장음표시 사용
61쪽
Constret quidem stati ira procera , si fuerit quid ex alto colligendum , ad virtutem non ita , quin i inino , rarὸ virtus in corpore longo, quae tamen in exiguo,nuinerosior este mlet , Vndo iocando dicere poterimus , quod, ut breuis statui a, malitiam,
ita procera stultitiam significat. QSod si cui forma contigerit illiberalis , in laude dicemus, illuni, serinae vitium, animi d
tibiis compensasse . Noluisse Deum omnia in unum conferre, ne nimio foret typho inflatus . Vel quod huiusmodi corporum Praerogatius, cito deflorescant, nec periculo careant, quando multi coguntur dicere Vtinam mali peti set forma , quae me male perdidit : adde quod rar) mixturam facit cum sapientia forma, sLicebit quoque commemorare, si quis Heroum aut Praeitantiumvirorum , eodem laborarit corporis vitio., quo iS , quem lauda mus. Nam coecos habemus Isaacum, Ahiam ,& alios veteris testas nenti: Coe iis itidem fuit Didimus ille Alexandrinus, cuius in sacris scripturis peritiam,ni iratus fuit magnus Antonius, de apud Ethnicos ccecus,extitisse Homerus dicitur. Candax au- tem Filii una Regina, virilis animi Amina, Strabone teste , fuit monocula . Si adonem nonnulli volunt fuisse Noachum , quod tamen Hebraei,non tam continentiae amori post diluuium, quam Chami tribuunt carmini magico . Naries quoque , qui indomitos Gothos , ac inuictum Totilain superauit, Eunuchus
fuit, quod quia illi exprobrauit Theodora Augusta, Iustiniani
coniunx , ipse,ut ulcisceretur contumeliam , Barbaros , nempuHunnos,in Italiam, S Imperium accivit, si verum est quod plu' res tradunt. Quod si ab huiusmodi, vel at i; s corporis viti; s,
vituperare volueris, dices : Monstrosam corporis forniam,mon' strosi, seu praui esse indicem animi: illam corporis notam poli tam fuisse , ut ab eo caueremus . iuxta illud A signatis cave. Vsquod , sicut numquam imbecillem feroces progenerant aquilae columbam , ita nec ignaui, strenuos, nec praui, bonos, quia nec de tribalis colligunt υuas, nec ficus de spinis. Veri linium creditur Graecorum illud prouerbium i) mali torui, malum ouum. Nec absque rationis fundamento, poetae, saeuos, ac immites, e lysi bus , vel ursis, natos esse dixerunt, vel etiam e mari, aut ico
pulis , quia videlicet, filii parentum naturam sapiunt &ii Euangelio, praui, viperarum dicuntur genimina . A diuitiis laudamus, ostendendo, quod eas habens, modς raes
62쪽
ratis eisdem usus fuerit, ut Iob, Abraham, aliique secere
non habens, sapienter illis caruerit , ut Elias , Eliseiis, Aposto li, de innumeri tam veteris , quam noui testainenti: de antillas squanimiter tulere, quod & sobus prs stitit, & Aelii sarius tuebarbarorum uiastyx, qui,ut nonnulli referunt , ας ilia. nensa gi ria 4 innumerabilibus diuiti)s , in tantam de lenit pauperi tem , ut stipem mendicare coactus fuerit. Id vero facile praes tabit, qui cogitatierit, eorum , que extra nos sunt , nihil nosset trum dici polle , ut didio, factoque docuit illς qui dati sibi
facultate, secum asportandi ,ex direpta. patria, omnia, quae sua forent , nudus inde emersit, asserens, Omnia se sua se fecum fer
re . Non enim nostruin dici meretur , quod sortuna nostritin facit: Docent nihilominus sancti rationem, qua diuitias red- dere nostras pol simus, eas videlicet, per eleemosynas, illuc transferendo , unde nemo possit auferre . QSod si diuitias v:tuperare velimus, dicemus, cum Aristotele , Diuisem omnem , acie inquam esse , aut iniqui bared m: &quod, auri cupido, multos
pessumdederit, ut Achan lapidibus obruit,c legi vero lepra fὐ-uauit. Vbi enim diuitie clare habentur, ibi virtus omnis vialescit. Nam bonae mentis indiuidua comes est paupertas. At qui pauperiem vituperat, dicet, facilisis inueniri, qui verbis damnet , quam qui facto , diuitias fastidiat, quum iterui credantur ad Omnem usum parati, adeovi, sicut sine neritis ambulare , ita sine diuitijs progredi non valemus. Considerandum vero, num Paupertas ex contempta procedat diuitiatum, qus laudabilis
est: an vero ex inertia, & incuria, vel ex ganea, & luxu, siue nostra, seu maiorum, nam tunc vituperabilis erit.
