Dialectica Ioannis Caesarii uiri undecunque doctissimi, nuper ab ipso autore recognita & aucta. Accessit huic Ioannis Murmelij Isagoge in decem Aristotelis Praedicamenta

181쪽

iso DE LO cIs DIALE critu uniuersaliores. Vnde ex scr hos fucilior transitus fiet, attestante id ipsum Aristotele in Topicis. lib. ii. Accedit, quod re horti diuisone rem,quam quaerimus,citius asse qui poterimus.Sit autem diuisio huiusmodi,Locoru,qui maxiomarum di pretiae dicti sunt, alij ab bis dicuntur terminis, hoc est, nomen accipiunt,qui in quaestione positi sunt alij extrinsecus sumuntur: alii inter hos medij sunt. Sed illlua nunc animaduertendu hic est,quod cum dicitur,ab his ter minis, qui in quaestione positisunt id cum primis intelliis geniton est ab altoro illoru.Nam cum duo sint in unaquais libet proposita qu6ione termiη bicctus unim,e praeridicatus aljer ab hora altero locus diserentia maxime notamen accipit. Vt i proposita quaestio. Est ne concha antismaltim hac duo sunt tormin animal concha. Dubitatur

tur, Cr ratio,Cr argumcnt .Hinc iam tertius ille termitanus ab altero illorum nomen accipici, utpote quod ad iamst aut ut definitis,aut ut di finitum,aut ut genus,aut ut totatum, aut ut causa, aut quomodocum; aliter. Vint, excitis pli causa, tertius iste torminus, animalis it nitio, quae est substantia animata siensibilis. Tunc sic argumentor, C αcha est substantia animata sin bilis,litur concha est animal, quod nimiru iam antea dubitari poterat: cuius dubi tutionis scrupulus hinc pendere uidetur, quod conchae nec videant, nec nilum alium scit um habeant, quam cibi erpericuli, hoc est, gustus tactus, autoribus Aristotele Cr Plinio. Ergo qui tertius accesit terminus, a definitione alterius,

182쪽

TRACTAT Vs IX. istasterius e duobus ueluti e loco aliq- eductu hunc scrutapuIum subbifctuss est illius argumentationis probatatio er argumentum , cuius deinde maxima superueniens

propositio quae quidem est. De quocus praedicatur de stitio. desinitum) omnem tollit dubitationem, ambitaguitatem s: si forte interim dubitabatur adhuc quaenamst ipsius d finitionis ad defuitum habitudo. De tribus locis 'ut a substantia dicuntur. TE inorum porro, qui in quaestione ponuntur .alij substantia rei indicant,al ipsam consequuntur ubis stantia n. Substantiam rei indicant, siue a substantia teris

mini dicti sui, quicuus in desinitione uel sola consistunt. Dcβnitio quippe est,q substantium rei monstrat, in LO Sed id iam exempla patefaciamus. Age igitur,quraratur an arbor sit animal, fatq; huiusmodi argumentatio, animal est substantia animatas sibilis, arbor autem subristantia animata sensibilis non est,non est gitur arbor antismal. Locus quidem disterentia maximae, a definitione. Loiscus uero maxima, Cuicunque definitio non conuenit, uec

definitum. Praeterea autem Cr quoties a descriptione aris,imentum ducitur. Locus a substantia dici potest. Nam ut defuitio substutiam rei monstrat per genus Cr diserentius, ita descriptio eius eri intelligentiam claudit quibusdam acta

ridentibus unam proprietatem,que rei conueniat ictentalibus uel substantialibus differentq; praeter conueniens gerinus aggregatis. Quod quidem tam maxime contingit, cum prima genera describuntur.Huius tale fit exemplum.

Albedo nullis subiacet accidentibus,ergo albedo sub tantatianos est. Etenim substantia est, quae omnibus subiacet Μ 3 accid

183쪽

,s, DE Loc Is DIALEcet accidentibus. Locus quidem differentia maxime, a descrAptione. Locus uero moma, cuiculis non conuenit deis scriptio, nec descriptum. Praeter hos duos as bstantia lota eos, tertius est,qui a nominis interpretatione dicitur, quem Marc. cicero notationem, Aristoteles umbolum uocat, illis haud multum absimilis. Siquidem interpretatio nomianis, eius rei, qμα nomine ipso gliscatur, quaedam quasi designatio est. Ab hac argumentum ducitur, si quWatur, utrum Philosophiae studendum sit. Ad quod probandum talis instituitur stilo sinus. Philosophia amor sapientia est atqui sapientiae esse studendum nemo dubitat, Philosotaphiae igitur studendum est. Locus quidem differentia ni

