장음표시 사용
41쪽
aggrediendum, unde optinad dixit, qui Omne tulit punctam qni miscuit utile dulci,
Quapropter, sequitur suationis motus ex utilitate, dempta repugnantia,cx iuc inditate. Qui vero, dissuadere voluerit, argumenta ex oppositis locis assumet, asset eudo esse vile , vel non ita magnum , ut Propter ipsum, opereprctitim i uerit tot subire incominoda . Esie inius tum , ac contra leges, unde non praemia, sed poenae potius indosint expectandae : esse inutile , ac permoles uni , Esse etiam diis ficile vel impossibile: quod si quis suadere potuerit , Omnem amputabit consultationem, nullus enim consultauerit de eo quod impossibile, vel saltem valde di sicile iudicaueris , quandoquidem tunc animus desperatione pressus, omne rei gici consilium. In deliberationibus eigo, argumenta steqnentiu sfimuntur ex locis ab utili, de inutili, ab hopcllo, e inho'ncsto, a legitimo illegitimo, a possibili, & impossibili, illinc impellendo, hinc absterrendo .
De Materia, fine, partilius leue, is D liberati uia
M A t tia huius gen ris, complectitur res in arbitrio nostropositas, & quae in utramque partem cadere possunt; Tollitur enim deliberatio, si intelligatur quippiam fieri non posse, vel faciendi necessitas imponatur. Vade nemo deliberat, quo pacto,volatu possit homo per aera ferri,atit vitam in aeuum conseruare, intelligit enim alas non sibi suppetere, & moriendi impo sitam necessitatem. De ijs vero, quae in utramque partam cadere possunt, utique deliberamus ut, praestet ne togal , sequi militiaint vel, qua ratione initis, ac certius beatitudincinnancisci possimus.' Finis Deliberatilii est utilitas,siquidem nemo fatebitur inuti lia se suadere : nam quum Deliberamus,id quaerimus, ecquid si nobis magis utile, ut illud sequamur, perniciose in vero, de hii tile fugiamus; pessumdaret ergo deliberationem, qui suus
42쪽
Lateretur inutile fore consilium . . Verum tamen est, quod apud stero ne ad gloriam , dia virtutem animatos , sola utilitas uontanti valet, ut ob eani velint a virtute desciscere . Vnde The- istoclem puduit consilium , utile quidem, sed minus honestum, concioni aperire: illius tamen hortatu , soli Aristidirς- Delauit . . Tunc ergo utilitas acutissima adllibet calcari , quan-clo est cum honestate , iustitia, vel voluptate coniuncta , qu i fines sunt adsciti , ac succenturiati ex alijs generibus , qui Orieliberatio directe, & per se utilitatem tantum attendat, Nec tamen inficior, quod ut varia sunt hominum instituta , ita de diuersae sunt eorum utilitates : aliud namque utile aestimatur clericis , aliud laicis, aliud Principibus, aliud proxenetis , S mercatoribus, aliud militibus, aliud agricolis, aliud his qui saeculo valedixerunt, aliud ijs qui inter eius turbidas Vridasi adhuc fluctuant. Et haec omnia attendenda his, qui consulta- ti ouem instituunt. Partes huius generis sunt, suadere, ac dissuadere , viadc Orationes huius generis,suasoriae , vel di illi asoriae appellantiit .Est oi namque in quolibet renere, suadere tentet orator, specialius tanten proprium censetur deliberantis ; Si quidem magis proprie suadere dicendii, videtur, qui author est,ri Iuligioacar quis ingrediatur, quam qui laudat, vel accusat, quamquam is etiam , quidquid dicat, persuasum ese velit. Immo pressius adhuc sumi potest sit alio, niinicii in vi distinguitur etiam ab adhortatione : non enim suadere dicetur quis pugnam , quum hostis ceruicibus imminet ; bene vero tunc a hortabitur ad fortiter pugnandum , vel occumbenditio . Siquidem statio attendit tantum expediens , siue utile, hortatio vero excurrit etiam ad necessarium, quia suasio respicit intellectum, ab queminclinandum utitur argumentis i) probaotibus; hortatio vero , tenuit ad voluntatem , ad quam mouendam utitur argumentis Σ Dau, quo eiusmodi rationibus , faces, stimulosque supponae animo . Pertinent nihilomimis ad hoc genus etiam hortatorie , quia ad id , de quo fit coiisultatio, auditoris animus est impellendus. Nec hortatoria tantu a , verum &consolatoria , dc petitoria; re aliae insuper multae , ad suasorias pertinent. Quamuis enim consolatoria sit affectuosa, eo quod illa beneuolentiam icnemur , ostendentes nos tangi, angique alieno infortunio: coa'DΣ citemus
43쪽
