장음표시 사용
301쪽
git , significat. Et apud Senecam fletiam cum detricii , ieminimum decet libere cui nimium licet. Et apud Ciceronem libro. T. epistolarum ad Atticum Io. Confisi autem ν se pareo animo , prauo, facie magis, quam Dreths ridi tus. Et haec siJ paranotram, quae fit litterarum traiecctione , appellatur etiam ii lmatismus, vel si si metathesis, Matirpylisperthesis. 'Fit etiam s Jρaranomasia immutatione, viqirum Antiochum cognomento saOJ Epiphanem, nempe illustrem,appellabant satie manemr hoc est, furiosum : aut , quum iretJ Democritum : dicebant fr3J Urocritum: quassi nugarum venditore.Sic Cato Fulvium Nobiliorem, appellabat XIobiliorem. Sic Claudius Tiberius Nero, quia merum cauda mixtum affatim bibebat. dictus fuit Caldius Biberius Mero. Sic Iulianus Apostata , quod Christia inorum templa euerteret, Gentilium restitueret, dictus est Id lianus. Et hae vocum mutationes dicuntur et ) fcommata par gram a, vel et par epimena. Est etiam liuiusmodi sthema in, cuius multa adserre possem exempla, quin passini sunt obuia,illud tantum sussiciat, quod quum Deus Ac caronitaruin , ab Accxmultis repellaretur quasidi res, Deus immolationum, seu victimarum , ab Hebraeis dicebatur me ne b nempe Deus musca. . . Sunt pud auctores huius schematis exempla, ut apud. Herodotu sti athematassisl mathemata, idest quae nocent,d i 7J tamias , nempe promicondus, diloniator, aut oeconomus,appellatus fuit sagi lamias,quia sicut lamiae, seu striges sanguinem lagunt, sic ille pecuniam. . Plautus ait: et ita optigum docta dicta, quamuis facundὸ ιο-qui. Et iterum furno, quam mersis foro ,
.in adest, Obrutos aere alieno, quandoquidem trape=itae in taro rent: Et alibi Noccine est amare ἐ arare mauetim quam se ama '
Artemidorus amat, Calliodorus arat. iSic Alisonius: s Cui sem must 'melle multo mens madens .
i iiis Drusus di ebat: si se ad largitionem ulli reliquisse, nisi
si q'is aut Caeli in diuidere vellet, aut coenum . Cicero pro Roscio Amoetari' Tirret etiam nos, ac minatur tribus pradque, hoc est, prae-inios ν
302쪽
En quar magistere uu ex oratore ara r factus 2. . Ita e plebiscitum, quo ουν uus magis cum m. qi η tu , p/n ans 'Aο, abrogoque . Sic Martiali ,:A . N. dum i-dit aper, ta re nouis aper .
dς Geta iratre suo, a se occiso, queat A stroloeti Diuia
nempe Imperatorem futurum, praedixarant, inquit , o mu, dummodo non sit vivus. .
Ort salo, since a fose, statu edira Certi, A a genitri , hic habito alma Vetrus oma vi placeam a missu , vitae uidem. Sive legar qua dabo inue tegat. Orosius G r imperat, fides impetrat. r; Paronomasia etiam speciein f, i ς illud Ir parison,quoi in usurpaxur verbum, variatum praepositionibus,aut syllabis appontis, seu demptis, *ut mutata significatione , vel ouani Tullius ad familiares libro a. epistola 9. Tu veta , ut me , O W-les , est D melles, o obliquare, e ' colloquare vetim, Et pro Roscio Amoerino T. Roscius non paullum nescioquid in rem suam conuertit., sed hanc funditus euertit bonis . Sic dictum est dulae inem ad auium ducere , ubi quantitas tantum mut i tur ; Vnde Virgilius r. Georgicorum
. . Asi tum resonarit auibus viro ita ea oris.
