장음표시 사용
151쪽
, o DE DEMONsTRAτIONE Talia quoque sunt dialectica quaedam principia, ut siquid praedicatur de dclinitione dem cr de desinito praeis
dicatur,Cr caetera clusurodi. Porro ex principijs, quae
propria alicuius scicntiae sunt haec quide dignitates Me
proloquia dicuntur ric uero positiones.Dignitates qu, dem dictae ob i quod iure illis fides habeda t.Nam talia principia fiunt, qui statim quisque audita probat,Cr qi quemlibet discente natura habere necesse est: quod prorisecto nihil aliud est, quam illis eorum tantum cognitis terminis intellectum nostium naturali lamine protinus assentire.cuiusmodi illud est, Totum unim quodlibct maius est qre libre su parte.Dicuntur rursus Cy maximae,
siue maximae propositiones, er communes animi concea
priones,quod multorum scilicet intcilectu facile perciis piantur.Positiones vero sunt principia ae eum demoris rari non posmi nec Ie tamen non est,quelibet docenta dum ea habere.Ex ipsis rursus quaedam suppositioncs dic tur quaedam de initiones. Suppositiones qgilem,quae aut cisse,aut non cise significant,ut punctum esse gcometra supponit.Definitiones uero, rex absque eo quod est essee,vel non es e,quid sit res indicavit.Porro suppositio, fidim aliae quid dicuntur petitiones siue postulati aliae vero suppositiones ulli pic. Petitiones siue postulatis sunt,quae ha pothesibus ponendis maxime accomodantur aptanturque, ut quoties data propositione quapiam,cum deinde petitur i discente contraria, siue contradictoria concedius interim disciplinae gratia te quid scilicci in disiciplinis absurdu ponatur,aut earum principijs reptis gnans. Asomptae demum propositiones dicAntur, quum prim
152쪽
TRACTAT VI VII. isi praemise demonstrationum asponuntur.Vt ad demones stirandum quod demonstratio omnis ex utris procedat, assa mitur a docent quod fusum no scitu Cr quod veri ruisa scitur,nisi ex ueris. At de priricipiis quid in hactenus, quibus colligendis haud parum mihi pro uit comae mentarijs suis Iu locus clichthoueas in Iacoba Fabrum Stupui uir apprime doctus,ez inter scholasticos quoque secologo partes si non primassecundas tamen haud dubie obtinens.Caeter m ab his demostrabiles propositio, nes, ς emet e a Graecis appellantur,quae Latinis steis culationes dici possunt. - Quod per quatuor causarum genera d monstratio potissimum fiat.
O ni rem omnis demostratio ex principijs fit,
principia aute Cr causeide,illud quos iam dicere oportet, quod causx numero quatuor sunt.
Vna quidem quod quid est esse,hoc es ubstantiae ratio, frmas er definitio Secunda uero quae cum est yrma, ut ipsa sit iccessie est. Haec autem materia est. Nam non porci'sine subiectu materia βrma subsister exertia auritet unde initium sit motu quae est efficies causa.Qvarata vero, ius gratia quippiam lis es sinis est rei cuiusque sane omnes hae cause in demonstrationibus spectatatur, ex medij in his termini sunt. Ac ratio quidem ipsi
substantiae, quemadmodum in demonstrationem veniat, sumatu ,prius dictum est,uidelicet cum dicebatur deis
finitiones demonstrationis esse principium, uel ab ipsa demonstratione solo situ diiberentem. Materia uerb hoc modo redditar in qu iis qua obrem animalia cora, K 4 pora
153쪽
is, DE DEMONsTRAT io NEpora consimantur com paritvrs, quia ex contrari' constant. Omne siquidem,quod ex contrariis coctatu Ut, corrumpi natura est.Redditur er primu mouenui qu-ratur,quare mudus est miranda pulchritudine,quia Deus
opilex er ipse pulcherrimus sti. Redditur item 'isi qμου sciscitetur,propter quid deus fabricatus est mundurquia bonus est.Et quamobrem quili iam uxorem sibi Discendam statuit: nempe ut liberos habeat. Quo pacto scientia ab opinione disserat. SEquitur hinc iam ut dicamus,quonam pacto ab opia tone di erat scientia.Difert autem haec ab illa m dis duobus,rebus inquam subiectis,Cr genere probandi. Rebus quidem subiectis,quodscietis quidem eorum est, quae necessaria sunt,er aliter sese habere non posunt. Opinio autem er eorum,quae fulsa pirrunis sunt,cr a iter se habere posunt,sicet vera sint.Genere uero probadi,quod scietis quidem ex nec artis proficiscitur propontionibus, opinio uero ex possilibus contingentiabus Me quae nimirum nes ad scienti dies ad intellecta pertinent,qui principiorum habitus ab Aristotele desiis
nitur. aere δε habitus omnis,quo uera cognoscuntur, aut scietia est Aut intellectus,aut opinio:retaquitur opianionem earum rerum esse,quae tametsi gerae aliquando
sunt cus tamen esse poyunt. Quod duplex sit ignoratia,& quid sit solertia.
