Dialectica Ioannis Caesarii uiri undecunque doctissimi, nuper ab ipso autore recognita & aucta. Accessit huic Ioannis Murmelij Isagoge in decem Aristotelis Praedicamenta

121쪽

6 DE SYLLOG. HYPOrne tu hue discenda apud Aristotelem opus eget toties,n dicis, dicis informes ducere, absque magno etiamsi urictu. Non mineri negasserim hanc unam artem necessariam

admodum esse,ideos mentam a maioribus nostris, ut βαne qua error in studijs plerumq; committeretur, qui cum alibi,tum bis maxime cauendus est: quippe quod haecIμα larerum rationes inuestigare doceat, atque de his ipsis distμrire posit. Itaque q in hac erraserit , uix ri aliberroris periculam euitare poterit. Natique ut Aurelius Augustinus autor est ) haec sola docet docere,docet discerire,in hac seipsam ratio demonstrat atque aperit, qu sit, quid uriit, quid ualcut: sola item scientes non solum diis .cere uult, sed etiam potest. Haec ille at. nos hinc ad Dp theticos stilogismos transeamus.

De syllogismo hypothetico, quid st. SVrogismus igitur hγpotheticus ut a Martiano Caripedalonitu is est,cuius propositio Cr plenum a gumentum, Cr plenum item id, de quo quaestio est, concitanet, ita ut assumpto argumento iam certum inferri posit de quo quaestio erat: ut sit excinpli causa quaestio, utrum

Rhetorica sit utilis. Itaque uolentes eam utilem probare, argumentum protinus ab eius desinitione commode caripere possunt,qui quidem est bene dicendi scientia. Ex haedem te,ut argineto sumpto,er q*istione propos fesαlogismus tapotheticus ad hunc modu contexitur: Si Rheaetorica bene dicendi scientia est,utilis est: est autem Rhetoririca bene dicendi scientia, Rhetorica utilis est. In hac saue oratione cum prius proponitur: si Rhetorica bene ditacendi scientia est,utilis est: ac deinde assumitur,Est aut

rhetorica

122쪽

TRACTAT VI VI. ut rhetorica bene dicendis entia tum qui haec duo concessetarit,propositioncm,inquam,ctasi ptionem,is uel imitus concedat oportet, rhetoricam utilem esse, id quod in qu stione propostu erat, quod militer dubium oras,donec . Cr propolitio,er assumptio concederetur. EX quibus constet syllogismus hypothetiacus quantum ei conserat syllogic

inus categoricus.

Aeterum At categoricus orogismus in propositiorines resoluitur,ut ex quibus constituitur, Cr proponytiones rursus in terminos, neq; ulterius resolutio procoridit in his, iri Dpothetici nilogismi in categoricos res γα latio fit quippe quod ex his ipse, ut exsimplicibus cor stet copositus cin praesertim prima eius propositio uis consequentis ex simplicibus hoc est, categorici apius rogismis Prima nanis i pothetici stilogi mi propritistio , ct dubitatur uti uera sit, praedicativa demonstrabitur conclusione, hoc est , bdoglmopraedicativo. Assumptio porro quae setanda huiusmodi β Misimi pars est, in pluaribus modis praedicativa ese perlicitur, items coclusio, uoluti cum dicimus, si rhetorica bene dicendi pientia est, utilis est,atqui rhetorica b me dicedi scietis est, hic as iptio praedicatiua,item categorica est si quaeratur,hoc est, in dubitationem trahatur, ipsa quos praedicativo probrabiturorogismo.llinc fi demsi instratur , rhetorica igitur utilis est, cr haec ipsa praedicativa est, uis recti stilogis mi conclusio utpote quae ad assumptionem prabatam n cessario consequitur.Nam si rhetorica bene dicendisticitaliae, cur non cr utilis ipsa erit Z Praeterea si h oreticari s propo