Sic Plautus.' . dedit mihim ηumma Cicero ad Atticum di Fuerunt Iudices , quos Lmes magis, quam D ma commouerit. Sic rancini Iacan m es amari , si curetur ne id
3 i) omlocarat ton dicitur, quum voces similiter desinunt, quod labema vocatur mami reti largio, veli 33J Gorgia prop- r Gorgiam Leontinum, qui ipsum frequentauit, st J - balin & f36J ponsa, quorum nouitate, tantopere cele 'bantur eius orationibus auditores, ut dies , quibus ille orationem aliquam habiturus esset, A J festi haberentur , ω orationes dacerentur s s 8J lampades, ipsique aurea , seu deauratas u tua, Delphis constituta fuerit. s39Jom cariem eruo species itur , IJOJ -mptoton & sqi l luiturn on hoc est i ol uiter ω-
303쪽
dens, α ί 13 similiter desinens: quas quidam, dicunt esse idem schema, eo quod in dictione idem iit i rJ piosis , nempe casiis, S sq, J teleuti, hoc est, exitus; Sed pocen ene laena catus , cum dissitatui terininatione , ut , Pollet auitiori te, circumdati oriabus , abundat amicis. Et potest elle similis exitus , an distinuit --bus casibus,ut non eguisti calcare,ex quo cepisti virtutem am re : unde in primo urit tantum tDJ omoptoton , in secundo vero dumtaxat sqi I omis eleuton . inaitiis vero fuerint udem casus cum considii etiam est tu,tunc erit simul L J militaton,&iqiJomioteleutis imus est in illa Iaberii Non mani indis. , non annosa, non bilosa. . Et in illo Ennii apud ullium in Tuscitanis Haec omnia vidi inflammari,
Priami vi vitam euirari, Iouis aram sanguine in mari.
Hoc schei te maximς gaudet Augustinus illius enim est hoc
exemplum. Tot conuicta miraculis, persisterit impietas: tot vexa ta soppliciis , non cedebat tormitas , agnoscatur ergo operata Diuini ras . Lt alia innumera sunt Vud ipsum . ut apud Ambrosium .& alios ex nostratibus. Quainuis autem, quando concurrit utrunaque schema, vulgo appelletur i militer desinens j melius tamen nomine generis dicetur 3 1 Omio resecton, quo Vtrumque comprehendatur, nempe tam i ii se liter desinens
quam i i Jhmiliter cadem . . .
Parichesis accidit, quum vnai, siue plures syllaba: Iq a
vocis antecedentis, vel contigue , vel exiguo host interitatio , repetuntur in alia voce , siue seruetur quantitas, siue mutetur. Exemplum subniinistrat Plautus. Perire me matis malim massis. Et etiam Ennius. msed mage ferrorem repetans, Rexnhmve petor, . Sic Augustii vis libro I. contra Iulianum, qui Augustinum ap. Pellauerat4 cistorem Poenum, inquit: Magna tibi est poena disputator bic Purnus . Sic Parmenio Macedo libro r. Anzologiae sic loquitur. I 5l Cimices: ue ad satietatem fasiati sum me, sed ego satiatusfum uiue ad satietatem cimices excimicans , iacit, Oc-
Superest ad qualitatem pertinens absque vocum similitudine., schema ap llatuita sq7J quod etiam dicitur Auptuari
304쪽
ρ nia, a Latinis autem nominaria Interros tio, Qui ut plurimum subiicitur responsio , sed tunc tantum est suicina, quum licitum est recti oratione uti , quam tamen inflectimus ad illi vires, atque aculeos subministrandos ; Talis est apud Ciceronem. Mousque tandem abutere patientia Catilina' Et apud eun m. Putere e silia tua non sentiri Sic Ouidius apud Quintilianum: seruare potui, perdere an possim rogas 'Quando vero interrogatio procedit modo naturali, ut , Dic mihi Dineta, cuium pecus , an Melibat . Vel.
aeui genus; unde dema pacem ne admiis, an arma tSchema non est. Schema istud usurpari solet in rebus mania fessis , di confirmatis ; tunc enim maximam habet vim ad probandum , siqu idem iudicant auditores , numquam Oratorem eo usurum fuisse , nisi res foret manifestiuima Cauendiu tamen, ne eo, aut aliquo ex superioribus, immodice via mur , alioquin fastidium generaret, de fidei admodum obesset.
