장음표시 사용
81쪽
so DE PROPOSITIONE fieri poterit brevisime. Veram haec a categorica non dicistinguitur,nisi forte secudum accidens aliquod quo disruab ea categorica,quae simpliciter quicquam inesse signi' cat. Tame quia plus habet ori is disticultatis,quam utialitatis, ut cuius non fit admodum frequens usus in bilogismorum contextu, quamuis Cr in hac quos parte plus saritis Aristotcles occupatus luerit: scor in de ea, quod rostare ad huc uideretur, statim post Ηγpotheticam tractare libuit,tum ut illoru consuleremus capacitati, qui rudos adta huc huius artis h uc accedunt,eius tu primu praeceptis iniatiandi,tu uero, ut eoru occurreremus mordacitati, qui nihil
no improbare soleant,nisi quod ab ipsis proficiscitμr,insulsion plane ac barbarum.Sed nunc propositam exeqssamliri
De propositione Hypothetica, quid sit, ct unde dicta sit. DE impothetica quide propositione tacs nullus ab
Aristotele tractatus relictus est, id quod cr Bo thius ingenue liberes fatetur,eam tamen ipse a categorica ita distinguit in libro, quem πι ι ε'l ειαρ inscripsi, ut illam quidem appellet simplicem cr unam, hanc aut compositam Cr coniunctione unam , ut quae ex pluribi scategoricis hoc est, simplicibus ) coalescat. Vnde cr a quibusdam ita definitur, Impothetica propositio est, quae
ex pluribus categoricis, coniunctione omnino aliqua, aut
aliquo aequivalente compostis constat. Sunt qui cr ita definiant, Propositio Ηγpothetica est, quae plures habet categoricas, principalas sui partes simul iunctas: ut, si dici est, lux est. Hanc idcirco diximus Latino nomine conditionalam appellari, quam tamen gerbim ueris reddentes
82쪽
T ARCTATVS III Lreddentes, Suppositoriam βrtasiis rectius appellaremus. Nam quod graecis Dpothesis est, hoc Latinis est suppo, filio. Verum quia Dpothesis praeter caetera Agnificata
apud Graecos nonnunquam uim habet conditionis, critem cause, ut hoc loco, placuit Latinis hominibus Coi
ditionalem potius dici, quam Suppositoriam, propterea
quod huiusmodi propositio sub conditione aliquid pro, ponit, ut ij hoc est,illud est uel si hoc est, illud non est. De tribus propositionis Hypotheti HVius a rem propositionis tres esse steries, inter
omnes fere conuenit huius artis professores quas crseuerinus Boethius ad huc modu colitigit: omnis inquio pothetica propositio costituitur uel per connexionem,
uel per disiunctionem. Per connexione rursus,alit per coapulati nci aut per conditionem. Per copulatione quitim, ut ea quae copulatissa coniunctione connectitur, unde crnomen habe usim dies est,σ lux est. Per conditione uetaro, ut quae coniunctione quada partibus interposita ad consequen tiam coditioncms ducitur, quae idcirco nomine periculiari Conditionalis appellatur.Per disiunctionem aure,ut ii qua disiunctiva coniunctio interuenies, ambas praedicaritiuas hoc est, categoricas coniungi Cr per hoc Di unactiva propositio dicitur: ut, Aut dies est,aut nox est. Aeterum qi oniam omnis propositio aut uerium aut falsum significat, er qucmadmodu Aristoteles doricet, quicquid contingit albi mare, contingiter negare: cae speciebus. : propositionum Hypom
83쪽
si DE PROPOsITIONE inquirendum ex illud nunc est,quona pacto Dposset iacae propositione cum affirmationcm recipiant,admittant simul cr negationem. illud certe 4nonnullis dubitatur Itas dicimus, quod Opotheticae propostiones ut a prismatissae sunt, quarum principalis copula no negatur, etsi inter partes ipsas nonnunquam negatio ponitur: ut si homo est,animal est:items non est anima non est homo.