mae, ab interpretatione. Locus uero maxima, Cui nomianis interpretatio conuenit, Cr ipsum nomen, cuius interripretatio facta est. Sane hoc loco recte uti possunt ij, qui linguarum imperiti non sunt. Siquidem interpretari nita hil aliud est,quim linguam unam per aliam exponere. Fit tamen Cr in eadem nonnunquam lingua : ut locuples disitur, qui locis abundat, hoc est praedijs er posse ioni bus. cauend- autem ne temere quicquam inrepreterimur , quemadmodum ij solent, qui nullius prope linguae satagunt.Quo fit, ut ijdem dictum lapidem esse interpretarentur,quod pedem ladat: Cr petram,quod pedibus quasi trita sit:cum utrunque Graecam originem habeat, id quod Laurentius Valla quos attestatur. Insiuper Cr alia pleriraque ad eundem interpretantur modum, ridicule uideliricet magis, quam scite. Neque uero nominis laterpretatio ob id dicenda non est,si ad uiuum quod dicitur non reddiderit, id quod interpretandum proponitur, ut coelum,

184쪽

τRACTAT Vs IX. is quod ut Varro interpretatur quasi eaelatum dictum est. Nec item refert, si non rei cui attribuitur, omni ex parte conuenia ut Philippim, quod nomen interpretatur, amator equorum.Quid si non omnibus conueniat, qui hoc nomine uocentur s d modo tamen illi conuensebat, cui

primum impositi est, patri fori is Alexandri Magni. Ex quo fusa mihi laborare uidentur hi, qui duplicem

nominis interpretationem inducutit. Vnam quidem, quae eam interpretato conuertatur:iulteram uero, quae conueratibilis non sit. At nunc illud potius scire debemus,quod perdictos locos uarie atrametari posvinu nunc subiijciendo,

nunc praedicando eundem teriniurias ipsum etiam de alia quo nunc construendo,nunc destruendo.Tum et conuerso

ordine totidem modi uerbigratia, a definito, ὀ descripto, ab interpretato nomine. simulq; Cr maximas φθου toties uariare : id quod studiosis huius artis facile exscipso imis rediget, alioqui inutilis prorsus,qui huic studio addicatur. Sed iam ad reliquos huius diuisionis Iocos transeundum esset, iis lilia succurreret prius admonendum, quod ut a defuit lane ad definitum, a descriptione ad descripti , er a nominis interpretatione ad interpretatum, firma ester perpetua consequendi ratio,ita Cr a proprio,ad id cuisius est proprium, er contra, ut si quid risibile est, i homo est.Hinc cr equus mansuescere posse probatur, cum animal sit disciplum capax, iuxta illud Horatij, Fingit

equum tenera docilem ceruice magister Ire uiam, quammon Dat eques. Locus quidem dicterentia maximae a prois pris. Locus uero maxina, Si cui proprium alicuius reic onuenit,er id cuius est proprium.

185쪽

positae habitus, Er sublivisimus hoc pacto, iustitia,frtitudo, lcmperantiquis prudenti habitus sunt mentis bene compositae, ex haec quatuor uni uirtuti uelut geni risub ciuntur, uirtus igitur inclitis bene compositae habitus est. Locus quilcm disrentia maximae, a partibus totius Degeneris. Locus uero maxima, Quodsingulis inest paratibus, id toti uiresse necesse est. A' partibus autem, quae irrutegri partes esse dicuntur, argumentum ducitur, ut i haec quaestio , Edrne rhetorica utilis Dicimus hoc modo, Inuentio, utilis est,er distostio, ex elocutio, Cr mc moraria item,er pronuntiatio Cr hic quinq; rhetoricae partes sunt, ut ex quibws ipsa integratur, rhetorica igitur utilis est. Tum uero cr per destructionem argumentatio proceis

di uis quaerat quispiam,mini hic, quem serum esse cotta piterit, liber sit. Hunc β quis non esse liberum monstrare ueli hic dicet.sines cetibu nes vindicta, neq testamento liber factus est, liber non est. At nulla earum parte liber factus est,no est igitur liber Locul quidem disretia mammae a partibus, ue ut ciccroni placci a partiri enum

ratione.Locus uero maxima,si omnes partes a re qualibet ubiunctae ueris er totum nece bio abiungetur. De alijs quibusdam modis totius.

SVnt praeterea ab his duobus modis alij modi totius.