Magna laudis pars ab educatione , ac institutione ducenda; in ea consideratur discendi cupido, qus eluxit in puero. Vere namque iuxta Grecora proaeroiam: a)Dj laboribus hona diueu-dunt , & ut aquilagi, subesse credunt aquam, ubi vaporem mane attolli conspexerint, ita, ex praevio illo studiorum ardore, luci lentet doctrinae, ac magnarum virtutum scaturiginis, spes concipitur. Attendendum tamen , quibus quis studiis sit instructus,& num Musas Crati s , idest eloquentis miscuerit sapientiam. Ad hqc , quois nai jus fuerit priceptores , pristat eniim optimos habuisse; Maioris tamen acuminis censetur , quod quis ex seipso didiceric, ut de D. lcgimus Antonino. In vitupera tione,cum qui prauum habuit magistrum,dicemus i, mali
63쪽
corvi malum Ouum esse : & eum qui optimum habuit, dicimus , tanta pisditum naturs prauitate, ut haec , institutionis vim su- Perauerit, ut de impio Berengario, aut magistrum nactus fuerat optimum, Fulbertum Carnotensem, & ali)s, legimus . Rused adstatem attinet, ut perpetuo abhomiliabilis supe stitio , ita in omni state commendatur Religio, ac pietas erga Deum. Virilis stas laudabitura diotis, fac iique domi, ac ioris, in pace, S bello, maxime si illorum merito, premia, vel f
mam sit consecutus . Ea vero maiorem merentur laudem, quet
abs ille emolumenti spe suscipiuntur, maxime si cum periculo, ac labore. Auget laudem, siquid ab eo fiat, qui ad talem spem educatus non ruerat, ut quod David,in ovium custodiam inni tritus, immanem gigantem Goliam, singulari strauerit cere mine : quod Iudith imbellis mulier, adhuc iuuencula, quῖ hq remiticam domi, vitam coluerat, Holophernem , potentiu iniim Nabucdonosoris Ducem,innumerabili stipatum exercitu, interficere ausa fuerit. quod Leontium meretrix, philosophis animum applicuerit, , c in ea tantum profecerit, ut aduersus
Thophrastum scribere non sit verita: quod Primislaus ab aratro ad Boliemis, Plestus vero ab agricultura,& mellificio, ad Pol nis Regnum,suerint eue fit. In vituperatione dicetur,hoc ipsunt scelus exagerare, ut quod Iudas,Christi, & Apostolorum do trinis, ac exemplis imbutus, Domini ac magistri proditoria rivenditionem cogitare, ac opere complere, non erubuerit. Eorum virtus maior censetur, quos inimici laudant, nam
quum verosimile sit, inimicos seu sinulos, inuicem sese deprimere , obscurare, si virtus alicuius, ab sinulis etiam celebretur, illa , utpote extra inuidiam posita, oportet omnibus num ris sit absoluta. Laudator etiam obseruare debet, ut semper
dicat, qus propria sunt subiecti, ut si quis Apostolum Petrum
laudare voluerit, non ei sussicit asserere, quod in intimis Christi discipulis fuerit annumeratus, quod Spiritum, eiusque charismata, & linguarum donum acceperit, quod innumerabilium fuerit miraculorum patrator, quod numerosissimos ad fidenti conuerterit populos ; quum enim ista, tam ipsi, quam alijs, saltem Apostolis, communia fuerint, non tam Petri laudes, quam . communiter Apostolorum videberis celebrasse . Vnde commi nia ista suffecerit, absque amplificatione, commemorasse, illa
yero amplificare debebis, qus Petri suerunt specialia, ut quod
64쪽
