apud Plautum iocabatur Parasitus . .
uia inuocatus soleo esse in conuiuio . Sed ut naec in scaena,ad rinim captandum conuenientia sunt,ita
graues dedecent orationes. Q md de idem Plautus ibidem sub dididi, dicens ;ς scio absaries an tam hoc, derisores dicere.
Illae autem optimae iudicantur translationes,quae t rebus ducuilatur in actu existentibus, nimirum, quae, etsi sint inanimes, aliquid tamen agentes, & in motu repraesentantur, quo, quasi se msu praeditae videantur. Hinc multae vitiosae censentur meraphorae, quales in primis sunt, quae trahuntur a re dissimili,cuiusvi
prie dicatur de corporibus, ut de plantis,aut aedifici)s,nimis di re transfertur ad animos. Dure quoque Plautus dixit lippire , dentes famelicos, etiam si humor dentes oblidens, oculorium quodammodo lippitudinem imitetur. Dure rostrum dicitur profluuii: de , Ciceronis iudicio, dure dicimus Coeli fornicem, quum sornix circulum non absoluat, ut iacit Coellini. Duram xtiam eam metaphoram putat Quintilianus, qua ponimus capitis nives. pro canitie: immo putat capitis niues este potius iul lirantibus porrigine, e quorum capitibus , quum pectuntur, susur instar nitiis cadere salet. Molliri tamen potest translationis durities, primo adiectione epitheti,ut quum arcus filii appellatus lira neruis caretis:
arcus enim tensus, itaut cornua pene coeant, lyrae imaginem praeseri, cuius duo manubria, cornuum instar, vara sint,& ca-mura, idest in lexa,& curua, ct propterea dicta sunt q33 cornua, vel .m brachia:itaq; arcus vi dure diceretur lyra,ita secure appes rari potest, bra chordarum expers. Dure etiam tonitruum, i l .d diccrctur
225쪽
liceretur tuba, sed secure, Coeli, vel, Iouis tuba . Hoc eodenis laremedio, vestium tinctura, appellata est venenum Aisyrium. S cundo molliti latur per mutationem metaphorae in breuem im ginem : dico breuem, nam si sit longa,dicetur c Hatio PQetica. Et qu*uiuis Aristoteles videatur improbare imagines in or tione soluta, id tame' intelligenuuin est de longiolious , alioquin ijs abundant Baiilius, Chrysostomus, ct pasilin Christi me
eloquentiae choriphaei. Nec tantum 47 magine, victaphorae molliinus audaciam , sed etiam comparatio'c- Et quum ni taphora oblcurior videbitur, et is obscuritati medebimur. , lectione declarationis , qua euadet verecunda. autei' diu gens habenda cura horum ΑΥ remediorum, ne eorum neglectu litigida evadat oratio, quemadmodum propterea quod Deli Gthenes, duris uteretur metaphoris , ab Aschine dictus est cffun- idere qM non verba, sed portenta: sed in grandi dicendi hara
tere, ob eius dissicultatem, ignos caula est ista translationum durities. A lterum metaphorae vitium est, si de longe trahatur si militu- ido . Hinc Tullius mauult dicere , patrimonis scopulum, quarii lSyrtiin, & bonorum voraginem, quam Charybuim : Cuius ratio in mundo cst, qLia videlicet, genera, de species notior essent quam indiuidua : scopulos cercu & voragines, multi vidΡrunt ; Syrtim vero, & Charibdim admodum pauci. Mentis
autem oculi, facilius ad visa, quam ad audita feruntur, nam. iSegnius irritant animos demissa pi r aures,
ηam quae Iunt oculii subiecta fidelibus Hinc a longa ducita est nactaphora , quum Plautus ulmearum irgarum gleges duos , dixit, pro duobus. fascibus: Similit a longe ducta videtiit, si scelerum dicas populum, pro iiiiiiiiii dine, nam quamuis de auibus , piscibiis , apibus, sit dictum aereum, aquaticuna, vel melliscum populum , audacius taliten. populi nomen transfertur ad inanima, vel animatorum adiu . Longe etiam petita iudicatur metaphora, qu quum quis la philosophicis, vel facris studiis, ad ludi subjxo duabitur,
dictus est isticatiae desultorie vacare, anslatio Nilum mui . desultorus, a quorum uno, eques , subiti, in alium desilit
Tertium vitium est,quum ad illustrandas res humilio S in taphorana sumimus a rebus nimis magnis, ut si coimnesia quis. dicamus tempestatem : tempestas cnim multo amplior res cst , .
226쪽
IA. III. Triai. II. Cap. r. et II
quam exigat commes latio. Cui opponitur vitium a QOitili no so) tapin sis dictum , quum videlicet metaphora ducitur
rebus humilioribus, ut si dicamus tempestiuis commessationem: cuius ratio , iuxta Demetrium , esse potest, quia translatio est instituta ad hoc, ut orationi magnitudinem adferat, voluintatem: quae vero ducitus a rebus exilibus, leprimit potius qu extollat id , pro quo substituitur, ideo vitiosa censetur. rtum metaphorae vitium est, quod ducatur a re sordida , seu laeda, ut quum quis Remp. casDatain fuisse Camilii morte
dixit, vel quum Glaucia appellatus fuit Curiae stercus. Talis in de illa
Iu ppiter Pyhora canantiae conspuit Alpes . Eodem vitio a Hieronymo notatus fuit Rufinus , qui , quum dixisset: tibi videtur Habes ne ultra aliquid, quo 'eruos tu
Dquacitaris intendas Excepit ille: Et indignaris si putidd te loquia et cm , quum comatarum turpitudines, amatorumque ludicra , Ecclesiasticiu scripor Quinas.