305쪽
29o oratoriarum Institutis ium
schematibus figurantibus orat, onem secum dum situm.
Possunt 3c verba diuersimode disi oni , di alium , a
que alium occupare locum , aut situm , .unde diuersa exurgat orationis venustas , seu pulchritudo . Quae vero or tiooem secundiim situm tigurant, imit sil Hyperbason , salepembole parenthesis, arque i ii Zeugma. filo perbaton alitena est verbi transgressio, & contiligit, quum ad cl/udendam sententiam longiorem , verbiini ad calcem usque differiamus . Sic fecit Matra ra. AEneidos ubi, quum sentcntiam ii choasset. Interea mes, hemistichuim, re to os sequentes sep- tein versus interserit, priusquam subiungat: procedunt castris dicens a terea Reges oventi molas cui s. mido ugo vehitur curru , cui tempora circam rati bis sex rara , Digentia cingunt a Solis aut sisecimen . Egis it Turnus in albis 'Bima ma vu lato crissans hastilia ferro. Hi vc pater I imas Romana sirpis ori Sidereo flavant clypeo , ter Colestibus amis 'Et ivata Ascanius, mago spes est a Romae Procedant castris. Iongius est illud Horatii. o Diua gratum regis Antium. ia Prauens vel imo tollere de gradu M.rtale corpus , vel superbos Vertere foeribus tria bos
306쪽
Possinde alias septein subiungit strophas, ac tandent verbumsi
apponit , quod sententiam regit .
Seruo iturum C cum in vitimos. Orbis Britannos.
quum in orationis medio inseritur rei causa , vel circumstat tia . Vt, quum Cicero pro Marcello ait: Diumrni silentis, Pa tres Conscripti , quo eram his temporibus vos , non timore aliquo, fed partim dolore , partim voecmratia , finem hodiernus dies artulit. Hoc enim venustius fuit , quam si dixisset: Finem hodiernus dies attulit diuturni silentia, quo eram his temporibus usus. Poterat etiam Virgilius I. Ieneidos dicere. Hunc latum Tyri sque diem , Troiaque profectis Iuppiter esse velis; nam te dare iura loquuntur Hospitibus. Sed praetulit. Iuppitet , hospitibus; nam re dare iura loquuntur, Hunc ultim oriisque diem, Troiaque profectis, Esse velis. Poterat etiam ibidem dicere . AEneas rapidum ad naves praemisit Achatem, Namque haud passus amor patrius consistere mentem:
AEneas, neque enim patrias consistere mentem 'Passus amor , rapidum ad naves praemisit Achatem ., Parenthesis est , quum in Orationis medio interponitur aliquid, tota materia alienum; ut est apud Maronem Georgi.
Ipsiqώe Iseos iam morte sub aegra , Di meliora piis , erroremque hostibus illum Disciss)s audis laniabat dentibus artus.
Et idem Ecloga r. Namque , fatebor enim , dum me salubea tenebat. Inuenitur passim apud authores, tam sacros, quam prophanos. Vtrumque autem hoc schema nempe scJ Parembole N A Jρaret thesis , si longius protrahatur, sententiam nedum obrumpit, sed distrahit, ideoque Orationem reddit obscuram Vnde consurutum suerit, raro, de breuibus his schematibus uti. O o a
307쪽
t J 'nantesis , & l l Zeugma , nemes occasio , de iugatio , conueniunt in materia , quia ambo certo quodam ordine or tionis partes disponunt, itaut aliquae aliquibus reddantur: disserunt tamen in forma , quia si oJ in θη-tesi redditio in-eipit a posteriori & desinit in priori, si ii is Zeugmare vero dcontra . Exemplum troJ Drantem est apud Virgiliunta Ecloga 7, Nulerantque greges , Corydon Tyrsis in unum . orsis oves, Coodon distentas lacte capellas . Exemplum vero si ii πιιgmatos habetur Eneidos Livellimur inde
Iphitur,.Pelias mecum , quorum Iphitus aeuo Iam grauior, Pelias o vulnere tardus mysi. . Esie Ouidius 3.Tristiuin Elegia A. Illa meos easus ingrauat, illa leuat. Ingrauat boc , quod abest , leuat hoc, quod praestat morem .