sibi nominatim, k in capite, ut Christi in terris Vicario, Regni Ccelorum claues traditet suerint, quod ei,eadem ratione,ouium Christi cura fuerit demandata , quod pro ipso specialiter D minus orauerit, ne eius fides deliceret, ipsique prsceptum fue rit, ut reliquos in fide confirmaret, quod eius successores, sum, mi Pontifices, per omne suunt egregie pnstiterunt, quod ipse vocatus Simon, a Domino appellatus tuerit Cephas, nempicaput,seu Princeps Apostolorum, & Petrus, quia supra talem petram Dei Ecclesia erat construenda:quod item ipse Simonem Magum fugauerit e Samaria, ac Ronas, ex aere deiecerit; Et Quod Romani arcem Imperii sit aggressiis , ibique Papatus si dem here non dubitarit Sc. Sciendum tamen , quod virtus, quς sola vere est laudabilis, in vitiorum medio sita est, ad ut dissicile admodum sit, vequis non ad dexteram quandoque flectat, vel linistram, quemadmodum consueuerunt etiam, qui per abrupta incedunt viti rum, mediam quandoque virtutis terere semitam- Hinc ansa prsbetur, vitia incrustandi virtutum coloribus, vel maculandi virtutem,vitiorum sucis. Nemo enim mortalium, adeo studi sus reperitur, quin liuidis inspectus oculis,non prauus appareat,
nec ita perditus, quin laudauilis videatur amanti. Lod qui Qbseritarit, amplam in utramque partem dicendi, habebit ma
Circa ultimum tempus , consideranda tum mors, tum quε ante, de post imortem acciderunt; ut, quanto quis vixerit tem-Pore , seu qua state esse desierit, qus fecerit, aut loquutus suerit , quum mori inciperet, quando tunc maxime se prodit natura . Mors ipsa consideranda, naturalisne fuerit, an violenta: si naturalis, num per breuem, an diuturnam infirmitatem Requa sortitudine , animique constantia fuerit tolerata, maximὀsi acribus armatus doloribus, morbus quierit. Si violenta', cuius generis, ut, num quis tibiipsi mortem intulerit, qui erit summe vituperabilis , utpote qui, inexpiabili desperationis d licto, aduersus propriam sese armarit naturam, ad Dei opus in 'se destruendiuri . Vnde merito is,Christianis te ibus, scuere purnitur. a ovi Ecclesiastica careat sepultura. Si vero morte sobierit ab alio illatam , inspiciendum potius, quamobrem , qtiam quid sit passus , martyrem enim, non facit rina, sed
65쪽
mori pro patria; ita, & multo magi l -pud Chr colas , p; fide, vel alia virtute, immo eo gloriosior quis erit, quo plura, do acerbiora, tali pro causa, agones desudauerit. Qus vero cub parum luit trinas , si has patienter sustinet , magis dolens s Deum os landisse, peccando, quam vita spoliari, is uiidem in retur , maxime si ad reatus, quem odit, expiationem, libenter tormenta patiatur. Is vero vituperabilis.cu, qui de rina tan tum dolet, non vero de culpa. Post mortem denique inspicientur , si qus fuerint, apparitiones , miracula, vel pr igia. Tum fiinebris pompa, & hominum,de defuncti qualitatibus, de virtute, iudicia, ec, si adfuerint, bonorum quereis . Demui subijcienda consolatio, quam petere poterim , tum a fidelium destinctoruinicelicitate,qui or sentis vite malis sol xti, sternum Deo iuuntur: tum a superstitibus, ux sumnum quod, ex illorum obtigit transitu , horum resarcirum Prisagiamus vi
ET dico, quod ad instar p sons, tam generatim , quam in
indiuiduo. Generatim quidein, considerando, Pue elei conueniunt , quae riti potiunt ex Aristotele , Theophrasto, Plinio, Aliano , Alberto, At lixarulo .id: alus; qui hanc exornarunt Spartam . Ut sequum laudare velis kid pra: mor caris, a natalibus, ut Virgili lecit dicens, quoi ierit semine ab AEthereo IDiraotes naribus ignem k Isi um de gente, patri , iram Sadala Circe Supposita de matre Morbos furata creauit.
Emundo i dotibus cor ria quod uti uri Pocta immitis, di i
66쪽
e ii e niues Metteiret, cursibus auras.
