Dialectica Ioannis Caesarii uiri undecunque doctissimi, nuper ab ipso autore recognita & aucta. Accessit huic Ioannis Murmelij Isagoge in decem Aristotelis Praedicamenta

71쪽

'o DE PROP ora Tet NogQuandoquidem dira subcontrarii simul uerae esse posisunt, ut in materia contingenti. Quocirca si haec fusa est, quidam homo est iustimi, uera protinus erit ea, quae dicit, quidam homo non est iustus. Atqui id c ut dictu est ) nou recurrit.Nam no oportet, ct uera est quae dicit, quidam boismo est iustus, falsam continuo eam esse qui dicit, quidam homo non est iustiM.Siquidem utras uera se potest. Esto igitur, falsa sit ea quae dicit, nullus homo hedet, mox iam uera erit ea quae dicit, aliquis homo sedet. similiter autem ae per idem tempus falsast ea,quae dicit, omnis homo se det, iam rem uera erit haec, quidam homo non sedet. Erunt igitur iuxta datam lispothesin ambae mul uerae, σ hice quae dicit, quidam homo sedet,Er quae dicit,quidam homo non sedet, sunt inter se subcontrariae.Quocirca ubcontatrarias propositiones simul quidcm ueras leposibile est,

atqui simul esse falsas,est inposibile.

Tertia regula de lege & natura coim tradi ctoriarum.

SI duarum contradictoriarum ima est uera reliqua esse falsam est necesse: er contra, si una falsa est,reliquam

protinus ueram esse oportet. Non enim simul aut uerae unaequam, aut fugi esse possunt.Qns quidem regula,quoniant per totam artem logicam principij loco habetur, uix ullis vel exemplis est comprobanda. Si cui tamem hoc etia in animo sederit', ut exempla omnino subiiciantur, poterit hic per se haud disticulter ea ex duabus superioribus mutuari commodigime. Num haeci a regula cum duabus illis que diuersus alioqui naturas inter se habent, conuenit quoquo m odo, partibus uidelicet hinc inde suis, quae duae sunt, quar

72쪽

τ R A CT ATVs III. τt quarum quidem una est,quod contradictoriae inter se pro, positiones nunquam simul uerae esse posunt, qua certe lege

contrariae etiam tenentur. Altera uero, quod duae contrari

dictoriae nunquam possunt simul esse fulsi,qua lege prometo subeunt π subcotrariae.Unde haec etiam regula primontis loco collocanda erat, ut qua niterentur reliquae, velutati ian aediscio tecturin cr parietes basi cr fundamento. Veriri enimuero eum nunc ordinem tenere in his libui qum pasim rigonas js literarijs obseruant id quod cr in alqς quoque haud inuite facimus,quantum quidcm rei ratio Iraerat permittat 'ue: iis quod, quam maxime possu H,barisbarie ubique uitarestudemus, quod et alios plerosis facetare uideosed multo felicius, in bonis literis iuuandis. Haeesquide uis et introducta, causa proculdubio fuit abota litionis pene omnia bonorum studioru ita explosa domum efficiet,ut omnia illa pristino suo nitori restituantur. Quarta regula.

Si propositioni subalternarum uniuersalis siue affirmativasue negatissa uera est,uera erit Cr eius particularis, at non contra. Siquidem non oportet,si uera particularis , ueram esse cr eius uniuersulam, ut f haenera ess, omnis homo est iustus ,Cr haec quoque uera erit, quidam homo est iustiis. Rursus,fi haec est uera, nullus homo est lapis, uera etiam erit ea quae dicit, quidam horii no nos est lapis. Si uerb uniuersalis fuerit falsa. iam neae cesse non est eius particularem esse falsanx. tames contra,

s particularis falsa est, necesse est uniuersalem quos sal sam esse:uis fusa est,quidam homo lapis est, falsa quoque erit haec,omnis homo lapis est. Tum etiam A fusa est quae E 4 dicit,

73쪽

σι DE PRO Pos ITION ndicit,quidam homo non est ri bilis uisa erit cr haec, nutitus homo est rictbilis. De propositionum Aequipollentia. Eπigit hinc ratio ordinis, ut post oppositas inrer se

propositiones a nobis hactenus expositas, de ea rotaequipollentia protinus institutum prosequamur. Q a doquidem haec facit, ut oppositae alioqui propositiones, ais inter se tum ueritate falsitate ue, tum aut qualitate aut quantitate dissentientes, rursus his ipfisi veritate dicoer fustate, aut qualitate etiam π quantitate covcniant, consentianis inuice. Ac proinde nonnullii eam definiunt, duarum proprositioium categoricarium,formalim et nota cessariam consequentiam , idq; propter negationem, uel

praeposit in uel postpositam , vel praepositam simul Crpostpositam. Cuius in=uper tres regulas constituunt, ex quarum prima deinde atque secunda quartam eliciunt, qui si ad eas perinde ais corollarium quoddam.

