장음표시 사용
101쪽
gismi principio. P Ropositio igitur est oratio afrinatiuauci negativa
alicuius de aliquo: hoc est, oratio in qua aliquid de aliquo aut abrinatur, aut negatur. Cuiusmodi sane fune propositiones in primis categoricie, quarum quidem haec uniuersalis est, haec particularis, illa uero indefinita. Lnersalis quide,quae aut omni,aut nulli inesse quippiam sitagniscat .Particularis uero,quae alicui, aut alicui non, antno omni.Indesinita vero, qMe ιη spe quide ut Ino, hicses anifica sed absin uniuersalitatis particularitatis 'ue nota.
De terminis.' Erminos hac in parte Aristoteles primxin definit, in quos propositio resoluitur, ut praedicatum,c de quo ipsum dicitur, quod proinde subicctum propositistanis appellatur ut huius propositionis omnis homo est anitamat, termini sunt, homo ais animal, idcirco quod in eos principaliter ipsa resoluatur. Et termini quide dicti sunt, ueluti in agro limites. nam ut his ager finitus dGgnatur, ita terminus propositio ut dictim est perficitur.Cuiusmodi sunt sinplices in primis, Cr Agnificatiuae voces, inriter quas praecipue habentur nomen cr uerbum. Itaq&e in has propositio recte resoluitur. ut ex quibus copo ita est. Fieri enim non potest ut alterius resalutio proceda utpotate hir literas aut in ollabus,quoniam hae,ut alibi dictum iast,
fguifcatiuae non sunt. De syllogismorum principijs regulatiuis. Geterum, At ad rectam Hilogismorunt Armatione connexionems nosse oportet, quid propositio,quid
102쪽
item termini, quae ipsius o Misimi materialia principia sunt, ita quoq; scire ope preciam est, quid sit omni aut nulli inesse, siue is toto esse, cr non esse, quae regislattar principia orni mi a quibusdam appellantur. Definitur igitur ab Aristotele in toto esse, me de omni praedicari, quoties nihil estsumere subiecti, de quo non dicatur praeridicat , ut cum ita proponitur, omnis homo est animal, . ipsius hominis nihil inueniri potest de quo non dicatur antimal Ergo quia de omni homine animal praedicatur, Cr de Socrate Cr Platone, imo uero er de quolibet particulari homine praedicari potest. Ab eodem item desinitur in toto
non esse, siue de nullo praedicari, quoties nihil est si ere subiecti de quo dicatur praedicatum, hoc est,i quo pGdia
carium non remoueatum uim hac propositione,nullus homo
est lapis quia de omni homine negatur lapis, er de Socrarate er Platone,Crde aliis item omnibus particularibus botaminibus negatur. Sane sciedu, quod in toto esse, σ dici de omni,versi uice se habent. Na si quid de omni aliquo pro dicatur,id de quo illud praedicatur, in toto eo est quod praedicatur, ut de omni homine animal, In toto ergo atris mali homo est, ueluti pars quaedam intra suu totu lates quod modo. Hactenus principi'θllogisimi, tam materialiabus,qua regulatiuis nunc adbilo fimu ipsem transeamus.