Ita negatiuae dicuntur, quaru copula principalis negatur. Principalem autem copulam uoco ,quae partes simili iantagit, Cr certam Dpotheticae propositionis steciem constitatuit, cuiusmodi sunt coniunctiones copulatriae, dictunctitanae,er rationales, seu conditionales, tori Cr aliae quaedam orationis partes, illis tamen aequiualentes. itur cum quis uolet ex tapotheticis afrinatiuis easdem facere negata uis,is toti propositioni negationem p ponet, qui tamen. supra copulam principalem ferri intelligatur: ut non se homo ambulat, homo mouetur: non Cr dies est,Cr lux est: non aut dies est, aut nox est. Atq; ita in his propositioniabus praeter contradictionem, da alia Humitur oppositatio, quae a cicerone σ Boethio repugnantia appellatur. De quatuor Hypotheticarum propositionum disserentijs.
Cum ergo Myrmatio Cr negatio in his propositioisilibus non secundum partes sumantur, uidendi etiamnum est,quot modis partes ipsas uariari contingat penes afrinationem Cr negationem. Vnde CT tot ear disterentiae constituendaesunt. Itaque constant Dpotheticae aut ex duabus albi matiuis . ut si coelum rotundum est,
coelio est volubile: aut ex duabus negativis, uis coelum
84쪽
rotundum non est, coelum non est uolubile aut ex affirmari tira ex negativa, uisi coelum quadratum est, coelum uota iubile non est, aut ex negativa cr afrmatii quis coelum rotundum non est,coelum stabile est. Q ruituor igitur suntianum propositiorum disrentiae, secundum partium variationem penes a trinationem ex negationem: Cr litim conditionalibus id iam monstratum est, ita Cr in copi
latiuis er di unctivis sese habet,quod dictis est. Breuis de hisce propositionibus admonitio. SEd pri squam hinc iam de ueritate cr fastate balarum propositiorum agamus, illud tantum praemonenta dum duximus, quod ex his singulae duas habent partes: tinam, quae coniunctionem ipsas coniungenrem quam principalem copulam iuniores uocant proedit alteram, quae coniunctionem ipsamsubsequitur. Atq; ex his rursus Pterdum prior pars vera est, sequens fusa, interdum contra. Nonnunquam etiam ambae aut uerae, aut falsae. Praeter haec autem cr in conditionalibus ipsis hoc dimplius praeponendum subit, quod ex illis duabus partibus, ea quidem qui prior est, er coniunctionisi proxime praeponitur, Antecedens dicitur: quae nero priorem deae inde parrem subbequitur ,ac posterior proinde pars est, consequens appellatur. De veritate &salsitate Conditionalis. ITas breuiter nunc repetamus harum propositorum definitiones, simulq; ostendamus quemadmodum sesthabeant singuli sccundum ueritatem, falsitat s. conα ditionalem igitur propositionem esse dicimus: quae ex duabus condit categoricis, si, coniunctione finiri iunctis:
85쪽
ut sit socrates ambulat ,socrates mouctur. coditionali
autem quoniam alia quidem alfirmativa est, alia negatiuara firmativa quidem uera esse cognoscitur, si oppo tu cosequentis antecedenti repugnat: falsa aute, sit non repugnat. Ergo uera quidem est; qui dicit ,s homo est, animal esst, quandoquidcin huius oppositura quod est, non est animal, et plane repugnat qhod dicit, homo est: fusa autem hae si homo est,albu est. Nam non alb- esse,haudquaqua ei reta pugnat quod est, hominem esse.At uero si negativa lucri uera ne an falsa sit, ex Uirmativa facile ecprehenditur negatione remota: id quod in copulativa cr indictit tactiva, cum negatius sunt, ita quoque euenire certum est. Quocirca uera haec esciudicatur, quae ira proponitur, non si homo est, quadrupes est: quoniam eius limatiua falsa est. Sunt tamen qui aliter bartu propositionu uerit tem er fustatem discutianista nos Trapezuntium in hoc sequi maluimus. Verum quia tota huiuscemodi propositationum uis in consequenti atq; conditione consistat,ijdent hoc addunt amplius. ais idcirco,ut omnem conditionalem
vera nece fariam ese dicunt, ita falsam imposibilem. Itas verasimul cr necessaria haec est quae dicit. Si dies est, laxesis quidem diciti se non contingit, nisi lux fit. Nec minus f ita proponas si uolui quistia, alas habet:atqui haec quae dicit, si dici est, terra mouetur,ut falsa est,ita er impositabilis: quando non ideo terra mouetur unqμa quod dies sit, aut si dies est: scd est alia tum ratio tum causa, r terr motu3fat, quemadmodum in P scius id proditur.