123쪽

propoctulo ex categoricis iungitur, cr ex bis fidem capit, fimi ordine partiti cobequitur, neces est categoricos stilogismos tapothetico uis conclusionis administrare. De partibus syllogismorum, siue eX quot partibus syllogismi constent. SV rogictinos autem tam categoricos, quam Dpothetiis cos,alij quint,alij quatuor, alij tribus constare partibus arbitrantur quoram controuersiam Boethius ad hunc

modum dijudicat atq; discernit, Quoniam omnis inquitas rogi seres ex propositionibus texitur,prima vel propositio, ici Ut pium uocatur:secunda uero assumptu fue sumptio dicitur. Ex his quae tertia instrtur, conclusio nuncupatur,ut cim dicimus,si homo es animal est homo autem est, animal igitur est. Ea quide enuntiatio, per qua dic mus,si homo est,ariimal est, propositio vel sumptum

uocaturi. ea uero quam huic adiunximus,quae quidon erat,

Est autem homo, afumptio siue assumptu dicitur. Tertia autem ab bis conclusio appellatur, ut per qμα ostendimus animal esse, si homo luerit. Eadem sane cr in ca Noricos, Gismo ipsarii partia Cr ratio est, ex ordo. Sed quotaniam saepe euenit, ut propositio ipsa non sit utri milis, ei tum adiungitur approbatis,per qμam id quod propori

situm est, crimi es monstrat r. Assumptio quos sepe

numero ad fidem per se non uidetur satis idonea, idcirco huic qκos probationis iuvamen adiungit&r, ut era esse intelligatur Quo βt , uisepe quinque partes, sepe quo tuor interdu tres solum ipsos brogi mos habere continisgat. In qua quidem sententia M. Tullius se deprehenditatur, qui ci rhetoricis fallogismos qGosdam quinquet aris

124쪽

titos quadripartitos alios, cr nonnulli ripartitos esse confirmat. At uero, quibus ipsorum stilogismoram non placci partes ultra ternariu numerum propagari, hi proapositioncm atq; assumptionum probationes non putant intcro Misimi partes ponendas esse, sed potius illarum, cu dubiae sunt, fulcimenti quaedam haberi. Quorum sane iudicio atq; sentetiae Boethius ipse manibus,pedibusq; a cedit.Vnde nostra inquit sentcntia his potius accedit,qui tribum partibus fallogissem constare dicunt. De modis ex hypotheticis propositionibus. His it s praemisis, conbequens est, ut ad modos Dispotheticoru stilog mora transeamus, quos cate, quantu hic eos defuire liceat, dicere posmus ipsoru strulogismorum 'masoncluti praescriptas beges.sciendum aurem quod tames numeri propemodu huiuscemodi moridi sint, qsi cx l potheticis consciantur propositionibus, ut de quibus scurrimus Boethius latifime distulat ducis bus libris,nos tame ex his paucos deligere statuimus,proripterea quod eorri usus non parum frequens habeatur. Dereliquis aut admonui se tantum sat erit,ut si cui cognoscendicos cupido incesserit, is Boethium linum in primis adeat. Sed nunc cx his primum definiamus.

Primus modus.

Rimus 'itur modus est, cum in conditionali propositione actum to eo quod praecedit,ostedimus id quod sequitur iti necessario ese, ut est in connexione proposiα tura: ut si homo est,animal est,atqui homo est,animal igiatur est. Hic antecedens homo est proponitur ueluti dubia,

cumiicit: , si homo est : assumitur deinde idem ut arguis

125쪽

ti sVI: OG. ΗYporimentum, cliti es s conditione repetitur, homo est. Ad oluod demum necesserio sequitur animal esse,quem dismodum erat propositu. Quod ii parte ex altera annexum fue cons ques usum us,ais dicamus,s autem animal, haudquaquam de necficiaeeuenit hominem idcirco esse.

Inueniuntur autem certi termini, in quibus peraeque uriet

assumptio, siue praecedens, siue subsequens asumatur, ut in homine atq; ri bili.Nam ut recte sequitur,si homo est, risibile est, iri recte quos sequitur, si a sumatur hoc morido, Atqui risibile est igitur homo est sed in his haec est consequentis causa,quia homo cr ribbile aequi sunt termini,

atq; idcirco uno posito, alterum comitari est necesse. vetarum quia hoc in omnibus non iri se habe idcirco non roricipitur ut firmum Cr stabile,sed magis improbatur,ut it

certum Cr mini e constans. Secundus modus.

ST undus uero modus est,cim in conditionali, oppositato consequentis as*mpto,aufertur id quod ante si rat,hoc modo si homos,animal est:non est aurem an mal, igitur homo non est. Quod se contra hominem esse negemus,non tollitur proinde quod conticxam est uis diis

camus, non est autem homo, non iam continuo sequitur, animal non e se. atq; idcirco hic modus, X cons quelibus appellatur quemadmodum qui hunc praecedit, Ab anteceridentibus dicitur. Quare et hi duo modi a recentioribus itidistinguuntur,ut prior quidem dicatur, C postione anteta cedentis,sequens uero, A destructione conbequentis. Ceritersem ut utros modo ex datae conditionalis partibus a I ematiuis firma ubique sciitentia probatur, id quod paulo

si pra

126쪽

TRACTATUS VLsupra exemplis adbibitis ostensin est: in eadem constaquentiae uis erit, ct negatiuae eius partes fuerint: uis alii mal non est,homo non est non est autem animal gitur homo non est item si animal non est,homo no est: atqui horumo est,animal igitur est.