Nan er totum dicitur in quatitare,er totum in morido,er totum in tempore,π tolli in loco. Qtiorum tamen

duos posteriores sub toto is quantitate comprehedere platane licet horum uero partes sunt, quae sub ipsis particularia ter sumuntur.Totu ergo in quantitate est, cu uniuersaliter quicquam dicitur, ut est omne animat: cuius partes. bunt Μ s homo

186쪽

DE LO cIs DIALECThomo, leo,bος, cr aliud quodvis animal Τotum in victrdicitur, cum simpliciter aliquid proponitur, ut homo, aut

ambulat. Pars uero in modo est, quoties idem cum adierictione aliqua proponitur, ut homo literatus, aut ambulat pedetetim. Totum in tempore est, ut cum dicimum semper. cuius partes sunt,nunc, hodie,aliquandoaotum in loco, ne eum dictas ub ,cuim partes sunt,bla, alicubi, Rhomae. At horum omniu nunc exempla subqciantur. Igitur a toto

ad partem secundum qualitate exemplum sit.Si in omnibus est uerus uates Apollo, Cr in hoc uerus esse perhibetur, quod dixit: Aio te Aeacida Romanos uincere posse. A toto aute ad partem secundu tepus, ut si Deus semper est. er nunc est. Rursus a toto ad parte secudum lorum, ut si ubiq; Deus est, Cr hic s. caeterv in his haud quaquam id consequens est, si a parte ad totum argumentum ducitur,ns per negationem siue destructionem,ut non est bli,ergo nec ubo est. At uero a parte fecundum modum utis recte

argumentatio procedit,licet non cotta:ut, si quoquo modo mouetur Deus, er simpliciter mouetur: irascitur autem Deus, ergo mouetur: er si quis pedetenim ambulat, ersmpliciter ambulat. Talibus fere Geptis tum hic tum aliabi per huc tractatu, si cui id magis libeat,uti omnino potest, ut a toto liniuersali, siue a genere ad steries, siue parates: per destructionem quidem, ut si non est animal, quod

eminus uidetur,ergo nec homo est,nec equus per construis ctionem uero, ut homo est, aut equus, ergo animal. sic Cratoto, quod partibus integratur, ad ipsas partes per con structionem quidem:ut domus est,ergo tectu est, Cr pari

. tes,Cr Fnimentum.Per destructionem uero,ut f non sparissi

187쪽

τRACTAT Vs IX. Turrie ant tectum,aut fundament ,ne, domos est. De locis qui a causis dicuntur. A causis loci dicuntur, vel ab esciente, uel a materiali, uel a formali, uel a Musi. Tot enim modis causidicitur. Et esciens quidem causi est,qui principium moritus praestat, ut aliquid fat. Materia,quae frinas reru subtaiecta suscipit. Forma autem, quae cuiuslibet rei stecies ester ratio. Finis uero,cuius gratia aliquid fit. Efectus potaro, qui has sequitur Ab esciente igitur causa argu mistum ducitur, ut si quis iustitiam naturalam esse ostendere uoluerit,er dicat hoc modo, congregatio hominum nataturalis est: homo quippe naturaliter ciuile animal est. I stitiam uero hominum fecit congregatio: Iustitia hitur naturalis est. Locus quide differentia maximae 4 causi essis

ciente. Locus uero maxima.Quorum esciens causi naturi

ratis est, ipsa quos naturalia Aunt. Α' materiali uero, ut siquis Mauros non habere arma contendat, idcirco quod ferrum eis desit. Vel hoc modo, Ferrum non est,igitur glaridius non est. Locus quid in disteretia maximae a causi materiali.Locus uero maxima,si non est causi materialis,neque

ipsa, quae ex ea conficiuntur,esse possunt. A formali aut erut si quis probet Daedalum non potuisse uolare,quoniam nullas naturali forma pennas habuisset. Locus quidem dis

serentia maximae a erasi formali. Locus uero maxima, Tantum unumquods potest,quantu forma eius naturalis

permittit. A fine,siue a causi finali argumentum ducitur: ut sit propositum, an iustitia bona fit, Diq; hoc modo arrigumentum , si beatum esse bonum est, Cr iustitia bona

est.. Hic est enim iustitiae 'is,ut si quis secundum iustitiam

uiuat,

188쪽

,sa DE LOCIs DIALEC T. uiuat,al beatit linem perducatur. Locus quidem di terentalia maximae i siue, siue i causa finales Locus uero maxima, cuius sinis bo με est, ipsum quos bonim est. De locis qui ab effectibus dicuntur, S item a generatione & corruptione. A A ef ibus quos harum argumcnta ducuntur. αrum ad hoc ipsum scire oportc duplicem esse cuius