citemus etiam laena boni, pudorem ingeramus ob animi molli . tudinem: excitemus aemulationem, eorum exemplo qui ad mantilio patientia: clypeo, omnes excepere calamitatum ictus, quae ad argumenta 3 fectuosa spectant, quia tamen ar menta probotia , O quibus utitur, sumuntur a locis nu- ius generis, nimirum ab honesto, nam dicit, Eum qui homo sit, nihil humani debere a se alienum putare: vel , cere se Di- uinae submittere voluntati, quae infortunia non permittat modo, sed , ad electorum etiam immittat coronam . Et ab utili dicendo,frustra nos conari, nostro rem iniectam dolore reddere, aut auertere calamitates, quin potius eo illas duplicamus: propterea hae Orationes, huius generis esse dicuntur. Et eadem est ratio de petitoria, de multis alijs, illius enim argumenta assectiva, ducuntur e locis amoris, quem conciliare intendimus, vel misericordiae . propriam ostendentes miseriam, de similibus: sed rationes probantes huius esse debent generis; ostendimus enim id nos petere, quod alter, nullo suo damno, quin forte cum emoliualento, coneedere possit, vel saltem,id, quod nobis tribuet, ad concedentis tandem reuersuruin utilitatem. Coi geritiatur etiam argumenta a legitimo , honesto, gloriois, Q. quo, re petita potiri valeamus, quae quum sint argumenta generis Deliberativi, seu suas iij, ideo petitoriae ad hoc ge
Dis Consultatione publica. v I
D Iximus auditorem in hoc genere, esse Principem, vel S iratorem , aut Magistratuiti, in ςuius consilio multa quia dem ventilanda veniunt ; verumtamen frequentius sex ista tradiantur, nimirum. De pecuniis, De pace, De bello De prae
sidus , De vectigalibus,& de legibus. circa
44쪽
Circa primum, inspiciendi sunt redditus, & sumptiis publiaci, & ad inuicem conferendi, curanduin lite , ire sumptiis in non necessarijs liant excedentes, maxime quum prouentus nomexcedunt orcinarios sumptus: alioquin,qualibet stiperueniente necessitate, detrimentum Resp. capiet. Oportet ergo sanimo Pere curare, ut expensae temperentur ad libram introituum ; Mut, si alicunde debeat este excessus, ex importatorum potius sit Parte, quam exportatorum, ut si quando itecessitas ingruerit,
extraordinariae alicuius expensae faciendae, sit in aerario publico modus,pro illa, sine nouo populi gratiamine , sustinenda .
Circa secundum,& tertium, comiderandae tam nostrae, quani aduersarioruni vires. Hae attenduntur ex multitudine, & qualitate Ciuium, eorumque rei militaris scientia , & praecipuuex qualitate Imperatorum, siue Ducum, Presfectorum casitrorum ; siquidem, etiani in bello, centum manibus unum praes tare solet caput, unde dicebat antiquorum quidam Formidab lior est excultus reruorum leone duce, quam leonum duce ceruo . Cola tuendum etiam , quae , & unde sic qualitas, abundantia pecuniarum, quae belli nerui dicuntur, armorum, fruinenti,aliarumque rerum ad annonam facientium, copia . Nec minus a
tendendum, quae sit dispositio , siue animus Rerump., aut Regum circumpositorum; num alicunde nobis, aut hostibus nos tris bellum actu lit, aut de proximo suspicetur futurum; alioquin assumentes nouum bellum, facile deleri poterimus, nisi talibus praediti viribus foremus , ut pares, vel etiam superiores omnibus esse valeremus . Animi vero finitimorum , scrutabuntur, ad iudicandum, num eos propitios, vel aduersarios habituri simus, vel tantum spectatores: & si hoc, num auia reucra pacem colere velint, an, ut fractos demum , & debilia talos,opprimant. De animis vero coniecturam facinius, ex os siciis aut offensis praeteritis, & ex natura, tum populi, tum Rei ris. Exitum etiam belli conlicimus, ex praeteritis gestis, tum nostris, tum hostiunt. Circa quartum, videndum quaenam praesidia magis conueniant, num casti a , de propugnacula, an triremes , & num p destres copiae, an equin es; Prsterea attendendus est cuit dum numerus, ne si minor adhibeatur, ingruenti succumbat hosti, cum munitionum iactura , de totius ales periculo: si vero natior quam necessitas tulerit, s ustra exhauriatur aerarimis ,
45쪽
ulterius consideranda triremium, de propugnaculorum Mi ina, virum stabiles illae an veloces esse deceat , & quo loco sint utraque constituenda, quum periculum non imminet undequaque ;liquidem , si hostis sit finitimus, aut finitimis faederatus, aut saltem ab eis transitum habere facile possit, terrestria curauda sunt propugnacula; alioquin maritima habere praestat. oad quintum, intuendum quid annuatim Rei p. rei ciba .riae contumat: deinde quid nostris nascatur in agris, ut sciatur quid, & qualitum, aliunde importari debeat, de unde , &quomodo illud haberi queat. Habenda quoque semper ratio
casuum fortuitorum, & annorum sterilium, ve curemus semper plus nobis suppetere rei cibariae, quam sit necessarium, etiam ad plures annos.