Sie passim apud alios. Et haec sieti de Ahematibus verbo
Do schematibus sententiarum, quae plus drcunt.
Sciemata sil sententiarum, non in verbis, verum in rebus ipsis suam inueniunt dignitatena, ut monuimus, in hoc lal a schematibus verborum differunt, quia quibuslibet utamur verbis, inuariata , de inconculta permanent, dummodo eadem perseueret sententia. Talium , vero schematum , quaedam sunt, quae plus, quaedam a quae minus, alia, quae aequa dicunt. De quibus nunc est agendum.
308쪽
Inter ea, quo plus dicunt, in primis occurrit I3J moesis non illa quidem, qui eradibus quibusdam peruenimus ad
summum , alioquin non instaret ab incremento, de quo in sequentibus est agendum , sed illa, qua rem supra initatem extollimus, ita tamen , ut fidei limites non excedamus, in quo dissere auxesis in s I 0'Me. Ista autem is I am enis potest esse troporum affectio; unde s si metaphora amretica erit, si quempiam leuitdr adhortantem alium ad scelus, dicas , illum ad scelus inflammasse. si aliquem integrae vitae, scelerisque purum , appelles sanctum, erit rit metonima au-xetica, siquidem, quum sancire unde derivatum est sanctus sit reddere aliquem iiiviolabilem, idem erit sanctus, ac inuiolabilis: innocentiam autem vitae, decet inuiolabilem , de ab iniuria tutam esse. Quapropter etiam si quispiam in sertultis , aut naturalibus deficiat, dummodo vitae seruet integritatem , sanctus poterit dici. α propterea inuiolabilis erit. l J Synecdoche autem auxeιica erit, quum dicimus sacerrimum pro improbo , ac nefario; sacrum enim proprie idem erat, ac Deo dicatum, unde illi tantum improbi. mri dicebantur, quorum capita , ex legum praescripto , Iovi, aut Dijs mantibus, ob patrata scelera deuota, ac Acata erant, taliter M. cuicumque liceret ea impluae auferre, eosque e vivis tollere. Conuenit autem Is I auxesis accusatili ad crimen exaggerandum ; patroni vero erit, eam reprehendere , & ad viuum is omnino resecare, ut fecit Tullius pro M. lio, quum ait. Si , , quae mulier non nupta, domum suam patefecerit omnium ,, cupiditatilatanique sese in meretricia vita collocauerit; vi ,, rorum alienissimorum conuiuiis uti instituerit:Si hoc in V be, si in hortis, si in Baiarum illa celebritate faciet: si deniri que ita se geret, non incessu Qium,sed ornatu, atque comitari tu, non stagrantia oculorum , non libertate sermonis, sed D etiam complexu , osculatione, aquis , naitigatione, conui- vijs,ut non solum meretrix, sed etiam procax videatur : cum, , hac si quis adolescens Qrte fuerit,utrum hic tibi L.Herenni, is adulter, an amator expugnare pudicitiam, an explere libi- ,, dinem voluisse videatur φAliud schema plus dicens, est spi parecbasis , seu syl di oris , vel si ol ecbola, aut sta J Ecbasis, quod a Latinis ap; pellatur digressio. vel simpliciter vel saltem a proposito -- . dicitur
309쪽
dicitur etiam egressio , vel excellus; De hoc autem schemate immerito , dubitat Fabius , num ab aliorum consortio sit amouendum , propterea quod non videatur pars causae. Hoc tamen nihil est, nam, quum non habeat certum locum i oratione , & plerumque non ad rem explicandam , sed ad rem expoliendam , ornandamque assumatur, non est , quur e sch