Quintuni vitium est , transationum addensatio , siquidem ,, ut Porcius Latro dicebat. Summa est demeatia , detorquere orati . nem, cuirectam esse licet. Cuius ratio est, quia si metaphoraesierint fietquentes, obscurant potius orationena, quam illus' trent, ideoque non voluptatem, sed taedium adserunt; non minus ac Citiei bonum ostendet, si aduenas plures, quam Cives in sita conspiciat Vrbe . Et propterea tunc tantum translatis Huiadum, quum vel deest vox propria, vel translata est decet
rior, qui significantior , aut quum nolumus a quopianis intellia gi; quomodo Persius translatis utitur, etiam audacioribus, tunc aliquando propris, quando transata erant magis in usu vulgi. Accidit enim ut consiletudo, de communis loquendi usias, plenus sit metaphoris, de figuratis loquutionibus, ut qui proprie velit loqui, mimis intelligatur, re propterea tunc, Ciqui vult intelligi, conuenit uti metaphoris , aut aliis tropis,citra obscuritatem, sicut quum dicimus, Hominum calamitatem, stragem aut cladem, ligurata quidςm, sed tamen , propter usuri ,αὶ ω loquimur nam calamitas proprie dicit u de cala mis stratis, grandine quassatis : strages alucin est ar borum caesar in , siue stratarum i clades, vero , quum sit i cladui, nempe ramiis, proprie dicitur de ramis arborum tempestat . Fugiendae sint etiam oratori metaphorae solis roς- Dd a ris
227쪽
iis concessae, ut pro nauigare, aequitare per undas; aut aues a'rellare bonos cicadas, malos metas , esto poetae tam Graeci quam Latini, seipsos appellent r)aues Diumas, de sua carinina dicant, ῖ carmina alata musarum Sed ista oratorem sede
Vitiosi ab aliquibus iudicatur metaphora desultoria, qtium scilicet oratio non persistit in eadem, sed de una desilit in alianuvi si dicas, fructum haurire, pro capere. Vnde laudatur Aia eustinus, quod dixerit: Maledictus qui flarem Daiauentutis diabolo offert , senectutis vero faecem Deo reservat. Nam vini flos . pro praestanti, & odorato ponitur, sex vero pro ultimo , de ita
in eadem persistit. Inueniuntur tamen apud probatos authores, commutatae , &coniunctae plures metaphorae, ut non ausim damnare talem commutationem , ut, sime palmum opus formistare, siue linteo, impetum praeterire trabis nataretis, Vbi volare . est auium , ire terrestritim , natare aquatilium. Sic etiam5 -.mo adeo ferus est, qui non mitesce e possit, si mota culturae patientem accinniet aurem: ubi ferus proprie dicitur de bestijs , mitescere de finitibus, cultura de agris &c.
Causae , quar inuentae fuerint metaphorae, sentcaedem, quae testium , nempe necelsitas, dc decor, siue ornatus. Vt enim vestes primo usurpatae fuerunt ad munimen corporis aduersus aeris iniurias k deinde adhibitae etiam ad ornatum , & luxum;
sic metaphoras primo genuitiae sit rus, demum celebrauit dolectatio. Necessitatis niti,diuortium in uxore pes in naui,gem mare iii vite; durities, asperitas in homine; Non enim putandum est , ciuic tantum esse:necessitatem , quando non suppetu. vox propria, sed etiam quando, etsi adsit propria, translata tamen est significantior, ut I adunt Vrbem somno vitisque sepultam, isgnificantius dicitur , quam oppressam . Idem est, quum dicimus Incensiim ira , inflammatum cupiditatevapsum errore deci innatus vero gratia est,quum s visos ponitor pro ornamem, unde flos olei, dictum est , pro eo , qti est decus palaeshae. Ad ornatum etiam resertur, quum id , quod semel di m estpr pti si iterum dici debeat, effertur figurate , quia varietas e monem ornat. Sic ad ornatum reseruntur, illiae pudoris gratia immutantur ; nam quod turpe, id inornatum censetur: Sunt autem quaedam res, quae pro diuerso considerationis modo, vel
228쪽
i pes sunt , vel b nesta: qWae, si ex e* exprimvtur, qui