Ud attinet ad leges, obseruandae forinae Rerump., ae via denas quaenam leges sint propriae cuiusque Reip. per quas conseruari, & florere possit: quaeue hanc, vel illam euertere consueuerint. Si enim lex seratur, luῖ proprium alicuius, vel etiam plurium singularium per naruin respiciat commodum , lex ista, ut firmat Monarchiam , ita popularem euertit statum, ac Democratiam pessiimdat . Si lex,in Diuitum inclinet fauorem: Oligarchiam sotiet, sed optimates atquς Arisfocratiam deterit . Vnde obseruanda in primis est nostiς Reip. sorma, ut d liberare possimus,quae nam leges eam promouere, quaeue debl
Sunt autem quattuor Potitiarum,seu Rerump. rmae.Siquideregimen,vel est apud unum tantum, quod appellatur Monarchicum , ut Regens Mouarcha siue Rex . Vel apud plures : & tunc, vel ad regendum aifum utur qui ita sese gerere avent, ut sua tam facta quam dicta , optimo cuique piosentur, eu hi dicuntur Optimates, & regimen appellatur Aristocraticum , ut Reip. forma Aristocratia . Vel eliguntur ad regendum,qui censu ac diuitus pollent; quae λrma dicitur Timocratia, vel Pluto . tia , Timi enim est census: Plutos vero diuitiae; in qua Qrma, audio alicuius censu,incipit is annumerari inter eos,qui Remp. gerere possunt. Quod si quilibet e populo ad magistratum possit alissimi, erit status Democraticus, seu popillaris, & ω ma Democratia. Mariam sormarum optima est Monarchia , pessima Democratia: inter duas medias, melior censetur Aris locratia. verum
46쪽
Lib. I. Tract. III. Cap. f. 3I
Verum, saepe saepius Politis istr degenerant, & pro Mona chia obuenit Tyrannis , pro Aristocratia , Oligarchia despoliaca reliquae vero species, esto nomen non mutent, nihilo t naen secius a fine desciscunt, ac corrumpuntur . Q d trinc accidit , quando unaquaeque a proprio, ad alium diuertit finem. yt, proprius Monarchicae politiae finis, est clistodia , ac prouisio populi, opania iamque studia conferre debet Monarcha, ad populi stibiecti pacem, securitatem , ac utilitatem: quod si hoc siue posthabito , conitertatur ad proprium curandum commindum , ut nullam subiecti gerat populi curam: iam ex Mona cha, tyrannus euasit. Q d sit, cum propria utilitate, subdit
rum etiam bona promoueat, nec tyrannus, nec Monarch ν
proprie dicetur, sed potius Despota, siquidem , ut dominus, seruorum commoda curat, illis tamen ad proprium utitur tandem bonum. Aristocratiae finis , est legiun custodia ac disciplina: Vnde eius corruptio erit, quum quilibet contra ius, ac leges, propriae vacat libidini, seu voluntati. Plutocratiae finis sunt diuitiae, quas , si Reip. rediores tibi attribuant, coinmune expilantes starium , ac infirmiorem populum spoliantes , proculdubio haec politiae eversae, erit forma. Democratiae finis cmibertas, quam si quisquam opprimat,nullam reddet Remp. Uxc qui considera: ierit, ad rem consulere poterit.
