장음표시 사용
291쪽
AN congruat bonis latius velle regnare &sic bellare, ut regna
Eod. lib. R Espo N. Malis bellare, ut dilatent regna videtur tacilitas, cap. I s. bonis autem tantum neccessitas: nam si linitimi,5 c5finantes sint 3 3. h. s. quieti S aliqua iustitia steti, & non iniuriosi, non congruit bonis cap. 1 bellare, quia maior selicitas est, habere vicinum concordem,quam vicinum malum subiugare bellantem, cum autem finitimi sint mali inquieti,& iniuriosi, tunc congruit & bonis bellare,ut subdantur eorum dominio mali vicini,quia peius esset ut iniuriosi iustioribus dominarentur,& ita non tantum dicetur neccessitas apud b nos, sed & non incongruet dicitur foelicitas, Regna autem ipsa terrena bonis & malis a Deo dantur. Et fortuitu non dantur, quia Deus non est sortuna, sed Deus verus. Sed pro rerum ordine ac tepore occulto nobis, notissimo sibi, cui tamen ordini temporum non subditus seruit, sed eum ipse tamquam dominus regit, moderatorque disponit. Foelicitatem vero non dat nisi bonis. Hanc subditi possunt habere & non habere ita & regnantes. Que tamen
plena in ea vita erit,ubi nemo seruiet ulli. Et ideo regna terrena de, bonis ab illo dantur etiam malis, ne eius cultores adhuc in prouectu animi paruuli, haec ab eo munera, quasi magnum aliquid cocupiscant,& noc est sacramentum veteris testamenti ubi occillium
erat nouum, quod illic promis la& dona terrena sunt intelligentibus& tunc spiritualibus quamuis nondum in manifestatione pret . dicantibus,&quae illis temporallibus rebus fgnificaretur sterniatas,& in quibus Dei donis esset vera felicitas.
FAtum quid sit. Et an sub fato stent homines in suis actionibus.
R Espo N. Nam satum dicunt homines usitata loquenditate Dei. consuetudine , vim esse positionis syderum, qualis est quando lib. J. c. i quis nascitur, sue concipitur, quoa aliqui alienant a Dei volun-2.γ7. tale, aliqui ex illa etiam pendere confirmant, sed illi, qui si ne Dei voluntate decernere opinantur sydera, quid agamus, vel quid bonorum habeamus, malorum ve Patiamur, ab auribus om-
292쪽
' Ex Lib. De ciuitate Dei. I 27
nium repellendi sunt,non solum eorum,qui veram religionem tonent. Sed qui Deorum qualiumcunque licet falsorum, volunt e se cultores. Haec enim opinio quid agit aliud, nisi ut nullus omnino colatur, aut rogetur Deus
Et ideo melius es adheredum Hyppocrati medico, quIm Possidonio stoico astrologo. Hyppocrates iudicauit duos statres squi simul egrotare c perunt, & simul ingrauescebat morbus utrisque, dc insimul alleviabatur geminos elle. Et ideo ex simili ma temperie valetudinis, cum concepti essent simul ex parentib. taliter affectis dum concumberet,& nutriti eisdem cibis de in eadem domo, ubi aerem, & loci positionem, de vim aquarum, plurimum Valere ad corpus,vel bene vel male accipiendum medicina testatur, eisdeetiam exercitationibus alluefacti, tam similia corpora Sererent, ut etiam ad egrotandum uno tempore eisdemque causis similiter moueretur,Possidonius vero iudicauit, eos sic affectos,quia nati ellent&concepti sub eadem constellatione siderum, quod potest elle
salsum,cum videmus multa animalia diuersa esse licet sint nata e dem temporis momento de sub eadem constellatione. Nouimus etiam geminos, non solum actus & peregrinationes habere diuem sas, verum etiam dispares egritudines perpeti. De qua re facillimam quantum mihi videtur rationem redderet Hyppocrates. Diuersis alimentis,& exercitationibus,que non de corporis temperatione sed de animi voluntate veniunt,dissimiles eis accidere po-intile valetudines. Et hic mirum esset si Possidonius vel alius altro logus posset hic inuenire quid diceret, si nollet imperitorum mentibus in eis quas nesciunt rebus illudere: in hac igitur caula,multo est acceptabilior coniectura medicinalis quam astrologica . His itaque consideratis, non immerito creditur cu astrologi multa vera mirabiliter respondent, occulto instinctu fieri spirituum,n5 norum,quorum cura est has falsas, & noxias opiniones de astralibus satis inserere humanis mentibus atque firmare, non horost pi notati,& inspecti aliqua arte, qu. ae nulla est.
