장음표시 사용
351쪽
CHaracteris vox, sumpta est ab animantibus, a cera, a vasis, S ali)s qtiae in liri, aut quibus nota insculpi, & imprimi si let. Apud Oratores in character,cst orationis facies,quae etian dicitur s3J idea, aut forma, vel dicendi genus , siue ctiam figi ra ; est lue rei imago , & quali pictura, unde definitur, quod se apta per nis, ac rebus,orationis formai vel laictio,rei cuius est nota, similis in substantia, quantitate qualitate ,& alijs. Vopatet in descriptione famae apud Virgilium . Igneidos ei,
Fama malum quo non aliud velocius vitam Mobilitate miget, viresque atqhirit eundo . Parva metu primo, mox Iide attollit in auras Iregrediturque solo, o caput inter nubila condit . Illam Terra parens, ira irritata Deorum Extremam, ut perhibent Cora Enceladoque sororem Progenuit , pedibus celerem , ct pernicibus alis Monstrum horrendum ingens , cui quot sunt corpore plumae , t vigiles oculi subter , mirabile dictu Tot linguae, totidem ora sonant, tot subrigis aures. Nocte volat Coeli medis , terraque per umbram Stridens, nec dulci declinat lamina somno: Luce sedet custos, aut summi culmina tecti Turribus aut altis, magnas renitat urbes: Tam ficti pravique tenax, quam nuncia veri . - , ' .Famae enim substantia, est, monstrum : in iis , ad quantita testa hertinet : qualitas exprimitur per horrendum,a: sic de alii, Similitudo est dictionis cum re, nam in voce, monstrum, est asperitas, in voce, ingens, magnitudo, de in voce, horrendi il orsentitur.
352쪽
Fiunt characteres diuersi ob inaterierum dii tersitatena, liquidem alius ornatus decet Principem,alius priuatum: aliud ich via conuenit militi, aliud agricolae , vel mercatori. Sic etiam non omnis materia eodem tractanda est modo, immo di iionis Character, causae attemperandus est quat tali, ita italia subli mi, alia humili, mediocri alia stylo exponantur , Auditorum etiam diuersum inaenium, hanc exigit idearum diuersitate:n , quorum alij rapida ac violenta, tereti alij, ac sciti, alij cohibita , ac medioci i gaudent oratione. Rectὰ igitur Tullius ab hoc triplici charactere oratorem definit, esse eum, qui Iubtilia humiliter , magna graviter, O mediocria temperard dicere post . Et in
Bruto de se fatetur: Tota mibi causa pro Cecina de verbis interdic ij fuit, retinuolutas definiendo explicauimus, ius ciuile laudauimus , verba ambigua distinximus. Fuit ornandus in Manilia lege Pompeius, temperata oratione , ornandi copiam persecuti fumus . Ius omne rei nendae maiestasis, Rabiris causa continebatur : ergo in omni genere amplificationis exarsimus At hac interdum tempemanda, O varianda sunt.