O Mnis publica consultatio selicitatem, seu Ciuilem beatia
tudinem scopum, seu finem intendit; Beatitudo auten non est aliud,nisi bonum perfectum, optimum , pendcns ab actione animae rationalis , virtute praeditae, secundum nobili rem eius portionem nempe intellectivam ; Eius vero partes sunt , bona omnia, siue interna , siue externa, siquidem dicitur etiam beatitudo, status omnium bonorum aggcegatione per fectus . Interitorui vero bonorum,alia sunt animae, alia corporis . Bona animae, quae absolute , de simpliciter talia dicenaa sunt, non sunt nisi virtutes, tu quarum' exercitio proprie beatitudo
47쪽
titii consistit. Cuiusmodi sunt piopri intellectuales,les.& Theolo icae, quae magis perficiuntur donis Spiritus S
cti & diuiduntur in liticas , purgatio S , N PGM
de quibus agere lion cst huius loci, ni ethicam mus.sussiciat scire,beatitudinem in animae parte intellectiva, maxime in contemplatione stimuli boni, conlistare . . Bonorum corporis partes sunt, ianitas , ro ur, torma , agi' litas, magnitudo , α nu immodi, Corporis enim bona plerum-Que animum firmant, ut in operationem virtuti,,& optimam, sine impedimento prodire valcat. V t enim , debilitato corpore , saepe strauatur, ac dciicitur animus, ob communicationem cum corpore, iuxta illud Apostoli Corpus, quod corrumpitur ag- grauat animam , O deprimit terrena inhabitatio jDirit rantem , ita hoc florente sanitate , poterit ille liberius,suis totus actibus incumbere . Resert nihilominus Seneca, Epicurum a xisse quod sapiens etiam in Perilli tauro beatus erit, unde & Anaxarchiis Tunde dicebat, Tunde Anaxicbi Iouem , Anaxarchum
Externa vero, quae λrtunae dicuntur bona, sunt, Nobilitas fama , honor, amici, liberi in multitudine ac bonitate; Oni, nia namque haec & similia,insistimenta virtutis sunt; licet enim virtus in solo nimo sit, exercitium tamen eius, multoties , α a corpore, & ab exterioribus dependet, nemo siquidem amisecis ac opibus seu diuitus destitutus , liberalitatena, vel magni centiam exercere poterit. Sunt etiam bona ista,virtutum orna menta; sordescere enim videtur virtus, in eum incidens, qui vel infamia laboret, vel prematur inopia, vel aduersa consi initiar, valetudine. Vnde quum beatitudo dicatur consistere in aditone virtutis , de huiusmodi bona aliquo modo conferant ad exequenda virtutis opera, in illis, saltem minus principaliter , beatitudo consistet. Nobilitas, quam in genere externoriim bonorum locaui mus, est splendor a maioribus acceptus: qui enim obscuris est:
ortus parentibus, nobilitatis prineipium ine poterit, nobil esse nequaquam. Is vero qui claris est orto maioribus , nobi iis est : attamen si ab eorum virtute desciscat, nobilitas potius illi obest, quam prosit, siquidem nobilitas est veluti iolaris
splendor, tam praua , quam recta, conspicua reddens, ac ni
nisecta . Ille etiam qui ex claris parentibus, sed illegitimo
48쪽
titii thoro , nequaquam propriὰ nobilis dicetur,qua sit ortus
eontra virtutis praescriptum . Fama item quae in externis num ratur bonis, tunc adesse putatur, quum quis, vel ab unitiersis vel saltem ab optimis , Donus praedicatiir. Honor v ro , bonae
finiae est signum : huiusmodi autem sigitum , non quidem in honorato , in honorante existit, quo is significat eum , cui honorem destre, praeclare se gessisse , aut gerere. Diuitiae quo que, & potentia. ac dignitas usu magis, quam possessioni cIarum eruiunt. Amicitia vero beatitudinem concilians, cum
optimis iniri debet, nihil enim laselicius eo, qui prauis comsueuit hominibus. Qusd autem omnia ista, ac similia, in bonis censenda sint, inde suaderi potest , quod virtutibus, qui eas habet, bene disponitur, & sunt bonarum operationum essectrices : id autem a
quo quis bene disponitur & boni operis est principium, bonum
esse oportet. Similiter sanitas, robur, agilitas, insenium, si Iertia , artes, scientia, ge huiusmodi, bona sunt, quia bonorum sunt effecti . Voluptas quoque, ideo bona probatur, qui . . omne animal ipsam appetit, num autem est quod omni, appetunt. Et quia pulchra Lx luctanda , voluptatem emciunt , ideo bona censetitur, siquidem bonum esse oportet, quod bovi incauta. Ad cognostendum etiam, utrum aliqvid sit bonum , necne, sequentes assignantur regulae . Prima : Illud, cuius ops blituni, nostros delectat inimicos, nobis proficuum putar debet, ut, ruta nostrum otium, & a pietate vacatio , aduersario nostroiabolo , cordi est , operibus incumbere optimum nobis erit. Secunda, iliud, quo nostri similes carent, nabere, bonum est , quia in iis videmur excellentiores. Tertia,facere , quae ab alijs
suspiciuntur . Quarta, operari, ea, ad quae, vel a natura ingenium , vel ab exercitatione experimentum habemus , quia in eis videmur errare non posse . Qiinta: Bona creduntur ea,quae
mmo habet improborum , nan laudatitur ob dissimilitudinem, ab illis. Sexta, na putantur ea omnia , quae hupense deside-xantur, nam desiderium adeo in bonum sertur: ut nullatenus ad malum tendere possit. Septinia: Id, cuius Aratia multi perseruntur labores, bonum est, nam iam habet rationem sinis.