Prima regula de Aequipollentia proposiae xippum inter se contradi oriarum.' ' Voties negatio praeponitur signo siue uniersat siue particulari, ipsa aequipodere facit propositiones, inter se alioqui contradictorius: ut cum sine contradicitoriae hae duae omnis homo iustus est, er quidam homo iustus non esis earum mi praeponas negationem,ue exempli causa uniuersali,ac dicis, non omnis homo iustus est, protinus hae duae, non omnis homo iustus est, Cr quiri. dum homo iustus iones', ueritate inter se aut fustate consentiunt, ac per hoc,ut regula ipsa proponit, imuicera

74쪽

TRACTAT Vs III. ντ aequipolitent. Eodem quos modo si particulari praeponatatur negario tempe huic, quidam homo non est iustus, ae proinde ita dicatur, non quidam homo non est iustus. eruntin hoc pacto simul uerae aut falsae, omnis homo iuripus est,er non quidam homo iustus non est, quae altuli utaritarem tinter se fulsitatenis diuidebant. Quod qui mCr in altera contradictionis parte ita tuenire certum est. Vtru iuxta primam hanc regulam de aequipolα lentijs,perpetuo id ita eveniat, quod illa pret scribit, ut negatio praeposita signo sue uniuerusali, siue particulari faciat contradictorias inter se propolitiones aequi pollere.

SEd hic iam quaestio oritur, fri is nes friuola adeo,

ne i omniano indigna,quae hoc loco proponatur, ex minanda tamen discuticias iudicio lectorii, sq, huiuRodi, An haec propositio exempli gratia . Non omnis qui dicit mihi domine domine, intrabit in regnum coelorum, iuxta promtem regulam sisae tantum contradictoriae aequi posteat, qui quidem est, Aliquis qui dicit mihi domine

domine,non intrabit in regnum coelorum: An potius suae contrari nempe huic,Nullus qui dicit mihi domine dotimine, intrabit hir regnum coelorum. siquidem hunc mihi

sensium cns tamen fullon ipse dominus in sacro euange,

ito,ut est apud Matthaeum cap suis illis uerbis innuere er prosere uidetur, quibus dicit, non omnis qui dicit mihi, Crc.quus qui ita dicere uideatur, Nullus qui dicit mihi domine domine, intrabit in regnum coelorum, iis idem fecerut uoluntatem patris mei.Nes uero id quod blanunc a me proponitur, cT in dubium reuocatur, prorsus E s exemplo

75쪽

' . DE PROPOSITIONE

exemplo caret. Nam ad eundem plane modum Aurelius Augustinus iar. 6. de ciuitate Dei lib. cap. . cotra Varrorinem disputat,ostendere inibi uolens illu de nulla deoru natatura scrip se , cum tamen ille dixerit libros afescriptos

de natura deorum, etsi non omni. de et ita tandem idem

Augustinus infert atq; concludit, Restat ergo inquisiis )nt de nulla deorum natura libros scripsi e intelligatur, neque hoc aperte dicere uoluisse, sed intelligentibus retaliquisse. Ubi enim dicitur,non omnis, usitate quid intelisistitur aliqua non sed potest intelligi cr nulla: quoniam quae nulla est, nec omnis est, nec aliqua est. Haec ille librier capit. paulo supra citatis. Quo uir loco Ludollicus Viues,uir princto ut uariae lectionis, ita exacti iudicij , in scholis suis in eundem locum hoc de suo addit, Non omne inquiens)nihil affirmat , sed fine aliquid fit, modo aliae quid non fit, siue nihil, non omne uerum ellicitur. Sane haec nobis ideo hoc loco ad cere placuit, ut studiose a tirum triuialim intelligant earum leges no esse immutabili nece sitate ut mintiliani uerbis utar astrictas. Quod

tamen ita es: citius in hac arte,quam uel in Grammatica, vel Rhetorica deprehendas, quis etiam artes tres idcirco, quod sermonum praecipuam curam agant, lacteus ille Lais Elautius tertio Diumarum institutionum libro,uno nomi ne