I G orantia porro quae mentiae in totum opponitur. duplex ab Aristotele ese tradituri a quidem,cum aliculum rei penitus rudes ignariq fumus,putroru insta qua ob id ignorantia sicundum ncratione dicitur: alteri
154쪽
TRAc TATVs VII. xurdueia,quae asectionis ignorantia uocatur,quoties quis rudis quidem omnino non est,sed salsamitius rei,quans tenere se puruscietia opinione ue habet.Dicta est aut haec ignoratis allectionisquὸd eui contingit,illiuη ani
mus persuasione quadam adfictus sit.Purit enim se febre aliquid,quod tamen nescire melius est ab aut per simplicem apprehensionem, aut per ollogipinum. de σab eode Ari totele dicta est,partim perorogi mu facta
deceptio partis in sensu error cr hallucinatio. alea pro recto sunt barbari omnes,er sopbist qui eu omnia intelligere uideri uelint,nihil intelligat, nisi vo more Ghoe est,corrupte.Praeterea ab Aristotele definitis solerti ubtilitas quaedam in no prostem repore medi inuenioidi.'I sie,solertia est saga repetinas contractatio inuentios inedij:utsi quis uidens luna eam quide parte gae sole uersus semper devergit,lucidam habera intellexerit ob i quia lunastlidore a sole mutuetur. ιβ qii piam quis eu timulario arge io ue colloqueatem vide intelligat statim uersura eam facerein causam omnino foeneraritia esse: haec tu coniectario solertia est. De quatuor quaestionibus scibilibus.
Postremo aut de quaestionibus scibilibus hae in parare nonnihil dicendum est Sunt autem numero quais
tuo'quae sunt,quod est,propter quid is est,er quia est.Qi aestiones quide scibiles dictae,quod per has quaeis
risus de qualibet re in unaquas scietis. Quaerimus erago aut desimplici aut de coposito. Simplex quidem hoc ioco intelligitur,quod stor ex uno aliquo decem gra
155쪽
M4 DE DEMONsTRATIONEuri charibdis. compositu cuicut girum lana deficies, aut utrum iust naturasti Iege potium, cr institutione hominum constet.Quoties igitur de simplici quaerimus, prima Cr obuia protinus q aestio est,an sit, fecud quid sit.Prim in natis quaerimus,an sit Deus erude quid sit . si aut de composito quaerimus,prma quaestio est, an subiecto praedicatum insit fecunda,quamobrem in choc est propter quid.Nam simulac didici mus lunam derificere,continenter quamobre deficia quirimus. I actonus de demonstratione dicta su icunt.