sunt honestae , honestae pittantur voces ; sim ex ea qua iunt tu pes, vocabula turpia erunt. Exemplum habeo s ex si cerone I liberis namque operam dare- hanesid dicituis, eius verὸ opera nomen, patres dicere non auderent similiter mulus nascinir ex asino, 'am mali inerte , ac onerifero, equa , generois: hinc qui missum paruita re vellet, ipsim asini vocaret irogeniem: at qui ho norifice de eό loqui vellet , eum e liramni soboleni appellaret. Hinc Simonides, ut est apud Aristotelem hic,mulos vituperauri ait, eos esse 33 Semiosos: eos lem vero laudaturus , illos tali Dacto alloquitur : s salvete volucrium equarum filii tin es hic , mur magis delectenetur translatis, etiam si adlatvox propria. Prima ratio est, quia ingenii est transilire an pedes posita, de aliud aliunde petiim substituere. Altera, quia delectat eum qui audit, alio cogitatione duci, nec tamen abe rare o Tertia , quia motaphora xeni s sui., imaximo ocul , Di sensus ac mu', si ijsit, , ber terea me hora ei os perspicua, quam quod proprie. citcrtu - i
229쪽
MED nimia r a multis et hypalli appellanur. .Verum D metonitati nometi est peruulgatius: significat quidem
pallage subnvitation eui, r tonimia vero per excellentia ad verbum traiis nomen, ut o antonomia pronomen , & 6 mito MMusia transnominatio, & 7 antonomasias ronoimnario. Hipc uitilia us metonimiam desinit, quod sit nominis Pro nomine positi. Vertim hanc definiti onem recbiant Arcades 9 3Iubdiuortinosa item, qui scimus etiam metaphoram, ac se nec 'dochem p rix ponere io' p utiqe, dicimi in metMlim im minutare ea rerum nomina , quε naturali quodam vinculo sunt coniumsta, ita tame vi vitum ad alterius ei sentiam nousertineata Et quum latrum mutum iesummis ' spes entiς' ς in dumq*-st, i causa, terna , . S etabu4 , alia secun dum quod eli, ut nibiecium , di a iunesum , hi quatilior eruist. prini arij . ni si io)- ubi cere velismenust ita, illosquattuor, sorent alij ,' i'. modi ipsius antecedentis scilicet, & consequentis, sed de iistis infra. i Ad N MN totonsa , reserviat nonnulli eani , qua mate--ria uiti sinuata eriato , ut pi abie' ponitur pro nauc ex abiete convolsitI: limum pro claui , elig o lacta, pellis pro tentorio di i ima pro ungi to palmeε .immo quando plurium x una ea lena est materies , variari votςst acceptio eius' dem vocabuli, ut cornu pro laterna coinea apud Plautum , SPro
230쪽
arcu apud Virgilium :.sic.Κrrum pro gladio, & v ac re, au- .nu pro corona phiala iavcrum, ut istis etficaciter concluditur materiam poni pro materiato, ita non probatur dari inetouiuitam materio: exem'pla enituista, similia , pertinent ad io fen lichen partis euentialis. Nam certum apud philosophos est, materiam esse patientesientialem physicam materiati; unde si est io iisneta che quando pars essentialis ponitur pro toto, quare non quum materia ponitur pro anateriato - apropterad metonimiam , 'causas extrinsecas tantuin reserimus, quae sunt essiciens A, finis: finis erit, si custodiam dicamus pro custodibus . Nec minus in via est dicere; faxo, ut exemplum omnibus fias, pro, dignis in te modis animaduertam, quo alii ex te exemplum capiant. . Metontimia vero causae essicientis, vel ponit primam, & pri capalem pro causato, vel secundariam, & iustrumentalem. Sei cundum principalem dicimus ris aciem pro Israelitis: Iudan pro eius Tribit: Nissem pro libris ipsius: Liuium pro eius hist ita: Lucinam pro partu; Minertiam pro latili tot Cererem protritico: Neptunum pro aqua : Bacchum pro vino : Martem pro
bello .. Has tamen. voces, aliqui, cum Quintiliano, Putant,oratori non conuenire. Certe, extra scenam, nimiae forci licentiae,
quis pro gustare panem & vinum dicereis alutare Cererem, e Liberiam; alioquin minime damnarem . i, Secundum causam vero instrumentalem, linguam dicimus Graecam , vel Romanam, pro sermone. Ponitur etiam lingua pro obtrectatione, quum dicamus, vitemus linguas: & Pro et quentia, quomodo Paulus ait Si linguis hominum loquar o Ange-Dram . Sic etiam manus ponitur pro opere, iuxta illita: si illiu Mus sum manam meam ore meo, idest si mihi complacui ire operihus meis. Ad eanidem quoque g metoninium pertineta. qinu in aliquis ascebis, vel qualitas, ponitur pro suo effectu: ut leuitas multitudinis, pro tumultu, quem multitudinis leuitas conciuit ..unde Principi a munus esse dicitur, resistere leuitati multitii lignis, idest tumulaui. Ita dictum est,Iram Domini portabet, hoc est, paenam , quae ab ira proficiscituri: Sic ramma , quae peccauerit, feret. s. ni iniquitarem: Mespaenam iniquitate pri meritam . Sic. us*ercenari' -,non pernoctabit tecum, idest non retinebis noctu . me cedent opere promeritam. Sic de Sacer'otibus dictum est Pe sua populi mei tomedent , hoc est hostias pro peccatis oblatas . Et