Logicam appellari indicat, avis tertiam esse philosophiae partem dicit, cuius haec uerba seun superest illa pars tertia philosophiae quam Logicam uocant, id est, rationalem, Laqua tota Dialectia, ex omnis loquendi ratio comentur. Secunda regula de Aequipollentia propositionum inter se contrariarum. H. moties

76쪽

τRAc TATVs 7 OL. OVoties negatio postponitur signo,praesertim unitauersali, ipsa aequipollere facit propositiones inter, se alioqui contrarias:ut quonia cotrariae inter sesuui haeduae, omnis homo iustus est, er nullus homo is pus est, ct uni earum postpotius negatione,ut exepli gratia huic, omnis homo iustus est, er idcirco dixeris, omnis ho tuo iustas non est, ton quae prim ueritate ipsa haudqua quam conuenire poterant, utpote contrariae, ambae simulnerae esse pri t. Haud aliter eueniet, si etiam litisi alteri negationem postponas, nempe huic, nullus homo esst istasius. Aequivallent ergo inter se, omnis homo no est iustus, er nullus homo est iustus. Item omnis homo iustus est,

o nullus homo non est iustus. Quarum proinde si una aera est, er altera: σὴ falsa una, altera quos falsa est. Tertia regula de Aequipollentia propositionum subalternarum.

Voties negatio tam praeponitur quam postponitur signo sive uniuersalisve particulari,ipsa aequipotilere facit propositiones sibi inuicem subalteris nas: ut cum sinit hae duae sibi ubalternae, omnis homo iustus est, o quidam homo iustus est. irem et hae duae,nullus homo iustus est, er quidam homo iustus non est, ut pote quatistitate solum differentes: i de quolibet parcer praeponedom postponendo alterutri earum negationem, ita dixeris, No omnis homo no est iustus,er quida homo est iustus .uel omnis homo est iustus,cr non quidam homo non est iustus. S milite non nullus homo non est iustus, cr quidam homo non est iustus. Vel, noli quidam homo haudquaquam non

est iustus,er nullus homo est iustus: Ubique sane mentes

binus

77쪽

θσ DE PRO Pos ITIONEbmis atqge binas ita constitutas propositione quae in er se prius quantitate dilyrebant,ut subasterii secundum eat dem rursus quantitatem inter se conuenire,ac per hoc uertitate fimul aut fulcitate consentire.

Quarta re uia.

OVoties in qliqua propositione duo signa uniuersalia negativa ponum ultera quidem quod ad subi citiam, adierum uero quod ad praedicatu refer tu ex his duobus id quod subiectu resticit, cotrario, quod uero ipsum cocernit praedicatum suo aequipollet contradiaetorio.Huius quidem regula huiusmodi dat exopti. Nihil nihil est, Ex nihilo nihil sit: quorum primum iuxta regulis praescriptum huic aequipollet propositioni, quodlibet est aliquid. Secundum uero huic,ex quolibet fit aliquid. Talia sunt in haec, nullus homo nudu animal est, nusqua nullum corpus est, tintiquam nihil mouetur,er his milia. Verum quoniam talia apud idoistos ex probatos autores aut rarivsus sum agi certe momenti non admodu magni, ea in praesentia missa facere consultum uidetur, er ad propo, itionueonuersionem potius trahire, quippe cuius maior usus ribilogi morim praesertim demonstratione habeatur. De propositionum conuersione. HIs igitur,quae talia sunt,utpote uulgaria propemoridum, posthabitis, de propositionum conuersione, quae restat adhuc, potius dicamus, ob eam causam quae ditam es f. Haec autem a Trapeeuntio hoc pacto definitur: conuersio est, quoties propositionis subiectus terminus in praedicatum , Cr praedicatus in subiectim conuertitur.

Hunc bifariam distingui, uri ex eo pateret potest quod

78쪽

τα ACTAT VI III. t insese conuertuntur propositiones , aut in alias. Itas cum qicituor finit propositionum genera, iuxta quatuor uidelicet suprascriptae figurae angulo ex his insequidem

conuertuntur uniuersales negativae, Cr particulares afrismativaeum alias autem, uniuersales tam asyrmatia tam negatiuae. At vero particulares negatius, nec hoc, nec illo conuertuntur modo, sed per aliam quandam conuersorinis formam, qui per contrapositionem conuersio dicitur. Ex quo iam colligere quos licet, triplicem esse proposiotionium conuersionem. Simplicem, qra in se propositiones

conuertuntur. Per accidens, qua in alias. Per contrapositationem,qua in se quos conuertuntur quidem ipsae, sed non

nisi mutatis earum terminis,ut mox dicetur. De conuersione simplici.