De veritate aut sal citate propositionis Copulatiuae. - copula
86쪽
τR AC TATVs III LGp latissa propositio est,quae ex duabus pluribus uecategoricis constat, copulativa conia actione, aut
aequivalente aliquo simul iunctis, ut Socrates ambulat, crPlato distulat. Copulatria uera quidem 6 cum utraq; pars uera est falsa aurem, cum uel alterutra pars falsa est. caetersem ni de initione copulatius, particula quae erat, aut aeqqiis ilente aliqllo, innuit plerasq; haberi copulatiis
uis propositiones,in quibuῖ tamen non copulativa continae ctio partes connectit,sed adverbium aut temporis,aut loci,
aut similitudinis. Unde er tales propositiones ab his adis uerbijs nomina saepenumero sortiuntur, ut aliae qui cratemporales, aliae locales, aliae uero similitudιnis proposiationes dicantur: quis tamen sub copulatiua coprehendere licet quemadmodum sub eade quide etia comprehendi putitant propositionem rationalam: ut, Quia sol lucet dier eshquam proinde ita explicant, Sol lucet, pr ideo dies est. Alij autem sub conditionali eam comprehendere malunt,
propter uim consequentiae quae eadem est in utraq;. De veritate ct falsitate disiunctivae propositionis.
Disiunctiva propositio est, qssae ex duabus pluria
bus' i constat categoricis, coniunctione di luctiva simul iunctis, ut socrates ambiilat, Mi plato disputat: quam ueram quidem iuniores esse dicunt, si alterutra tu tatum nolo pars uera fuerit: falsam autem, si pars utraque fuerit falsa. Et albunc quidem modum de Disiunctista propositione loquuntκr hi maxime, qui hac tempestate
dialecticum docent: cum tamen Bethius, Cr ante hunc
FI. cicero aliam huius propositionis significationem P 3 es
87쪽
ss DE PRO Pos ITION nesse tradant, dis eam esse dicant, quae ex repugnantisminter se categoricis constituta fit: cuius proinde posita
pars una interimit alteram, Cr interempta una, alteram ponit ut, Autdies est,aut nox est.
De propositione Modali, sed prius quid sit
Modus,a quo dicta videtur huius modi propositio.
S βq; iti r propo tio Nodalis, quae ut nomine ipso pari
tet, amodo dicta est. Porro modus a quibusdam desiis nitur adiace is rei determinatio. Quae modi desinitio hunc prae se ferre uidetur intellectu inmodus ut hoc loco ac pitur ) dictio est adiectitia, quae rem quampia determinat. Rem, inquam,hoc est, uoce quae rei alicuius significativa est. Verba autem determinat, positum est, ut sit ide qμod explanat, .ut certe distinguit, quod nimirum faciunt tam Muerbia ipsa, quam nomina adiectiva. Nam ut Prisci nus ait, hoc est adverbium uerbis, quod adiectiva nomina appellativis nominibus adiuncta ut cum dico, prudens hommo, hominem quide alique designo,non tamen quemlibet, sed eum qui prudentia praeditus est. Sic etiam cum dico, prudenter agit, agere quidem aliqvcm innuo, at cum hoc simul explano ais distinguo, agere uidelicet, non utcun
que, sed prudenter. Itus modus hoc loco nihil aliud est,
quam aut adiectiuum nomen, aut adverbium. Itas cr hismnc prius quam ad reliqua pergamus,ope pretium forat is fuerit adqcere ex Diomede grammatico,quod Scaurarus uetus autor ipsam adverbium non alio pacto quum
nos pagio supra modum)definiat. Adverbium est inquit modus rei adiectivus, ipsam pronantiatione definiens,
88쪽
hoc est, terminans ueluti recte, diligenter, optime. Qui modi proprie modales efficiant. CAeterum cum adverbiim ipsini uerbu determinat,id facit aliquoties quide ratione re hoc est, signiscatiisius uerbi,quod per eius participium explicatur. Aliis quando ratione temporis,quod uerbu cosigniscat. Aliquorities ratione modi uerbi, quo scilicet uaria in nobis desita gnatur allectio, prout animus noster nunc ad hoc,nunc ad illud se inclinat quam Graeci proinde multo signiscantius ἔγκλι ν ,id est, inclinationem, nos modsi appellamus, utcu optamus quippia,aut alique hortamur. Aliquoties uero ratione compositionis uerbi,quae quidem in ipso uerbo ista telligitur,quatenus uerbum βιbstantivum intra se includit: de quo ita Aristoteles in principio fere eius operis,quod περι εριι ειαρ, id est,de interpretatione inscribitur: Na