De svllogismo quid sit. SVro iseus est oratio qua quibusdam positis, aliud
quidda ab his,quae posita sunt, ex ncclitate accidit, eo quod F sum. Sane hoc pacto ab Aristotele ipso desta nitur bilo fimis cuius definitioni Boethius adqcit partiis eua, cocsis itfit quo explanatio eius,quod Aristo,
103쪽
xos DE SYLLOG. C A T E G. teles dicit, postis,id quod colunctio,Cr, innuere uidetur, quae expositiva interdum colitumo habetur.Bethius igitur uoles Aristotelis definitione quodammodo explanare, ollogismum ita definit. vllogismus est oratio,in qua quibus. dupostis er conce is, aliud quidda praeter ea quae posita er concessa sun necessario euenit, propter ea quae posta er concessa sunt.Porro per hoc quod ab utros dicitur, aliud quidda, ex nec state accidit: ab his quae posita sunter concessi,significatur nobis,plane eos non esseo Nisamor, qui ab aliquibus sunt, hoc modo, Quicquid est holamo, homo est:homo aute est homo, igitur homo est homo. Item, omne animal est substantia, er omnis homo est antismal, ergo omne animal est substantia. Huiusimodi sane
hilogismi ridiculi prorsus fiunt ob id quod in his conchisso non sit aliud a praemigis. Adiectu praeterea est er illud
non temere, eo quod haec seunt Ipter eos,qui plerun is Iogismos faciunt, in quibus aut mi nus, aut plus, aut aliud quippiam propositum est, quam proponi debuerat. De multiplici syllogismorum disserentia. SYllogismoru aute alius categoricus est, alius Dposteticus.Et categoricus quide esst, cuius utras sumptarupropositionum, pariter conclusio categorica est.Impotheticus uero,cuius uel altera tantum,aut conclusio tapotheistica est. At de hoc postea proprio quodam tractatu. Rurae 'sus categoricoru fallogismoru alius comunis est,alius qui expositorius dicitur. Communis quide est, cuius mediu qaedicitur, est terminus comunis. Expositorius uero, cuius medius termi us est singularis, hoc nomine fria is dictus,
quod per ipsem qii si expositio designatioq, sat propori
104쪽
τRACTAT Vs V. ros stionis ad demonstratione sumpta . Ex categoricis irem,erbis qui scin qui comunes dicti sunt, alij bunt perma alij mpescti. Persectus quidem 5 Misimus is dicitur, qui nullius alterius indiget, praeter ea q posta sunt,ut appareat necessarium,hoc est, ut conclusio ex nec itate sequatur.Impesctus uero qui aut unius,aut plurium indiaget ad hoc, ut necessariu appareat ex his quae posita sunt: unius quide, uerbi causa, aut coliesrom tatu, aut praemisisaru trist=ositiois,aut reductionis ad imposibile.Pluria ueris,cu ex his tribus perficiendi hilogisset instrumentis duo necessario requiruturad aulcm quonam fui pacto,poma, ubi de modis hil isticis tractabitur, persticuum euadet. ει quibus S ouot propositionibus sillogismus constet,& de terminorum secundum prompositionem disserentia, tum de triplici figurarum distinctione. Omnis porro ollogismus, ut ex tribus terminis, ita ex tribus quos costat propositionibus. Quaru qdeprima, maior propositio, ecunda minor, tertia conclusio appellatur. Maior ite cr minor communi nomine praemisi se quoq; dicuntur. caeteruex tribus terminis neutiqua tres
propositiones feri possunt, imo ne duae quide, nisi singuli
sis sumantur. Ex his igitur,qui bis fumitur ante conclusiotanen ipsam non ingredictis,mediu dicitur,ut per que extreisma in conclusione connectuntur. Aliorum alite alter maior extremitas alter in inor extremitus, Et maior quide exueri
nitas is terminus est, qui in maiori propositione cii medios plus in conclusione de minori extremitate praedicatur. Minor vero,qui in minore propositione cim medio sumo G 4 plus
105쪽
1οι DE SYLLOG. c A TE G. ptus,maiori extremitati in conclusione subqcitur.An id quidem ita se habet in his hilogismis siue modis, qui direrictim cocludere digno cutur, quos Cr ab Aristotele accedipimus numero quatuordecim: quibus quinq; indirectimeocludetes Boethius autumat uel a Theophrasto, uel ab Eudemo adiectos, ais ita risumma esse dece er noue moridos. Ut ergo definitiones illorum terminor u omnibus il lis modis ex aequo conueniant,dicamus maiore quidem extrerimitate eu ese terminu,qui cu medio in maiori flumitur propositione: minore uero,qui in minore. caeterv is terminus qui bis Amitur ante coclusonem,cr mediu uocatur, squis
de subqcitur in unabumptaris propositionu, Cr in altera praedicatur, primam facit figuram: si in utras pridicatur, secundam: sin uero in utraque subiicitur,tertiam. Quid sit figura,& quot unaquaeq; figura
OVod uero tresfnthilogi moru figurae, triu disto
sitio terminorum paulo ante facta plane indicare potest. Vnde er ita figura a nonnullis desinitatur:Figura esst triu terminorum secundum debitam subietactionem praedicationem que ordinata distositio. Horum autem unaqusque plures er hos quid in certos sub se
modos habet,ita ut modi ipsi sub figuris sint, perinde ais specier sub suis generibus.Habet igitur prima figura sub
se, autore Aristotele, modos quatuorsecunda item quata tuor, tertia uero sex. Sed ut paulo supra meminimus,quari
