장음표시 사용
141쪽
MO DE DEMONSTRATIONE ce,ratiocinari Latine interpretatur, hoc est, cum ratione colligere aliquid.Videtur enim uerbum ipsum συαον mcompositum esse ex praepositione συν, qui cum signifcat,iσ in compositione idem facit,quod con insepamabilius praepostio apud Latinos, ex nomine λοηρ, qκod praeriter alia in ita rationem quos significat. Unde er ars ipsi a ueteribus Peripateticis Logica postea appellata est,qua antea er Stoici,cr Plato Dialectica appellauerunt,ut qui angustius de ea tractaueris quini Peripatetici,ut a Boetatbio id memoriae proditu est. Logica igitur quasi ration lis scientia dicta est:non quidem, ut barbari nomen ipsum interpretatur ut alia fere omnia in antigine,Definies eo nologia ad hoc adducta aliqua: sed ex Graecorum potatius consuetudine, qui artes er disciplinas pos Uiuis Galiquo deductis nominibus significari uoluerunt, Cr his quide semimini generissubintellecto citi allor artis notamine,quod Graece τε Pu dicitur quod ut 'misimi ναneris nomen est,ut quod huic restondet apud nos ars. Quo pacto inter se duae Dialecticae diuisiones
conueniant,aut altera alteram contineat.
V Idendum nunc etiam hae duae diuisones, quanam se attingant cognatione.Nam cum aliquid defuitione explicare uolumus, genere in primis opus est tum cr diseferent s,quibus id quod definiendum est,ab alijs omnibus distinguatur. Onis nisi prius cum ipso genere luxerimus, haud quaquam definitione constituere poterimus. In γαtio igitur necessaria est, si definitio perfici debeat. simialiter autem Cr cum quid diuidere in animo est, ea omnia prius rigenire oportebit, quibus diuisio ipsa perficiatur.
142쪽
τRAc TATUS VII. et a Naee aut sunt tum differentiae in primistum accidentia nonnunquam,maxm reuerὸ inseparabilia cr propria.Iam uero si unuetio absit,nec colilectio unquam ualebit:id quod Mnsuperioribus paulo latius explicauimus. Sed his omniabus niti iudiciu accesserit, frustra haud dubie aut definitare quicquam, aut diuidere, aut colligere letabimus. Ergo
an recte definitum quid st,aut diuisum,aut collectum, i dicatio perpendit, examinais. Quo fit, ut prior Logicae diuiso secundam quasi continere uideatur, quia nes extristere quicquam ne inuetione, ncs internosci praeter i dicium potest.Sed nunc propositum exequamμr, er priamum quid sit Demonstratio dicamus. De Demonstratione quid st,tum etiam quid sit Scire.
DEmonstratio igitur ab Aristotcle definitur, hiloisgisinus facies scire,hoc est, Dilogiseus per que rei
alicui scientia comparat r,pariturq;,quem proinde od gi'u Aristoteles Graeco uerbo tax mmον appellat:
quod uerbum apud nos interpretari potest scienti sis, si linguae usus strat χἀ του ἐistaec aci, hoc est,iscindo deflexum. Ab eod praeterea Scire quos defuitμr,rem per
causim cognoscere, propter qua res est, quatenus uideliacet illius est causi, nec est posibile hoc aliter sei habere. Sane cum multis alioqui modis scire dicatur, latius erprefius,latius quidem qualitercus, prefius uero eo duntataxat modo,quo nuc d nitu est.Quo quidem modo scire is dicitur,qui demonstratione aliquid cognoscit. Demo
pratione inqua,hoc est,perbilogisinu demostratiau, qui idcirco scire recit, quod ex his si constitutus propositi
143쪽
nibus, qui primae Cr immediat tum notiores, prioressconclu=one habentur,ac eius insuper causae sunt. Quod ad omne scibile opus sit praemnoscere aliquid. AT uero priusquim aliquid demonstrare contingat, praescire aliqua oportet, nempe principia qu e uocantur, uiscata eorum, quae ad demonstrationem sumuntur: ut exempli gratia, cum a geometra definitur Punctus, cuius nulla pars est, tum praescire oportet, quid partis nominesigniscetur. Sic cr in aedificijs. quid lapis des, quid intritum, quid materies sit, praenocte debetis. qui aediscandi artem discere uult. Atq; hoc ipsum pro e cto est,quod Aristoteles in principio operis de posterioriribus anablicis his uerbis proponit, O mnis doctrina, omnis disciplina intellcctiva, ex praeexistente fit cogntatione. Id quod cum in alijs omnibus artibus perlicitur, tum in his praecipue, quarum aliae sermocinales, aliae periculiari nomine disciplinae appellantur. In quibus omnibus prirnoscere necesse di, quid nomine eius,quod ad demonis strationem sumitur, intelligatur, signisceturq;: tum ipsi principiaAt ex quibus conclusio demonstratur, cuius per hoc etiam scientia habetur solum. Quod duae sint praenotiones , quod