Guod igitur in accusationis septem libris non reperitur genus und
nibus t Magnifici, seu grauis characteris exemplum, tale est apud Magistrum Hecenni, est vestrum Iudices, qui satiridonea' post in eum poenam excogitare, vi prodere hostibus patriam cogitariti .etuod maleficium cum hoc scelere comparariri .eaod bule maleficis dignum supplicium potes inueniri l In eos qui violastu ingenuam, matrem familias constuprassent, pulsassent aliqtiem , aut postremῖ ne-
eassent, maxima supplicia malares nostri consum erunt: huic truculentissimo , ac nefario facinori , singularem panam non reliquerunt . Atqui in ali ι maleficijs ad singulos, axi ad paucos ex alieno peccato iniuria peruenit, huius sieleris, qui sunt vines, uno consilio voiane sis ciuibus atroci as calamitates matbinantur. O feros animos f. crudeles cogitationes t o derelictos ab hamanitate homines, quid agere sese funi, aut cogitare potuerunt uo palcto hostes reuulsi s maiorum s u libris , deiectis moenibus, ovante, sera rem hi Cinitatem, quomodo Deum spoliatis templis, optimatibus trucidatis, aliis arreptis in se nitutem , matribus familias, O ingenuis sob hoylem libidinem subie tis , Urbi acerbismo concidat incendio con grata . . ni se non potant id , quod voluerint, ad exitum perduxisse , nisi sancti m patri viserandum scele lati viderint cinerem. Nequeo verbis consequi, I V v dieet
353쪽
3 3 8 oratoriarum Institutisnum
dices, indignitarem rei, sed ηegligentiar id fero , quia vos men Quin
digetis Vester enim vos animus amantissimus Reip. facile edocet, eh et , qui fortunas omnium voluerit prodere , ρraecipitem proturbetis ex ea lovitate, quam iste spurcisimorum hostium dominatu nefario, voluerit
Mediocris vero, seu temperati characteris tale exemplum essapud eumdem. αuibuscum bellum gerimus Iudices, videtis e foci 3, qui pro nobis pugnare, O imperium nostrum nobiscum simἡl Ortate, ct industria conseruare soliti sunt. Hi quum se opes sua O copiam necessariorum norunt, tum verὸ nihilaminiss propter propin quitatem, ετ omnium rerum societatem quid in omnibus rebus popinius Romanus possit, scire, O existimare poterant. Hi quum des, berassent nobiscum bellum gerere, quaeso quae res erat, qua freti,bellam fuscipere conarentur ' inum muli) maximam ociorum partem in loscio manere intelligerent, quam sibi non multitudinem militum, non idoneos Imperatores, non pecuniam publicam praestὸ esse viderem , non denique ullam rem, qua pertinet ad bellum aaminthandum. Sicam finitimis de suibus bellum gererent, si totum certamen in v a
pratio positum putarent, tamen omnibus rebus instrumores, ac ratiores venirent, nedulia illud Imperium orbis terrae , eui imperio omnes gentes , Reges, nationes, partim vi, partim voluntate consen serunt, quum aut armis aut liberalitate a populo Romano supctasi essent, ad se transferre tantuus viribus co arentur. aliquis
Fregellani non sua Innte coηati sunt i Eo quidem minus isti
facile conarentur, quo illi, quemadmodum descissent, videbant; Nam rerum imperiti, qui uni cuiusque rei de rebus ante Isis exempla petere πω possunt, ii per imprudentiam facile deducuntur in Irim dem: ati , quι sciunt quid aliis acciderit, facile ex aliorum euentusus rationi possum prouidere , Nulla igitur re inducti, nulla spe
freti arma fuctulerunt i ciuis hoc credat tantam amentiam quemquam renuisse, ut Imperium Populi Romam tentare auderet, nullis com
fretus Ergo quid fuisse necesse est Guid aliud, nisi M , qviu dico, esse potest tIn humili, tale exemplum est apud eumdem : Vt forte bicoholaea venit, rapit, postquam perfusus est, defricari: deinde, et ιivisum est, in aluehm cescemetere. Ecce , ibi iste de transuerso . mur, inquit, adsescens, ueri tui modo me pulsauerant, satisfacias opor te . Hic, qui id aetatis ab igηoto prater consuetudinem appinatus. 'set, ei abuit. Ise clarius eadem , o alia dicere capit. Humta ram' mu
354쪽
dem inquis , fine me siderare. Tum verὸ iste evis elamare vaceimi , factu ria ores euiuis eiicere posset. Ita peti titu , Qque acer, ut ne ad solarium quidem idoneus, ut mibi videtur, sed pen Isainam , σ in eiusmodi locis exercitus sis Canturbarus est a loscens: nec mirum , cui etiam minc paedagogi lites ad auriculas ver.
faremur , imperito eiusmodi conficiorum i Vbi enim iste vidisset scurram, exhausto rubore, qui se ρmaret nihil habere . quod de ex simatione perderet, ut omnia me fama detrimento facere posset ἰNec ista ita sunt accipienda, quasi una oratio, uno eodemque charactere scribenda sit. Longe enim aliud colligitur Mc verbis Tullii iam relatis , di ex sequentibus Cornificij , nempe.