Qui qsidem qμod partes q*oqi huius artis sin ex tripartita superius facta dia . lectics diui: isne facile intelligi potuit. Nunc illud addenda insuper est,quod sicut absq; demonos iratione nulla scientia rite comparari potest, ita absq; duabus his partibus non scientia soli sed nec ars ulla. Q πο fuit cr merito ipse quos philosophis instimmeisi censiori debeant. Distant autem uel hoc ipso haec triar se quod diuisio q*idom ipsa aditu ad artes omnes, disciplinas praeparat, ceu diligens quidam explorari quantum uidelicet ars se unaquaeq; extendat. Delio nitio mo p parari iam atq; explorari, uilisti l ine
156쪽
TRACTAT Vs VIII. tu Ebibito austrat.Demons bratio deinde haec omnia perascit,eπ consummat. Ratio autem cur, cum ordo in histribus iri se habeat, prius rimen de demonstratione, quam de caeteris duabus tractare instinerim: quia nimis ram ipsa demonstratio est,cui reliquae dii nempe Demnitio cr Diuisio inseruire interdum probantur,er a
commodari solent, quemadmodum etia definitioni ipsi diuisio.Hinc cr de defuit lane quoque prius dicendum, quam de drussione. De definitione quid sit,&quo pacto a nomine disserat, tum item & a descriptione,& quid sit destriptio. IGitim quid1ψd finitio psa definitione nunc expliceamus oporicinaec a Platone quidem definitur hoc in do,Definitio est oratio quae quid sit de quo agitur,ostes dii quini breui imean qua definitione oratio posita est, ut i nomine distinguatur: quod nomen quoque rei natu ram q*omodocunq; significet,at ex unica constat uoce: dcfinitio autem ex duabus saltem uocibusadiectum dea inde est,quae quid sit de quo agitur,ostedit: quoniam inriventis orationes quidem, quas tamen definitiones nemo dixerit: quandoquidem rei naturam non exponunt. cum
ii 'odi orationes sunt, quae apophtheginari seu dicteri
dimotur,ut, Nosce teipsium,Ne quid nimis, Cr ligentis aliae.Postremo adiectu est,quam breuisme quo ab alii' distinguitur orationibus multo longioribus, utpote qua certis constituuntur partibus,quales sunt Ciceronis,ctraeterae huiusmodi ab Aristotele uero in Topicis ipsi ad
hunc moisi definitu Desinitio est oratis,quod quid o
157쪽
iss DE DE FIM. ET DIVI esse significans hoc est oratio explicans quae fit rei natara essentiaue. QAo in loco aduertendum ely Ari'otelens Graece loquerem, uri definitione sua usum uerbo v, quod Graecis et temporis pararitici, Latinis praeteriti imperis pcti. At hoc ipsum iri consuesse Aristotele Georgius valla Placentinus Meliter alserit, ut erat pro est pone retiQPsi uero id illi no eu alijs Graecis hominibus coismum luisse ut certe fuit. Vnde ad confirmantum quoadico,ex Ga no Graeco autore fimile omnino orationem
huc ad me nongravabor.Galeni oratio illa huiusmodi est,ais ira legitur in quarto Therapeusicae lib. τ γὼ ut N . m uis orationem etiam Thomas nacer uir er Graece,σ Latine docti 'mus iα uertit ars inter preditus est,unum quoddam genus est morbi Q re ex loquendi liberrite cr consuetudine cui dixi id p tius euenire existimanda est,qua Graeci uerbum parat lici temporis plerunc pro praesenti usurpant. Iris nos MEA uertimus: ehi Aristotelis interpres,quisquis ire utrit,Erat interpretatus est aerbo ad uerbu, ob id foris is quod illud quod diximus. uel non animadi ertit, vel prorsus ignorauiti Unde σ eum ipsam definitionem his sub ciendam duximus his uerbis, quibus ab Aristotele
posita est,nempe Graecis b ορν si λον, τιαμ εο σπια-τ. sed ne illud quidem omittendum p D.Definitione ipsam termini nomme quod Graece opindicitur, piseruns appellari a translatione terminor terrae Nam sicut per illos undi in agro a se inuicem dis pescuntur: ita per definitiones res alie inuicem disternuatur.Rursus autem σ a nomine Desinitio di rin: qu num
158쪽
τRAcTA Tvs VII L x 'riari quod nomen obscure σ indiscrete significat, upefinitio euidenter er diserte exponit. Differt item er/descriptione, qu)d Descriptio quidem inuti opaeae alicuius picturae imaginem gerit, Definitis autem perfecta picturae faciem refert. Hinc Cr descriptio a Boethio deis finitur,ex proprietatibus informatio quriam rei,Cr tanquam coloribus quibusdam depictio. Ex proprietatibus, nigri: πις est ex proprijs cuiusque rei qccidentibus. Ais haec pro de poetis ars oratoribus magis usu venire μαια nec in id adhibetur, ut quid sit res indicet,sed qualis si q*o iusticiendam ante oculor ponat.