est,& quid sit. Eta bis igitur quae dicta sunt, patet duobus modis contingere,ut aliqua praenoscamus,tum quod sunt, tam quid sint. Vt quaerenti propter quid a magnete inru trata hatur, praenoscendum utis est ferrum a magnete trahi. Id
ubi iam perlectu qui stium habe sciscitatur deinde prori
144쪽
. ' TRAc TATVS VII. x xpter quid ita rueniat.similiter quaerens aliquis, quid motatus, uri quid tempus fit, cxploratum iam is habere debet, utrunq; esse Cr motu Cr lepus. In quibus uero sciscitantur adhuc, sint necne aliqua: uerbi gratia, an fit prouia dentia: in his necesse est praenoscere quid uocabulo ipso iudicetur. Atqui contra euenit ut sciatur quidem quid uotaeabulo siue nomine signiscetur , sed nescitur an siit: ut quae fit Solis aut Hippocentauri appellatio, nemo est qui non sciat. An uero etiam sint,incertum fortasis cop&ribus adhuc.Sane non idem putandum est esse quid nomianis, Cr quid rei: quin o longo haec. r insigni irater se laterstitio disyntiunt disseruntqSignis catum nos uoricis cuiuis omniu etiam imperit imis cr uAlgo fere per αDectum est Quid tamen sit id quod uoce una qualibet 1ignificatur,non nisi exercitatis is recite traditu essi Quid sit propositio immediata,& quod duplex sit demonstratio. moniam autem demonstratio Hrogismus est , qui fit ex propositionibus primis Cr immediatis, ut dictu est, de huiusmodi .ppositioibus. quaena su paulo altius repetere ope precius. Ins dicimus ex Aristoterile cr Themissio,quod Proposito immediata est, quae crprima cr summa dicitur. Prima quide,ut qua non est alia
priori Summa uero, ut qua no est superior alia. Immediata igitur dicta est, ut quae alia dcmoniuratione confrinari
non poβit. o sit, ut huiusmodi propositiones prima etiam principia appelletur.Sed de his mox plura suo loco. cum igitur stollogismus per primas er immediatus rei causas,haec demonstratio propter quid dicitur:cis uero
145쪽
44 DE DEMONsTRATIONE per causas qμidem,sed no immediam, aut per prima quiadem er immediat sed non quae cause rei sun huiusmodi demonstratio uocatur,quia est. Sane prima Cr immediata causa est,quae sectioni, quae quide de re quapia demonost ada proponitur,aequatur,atq; cu ea couertitur, ut climper desinitione rei subicctae propria ei in se lectis deis monstratur,Prma uero cr non immediata causa est, quae diffustior est Cr magis ampla, Cr quae inta praecipue scietuis locum habet, quaesiubalternatae dicuntur,ut in perastectiua,quae geometrii subaltemata est. Ergo quicunque probat arbores, frugesq; non spirare, quia pulmo his deis si, is scire dicitur propter qμid, quod pulmo proximaer immediata ratio Cr causa fit stiratioinis. Qui uero idefacit per hoc quod nonfurit animalia,hic ia scire illud dicitur,quia est. Na haec probatio non de proximo, sed de Iouginquo conreat. Ita Cr Anachars cum percontanti cuia piam, quare Sothia tibicines non liciat, respondisset, quia sothia uitem non ferret, causam reddidit remoti itam .Nam proxima huius causa erat,quod solbae remutalenti non ferent:causa item huius, quia i etam non halaberent:huius denis,quia nites essectit illis negatae. Quid sit dici de omni,& quid item per se. RVrsu tem, quoniam propositio omnis ex subie dio aliquo ex praedicato conectitur, scire conuenit praedicatu in demon,randis propositionibus non vicus,
sed per se de subiectis dici oportere: quare quid sit hoc quod per se uocatur,protinus dicendum est. Interm tameabsoluere prius licebit id, quod de omni praedicari hoe loco dicitur. Nam absque hoc, id quod per se praedicari dicitur