Figura in dicendo commutari oportet, Ut grauem mediocris, meri crem excipiat attenuara : deinde identidem commutemur, ut faciusatietas varietate vitetur . Nec propterea errant, qui cuilibet figurae suum tribuunt characteroin , Siquidem duplex est comparatio, una totius cum tota oratione, altera partium totius Orationis ad inuicem: partium, si dicamus Epilogum, de An,plificationem esse graues : partitionem, & narrationem . sibil-
Iem, di attenuatam, exordium, temperatum: Totius vero, ut
de suis orationibus dixit Tullius iam citatus. De tota enim oratione fit iudicium , ex stylo, qui in ea dominatur . Huiusmodi autem tribus dicendi formis, totidem respondent vitia, quibus tamquam vanis decipimur simulachris. Antiloquo characteri, assine est vitium Tumiditatis: Humili, agnata est siccitas, seu stylus ieiunus . Mediocri proximum est
in rium, ac trepidum. De quare praestat Cornificium alidiare , dicentem : Es autem cauendum, ne dum hac genera consecta mur, in finitima, o propinqua vitia veniamus. Namgram figurae, a Iatidanda est, propiηqua est ea , qua furenda es, qua re I. υid hi r appellari , si fit ata ηο minabitur ; Nam siuat corporis bon m habiti dinem tuor imitatur H 8, ita graris orariρβρὰ imperitis v detur , ea, qua iuvet,.linata es, quum aut nouis aut priscis verbis , aut duriter aliunde translatis, aut grauioribus, quam res post lat . aliquid dicitur , hoc modo. Nam qui perduellionibus venditas
patriam, non fatis supplicii dederit , si pracem in Neptunias deputitus erit lacunas. Poenuet igitur isthm, qui belli montes fabricatus
nasHit, &ab eo , quo proiecti sunt aberrauerunt, α specio grauitatis falluntur , nec prospicere p0sunt orationi* ti morem .. V v a Qui
355쪽
Qui in mediocre genus Orationis prosccti sunt , si perueni
re non potuerunt , errantes , perueniunt ad conline gemis eius generis, quod appellamus suctuatis , ac diliblutum eό quod sine neritis, & articulis fluctitat huc, S illuc., nec potest confirmare, nec viriliter sese expedire, id, est huiusmodi: fore nostri , quum belligerare nobiscum vellent profecto ratiocinati ef, fent, etiam, atque etiam, quid possent facere , moidem sua sponte facerent, Cr non haberent hinc ad ores multos, en malos homines , audaces, solent enim diu cogitare: o ues qui magna negocia volunt agere. Non potest huiusmodi sermo tenere attentum audito rena. diffluit enim totus, neque quicquain conlprehende Spe sectis verbis complectitur. Qui non possimi in illa facetissima verborum attenuatioti commode versari, veniunt ad aridum , & exsangue genus orationis , quod non alienum est, exile nominare, cuiusna di est hoc: Nam isthic ad balnea accest, ad hunc postea dixit: me seruus tuus me pulsauit: postea dixit hic ita: Considerabo. Post ille conuicium fecit, O nurgis magisque praesentibus mutiis clamauit. Friuolus quidem est iam hic sermo, ta illiberalis; non enim adeptus est id, quod habet attenuata figura, puris, S electis verbio compositam orationem . De hac re sic Gellius loquitur libro I. cap. I . Nissio dis Orationis virtutibus, vitia agnata sunt, pari numero, qua rarum m dum , O habitum, mulachris falsis ementiuntur Sic pleomque fossatι atque tumii, fallunt pro uberibus. Squalentes , O ieiuni, d G, pro gracilibus . Incerti,.oe ambigui pro mediocribus. Nam qui ab illis formis aberrant, ab uberi ad duram, atque elatam, a tonui ad humilem , a media ad Ocissam ac dissolutam defluant.
De graudis G mundoqui claracteris compositione/
VArias apstellationes sortitus est hic character, nam in primis apud Graecos dictus est character i) megaloprepe nempe magnificus, seu decens magnum virum: dictus est etiam
356쪽
adros , quas magnus , opulentus , uber & abunda iis . Fuit iam appellatus logias, vel quia plurimum eo uterentur homines facundi, atque diserti quos dicebant ὶ logior; unde Ed Mercurio , nomen inditum fuit apud Lucianunia ,
dicentem : ct Logio 6 sarrisitabimus: vel quod existimation
dignus putetur, quum eos plurimi faciant, & admirentistho. mines, qui de re qualibet ample dicere possunt, ac copio . Dicitu etiam ροὶ Semnoi, quasi pompatisiue honoris, planus. Ab Hermogene appellatur 8)axioma , nempe dignitas Orationis . Denique 9 DUOs , vel io) hypselos, quarum vocum prima in abstracto significat altitudinem, sublimitatem, aut
ccissitudinem: alia in concreto idem valet, ac altum, cel sum , atque sublime . Tanti hunc characterem Giaeci feceruui.