Tertio a virtutum animi simulachris, ut a fortitudine. aemula tione gloriae, & audacia bellica , ut de eo dicit Iob Terram etin- Ddit, in occursum podit armuis, procul odoratur bellum , nee
reputat tuba sonare clangorem, super i um fonabit pharetra , O operas . Ad idem pertinet, quod Poetς ipsi tribuunt lachr mas , quod etiam alleniit Plinius; verum philosophi, lachr
mas homini tantum concedunt. Si vero in indiuiduo velis aliquod nutum laudare, etiam ad persenae instar procedere debebi , ut Bucephalum commendaturus,ea commemorabis,quq illi in singulari ab authoribiis tribuuntur , & per quae ab alijs
eiusdem speciei dissere, ut quod botiinum habuerit caput ut
nomen ipsum sonat quod alium, quam. Alexandrum, non patiebatur sessorem , quod eius nominis sternitati, Vrbs cona ita fuerit, de alia huiusmodi, ut eh de peribita diximus,& de transitu hypothesis , ad thesim , & d contra, quae hic etiam sunt ob
Sic Ad apem laudare poteris , Primo ab ortu , quod , ut nonnulli volunt, non nascatur exi libidine, immo Vencris nescia, o melle viviscat, Sc laboriosum animal, ex suomet producatur opere. Hoc tamen meliores negant philosophi: Laudabitara concinnitate membrorum; nam mirabile est, quomodo natara 'mater in tam paruo corpusculo, tam multa, & varia, ac distincta membra , ac sensuunx ossicinas distinguere potuerit. Viterius a nuchritudine, robore, id agilitate , quς ad oculum ii norescitiat, e maxime a simulachris virilitum, prudentia: , iustitis, temperantiae , ac sortitudinis r . nam Remp. habent domos , tempestates priuident, nec dubio sese Coelo commi etunt vidissim reponunt in hyemem, nec fas ducunt aliquid de congesto delibare melleicius, quam, plenis horreis , fuerint seeurae: pro suo item Rege totis pugnant castris , & honestam oppetunt mortem. A religione etiam, ituna ob caramo quam templis ministrant, tum quia saepius augustissimo altaris Sacra- meum , arcam, ac tabernaculum aedificarunt, di excubias praestiterimi, decantauerim uel laudes. Aperater quoqui , G a quum
67쪽
quum mortuas efferant, tumulentque. Et denique ab utilitate equum mel conficiant,ad hominum, non solum usum, sed etiam delicias: ex quo dicere poteris, eas publicd hominum ReiP- beneficas esse.
Apud Ethnicos, ad animantium Lindem pertinebat, quod eorum aliquod, alicui Deoruin sacrum foret. Vnde Iouis cram dicebant Aquilam: Apollini, gryphum , Cygnum,
Phinum. Marti equum, accipitrem, picum , vulturem. Soli, Plisnicem. Baccho lyncem,ac tigrim. Mercurio, larum. Esc lapio gallum, & draconem inalatum. Cereri Gruem, ε draconem alatum. Diti, capram . Laribus canem. Iunoni, pomnem , Struthiocameum, ciconiam, & agnam. Palladi noctu viri, Veneri columbum, ardeam de concham. Lunae bouem,Isidi vitulam, re anserem. Item Apollini & Marti lupum. Soli , MN nerug, Marti, α i scii lapio, gallum. Herculi de Apollini,co uum . Mineruae. & Esculapio draconem inalatum. Cybelae ,& Vulcano leonem. Hecatae, & Dianae, mullum &c. Talia re censere in Orationibus, maxime sacris, ut multum eruditionis, ita pietatis parum habere videtur. Erit tamen, quod ad la
dem brutorum faciat in scripturis sacris,ut columbae,quod Spiritus Sanetus in eius specie apparuerit et Leonis quod nedum Marcum designet Euangelistam , sed cum addito,de tribu Iuda, etiam Christiam . Agni, quod eumdem Christum demon- oret: bouis , quod Lucam, de Aquilae, quod Ioannem pratagi rent Euangelistas . Sic de alijs multis . Idem de plantis dicendum, quas superstitiosa Gentilitas suis Dijs, Deabusque sacrauit: nimirum, Iovi Esculum: quercum