AN detur in Deo praescientia& in homine libera voluntas. Eoo
REsPOND. Nos contra Ciceronem de quosdam alios philosophos confitemur voluntatem summamque potestatem ac pri istientiam
293쪽
scientia Dei. Nec timemus, ne ideo voluntate n6saciali ius, qd vomi antate facimus, ea id nos facturos Deus psciuit citius pilaeua sellino pol, Quod Cicero timuit ut oppugnaret pscientia,&stoici ut
no Oia necessitate fieri d icerent, quamuis onania fato fieri contenderenti Cicero sic dicebat, si in praescientia suiu omnia futura, hoc ordine venient,quo ventura et Ie e taescita sitiit,4s hoc ordine v nient,certus est, ordo rerum, pr.escienti Deo,& si certus est ordo rerum, certus est V ordo Caularum. Non enim ali quid fieri potest, . ouod non aliqua em ciens causa praecesserit. Si autem certus est ordo caularum quo fit omne quod fit, fato inquit fiunt omnia, quae inunt qtiod si ita est, nihil est i n nostra potestate, nulluntque est a bitrium.voluntatis. Quod si concedimus, inquit omnis humana vita subuertitur, frustra leges dantur frustra obiurgationes, lauden urtuperationes, exhortationes adhiberentur neque ulla iustitia, bo, nis pricinia,& malis supplicia constituta sunt. Hoc ergo ne cons quantur indigna& absurda, no vult este pr scientiain uturorum, sic Cicero coarctat animii religiosum, ut unum eligat e duobus, aut aliquid et D in nostra voluntate, aut este praescietiam suturoru, quoniam Vtrunque arbitratur elle non poliλ sed si alterum consti-ituatur, alterum tolli, si elegerimus prUcientiam futurorum, tolliv0lun ratis arbitrium, si elegerimus voluntatis arbitrium, tolli prae scientiam, ipse autem ut vir doctus,ex his duobus elegit voluntatis arbitrium. Quod ut confirmaretur, negauit praescientiam futuro, rum atque ita dum vult iacere liberos, facit sacrilegos. Nos autem
aduersus istos sacrilegos, atque impios, & Deum dicimus omnia
scire antequam fianti, & voluntate nos facere, quidquid a no-tris, non nisi volentibus fieri lentimus &nouimus, omnia vero H- , to heri non dicimus, immo nulla seto fieri dicimus, ut ponitur intconstitutione syderum,ordinem autem causarum, ubi volutas Dei plurimum potest, neque negamus, neque fati vocabulo nuncupamus, nisi forte ut fatum.asendo idest loquendo dicimus. Non ethli Deo certus est omnium ordo causarum,P nihil sit in nostrae voluntatis arbitrio. Et ipsae quippe voluntates nostiae in ordine causartura sunt, qui .certus est Deo eiusque pra scientia continetur,quoniam & humanae voluntates humanorum operum musae sunt,& sic qui praescit omnes rerum causas praescit& nostrorum operum caulas. Ad contradicendum vero Orcer . .