tuor illis primae figurae modis, adiectisjunt alij quinque, ut essent illius figurae nouem modi In summa igitur moridi sunt cui dictum est undeviginti, ex quibus omnibus
106쪽
TRACTAT Vs V. et ς priores quatuor primae figurae modi, perfictos nobisi subministrant hilogismos, reliqui omnes imperfictos. Quid sit modus:& de quibusdam regulis. Hinc iam ad modos ipsos paulatim veniendum estiunde etiam quid fit modu3 definiendum prius, tum Mero Cr certae quaedam regulae sub ciendi, quippe quae modis omnibus generatim inseruire dignoscantur. itaque modum hoc pacto definiunt quidam: Modus est ordinatio duarum propositionum indebita qualitate Cr quantitate. Potest quidem cr ita desiniri, Jrtinis rectius: M odusnt, tum sumptarum propostionum,tum ipsius conclusio
iis secundum qualitatem Cr quantitatem conueniens ordita natio. Porro autem quae fidebita tum qualitas, tum quanta lita ex ipsis tande regulis, quae hinc sequuntur, discas litacebit.Prma igitur regula est, in omni hilogiseo oportaret praemissam' aut alteram, aut utranu affirmativam
esse. secund an omni bilogismo oportet praemissaru aut
alteram,aut utranque uniuersalem esse. Vertia, si aliqua
praemissarum fuerit negativa, Cr ipsa conclusio erit nogativa. Quartas aliqua praemissurum *erit particularis,
concluso quoque particularis erit Quinta, Medium eo cructonem non ingredietur linquam. De vocabulis quibusdam ad hanc rem inuentis.
INterim autem ex hoc ipsum seri is haud partim eripedire uidebitur, si priusquam modos ipsos aggrediatamur, etiamnum aperiamus hoc loco breuiter, quis sit istois rum uocabulorum quibus ad hilogi mos proprie formaridos utimur intellectus: quippe,quod in his, quantu quia deri ad hanc rem attinet, ars quasi latere uideatur, unde G s er artis
107쪽
1os DE s Y L L O G. c A T.E G. er artis uocabula apperiari solent, ut alibi quos ann tuuimus. sciendum irasquod post priores quatuor primae figurae modos, qui perstat euidentesq sunt, quiculis exsequetibus ab aliqua harin quatuor consonantiu b,si fincipit, is reduci habet, ut euidcus scilicet er ipse habe
tur,ad eum ex illis quatuor superioribus modum, cum quo principali litera conuenit. Verremenimuero ut haec ipsa reductio facilius percipiatur, adiunctae sunt aliae consorinantes quatuo sim,p,s,qssibus intelligi plane posit, quo' modo reductio illa fieri debeat, utrum uidelicet alicuius
propositionis conuersione, aut simplaru propositiorum transtositione, auto uisimo ad pmpossibile ducente, quieonuersivus a quibusdam esse creditur, id quod si litera ab his p ita ivinuit, quemadmodum est praemiserum indicat
transtositionem, p,Cr s, propositiorum conuersionem nquidem,si per accidens conuertenda est prorisitio aliqua: M ueros simpliciter. Porro per quatuor D iles his cotta sonantibus pasim interpositus, quamor propositionu gerinera accipere debcinus,videlicet per M uniuersalam liminatiuam,per e, uniuersalam negativi, per L particularem affirmatiuam,pero, particularem n gatiuam.Quibus iam expeditis, modos tandem ipsos aggrediamur. De modis primae figurae.
P Rima igitur figura nouem habct modos, ut dictum est suprased ex his priores quide quatuor directim,
sequentes uero qums indirectim concludere probantur. Sane directis concludere modus tunc dicitur, cum maior extremitia ae minore in conclusione prsdicatur. Indistactim uero cotra,cu minor de maiore Mis ita praemisis cori
108쪽
τR AC TATVs V. ior vitiij, superest ut uni quemq; modorum deinceps suo ordine definiamus. ita, primus modus est, iis quo, datis
tribus terminis, coscitur ollogimus ex duabus uniuersatalibus afrinatiuis uniuersale Hirmativa directis concla dens. Termini quide sunt,animal, substatis,homo ut omne animal est substantia, er omnis homo est animal, igitur omnis homo est substatia. cabulum autem artis, Barba-N.Secundus autem modus est, in quo datis tribus terminis, conficitur heogimus ex uniuersali negatiua maiori, Cruniuersali affirmativa minori, uniuersalem negativam diarectis concludens. Termini quidem sunt, animal, homo, lapis : ut nullum animalest lapis omnis autem homet est animal, nullus igitur homo est lapis. Vocabulum autemaretis, Celarent.Tertius modus est, in quo datis tribus teris nitatis conficitur hilo sinus ex uniuersali affrinatiua indisiore,σ particulari astirmatim minore, particulare asprismatium directis concludens. Termini quidem sunt, iis
mal substantia, homo : ut omne animal est substantia, erquidam homo est animul igitur quidam homo est substanistia. Vocabulum autem artis, Darij. Quartus modus est,in quo datiatribus terminis,coficitur stilogi mus ex uniuerasuli negμtiua maiore, Cr particulari obmuttur minore, particu larem negativam diserem cocludens. Termini quiadem sunt, lavit,homo, lapis:ut nullum animal est lapis quidam autem homo est animal, igitur quidam homo no est lapis. Vocabulum autem artis, Ferio. Sequuntur modi indirectam concludentes.