Mete ectus causam : nec seriam ut ne qua e lectus esse non potest: Crsu icientem,quae certe huiusimodi est, 'ut si a sit, impo 'ibile sit esectum non esse Itaq; ab e sectu ad

causam necessariam ita argumentari possumus per costr ctionem, Gladius est,ergo terrum est: er domus est, ergo intritum est,Cr lapide Cr ligna.Locus. qa.max. ab e ractu ad causam necessariam. Lociuema. Positio effectu, pomnitur er eius nece aria causa. Rursus ab ejectu ad cauae sam seu licientem per destructionem potius quam per coninstructionem, quando construendo argumentationem non semper euenit quod inferre uolumus. Vnde non rectes qgitur, Hic interjt, ergo iugulatus est. Siquidem id euelanire pol et alio quollis cactu, aut letali morbo correpto alicui. Destruendo tamen ratum est quod intertur,ut,nouriterqt, ergo iugulatus non est. Item, Ismen solis non est, ergo eius lux non est. Praeterea scire debemus, quod ex ipsis caulis latior patet argumetandi campust, autore Hetagio. Itas ab efficiete quidem causa arguere possumus Ita

tuam commendabile esse,quia Phidias ea fecerit, aut Pol cletur,aut Praxiteles.Η:nc illud Oviiij, Materiam super bat opus. L materia uero res pretiosas aut uiles esse, quippe quod tela serica pretiosior sit lanea, Cr unca item ita

189쪽

TRACTAT V s Imnea.Et iuxta Horat fiententiam,vilius argentum est auro. Hinc etiam scientia de anima honorabilior ab Aristotcle dicta est caetera quavis de natura parte. A forma allicri res tare, Cr irem dignus er minus dignas esse, ut hominem,qnod rationale animal sit, digniorcin quolibet animali. Αfusius bonassiue utiles,ut exempli causa, liberales artes, quod bonos cr utiles habeant fines. caeterum qui ab egerii bus dictus est locus, hunc Boethius eundem esse dicit culoco a gcncrationibus. Sed nos eos seiunximus, quod gemneratio uidcli et non fit, quae ad causas ipsusscqzatur, ci tu modi tamen ejectus d finitur: sed quae potius via qν dum sit ad usjectus producendos: queadmodum corruptio ad eoru desinonem. Atqui horis speculatio aliu postulati ocum A'generatione igitur argureentum ducitur hoc mox do, Asyufuctio ad uirtute bona est,igitur virtus bona est.

na est,ipsum quoque bona est. λ' corruptione nero,ut deae suefactio a uitio bona est,igitur nitium malum estL oc. P. diis a. a corruptione. Locus vero in . Cuius corruptis bona est,ipsum quod corrupitur,fue quod corruptum est, malum est. Sane sciendum, quod quoties ab hoc loco amgumentamur , praedicatum consequentis contrarium sei oppositurin esse debet praedicato antecedentis. Quod tramen non ita euenit in loco a generatione, ob eam fore is causam,quod per hanc aliquid acquiratur,per illam aut deperdatur acquisium.Etenim ut generatio,rei productio est:ita corruptis,eius m abolitio. De locis, qui ab usibus& communiter accidentibus dicuntur.

190쪽

rso DE LO cIS DIALE c. Vsim definiunt rei cuiusque operationem, at minus proprie. Quandoquidem multarim rerum usus alia quis esse probatur, quar- tamen nulla est operatio, ut librorim quidem est aliquis,nulla autem operatio: Cr agri item Cr gladii. Itas rectius definitur, cuiusque rei tactio. In quibusdam tamen co incidunt usus Er operatio, ut uisio ocul usus eius est,er Anctio Cr operatio pariter. Seder illud hic cauendum moneo, ne abusum pro issu usurpemus ut hi faciunt,qui ita argumentatur.Interficere homine malum est, igitur glaudius malus est, quando certe in hoe

non usus gladij est, sed abusus. Qisippe ad propulsandam

potius iniuriam no ad inferendam gladius factus est. Vnde illud Diui pauli ad Roma. cap. xiij. Nonfrustra gladium gestat is, qui in republica potestate fungitur. Dci enim minister est vindex ad iram ei qui male agit. Ab usibus igiatur, sive ab usu argumentum ducitur, si ita argumentetur qui1yia,Equitare bonum est, igitur equus bonus est.Locus quid differentia maximae ab usibus, siue ab Uu. Loricus uero in ima, cuius usus bonus est, ipsum quos bo,

nam est. communiter accidentia, ut hoc loco accipiunt 'siunt qsi sese comittuntur,id, uel semper uel plurimu. Ab his igitur argumenta ducuntur, quoties ea sumuntur accidentia, quae relinqueresubiectum ueli onposunt, scinon solent: ut si quis hoc modo dicat, Sapientem non pota. nitet poenitentia enim malum factum siequitur.Quod quia

iun sapientem non cadit, ne poenitentia quidem. Lo.q. m. a communiter accidentibu3. Locus uero maxima, cui non

inest aliquid', ei nec illud quod illius est consequens, inesse pore'. rsus er hoc modo secundum a Frinatione,Pluit,

ergo