vero, tam Iovi, quam Baccho . Cereri, atque Rheae . Herculi populum, cerrum, atque cotoneum . Phoebo laurum, hy cinthum , oleastrum , ac myricam : iuniperum vero , tam Phe-ho, quam Eumenidibus . Veneri rosam , ac mala : myrtum. Vero, tam Veneri, quam Cereri, ac Baccho . Baccho vitem ,scum, viticem , ac hederam. Marti, gramen . Mercurio,po tulacam. Genio, platanum, Iaribus allium. Pani, Berecynthiae , ac Faunis, & Neptunό, pinum s Plutoni, ac Sylvano Osepressum. Cereri, Plutoni, Proserpinae ac Eumenidibus, narcis-ssim. Cereri, Lucinae ac Laribus papauer . Cereri ac Eum nidibus,crocum. Iunoni , malum persi cum . Proserpinae, in
lum Punicum . Palladi oleam, Musis palmam, Lucinae dicta-
68쪽
num : Eumenidibus almini, cedriuri ac rhamnum, ac multa talia Ethnici confinxerunt,maximὀ quum integras sylvas Diis, ac Deabus sacras putarent, credentes Driades vel Amadriades in singulis arborum re eis habitare. Licebit emo, in ludicro Praesertim argumento, expositis, plantas commendaturis, a ' Di)s quibus factae asserunt ,Orationem. auspicari, quasi tales Dii illarumsint patres, ac genitores . Earum cultura , ad laudem faciet, ut quod platanus a Xerse Persarum Rege culta fuerit, de vino irrigata. Pro educatione erit, si explicetur, quam cito adolescat, ac mictum ferat. Loco rerum gestarum,narranae utilitates ex ea prouenientes, ut si ad speciem, & venustatem sit comparata, quam sit illius aspectus delectabilis: Vel, si ad cibum re medicinam, in his quantum valeat. Et ira ad ii star personae laudabuntur. Regiones laudantur ab antiquitate, a primis cultoribus, a Regibus, vel Principibus, sub quorum ditione sunt, vel fuerunt, a situs amoenitate, ab aeris clementia , a natura Culi, & seli , a soli fertilitate, a fluminibus, maribus, sontibus, sylvis, montibus , metaIlis , feris dec. ab Vrbibus multis, cx magni. , a legibus , quibus reguntur, ab incolarum religione, eorum discuhlina , α virtute bellica, ac rebus praeclare gestis, humanitate, Dedere cum exteris, ac aliorum de hac regione iudicus, & cuiusmodi esse credatur in suturum , quod iiostro obsignabimus
Mare laudatΗr a magnitudine , amoenitate, & bonitate po tuum , & a piscositate , Fluuius vero ab ortu, seu staturigine , amplitudine, velocitate cursus, ac colore seu diaphaneitate , &salubritate aquae , a piscibus, quos nutrit, a suuhs quos feci pit, ab arenis, maxime si sint aureae, ut Tagi, Padimit &c. a locis quos perfuit, a nauibus quibus nauigaris, & ab utilitate,
quam locis adfert circumiacentibus &c. Vrbs laudatur a conditore , vel legislatore , a tempore, vel
utiquitate , a situ, quod scilicet sit in loco salubri, tuto,amoeno , ab agrorum fertilitate, a fluuis piscosis, & nauigabilibus,
a montibus consitis vitibus, Se arboribus , a murorum strii rura, quo pertinent templa, arces, porticus, tymnasia pontes, theatra, aqusductus, plateae , statuae Sc. ab incolis etiam, corumque frequentia, de praestantia: ad quet pertinet consideratis morum,suidior ini, ac rerum gestarum eorumdem. Mons
69쪽
Mons laudabitur a situ, de iis quae producit, ut si inde lapi l . aut metalla es fodiantur, vel si in eo plantae germinent , aut . gant serae , vel aues, a fontibus inde scaturientibus; at a busibi extructis: ci a rebus mentorabili s iii eo , 'ci prope ipsam
gessis. Si hortum laudare velis, considerabis opera, tum iraturae, martis r Naturae opera sunt iitus , ubertas, sentes, arbores, he hae : Artis vero , figura , sepimenium, pergulae , fiat; c.