iniod duplex si definitio. I o duplicem ese definitionem, tam ex his quae dia
,sta silint autore sei erino Boestis,quem ex Aurelio
Augustino ut potius alio quopiam, q*i etia Augustino ipso uetustior fuit cut Lau. ha siretire uidetur colligere licet. Alia nos dialectica est .alia rhetorica: er diale lica quidem est,qui communi tantum designatur nomian π d finitio appellatur: rhetorica vero,quae alio noamine,di scriptio dicitur,qualis ea est,quae polo μperius a nobis ex Boethio definiti est anter utrans porro hoc interesse ex eodem Boethio an aduertimus, qu)d bo quae oratoribus apta est, no etsi philosophis perinde coinvenit qux tame philosophoru propria est conuenire
potest Cr oratoribus.Omnia nolosiquis ire)quae phialosopho m*nt,orator indicendo recte usurpareatq;
his uti potest. At contra philosophus in dispuditionibus
suis,quae oratorum propria sunt cuncta stire contemnit.
enm adiungit aliquando signom, neq; quod credibile
159쪽
Ms DEHDEF m. ET DIVIS. Abila est aut probabile soli sed quod necessarium Omnino uerit. Sed de harum utriusq; s edi strent si laesi eciebus, tam proprijs quam communibus, deinceps ex ordine dicere haud alienum luerit. . De triplici dialecticae desinitionis forma,eκ
Cicerone, tum quemadmodum . . alia ab alia di stet.
Ei s lis r ῆ nitionis, quae dialectica dicta esst, trep
a M. cicerone dilberentiae ponuntur, siue forniae principales. Ex his una quidem est,quae substantialis dicitur: altera uero, quam idem a partium enumeratione a pellat tertia quae a nota dicitur. Porro ia,quae substantialis dicitur,er philosophoru maxime propria es Arist teler plenam atq; perfictam consistcre ait ex genere crdiseret ut cum homo definitur,animal rationale moris eliciae partire uero enumeratione definitio est,cum enuis meratis omnibus totius alicuius partibus, id quod totum
est cognoscitur qisit. Q ita quide definitioe poena quis segibus sanciri es definitur hoc modo: Poena est,quae uno ex octo modis sit: nempe aut dano,aut vinculis,atit veru beribus,aut talione,aut ignominia aut exilio, aut seruitu i aut morte.Eade quos definitione er mundus a Cico mede in libro de mundo iri definitu Mundus est liquit. ex coelo terra nccno ex naturis,quae intra haec concluαduntur, constitutio. Vnde er admonendus hic est dilige lictor, roucsse necesse ubi quo amodo partiam infinita; quaeda est uniuersa in ipsa partium enumeratione cocluta dere,ut in definitione mundi iam facta. Tali item usus
160쪽
τRgcTA s VIII. 'et oest, iii ii 3 sensu, neq; uindicta,nes restamento talis est. aetenim hae partes sunt dadae liber tis. Nec moueat queariam,quod per hanc definitione quid sit non liber, comis stitutu est,no quid sit: quanto perque definitione opus est, cum Ostoedere uolumus,quid no sit qμippiam, quam quid sit. Porro a notet,ut Cicero, siue ab et mologi MAristoteles definitio dicitur, ut sue i,quae in comporistione siti est,rem sua facta quada discretione designat, ut in primo Olyc.li Cicero,quid sit fides,hoc modo desinit .Fides est atqui quia fat quod dictu s. Tribus imtur positis,ueluti principalium definitionu 'mulis,sola prima,quae substantialis est, Cr i toto dicitur,uaere demnitio nuncupatur,aliae duae nominis tantum honore.
iniae ct quot sint in summa definitionum, siue differentiae,siue specie tam philosophis
quam oratoribus,necno S poetis comunes.
amma autem ipsius definitionis, siue di pretiae ue
Jpecies iumero quindecim ex Boethio colliguntur, quatrum tame bona partem ex Aurelio Augustino in eo, quem de dialectica scripsit libello, si time autore titulus non mentitur stoethius cosscs se uideri potest,quas ct hic nala pes ordi, rem recessere collibitum est .Ex histriatur prima qui Ga aeris ἰαί me dicta est,i Latinis uero substatialis lae essentialis appellari potest, ut quae substantia essentium,e rei cuiuslibet proprie demostras, qua Cr philo ophi proinde maxime utu tur cutu'bdis haee hominis definitio,animal rationale mortale risus Cr disciplinae capax. Haec enim per sticies cr di krcnistus descendens,ed propriam tandem utast. secunda uero quae