Nec mimis illud aestimarunt Latini, apud quos appellatur
nunc magnificus, vel magniloqus, seu altiloqus, nunc in gnus , siue altus, sublimis, ac summus: nunc plenus , uber, ac copiosus, aliquando etiam validus ac generosus : Dicitur etiam ornatus; sed ornatus, ut etiam ubertas , copia , cuilibet dicendi characteri, etiam humili, conuenire potest. Sane maxime in Ouidiana amandi arte vigent ubertas, ornatus, de copia, illa tamen, ut omnes fatentur, in imo dicendi char ctere scripta fuit. In quolibet autem charactere tria sunt attendenda, compistio scilicet, verba, res. Compositionem magniloquam in Primis reddit numerus, qui causatur ex pedibus dactylis , vel anapaestis , & ex paeane primo, & quarto , quorum, 'an pismus conuenit orationis principio, quartus vero fini; Cuius ratio est, quia ars naturam in tari debet, natura autem a quiete incipit motuna, cumque quiete etiam claudit: quies at tem quodammodo tarda videtur, ut & motus , celer, nam, quod tardum est, lubens qii iescit; quod vero celeritatem amat, moueri gessit. Quapropter orator, quum periodu Dorditur, a syllaba longa incipiet, quia haec tarde essertur, inde vero breues subi)ciet, quae celeriter pronunciantur 3 QEum autem clauait periodum, rectius, syllabis breuioribus longam subi)ciet, quae sua tarditate finem designet. Quod si hos paeanas , non semper prae manibus habeamus, illos pedes adhiben: curabimus, qui sint ijs similiores.
Nec mirum si dixerimus, pedes dactylos, qui heroici simi,
357쪽
non minus ac spondaei, orationi conuenire , illiusque parer granditatem , quum Aristoteles docere videatur, huiusmodcpedes omnino ab oratore fugiendos; Nam fortasse Aristote .us nos potius adhortatur ad adhibendos pedes dactylos , Scanapaestos , immo & ipsos spondaeos, si Crassum apud Ciceronem , in dialogo de Oratore audire voluerimus . vel , etiam si dehortetur , intelligendus est de meris haeroicis , secus vero de temperatis , ac mixtis aliis humilioribus, alioquin harmό-
iliae foret expers oratio , vel grandior , quam conueniat est solutam. Itaque , ut oratio magniloqua non debet constat
ex solis iambis , aut choraeis , quia pedes uti orationem res derent abiectam , elumbem, ac vulgarem , ita nec solis haeroicis , quia hi eam redderent turgidam , & ampullosam: inde oportet illos istis miscere, & tunc ex dissimilium concordi
de conuenientia , mira consurget orationis harmonia. Secundo orationem, de compositionem reddit magnificam,
io)-magnitudo: Sunt enim tria sto memsorum
itera, primum eorum, quae dicuntur I I commuis . seu breuia, ut, quae intra octauam consistunt syllabam , ut sunt duo dia .
Fortunate senex, ergo tua rura manebunt. Secundum eorum, quae ultra octauam , Ne nonam excurriant θυlabam, sed tamen continent se intra hexametri magnitudo ne ii, quae dicuntur I o moderata, recta , O producta, νt: Quorum ego de sententia non debeo disputare. Tertium eorim , quae vitra hanc quantitatem extenduntur, quae dicuntur ci3γ longa , ut: Hic totam Italiam moderato homini diuidendam
tradidit. Et ista civi membra oblonga, seu quae his proxima
sunt, orationi tribuunt imagnificentiam et sicut e contra, membrorum' exilitas, & subita quasi reticentia , magnitu leuadeti it orationi, etiam alioqui magnae in verbis de sentent s. Hinc tamen non inseras non posse Oratorem. in magna petio do, breuia aliquando membra , longis inserere, nam de in ampla domo, non sunt omnia triclinia ad eanidem in iisuram extenta, sed alia magna, alia exigua, vel mediocria : idem erit in Oratione.