ni,sussicit unum sirum dictum, nam dixit superius, quod .aliquid
294쪽
non potest fieri nis causa es iens praecess rit. Sed hoc die tam
quid eum adluat Sed non omnem causam esse fatalem: quia est causa sertuita, est naturalis, est voluntaria, sitificit quia omne quod fit, non nisi usa precedente confitetur, nam caul, quae sertuitae dicuntur,unde etiam seri a nomem accepit, non dicimus, quodsii t nulle, sed tantum latente atque damus, vel Dei veri, vel quo, cumlibet spirituum voluntati, ipsasque naturales, nequaquam ab illius voluntate seiungimus qui est author omnisque conditor nature, causi vero Voluntariae, aut Dei sunt, aut Angelorum bonorum vel malorum, tui hominiim,ac per hoc colligitur, non esse causas cientes omnium quae sunt, nisi voluntarias illius nature, is qui spirituςvite est piritus uitae Deus est qui vivificatota in voluntate Dei est summa potestas, qui cicatorum spirituu bonas voluntates , adiuuat, malas iudicat, omnes ordinar,&quibusdam tribuit potestatem quibusdam non tribuit. Sicut enim omnium naturarum Creator est,ita omnium potestatum dator & non voluntarum. M
le quippe voluntates abillo Giunt quoniam contra natura sunt, quae ao illo est: Corpora iin magis lubiacent voluntaetibus, quaedam nostris,iclistona nilim unimantium mortaluimm maris h nranum quam bestiarias; aedam vero Angelorum, sed omnia maxime Dei voluntati subdita sunt, cui etiam voluntates omnes subuciuntur,quia non habent potestatem, nisi quam ille concedit. Inter ergo causas esscientes, solus Deus est causa quae facit, non fit. Aliς vero causat faciunt quidem, sed& fiun , t omnes cierati spiri tus & maxime rationale corporales alitem caus*que ita is fiunt quam faciunt, non sunt inter causi; emerim res em humeran-d , quoniam hoc polliint, quod ex ipsis faciunt spirituum volunt res. momodo igiturordo clusarii, qui praescienti certus est Deo id esscit ut nihil sit in nostra voluntate, cum in ipso causarum ordine magnum habea ut locum nostrie voluntates Con tendat cicero cum his, qui dicunt hunc causarum ordinem esse satalem,& non nobiscum,qui hoc negamus. Quod vero neget ordinam omnium causariam este certissimum & Dei prcescientiae notissinium plus eum quam stolici detestamur. Aut ergo Deuesse nigat, Aut nfitetur esset si negat, non est audiendus: Si confitetur & postmodum dicit quod non est futurorum praescuis, est ac. s negaret Deu esse. Quia qui no est omnium suturorum praescius
295쪽
Quapropter dico, qudd Deus creauit voluntates nostras liberas, que ideo liberae sunt, quia ille voluit, & utrumlibet pollunt facere ex contrarijs. Aliud tamen facturae non sunt, quam quod Deus praesciuit, quia aliud haud dubie, niinu facient, tam mi possunt: Certu est,enim fieri pleraq; Poste quae nunq fient, itares suturae nomanant ex Dei scientia, sed scientia Dei potius ex illis, qu. ae tamensiturae non sunt Deo,in quo est error multorum, sed praesentes. ideo non recte dicitur Deum eas pr scire nisi relatu, eum sint praesentes,sed rectius dicitur eas scire videre cernere. Quod si indignum videtur a rebus caducis scientiam Dei generari. Dicamus a prouidentia Voluntateq ue Dei, cognitionem eius proficisci, volum late statuere quod futurum sit: scientiam, quid voluntas statu rit nosse,Origenes super Genesim ait. Quod futurum est causae se cur id euenturum praeuiderit Deus, i laque non id fieri quia prascitur, potius contra, praesciri quia futurum est. Nec ideo volutas nostra dominaturaliqua necessitate ut faciat quod nolit, stat enim quod aliquid necesse iit, ut sit. Et tamemnon coacte fit,sed libere. Nam necesse est, Deum semper uiuere. Et tamen non coacte dicimus eum Viuere,& contra suam volimratem, dc potestatem: ideo iuproposito dico, q, licet ill hiat sutura quς Deus praesciuit non innachoc tollit libertatem nostram. Non enim ille homo peccat, quia Deus illum peccaturum praescivit,immo ideo no dubitatur ipsum peccare cum peccat, quia ille cuius praescientia falli non potest, n5 fatum, non fortunam, non aliquid aliud , sed ipsum peccaturui esse praesciuit, qui si nolit omnino non peccat, ted si peccare notu
rit, etiam hoc ille prcscivit. Q V AE s T. CCCCXIIII. Eod. lib.