De quadam argumentatione cotra secundi modi regulam facta,eκ Theinistio. Hlcum objciet aliquis 'rmis nobis Aristotelem ipsum, qui in prooemio libri de Anima, tali contra praescripta secundi modi 'rma ut uidcturo usus surguα metitione, Si quod est animae cinquiens proprium opus, potest contingere, ut ipsa a corpore seorsum fit: Si uero

nussu est opus animae proprium,cotingere non potest, i a corpore seorsum maneat, ubsistat ue.Sane hanc aut erirationem sunt qui ob id calumnientur, reprehendanis Gunimus firma,minus in dignam tanto philosopho Calumnia autem burusimodi est, Oportebat,inquiunt,accepto conscriquentis opposito, ita tollere dcmoliris antecedens: at hic contrarius ordo scruatur.Verum hanc calumniam si qua

tamen dici meretur Themistius haud dubie nobilisimus Peripateticus subtilis e dissoluit ac diluit.Vnde quicuntaque ain tam male animati sunt, ut haec quae in dialectica

atq; ian exercitio argutiarum iactuti Cr prompta omnibus sunt, ignorasse Aristotclem putent, hi plane ignorantistismi uidentur. Nans verbum illud Potest contingere quo quide Aristotcles insua oratione utitu non necessariam, sed posibilem cr contingenum connexionem habet: mquo genere non oportet, abolito consequente, aboleaturer antecedens: id quod omniano ita cumit, quoties necessaria

127쪽

is DE SYLLOG. Η Y P o T. saria connexio est. sed hιc in contrarium obseruatio est, ut scilicet abolitio antecedentis aboleat consequens. i rei causam idem autor huiu=modi afrisemper enim inquit id quoi contingenter sequitur, quam pars fit antecta dentis: propterea quod quandoq, accidit,quandoque non

accidit.Ita qui antecedes interemi totum intercinit. Toto

autem sublato, consequens est parti quoque abolitionem allerri. Hinc cr ab eode autore aliud haud di sim ite prota ponitur exeniplim,quod tale est, si animal est,quod pro cui ad nos accedit, potcst contingere ut sit equus igitur fanmal non est,neque ut eqsus si contingere potest. Qxo fit, ut inscitiae potius isti arguendisti qui talam argam tamdi 'mam,ut minus sanam cavillantur,cr non Aristolatcles ipse qui rectifime ita argumentatus est. Haec ita ex Tbcinthio, quem Hermolaus Barbarus aerite nostra Laistinate donauit, ir utis impense eruditus.

Tertius modus.' Ertius di inde modus est, qui appellatur, K reputagnantibus ii quo demonstratur non poste simul hoc esse et illud. Fit autE quoties connexae propositionis a framatius antecedes astruitur,ut consequens tollatur. Quod

certe ideo ita euenire mari sta est, quod huiusmodi proinpositioncs ex repugnantibus, aut ex contrarijs conficiat partibus. Ex repugnantibus quid ,ut non si dies est,nox est: atqui dies est,nox igitur non est. Ex contrarijs autem,

ut non si sanum est,aegrum est atqui sanum est,non est itatur aegrum. In quibus Dilogismis propostiones sumptae huiu modi sunt ut imposibile sit, si antecedens es conseriqηctis esse. Inque cum iri proponitur, non se dies est, nox

128쪽

TRACTATUS VI. uresi, huius propositionis fictisu hic est, non rccte siquis

dici est , ut nox sit. Dictum est aurem ex τε pugnantibus, aut ex contrarijs, quoniam quae aliter se habent, bllogis, mura ad hunc modum nullum constituum. Quapropter haudquaquam recipiendus est hic β logi miis, non ho xno eis, album est, est autem homo, igitur album non est, quando nec repugnantia sunt inter se homo, Cr album,

nec contraria .Fit item cy hic modus aliquoties,cu inter alterutra corviera propositionis paricin negatio interpota