Fit vero digressio, quum aliquid additur praeter propositum, itaut a nostro excedamus instituto , unde . definitur, quod sit Alienae rei, sed ad causae utilitatem pertinentis, extra ordinem Percurrens tractatio, ut apud Ciceronem pro Roscio Amaerino, i digressio de L. Sylla: re idem pro M. Caelio , digreditur in ii mortem Metelli, & pro L. Cornelio, adest parecbaiis de laudibus Ponapei. Quemadmodum autem errant, qui omnem omnino digre sesionem refugiunt, in qua auditoris animus paullulii in conquiesecat , ct reficiatur , maxime postquam rebus aspelioribus, aut subtilioribus disputationibus fuerit lauatus; Ita quoque illi fabluntur, qui prolixis adeo utinatur, ut, quae dicta fuerant, e me- . inoria elabi finant, ut est narratio de Ps he in metamorphosi
mi rem , ut si in leuioribus causis, antiquae adicrantur historiae , quae ιa nihil ad rem facerent, Quem morem ironice taxat L claniis dicens Si de contumelioso aliquo, aut moecho sis Athenis dicturus , ea, quae in India, vel Ecbatanis fiunt, refer : in omnibus υ ro sit Maratbona, O Cinegyrus , sine qώibus nihil fiat: semper etiam nauigetur Athos, ct Hellespontus pedibus transeaturi si Persarum fuistis inumbretur . Hinc Martialis
Non de vi, nec de caede, nec ve6eno 3 i ised lis est xmbi de tribus capellis, Vicini queror has abesse furtori . Hoc iudex sibi postulat probari :Tu Cannas, Mitridaticumque bellum,
Et periuria ramici furoris, in .
Et Syllas , Mariosque, Mntiosque Magna voce fovas , manuque ista: . . . . Iam die Posti time de tribus capellir .
Decet etiam bi euiorem cile initio, aut sine orationis, quam in medio, vha curandum, ne sit prolixa. Quod si necesse fruerit ea
310쪽
Lib. m. Trassi. III. Cap. r. z9 s
ea uti longiuscula, conueniet aliquo uti remedio , quoad illam
Via praemuniatur, Ciceronis exemplo digredientis in laudes scipionis Africani, Se describentis Proserpinae raptum in Vese rinis. Poetae tamen passim longioribus utuntur, adeo ut, albquando ad institutum non reuertantiir sermonem . Cuius disiparilitatis ratio in mundo est , quia oratoris est docere , idemque, si aliquando relaxandi animi causa, digrediatur, statim ad propositum regredi debet, quum intelligit auditorem ian O delectatione perfusum, & alacrem redditum : Poetet autem vix aliud spectant, quam delectationem, de propterea multctiesoniittunt si regressam, ut videri potest in Virgilio, digrediet te in tertio Georgicorum, ex solis Eclypsi, ad mortem Caesaris;& ea librum terminante . Regrediendi vero non invenusta fomma est apud Plautum , nempe, Sed hoc agamus. Talis est apud Cornelium Nepotem et Sed illuc reuertis . Simplicior est illa;
ram, ut capi dicere: Ea ambitiosior: Non obtundam diutius . Tacitus libro a. histor. sic reuertitur: sed me , veterum, nouoruns μοmorum reputatio, longiias tulit, nunc ad rertim ordinem venis . Illud hic addendum,excursionem valere, nedum ad oblectanduin auditorem, de ad rem amplificandam ornandanique,vcrum etiam ad auditorum animos a nimia criminis consideratione. aueserendos, tunc, quando attentio est minuenda .. Et etiam , quod xunc egrediamur, quando occasio sese obtulei it, ne egressio fiat violente.
io vetabassia Latinis appellatur Transitio, quam Quintilianus etiam negat esse schema. Fit. autem,quum breuiter in
nemus quid dictum sit, quidue dicendum supersit: non quod in
omni siue J transitione debeat utraque pars interuenire, nam se cit si adsit tantum una. In i transitione quidem perfecta,adest utrumque, ut in illo Ciceronis: Uni epistolae respondi, ad aliam ve-mo . Et Magister Herennianus De exordio satis dictum, deinceps ad narrationem . Varro de hominibus , hic quod sequitur de pecore. Idem : Causam quare ab impositis neminibus declinarim , os. di , sequitur , in queis voluerint dectinare , aut noluerint . Virgi lius:
Haec Damon, Vos quae responderit A besitam
racitus de moribus Germanorum : Hac lin communi de omium cermanorum et moribus' accepimus; nunc singularum