Vare Imperium Romanum tempore illorum gentilium Romanorum sic Deus dilatauit.REs Po N. Nam cum diu suissent regna orientis illustria, v
luit Deus,&occidentale fieri quod tempore esset posterius, sed imperij magnitudine& latitudine illustrius, idque talibus potissimuconcessit hominibus,ad domanda grauia mala multarum gentii
qui causa honoris, laudis, & glorip considerent patri , in qua imsam gloriam requirebant, salutemque eiu saluti suae praeponere, non dubitarent,pro isto uno vitio, idest amore laudis, pecunig cx piditatem,
296쪽
Eae Lib. De ciuitate Dei. I 29
piditatem dc multa alia vitia comprimentes Romani attendebat ad laudem propriam, ita Vt pro laude non timerent, nec mortem, nec amissionem diuitiarum&abstulebant a se multa vitia proco sequenda laude, Deus igitur suscitauit eos, licet haberent vitium . Ν, vanaegloriae, ut per eos comprimeret eos, qui pluriora vitia habe- . tbant, &ut daret mercedem temporalem ipsis, cum multis viiij spro acquirenda virtute resisterent. Merces eterna non eis conuoniebat,cum tales virtutes non pro Dei honore, sed pro propria laude operarentur, nihil enim Deus relinquit irreinuneratum.
AN vitium vanegloriae sit Christianis valde detestandum. R Espo N. Huic enim cupiditati gloriae propriae melius ToLILs resistitur sine dubitatione, cedit . Tanto enim quisq; est Deo simi cap. istior,quanto ab hac immunditia mundior . Tam enim est hoc vitium inimicum piς fidei, si maior in corde si cupiditas gloriae, si Dei timor vel amotivi dominus diceret. Quomodo potestis crede Dan. s. re gloriam abinuicem e pectantes,& gloriam quae a solo Deo est, non quaerentes. Item de quibusdam, qui in eum crediderant, & Ioau. 11 verebantur palam confiteri, ait Euangelista, dilexerunt gloriam hominum magis,qtiam Dei.
AN ex iudicio Dei prolongentur, siue breuientur bella in
RE s p o N. Occultis causis S s non iniustis Deus disponit regna, sic etiam tempora ipsa bellorum, sicut in eius arbitrio est iustoque iudicio,& misericordia,vel atterere,vel consolari genus humanum, ut alia citius, alia tardius finiantur, bellum piratarum a Pompeio, bellum punicum tertium a Scipione, incredibili celerutate,& temporis breuitate consecta sunt, bellum vero punicum s cundum per annos I S. durauit,bellum punicum primum per 2 3. annos peractum est, bellum Mytridaticum per Ao.annos, Dellum sanniticum annis tractum est serme. o.
297쪽
v T NI de Imperatores & domini christiani talices esse dicantur. Eod. lib. V Rr svo N.αNeque enim christianos quosdam Imperato
cap. res ideo scesicis dicimus, quia vel diutius imperarunt vel imperantes filios, morte placida reliquerunsi vel hostes reipublice domuerunt,uel inimicos ciues aduersias se insurgentes,& cauere & opprimere potuerunt, nam & h capud infideles Imperatores inueniuntur, sed scesices eos dicimus,sr iuste imperant, si apud se laudantes non extolluntur, si suam potestatem ad Dei cultium maxime dila tandum maiestati eius famulam faciunt: Si Deum timent, diliguli colunt, si plus amant rςgnum caleste, quam terrenum, si tardius vindicant, facile ignoscunt, si eandem vindictam pro necessitate regenda tuendaeque reipublicae, non pro saturandis inimicitiarum Odij sexerunt, si eandem veniam, non ad impunitatem iniquitatis, sed ad spem correctionis indulgent, si quid aspere coguntur pi runque decernere, misericordi lenitate & beneficiorum largitate. compensent; Si luxuria tanto est eis castigatior, quanto posset esse liberior, si malunt cirpiditatibus prauis imperare, quam 'lubuit Ii bet gentibus,& si haec omnia faciunt, non propter ardorem inanis gloriar, sed propter charitatem scidicitatis aeterna'. si pro sitis peccatis, humilitatis,&miserationis&orationis sacrificium Deo suo vero immolare non negligunt. Tales christianos Imperatores dicimus esse so lices, interim spe: postea re ipsa futuros , cum id quod expcctamus aduenerit.