s ipsum inquit) est uerbi puru discris,nihil quide est:
gniscat autem compostione q aridam, quam sene copotastis, hoc est, extremis, non est intelligere. Quo fit, ut ex hac multiplici adverbij determinatione , multiplices quo que modi, colitigantur. Attamen ex omnibus his nulli tales sunt, qui modales propositiones escere constitueres posivit praeterquatuor, fue adverbialiter eos, siue nomianaliter expreferis, qui sunt posibile, imposibile, contrita gens, Cr necessariu. Nam cum dicit quistit.Plato grauiter distulat, aut homo albus currit, modus quidem in utras propositione ponitur, neutra tamen ex ipsis modalis dici debet:quoniam non tota utrius, propositionis compositis determinata est, sed pars tantum altera, unius quidem subα lactum, alterius uero praedicat . Q are Plautis modi F partem
89쪽
partem proposito iis aliqitam,nou tota eius copo sition determinant, nullo pacto eiusmodi censeri debet, ut ab hismodales propositiones dicantur.Sed nes uerum nes fausum, tales habetur modi, licci ipsarum propositionu comis positioncm determinent: quoniam in his propositionibus, quae modis illis determinantur,oppositio cr aequipo stetia
haud aliter sumuntur, quam in his quae simpliciter isse gni' nt, uel ideo fri is, quod communes omnium propositio si a juctiones;iue pusiouessint. Omnis quipape propositio aut uera, aut falsa esse perhibetur.
Q ijd sit propositio Modalis, & quomodo
Moralis igitur propositio est, quae modo ex bis qua
tuor aliquo determinatur cuiu modi furit posibile, imposibile, contingens, er necessarium. Sane hanc ipsam quae iam des uita est, Modalem composita quidam appetiunt, qgam er ita definiunt,ut fit cuius dimon aliquo moridorum determinatur: dictum quidem ritelligentes id quod ex casu accusativo er verbo infinito costructin est, quales cum dico, Socratem currere. Cum igitur dictum tale determinatur, huismodi propositio Nodalis composita appellatur, ut cuium alteram extremorum est dictum, tertim, modus ex his aliquis, qui dictis rit: iit, socratem currere est posiibile.Idem huic quasi exaduerso aliam potangat modalem, quam diuisum appellant, cr ita definiunt: Nodalis diuisa est, cuius copula modo aliquo determinaritur: ut, sedentem po ibile est ambulare, quales etiamtum propositiones inpliciter er proprie modales ese dicunt, iras cutem non sinplicite sed compostas.Verum non ita. Aristotcles
90쪽
TRA CT ATVs IIII. so Aristoteles cr Boethius, quorum uterque de his propositationibus,hoc est,compositi s tame ita appellare libet, ergrauiterer subtiliter sum instituit tractatum, de quibuis etiam nos hoc ipso tractatu agemus , ut qui Aristotelctu potius er Boethium, autores haud dubie grauis os imi Liri uolumus, quam leuiusculos cr clamosos sophistas. Quη sit horum quatuor modorum ad signatum uniuersal ia, tum Particularia proportio, siue conuenientia.
SEd ut harum deinceps propositionum inuestigemus qualitatem simul,Cr quantitatem,unde Cr earum de inde oppositio intelligi posit,scire operae pretium est, hos quatuor modos saepe dictos .magnam cum signis tum unitauersalibus sum particularibus habere conuenientium,as ianitatem, ut exempli gratia, necesse, cum signo uniuersalias aliuo : imposibile, cum signo uniuersali negatiuo: porro posibile cr contingens qui duo modi hac in parte pro eodem p ta accipiuntur cum fgnis particulari. bivi priuatiuis. Viide ut signa ira aliarum huius generis propositioni obiecta tantum terminant, ita hi quata tuor modi totam istiusmodi propositionum copositionem,
quae ut iam supra dictum est ) dicti nomi ne intelligitur.
De qualitate simul, A quantitate m dalium propolationum.
EX his igitur, etsi facile iam quiuis uideatur interia
gere posse, unde in his propositionibus tum qualiatus, tum quantitas Menda sit,tamen haud superuacua merit,i term cr i Adadmotiere, quod in modalibus, tum 'matio, tum negatio secundum modum sumenda est, F s qucri