146쪽
dicitur, explicari probὶ non potest. Prialam igitur Hemmi cui breuissime dicta, est cum predic trum subiecto Crommo π semper messesignificat , nec qui rum refert siuesubstantiae, siue accidetis proprij quide er ilia
.sepcrabilis ratione habeat i quod praedicatur: ut omnis homo est animaLGr omnis cunus est albus. Per se uerom ritur, quae sunt in eo quod quid est: ut triangulo per se sinea inest, Cr lineae punctus, Cr arbor item placino. Nam ut ex linea trianguli, is ex arbore ipsius placini substantia rauos substantialis constat. tera non omne
quod de omni praedicatur, etia per se praedicatur. Qui pe di omni cum candidum dicitur, qgia Cr semper cromni Cuno inest, non rimen in eo quod quid jli, o novi se dicitur. Ex his igitur,quae di sunt, patet propo, sitionem per se eam dici, in qua praedicatu est aut definitatio subiecti,ut homo est animal rationalcaut definitionis pars aliqua,ut homo est animal uelhomo est rationalis. inlot sint modi eorum,qine per se sunt. Eomm porro qμα perfectunt,quatuor ab Aristoteleer Themistis modi traduntur, quorum praeter terat, reliqux tres proprie per se dicuntur, qui Cr distino guuntur Cr dignoscutur extremis propositioni ad si mulcem collatis. Primus igitur modus est,cum praedicator propositionis est de ratione quid est dicente subiecti, aut ipsumet rario subiecti it homo est rationalis uel homo est animal rationale. secundus uero,cum subiectu est de ruistione quid cit dicere praedicati ut namerus est par,er nua merus est impar,cui Themistius hoc addit dices iniit quones accidetia sunt,in quora definitionibus subicctu eoi Τορ
147쪽
-s DE DE MONIT RATIONE cantur,quo modo simum esse er se naso ris tempe si
militudo nasi curuitus definitur.Tertius modus est eoru, quae ncs pcr aliud sunt,nes in alio continetur, ut is nidua substantiae.Quartus denique modus est cum subie,ctum causam porru,ob quain causam praedicatam icompetat ut iugulatus interit.Sane ex bis quatuor modis priores duo sunt, qui demostrationibus accommodabiles praecipue fiunt.sequentes uerb duo adiecti ab Aristoteleuidentur ut Themistius opinatur) amplifcandi, exoris
nundis grati . . 'Quid sit Vniuersale .siue Uniuersaliter dici. DIcentu qgos quid sit quod hic uniuersale dicitur. uniuersale Aristoteles defuit id,quod cu de omni sit,cr per se inest,σ quatinus ipsi .Eode plane modo
la,quod de omni,Cr per se, quatenus ipsum est diciatur. Quapropter si qui de omni dicatur,non tame pictis plerea necesse est,ut uniuersaliter statim sint. siquidem
tamen haudquaqua uniuersaliter, qlita nes per se,ne quatenus ipsum. Vnde er exploratu iam haberi potest, idem esse cr uniuersale, cr quod per se dicitur.Exempli gratia,Inest per sie lineae logitudo quia in definitioe e af,ertur inest etiam quatenas ipsus.Ncs uero si quae per se sunt cotinuo seqμitur,ut etiam uniuersaliter sint Na quae secredo aut sicquetibus duobus modis per se sunt, uniuersaliter esse non possunt.scd ut de initio eius quod hic uniuersale dicitur,accuratfima absol*tas Cr copiari reddatur,adi clanda est particul primu,ut id scilicet vi dicati r
148쪽
τ Ac TATVs VII. et ετ aleatur uniuersala,quod est de omni,er per se,Cr priamu. usq; propositio uniuersalis hoc loco dicitur,in qua praedicarum subiecto cr omni π per sie,Cr primo inest. Verbi grati esse animal rationala, homini adest missi,
non quatenim animal sed quatenus homo,nec quatenuς
Socrates aut Plato sed his inest fecudo loco,quia sub ho mine contine LVniuersaliter igitur inesse dicitur, quod omni er per sie er primum inest. Quod demonstratio sit ex necessarijs,quod cp sit perpetuorum,quid item definitio ad