nitur, atq; ea ipsa rursus denegatur: visit propositio, si animal non est,homo est, haec repugnans cst, ob id ML sa. Fit autem uera, si negatio huic a fronte adqciatur, hoc modo, Non si animal non est, homo est. Hi ius quippe propositionis haec est sentetia si animal non sit, feri no posisse ut sit homo.Ea igitur concessa, umimus protinus hoc modo, Atqui animal non est,ac deinde concludimus,litur homo non est.Similiter uero si ira proponatur, si homo est,non est anima quae ex ips fisa est, propter partium inter se repugnantiam: quare si Cr huic deinde negatio apponatur, uera fit hoc modo, Non si homo est, non est animal Num cr huius sententia est, ct homost, non posse fieri ut non At animal. Istis ea concessa, talis contexitur Dilogismus,no si homo est,animal no est,atqui homo est, animal igitur est. Rursis auton At propositio cx utriusq; partibus negativis,si non est dies, non est nox quae idcirisco quod partes eius ruicem repugnant, Misa est: si aut murra, si adiungamus negationem, hoc modo, Non si non est dic non est nox. Huius quos propositionis scissus estralis, quod se non est dies, esse non potest quin nox sit.

129쪽

non est,cr concludimus deinde,Est igitur nox. Qiip pacto tertius hic modus a superioriαbus duobus differat.

EX his porro conigere licet, quid intersit inter hunc

tertium, Cr superiores duos modos. Sane uriter ipsos, haec est diuersitas,quod in eo quidem modo qui ab ante Edentibus dictus est, ponitur antecedens, ut id quodsequi, tur,astruatur. In eo uerb qui X consecquetibus appeti tus est,permitur consequens,ut id quod antecesserat, auferatatur.At uerb in hoc tertio qui dictus est,ae repugnantibus neutrum horaem feruatur. Siquidem nes antecedens potanitur,ut quod sequitur confirmetur: nec interimitur conta sequens,ut id quod praeces crat euerritur: sed ponitur anta recedens, ut interimatur conseqgens. Quod ideo cumire

dictum est,quoniam hic propositionis modus partes inter se continet repugnantes. Aduersum quippe est atqreputagnati quod dicitur,fi dies est, non est lux:quare propositatio haec'lsa est, quae tamen rursus negatione prsposita, fit uera hoc modo,Non si dies est, lux non est atq; ita contasimilis est a limationi,nempe huic,si dies es lux est,quoder recte quidem in euenire receptum est, quando scilicet allimationcm geminata recit negatio.

Quartus modus.

QVartim modus est eorum, qui ex disiunctivis consitis stunt,stllogi mori . Fit autem cum d tae disiunctinae propositionis antecedens in assumptione ponitur, ut quod consequens est auferatur, hoc pacto, Aut dies est, aut nox est, atqui dici est, non est igitur nox.item, aut sarinus est

130쪽

τRACTATUS V I. twhus est, aut aegro rit, atqui sanus est, non aegrotat igitur. His uero se ita quiliam argumentetur, aut dies est, aut nox est,atqui dies est, nox igitur est: ac rursus, aut sanus est,aut aegrotat,est autem sanus,litur aegrotat i dilis prorifecto modus ab Mistus er incollectilis prorsus habe, tur.Nam in eo datae difluctivae posita parte uti non toriatur reliqua:quod Mis repugnantiam natura requirit. Quintus modus. a Vinius autem modus est, cum id quod in disiumctiva propositione praecesserat, in assumptione tollitur, ut quod equitur affirmetur .hoc modo, Aut uiuit, aut mortuus est,non uiuit aute, mortuus igitur est. At hie quos ab Mi tussit Cr xncollectilis, quoties datae disuta citiuae una sublata pariettollitur simul ex reliquum: ut aut

uiui aut mortuus est, no uiuit aut,igitur non est mortuus. SeXtus modus.

SExtus uero modus est, in quo duobus per di unctio nem propositis, ostenditur si unum sit, non posse fisi nul esse er reliquum. Fit autem ex disiunctiva in copulalatiuum mutata, addita uidelicet negatione, idq; modis duobus. Primo,cum propositionis datae antecedens poniatur, ut tollatur consequens hoc pacto, Non Cr dies est, Cr nox est, sed dies est, non est igitur nox. Irem, non erprudens est,er ineptus, atqui prudens est, ineptus igitur non est.secundo, cum propositionis datae antecedens toti litur,ut consequens ponatur, hoc modo,Non er dies est, er nox est , sed dies non est, igitur nox est. Sane tertius

hie ex disiunctivis modus confinitis ei est, qui ex propori sitioniblls conditionalibus tertius est postus, preterquiri