OVintus modus est,in quo,datis tribus terminis, eo' citur stilogismus ex duabus u niuersalibus affirmata
109쪽
DE sYLLOG. c A TE G. tiuis, particularem abrinatissam in irecto concludens. Termini quidem sunt animal,substatu,homo:ut omne antismal est ubstantia, Cr omnis homo est anmal, igitur qu eridam substantia e, homo. Vocabulum autem artH,Baralitapton.Et reducitκr hic modus ad primum huius figurae moridum, conclusione illius per accidens conuersa. Sextus in dus est,in quo datis tribus terminis conficitur bilogismus ex uniuersali negatiua maiori, Cr uniuersali affirmativa minore, uni ersalem negatiuam indirectim concludens. Termini quidem sunt, anima homo, lapis ut nullum uni mal est lapis, eis autem homo est animal nullus igitur upis est homo.Vocabulum autem artis, celantes. Et reductatur hic modus ad secundum huius figurae modum,conclusione conuersa simpliciter. Septimus modus est,in quo datis tribus terminis, conscitur ollogismus ex uniuersali asta mutua maiori,cr particulari asmativa minori, particu, urtina firmativam indirectm concludens. Termini quiadem sunt, animal Jubstantia, homo: ut omne animal et substantia, er quidam homo est animat,igitur quaeda subis stantia est homo.Vocabulum aute artis, Dabitis.Et res citur hic modus ad tertium huius Durae modii, coclusione conuersa simpliciter.Octauus modus est, in quo datis triribus terminis conficitur ollogismus ex uniuersali asmati ua maiore, Cr uniuersali negativa minore,particulare ne, gatiua mirectis concludens.Termini quide sunt, animal, substatia lapis ut omne animal est substantia nullus autem lapis est animai quaeda igitur substantia non est lapis. Voiscabulum aute artis , Fapsino.Et reducitur hic modus ad
quartum huius Ruri moti maiore per accide , er inti
110쪽
TRACTAT Vs V. rosi re simpliciter conuers c isnsuper praemisis transpositatis.Nonus modus est, in quo datis tribus terminis, conjiciatur ollogismu3 ex particulari allirmativa maiore, Cr unis uersali negativa minore, particularem negatiuam indirerictim concludens. Termi ni quidesunt animal, substantia, lapis:ut quida lapis estsubstati nullu, aute animal est laripis, quaedam igitur substantia non est animal. Vocabulum autem artis, Frisi omorum. Et reducitur hic quos modus
ad quorum huius figurae modum, utras praemissa simpliociter conuersa, insupers trans o ita. De modis secundae figurae. Ecuda uero figura modos habet quatuor,quorum pria mus est in quo, datis tribus terminis, conjicitur fallorigi mus ex uniuersali negatiua maiore, Cr uniuersali afframativa minore , uniuersalem negativam directim conclaridens. Termini quidem sunt, lapis, ima homo ut nullus lapis est animal. omnis autem homo est animai,nullus igiatur homo est lapis. Vocabulis autem artis, cesare.Et παducitur huic modus ad fecundu m primae figurae modihm lare simpliciter conuersa. secundus modus est,in quo, daritis tribus terminis, conjicitur hilogismus ex uniuersali Urismativa maiore, er uniuersali negativa minore, uniue salem negativam directim concludens. Termini quide sunt, mathomo,lapis: ut omnis homo est animai,nullus autelapis est animal, nullul igitur lapis est homo. Vocabulam autem artis, camestres. Et reducitur hic quos modus ad secundum primae figurae modum,minore simpliciter couersa, ac insuper praemisis transpositis. Tertius modus est, quo,datis tribus terminis, colicitur hilogi mus ex uniuera