Tertio magnificentiam dat orationi i s periunge, sim
peribole, nempe oratio circumducta, & accumulata , qua res noli proponuntur simpliciter, ac nudd, sed res , quas pluribus periodis poteramus erirre, saepius respiranda, ita unica con cludi-
358쪽
eludimus periodo, ut non dcinus spatium toties respirandi. Sic Cicero pro Flacco, dicere maluit: .Quodsi esset aliquando
futurum , ut alii luis de L. Flacci percis te cessitaret, v mqui ri tam nexistimaui Iudices . D.Lelium , optimi viri pitum , optima tuom praedittim , samma dignitatis, eam suscepturum accusationem, qua sceleratorum ciuitim poti s odio, o furori, quam ipsius virtuti, a que institutae adolescentia, conueniret: quam eam in tres diuidere
periodos , quarum prima esset: Quod si esset aliquando filii rum , ut aliquis de L.Flacci pernicie cogitaret, numquam tamen cogitaui, eiusnodi futurum D. Lelium. Secunda: Est enim is optimi viri filius, optima, & ipse spe praeditus, & summae dianitatis . Tertia, Accusatio vero haec, sceleratorem p tius Ciuium furori, quam ipsius virtuti, atque institutae adolescentiae , conuellit. Sic etiam Thucidides libro r. Nara Ach hus amnis, ex Pindo movie deuolutus , per Dolopiam Agraos, bilacias, perque Acarnanicum campum supernὰ quidem Stratou Urbem , Ormadasque interfluens, mari miscetur, re agnatoque horum Oppido, intolerabilem utique uerae, propter alluvicines, mitiuiam
praestat. Cuius peribolis masnitudo , ac dignitas, perierit, si quis eam in hunc modum dissiluat. Nam Achelous amnis ex monte Pindo profluit, & mare ingreditur iuxta Ocniadas , v bemque Straton: sed priusquam ei inisceatur, crebris restagnat paludibus , apud Dolopiam Amphilochiam, Acarnaniamqu , aeque adeo intolerabilem hyeme militiam praestat; Frequent, bus ergo his pausis i 7 magnitudo, ac is) amplitudo perit orationis , haud aliter, ac crebrae stationes , sciunt, ut iter, vel longissimum, breue videatur: contra quam fit in solitudin, bus, in quibus iter breuissimum , viatori videtur longum: ideo. que in grandi charactere , potius , quam metri a , incisa , vel periodos, usurpabimus cry) diexoras: avi diexodus autem est, quicquid excedit car) tetracolia , seu quatuor membra , siti
sit eti Diritus siue extensio. arto magnificam reddit compositionem fr3 illius asperiatas, quum dura, & aspera sectamur verba: Verboruna autem , quaedam arte factam habent asperitatem, ut sunt translationes asperae : alia, natura sunt aspera, siue ob significationeni, siuei ob sonum asperiorem , seu dissiciliorem et In magnifico enim , charactere , raro compositionis admittitur suauitas. Vndi
a hucidides, qui sublime dicendi genus consectatur, sedulo fu
359쪽
3 3 oratoria uin Institutionum
git aequabilem compositionem , imino duros amat vocalium de consonatium concitisus, viatorem referens, qui per sal
brosa, & aspera loca iter faciat. Tales inter nostrates fi icetiam catullus: Quos quidam imitari volentes , despectui fuere , nedum apud inuoctum vulgus , verum de apud eruditos , ut apud Tullium in Oratore, Senecam epistola it . di Mai sal in libro a. epigrammate 9 i. Contilium ergo fuerit , ut modi exasperetur oratio , ne videatur asperitatem affectasie . ordo etiam , di structura verborum , atque eto copolam , magniticam reddit brationem. Debet autem elle talis ordo , vi verba sibi tria, di magis significantia, periodum claudant. M ad viumvcro copularam , siue coniunctionum , cauere in priuiis debemus, ne nimis accurate earum ordinem serue mus , quia siste laborare in re tam minuta, non a magnificentiam Orationis .ciedauimi prodit io Deli de copulae repetitio, res viles, abiectasque , amplas reddit , ac magnificas. Demum si sermo sit patheticus, utemur coniun ctionibus expletiliis, cauendo , ne eas quasi infalciamus ad rimas explendas.