Si collectiva Iaudare libuerit, istaeim uteris locis; ut mundi a laudaturus', id facies ab authore Deo, a partibus tam mistis, varijs ac praestantibiis, quarum compage pei fectam forma, seu apta earum dispositione: a figura capacissima, non m orbiculari, a fine, cuius gratia iactus est ab alijs &c. Factum tandem laudabitur ex eisdem locis , quibus su do antequam fieret, scilicet ab aequo, legitimo, dissicili , ac glorioso: qui amplificabuntur octo locis supra enumeratis . Et tanta de genere Demonstrativo.
MVlta,indoctrina generali,de hoc genere diximus, Vt,quod eius finis sit iustum , quod eo ab aequo differt, quod ius
omnia ad legum exigat normam,aequitas vero, seu lenitas,quam GHci e chriam vocant, multivia de rigore remittit, de lenius ius interpretatur. Hinc Iudices, qui debent iuxta leges decernere, ad ius respicere tenentur; arbitri vero,potius attendunt aequit tem, seu epichariam,quae est magis secundum naturam. Tanta est autem iustitiae praesantia, vi virtutibus omnibus, ipsi etiam fortitudini, praeferatur, absque iustitia enim nulla est laus se titudinis, & si λrent omnes iusti, stiperuacanea seret sertitudo. Diximus etiam, tempus proprium huius generis esse praeter tum , non enim accusatiir quispiam nisi ob delictum consummatum, vel satiem inchoatum, aut intentatum : alioquin si d
heret deferri pia eo, quod quis facere potest, nullus Q tiise
70쪽
noxius , quum quilibet delinquere queat . Corome etiam . si te 'comia , non decernuntur ex iustitia, nisi ei, qui se strenue gessi sit, non vero illi , qui priclare facere potuit: quia ino, et qui talis est, tamquam deleriori, aut desidi, pcona debetur potius, maxime si sua ignauia Ress. aut alius quis iam, detrimenti ali quid acceperit. Nec minus diximus de munere eu ossicio, vel partibus elusidem , quod sine accusatio, de detensio, non quod non sint etiam aliae , sed quod hae sint frequentiores : Petitiones enim , & υ- Positiones,ad idem pertinent genus: nam ex iustitia, ve ei, qui male egit debetur poena , quam accusator instigi vult , re petit
reus depelli ita et , qui rem praeclare gessit, debetur Proemiuny, quod ipse petit , Fiscus vero eum depellere nititur unde tunc Piscus venit nomine rei. Accusator ergo & petitor, actores di s Curitur , patronus vero , seu defensor,i& opponens appellantur rei. Immo acclitationis nomine intelligo etiam querilitoniam, M sub accusatoris vocabulo comprehensum volo expostulat rem, quum eo tantum differant, quod accusatio sit ab hostibu), aut inimicis iniuria affectis, expostulatio vero , & querimonia, amicorum sit de amicis,parum syncere se gerenti. S. Quod attinet ad loca, quamuis neget Aristoteles , esse O toris dicere,quod hoc sit iustiim , vel non , quum hoc foret praeoccupare , seu usurpare ossicium iudicis. Vnde ipse decernit , oratoris esse tantum dicere, quid nam sit factum, veI omissum: an vero illud fuerit iustum, vel iniustum, dicere , propriuna esse Iudicis. Id tamen, ad summum, locum haberet, quando Res' et bene instituta, & Iudices, ut bene morati, ita illiciates iotent , de imi iaces: nam apud tales, ipse etiam, ex te lore Pagi , prohibet oratoribus, ne proeliat s utantur, aΠp.ῆ eius ciere tentent: At quum nuncii csa rectis errent iudicios , non incongruit nostrum proferre iudicium , num quid se umiu-- fuerit factu , nec ae. Itaque loca generalia viadc d cyntur, argumenta huius soneris sunt, Iustum , & iniustuira : specialia vero variant secundum diuersit eui statuum, de quib ast-
Status vero definituris aliquibus, quod sit id , quod nascitur ex prima accusatoris intentione. & rei depulsione . si ita dicamus, quam in solo Iuridiciali genere sint reus , & accus wr, in eo tautum genere exit status: Ouod patet esse fal sum: est