Q V AE S T. CCCCXVIII. inare Iudaei sic per gentes sint sparsi
REsPON. Sparsa emin est illa gens hebraea per cunctastate Dei. gentes propter restimoni uini scripturarum, id est ut scripturas litas lib. . per totum orbe spargerent, quibus tam aperte quae in Christo sec. 32. quuta sitnt, erant pred Icta, ut nemo eas legat, qui si Christi acta totamque eius vitam cognoscat, dubitare possit, quin ille ipse sit, de quo illa praecinnuntur.
A N Prophetae intelligant omnia, quae praedicunt.
298쪽
Ex Lib. et e ciuitate Dei. I 3o
R g sp o N. Populus hebraeus in unam quandam rempublica congregatus est, ubi per quosdam scientes, per quosdam nescietes, id quod exaduentu Christi usque nunc & deinceps agitur, praenun
Hic expositor Viues sic inquisit prophetae non omnes sua vaticinia intelligebant nec qui intelligebant, ornnia intelligebant. Noenim ex se loquebantur, sed ex superiore Dei amatu,cuius consilia, non omnia erant eis manifesta. Vtebaturque Deus illis , non velut consultis futurorum aed instrumentis, quibus holes alloqueretur:&li negandu non est summa visionu, hoc est id quo prophetie oes reserebatur, esse illis a deo patefactu, puta de Mel sya venturo. Nondum enim est finis prophetiarum, & quamquam summa earum absiauebatur in Christo, nihilominus tamen ex eo quaedanascuntur, ad qNae prophetarum oracula quaedam peculiaria spectant, quale est illud no apud unum prophetam de reliquijs Israel quet omnes in fine seculi seruabuntur.
HYdromantia siue necromantia.& huiusmodi incantationibus siue ludificationibus demonum similiaba quibus ad nos
allata fuerunt. Et quot de talibus inueniuntur. R Espo N. Numa Pompilius Hydromantiam facere compulsus est,ut in aqua videret imagines Deorum, vel potius ludificationes demonum a quibus audiret, quid in sacris constituere atque obseruare deberet Et hoc genus diuinationis,Varro dicit a Persis allatum, quo& ipsum numam,& postea Pytagoram philosophu, usum filisse commemorat,vbi adhibito sanguine etia inferos perhibet sulcitari. Quod genus diuinationis hydromantia siue n cromantia dicitur,ubi videntur mortui diuinare. Hic expostor Viues multa genera talium diuinationum commemorat. Nam diuinatio vel ex terra petebatur,&dicitur geomatia, vel ex igne&pyromantia vel ignispicina dicitur, vel ex filmo, que cap nomantia dicitur, vel ex auibus quae auguria, vel extis, quae aruspicina in qua multum e trhusci valueiunt,Vel excribo,quq c scinomantia, vel ex securibus quae axinomantia,vel ex herbis, quaelio tonomantia sagarum id est incantatricum ars est, vel ex mortuis necromantia, seu necyomantia, vel ea astris , que astronomia in
299쪽
qua qui peri tissimi dicuntur Caldeteriain s in Cald ea non sint 'nati,vel ex sortibus ceromantia, vel ex manuu lineametis, qu churomantia, vel ex facie ipsa& filo totius corporis, que phyllogia mi a vel ex piscibus,quae ichthiomantia, quae obiecta est Apuleio . vel ex palpitatione oculorum, quae soliatio, &palmicum auguriti, tum somniorum coniecture,& oia quae la tissime patebat ad vita,&audita, in quib. erant&fulgura resulgetre, mostra voces, sternutamenta. Et sic mille artes euocandorum demonum, quas satius est nec nominari quide, sed loquamur de hydromantia inu ab Augustino nominata est: hqc enim non fit uno modo, & simpliciter, 1ed multis modis. Nam aliquando imponitur aqua in ampulla vitrea & a puero inspicitur. Et dicitur gastronomantia a tumore& ventri cositate ampullae . Aliquando infunditur aqua in pe-luim & dicitur lecanomantia. Et demones tunc in fundo aque ficiunt sonitum leuem,& exilem. Et videntur repere,ut quasi sonus ille percipi vix possit,ut eorum mendacia non possint deprehendi, sed tantum quidquid euenerit putentur dixit se. Aliquando inspectabant in sontibu indeque imaginibus oblatis videre sibi sutura videbantur.