Vltertiis magnificentiam adserunt quasdam verborum x ζ, yt a7 ani3pallage, de z8 antiptosis, nempe vetausta aliqua casus immutatio , maxime , si fiterit alicuius viri, vel geniis propria. Id vero ideo magnificum est, quia omite famili re, vile est, de abiectum , eoque admirationem non gigdit Idem eruiunt et epanobora , de s 3oJ abutheta, quae non in do breuitatem, sed I s i J υebementiam , quoque praestant; nccrantum valent syal ad ornatum , sed etiam ad augumentum. Quod maxime praestabulit, si ijs adiungaturit dialisi , res , aut factum aliquod , quod una propolitione complecti poteramus, dissoluimus pluritiin attributorum enumeratione , ut fecit Homerusraudans Nirea. Idem etiam praestat DR J Si
naphta , quamuis s36J dialis contraria: pollumus siquidem uti
coniunctionibus, ut res videatur maior. Sic Herodotus. Mi
tus, quum Antiochi caduceator iactas et varia armorum gQ-nera , multaque gentium nomina, Dacas , ct Medos o Ca-
Hios, Elymaeo , oec. ostendit Γ J Synas bis benςficio ij e-ciosiorem reddidille Orationein , ut gentes illae , quari mauina singulis viiiixerat coiiiunctioiubus, plures este videre
360쪽
Lil. II. Tract. I. Cap. a. s sa
tae partim nobis obstini, partina prosunt , nana tunc , quae prosunt, continua , quae obsunt, concisa exponenda simi nare
Diuidunt alu narrationem, D in simplicem, con aram, Oili,stratam: s, Simplex est, in qira nec cauis ponuntur, nec descriptiones: quia res de se certa est, ac per laua: 9 Confirmata vero est, quum rei gesta adferuntiu causae , ex circumstantiis petitae. io Illustrata denique dicitur illa, cui interseruntur descriptiones. Cui diuisioui satis perspicuae , nihil est, quod
addamus. Narrationis quattuor esse partes Rhetores docetat, nempe procastasior, narrati em proprie dictam, minionem, & ipsius rationem, siue causam. Procastasis dicitur ea narrationis pars , quae exponit quacumque praecipuum factum antecesserunt. Vt, Amnonis necem at necesserunt, adamatio Tamaris, infirmitatissimulatio, illius famulatus . tum violentia adhibita, Absalonis simulatio per aliquot annos , inuitatio eiusdem ad prandium , in quo nex erat committenda. Omnia ergo ista ad procastasim seu praeparationem pertinent. Narratio vero proprid dicta est, quae factum praecipuum , de maxime proprium cause, exponit , ut, selius Amnonis necem, factam per seruos Absalonis in medio prandio, quum ille iam mero incaluisset . i iin Petitio erit ex parte accusatoris, si is poscat, ut Rex misericordia in rus sit per mortem sui primogeniti, Absalonem punire velit: ex parte vero Rei, si illius patronus dicat, debere Regem flecti admisericordiam: i et) Raris petitionis ex parte Amnonis erit, quod deceret Regem succensere illi homini nefario, qui proditorie Regis primogenitam , in propria domo , conuiuio exceptum , inter pocula trucidarit. Sed ratio petitionis ex parte Absal vis fuerit, debuisse eum sartam tectam propriam custodire existimationem, quae per imminutionem Thamaris, grauiter sa rat imminuta, nec aliter quam per stupratoris mortem potuine eam in pristiniim decus reuocare. Cuiusmodi autem debeat este narratio, docet Aristoteles, asserens, conuenire , ut sit illa dilucida , seu elata, & perspicua: Nam tametsi perspicuitas, virtus est in omni oratione cies
diei a nisi sorid quid aliquando de industria sit occultandum alioquin praestat, non dicere, quana ita dicere, ut dictionem , auditoris non assequatur intelligentia: nihilominusest specialis