Inde,id, pro quo pupnatur , bonum esse debet, quum Pro eo Iaboretur. Octava, id quod laudatur, diminime si etiam ab
49쪽
anaulis , qui res non laudarent nostras , si non ornisi ex partet hcueiti, Greuttai crus . Inde,etiam eligibile bonum est, ii in elactio non sit nisi d bono, imnio es: de ineliori no. Et sinseuter omne vovidite, Musmodi est quod paruo fit tempore, nam tale; ea tacile , & ideo bonum . Et prop terea videntur bona , quae cuique propria fiant, nam sunt illi proportionata. Nec non quae nemo , vel pauci habent; alia enim, ut sua raritati .ugent precium, ita meliora videntur . Tandem, q- aduo niunt ultra necessitatem . nedum boua , sed etiam meliora γsentiu , quia sunt causa maioris honoris - . obseruandum autem quod, esto deliberantes, omnia a beatitudinem , ut ad vitinium finem , ordinare debeant: non
tamen de ἴpso sine deliberationem habere debent, quum illa
primum principium, runde ireliqua moueri debent, manensia'la immotiun.Tantummodo, ergo deliberatux de media , quibus se sinis , nempe t eatitudin polsit acquiri mgdia,quas uis sint inter bona collocata, non sunt tamen sona in tarse, sed tantum propter finem ,quc ei δb Ric bonum, cuius m
num finis, vel prohibet illius c ruptiiuim . andu boemia qbomodo nos gerere, in nostris deliberationibus dς muris uim aliquid trosequendum, vel fugiemium proponitur. Ex eo namque quod sit in aliqua ex positis, vel sinulibus, boni rintiouibus, iudicare poterimus, in quam partam propende e de beamus, .lqmmodo diligenter aduertamus, bona, quae posui mus in medus, non esse perpetuo. nata sed tantiam : . quum fini sunt proportionata . Vnde ςsto diuitia:
'. - ni as,r , in binus sint locata,quia sunt Mirxi o , tum esuamenta , vel instrumenta, si ta' '. - ud' men eorum opposita, Paupertas , in
50쪽
'Partibus, materia , c ' ibo, generis
DTmonstrarii ut ita dictuna , quod eo, vel alicuius de
monstrentur merita, seu demerita, vel ideo quia eo maxiese vim suam demonstrat Orator, eopiamque dicendi, siquidem maximd ad ostentationena comparatur , unde ab aliquibus r) Ostentatiuam appellatur. Diciatur etiam sa) laudativum, denominatione a parte nobiliori desumpta. Ad quod pertinere videntur etiam Orationes Pariegbricae, cuiusmodi erant, quibus ij, qui Graeciae defenderant Iibertatem in uniuersae gentis celebritate laudabantur, quod ει ipsum nomen significat ; fit enim ex 3 po idest Universum, de uora, nempe forum, seu concio, vel multitudo in eo coms gari solita; vel mis viris idest caet seu nanstitudine cong atau Vnde Panegyris idem sonat, ac uniuersa congregatio . Ex quo capite reprehensum inuenies Plinium Iuniorem, quod Traiani laudatio in , ani in Senatu habuit, Paneg ricam appellarit, esto non pauci eum fuerint imitati. Partes vero huius generis sunt, laudare, seu en iniis extol-Jere alicuius virtutem , laus enim est oratio, virtutis indicans magnitudinem: & vituperare; est autem vituperatio , sermo, quo aliquis ostenditiir a virtute deficere. Myeria autem Demonstrativi , ram . Iaia patet, ut nati iraeterminis non contenta, illius repagulis taractis , ad ipsius Diauini Numinis . necnon priuationum , de nollentium , tracta tionem excurrat . Venit ergo agendum de Deo, de Trinitatis , vel Incaritationis mysteriis, de intelligenti s , de homine, de s Ea iumentis,