QVot genera philosophorum litterarum gr carum inueniuntur de eorum auctores, qui filerunt. De Civi- REsro N. Quantum enim attinet ad litteras grςcas, que lintate Dei. gua inter coeteras gentium clarior habetur, duo genera philoso- lib. 8. c. 1 pliorum traduntur, unum italicum ex ea parte italie, quae quonda3 4 9. et ma na graecia nuncupata est. Alterum ionicum in eis terris, ubi deII. DUnc graecia nuncupatur,Italicum genus auctorem habuit pytagoram Samium a quo etiam serui ipsum philosophie nome, exortu . Nam cum antea sapientes appellarentur, qui modo quodam laudabilis vitae alijs pitare videbantur, iste interrogatus, quid profiteretur, philosophum se elle respondit, id est studiosum, vel amat rem sapientiae, quoniam sapientem profiteri arrogantissimu vid bat Ionici vero generis princeps fuit Thales mitelius,unus illoria, septe si appellati sunt sapietes. Hic auditori: habuit Anaximadri Anaximader Anaximene. Anaximines Anaxagora AnaxagorasArchelaum. Archelaus Socratem, qui fuit primus qui uniuersam philosophiam, ad corrigendos mores, ct componendos flexit, cum
300쪽
omnes ante illum magis naturalibus rebus perscrutandis operam maximam impenderint, huius auditor fuit Plato, qui omnes pro decessores superauit ingenio,&doctrina,& ipse partitus est Phil sophiam, in naturalem, moralem, & rationalem, sui ptaedecessores
aut tantum naturales erant, aut tantum morales. Ipse vero & Phi
losophus naturalis & moralis,& rationalis fuit, & ad veritate fidei Christianae propius accessit, quia finem boni posuit essem virtute vivere,& et 1 oli euenire posse, qui notitiam Dei habeat, & imitatione, nec esse aliam ob causam beatu, ideoq; no dubitat, hoc esse Philosophari,amare Deu, cuius natura sit incorporalis, unde utiq; colligitur, tunc fore beatum studiosum sapien tiae: id enim est Philos phus, cum Deo frui coeperit: Er hanc intelligentiam putamus Platonem habuiste altero duorum modoru,vel ex illuminatione Dei,
siue manifestatione, secundum quod dicit Apostolus. Quod notu Rom. t. est Dei manifestu est in illis Deus enim illis manifestauit, aut quia legit,uel audiuit libros Moysi,ubi tractatur de elle incommutabili Dei,cum dicit ego sum, qui sum.
AN demones antecellant homines bonos & pios,eo quia tenet locum ipsis hominibus superiorem. Nam Dii in coelo dem
nes in aere homines in terra habitant. R Espo N. Nullus animus veraciter religiosus arbitretur de- Eod. lib. mones seipso esse meliores, eo quia tenent locum superiorem, & cap. I . quia habeant corpora meliora, videlicet aerea secundum Platonicos, non sic spissa, ut nubes, sed clariora adeo, ut oculis nostris sintinuisibilia; nam si propter locum essent meliores, sequeretur, quod& aues, que in aere volitant, & tenent superiorem locum nobis, lhominibus preponerentur,& hoc est absurdissimum, si etiam propter corpora potiora,quia sunt velociores essent meliores, sequeretur, i & multa animalia bruta antecellerent homines cum eos vincant & acrimonia sensuum, &motu facillimo, atque celerrimo&vallentia virium, & annosissima firmitate corporum. Quis hominum videndo quabitur Aquilis, Sc Vulturibus uis rando canibus Z Quis velocitate leporibus, ceruis, auibus omnib. Quis multum valendo Leonibus,&ElephantibusὶQuis diu viue do i erpentibus,qui etiam deposita tunica, senectute deponere,atq;in iuuenta redire perhibentur, sed sicut his omnibus ratiocinado