Dycimus ergo, quod simplex quid in conuerso est, .

quoties, couertendae propositionis subiectus termitinus in praedicatum eius, in quam conuertitur, Cr praedia eatus in subiectum transtionstiti struata utriat, proposistionis eadem tum qualitate, tum quantitate. Quo quidem conuersionis modo,duae tantum conuertuntur propositi num formae, nempe uniuersalis negativa, er particularis assemativa. Vniuersalis quiem negatiua: utinnullam iuis stum malum est,nullum malum iustum est. Particularis autem affrmativa: uis quoddam iustum bonum est, quotidam bonum iustum est. Neq; uero nos conturba, quod quaedam uniuersales Uirmationes,Cr quaedam etiam paraticulares negationes isto modo conuerti possunt, ut in

quibus id quod proprium cuiusque est, praedicatur , auquod nuro modo ei potest inesse de quo praedicatur

. Verum

79쪽

DE PRO POSITI CUM EVerumenimuero quia non sit illud uniuersaliter, nee ubis

eundem uim retinet; idcirco asimplici conuersione haud temere excludi tur , re ciunturq;. Siquidem propositiorinem quamlibet in se, uel in aliam conuerit,est ad eam neri

cessario cor equi aliam, ut per quam sit conuersio.

De conuersione per accidens.

PEr accidens autem conuenio dicitur,quoties propositionis subiectus terminus hn praedicatum,Cr praedicaritus in subicctum trastonitur,eadem utrius, propostionis qualitate quidem seruata ,sed mutata quantitate. sane hoc modo duae itidem propositionum diserentiae conuertuntur solum, nempe uniuersalis allirmativa, cr uniuersalis neogativa, utras uidelicet in particularem suae qualitatis.

Vniuersalis quidem Myrmativa, ut si omne ius tubonu est, . quoddam bonu iustu est.Etenissi uera est quae dicit, oin eiustum bonum est,uera VI ea quae dicit,quodda iustum borinrum est: ad quam quia sequitur per couersionem simplicquoddam bonum iustu est ,haec ipsunmirum erat priore

seqgetur, eritq; perinde vera. Itas recte sequitur, omne iustum bonum est, ergo quodium bonum iustum est, quod erat ostendendi . Vniuersalis uero negativa, tametsi simis pliciter ut supra dictum est) conuertitur, ipsa tamen non minus Cy in particularem negativam conuerti potest, ut si nullum iustum malum est, quoddam malum non est ii Ilum quoniam uidelicet nullum malum iustii est. Atq; hoe ipsim profecto est, quod per accidens conuerti dicitur, secundo scilicet loco,er per aliud ficutsimpliciter conuerti, cim nihil aliunde petitur,aut mutatur quicquam. O . De conuersione Per contrapositionem. conuer

80쪽

TRACTAT Vs IIII. 'σs Coni ercto per contrapositionem est, quoties proporifitionis conuertendae terminus bubiectus transiit mp dicaturm eius, in q-n uertitur, atq; interim in huius subiectis illius transit termium praedicatus, seruata quiadem utrius p propositionis eadem er qualitate, Cr qua/ια titute, sed mutatis terminis finitis in terminos infinitos. Ad hunc certe modum duae finitirer propositionummae conuertuntur solium, nempe uniuersalis affirmatier particularis negativa. Vnivcrsalis quidem afrmanisua, ut si omne iustim bonum est, omne non bonum non est iustam. Particularis uero negativa, ut si quoddam Gbum non est dulce, quoddam non dulce non est non album. Hinc illa conuerso per contrapositionem dicta est, ut fit perinde atq; per terminorum oppositionem.

IN TRACTAT UM

VARTVM DE PROPOta, stione Impothetica cr Moduli, AO S Τ Calegoricam hactenus exposiritum, alteram dehinc propositionis paratem, aggrediamur oppotet, ncmpe eum, quae categoricae e regione respondet, com

stituituri Haeci autem est , quae Graco quidem nomine Impothetica dicta est, Latine uero coraditionalim non inepte appellaueris ,quanquam Greci norumimis crebrior usus est etiam apud Latimos. Tumi etiam

Er de Modali agendum in hoc ipso tractatu est, sed qμam

feri