HIsiti cognitis innati stu est demonstratione ex necessarijs constare.Ni cim scientia per demonstratione acquiritu ex bisfiat quae aliter fieri non posunt, coae sequens est eam ex nccessarijs omnino cosieri. Huiusmodi te maxime ea fiunt,quae per se er uniuersaliter adsunt. Ad hoc rursus argumeto est er illud quod quoties demostratione aliqua euertimus, illa uti solemus infirmatione, quod ea quae pri s int,necessaria no victitur.Ex quo O istud sequitur,coclusionem videlicet demonstrationis perpetuam est nullamq; demostratione caducoru, coraeruptibiliumq; er fortuitorum.Nam quae cos; matio esse potest ipsiu/ coclusionis,cuius subiectum dissolubile edis ductimq habeatur, T cui praedicatum neq; sic a , nec omnino simpliciterq; sed modo infit,modo no in is verabi causa ne i Socrati ut animal sit sed nunc tum, nee quia socrates e sed quia homo es f. Atqui homo scin rest,no aute semper Socrates.Et queadmodum igitur deis monstratio caducorum no est ri nec a vitio. Quandorii K x quid
149쪽
DE DEMONSTRATIONE quidem desinitio uel demonstrationis principim est, vel demonstratio solo situ disrens, uel demo rationis cotis et A.Principio quide,ut cum uel pro immediata propositione,uel pro termino in propositione huiusmodi dosumitur. situ uer) solo a demonstratione di pretis est. quoties talis definitio est,quae orasam rei,quod ita fit tineat: ut haec, Deliquiu solis est occ*lntio liminis eius. ob lan in ei oppositam atq; subiectam.D nitio haec oris
dinc pgulam mutato, in demptis rationem commeat hoc
pacto: Luna subiicitur gis opponitiir soli, qμod autem
subqcitur vim opponitur,occultat: Luna igit*r subiecta atq; opposita,solem occultat. conclusio porris demon, praetonii ea est definitio qui causam materialem attum
gi Vnde er hic quidem in terialis, i et uero formalis quibusdam appellatur definitio.Qsod tria sint, quae ad demonstrationem
omnem requiramur,& quot modis horum unumquodq; praenoscatur.
Cum aut tria sint ueluti mometi quaeda in unaquas dem5stratioqui id ab Aristotele er Themisti raditur,quibus uidelicet omnis scietis absoluiturnus subiectu ut numerus, aut triuνlM: sicundi astecti nes, qμα Cr propris p iones a quibiis i diculur , Crsublesto generi inesse demostratur, ut paritas cir imparitus numero,Cr tres 4ngulos σquales duobul restis aequi
pollere triangμlo: tertium principia aex hisi quamσα nus quide subicctura staturre oportet, ut sint affectiones, quid significenti quorurm utrus principia cr dignitater desiderant: naras ut Isint cir quid signisceri ηnteqμ mdemonst
150쪽
τRAcTATVs VII. demonstrariones fiunt,ficiendu est. Principijs iris utras praenotio necessaria est.Nec tamen me fugit, quidam exi principijs ese,quae no statim cognitis terminis explorata ex habiatur, ed obscuriora paulo, claratione proinde probatione in aliqua,nempe dialectica undelaia: quippe quae fa uel per inductionem,uel per diuisione: atque id nimirum est quod Aristoteles ait Dialecticae propriam
se ex peculi reint cum ρι inquisitiuaad omnium meis inodorum principia uiam habeat. De principij ct eorum muli lici disserentia. P Rincipia ni unoquos genere stunt queadmodu re Aristoteles ea definito quae quod uera sint io cothigit demonstrari 'ursus ct hoc modo, Principia sunt, q*x perpe,σ no per alia fidem habent. Per alia quidem ocirco adiectu et ut intelligamus scietis cuiusq; principia esse,quibus in eadem scientia, nihil prius superius p per quod confirmari explicaris possint. Nam si Meqμos comprobare necesse ueri ratione hanc in infiniatum tintim extrahere oportebit.Q re si id necesse noest,m subiacent,siqnonunturq; b quam notistim merito principia statuantur dicant faex his autem asia quidem propria uniuscuiusq; scientiae sunt,alia uero comunia.Propria quide u Irrigeometri lineiesse Ioviatudine sine latitudincta in dialectica, De quolibet uera est limatio uel negario, de nullo uero simul. comm nia autem, uisiab aequalibus aequalia semas, remanentia sunt xqualia. Item, quaerans uni Cr eidem jum aequalia, ipsa inter se sunt aequalia.communia idcirco dicta,quod
pluribus ex his etiam diues; scientiis applicari posuit. K , Talia