Dialectica Ioannis Caesarii uiri undecunque doctissimi, nuper ab ipso autore recognita & aucta. Accessit huic Ioannis Murmelij Isagoge in decem Aristotelis Praedicamenta

31쪽

3o DE PRAEDICAMENT 1gHAnc igitur ob causam haud ab re fuerit paulo alii ita

hoc loco repetere ais adnotare duplicia esse nomianasiue uoces, quibus in tradendis disciplinis ais anibus p im utuntur autores, uidelicet alia ex his dici primae, alia fecundae impositionis, siue ut uulgus dialecticqruea appellan primae Cr secundae intentionis nomina,neqsse id quidem omnino temere.Ni quae primae ive imeuotus ue positionis nomina dicuntur,ea Ac appellari esse certum est,quod qui uocabula instituere in animo habuertit, priamum quide ij intenderunt,utipsis rebus nomina inderent, siue imponerent,quae reru uocabula Cresbcn Cr diccreti itur: qualia fiunt eu uocabula cu primis,quibud uulgus horiinjau pasim utitur in exprimendis suis inuice coceptibus, an quibus utimur is disciplinis tu naturalibus, tu moralitalus, addo crin mathematicis Cr in diuina philosophia, alijs plerisq;. deinde uero cum uiderent ijde necessarias fore aertes aliquas, per quas disceremus Cy sciremus rectene proprie uti illis nominibus iam positis,ut qus docer enor illlorum significationes,proprietates, CT elegantias et

in summa illoru aptas ubiq; copositiones, ne ut quid annmo tuo conceperis,alij indicare postis: ue ut quidue

tem alium audierit: sue ut auditore inducere qκcus ad assentiendum tibi, quod persuadere conaris rhinc illi veluti iam seclido loco intederat ac meae coceperui, ut ipsis no ininibus uocabula imponerent iuderetq;:Cuiusmodi nomianusiue uocabula sunt,quibus tam in granissica,tu indiuia lacticasu in rhetoric arte utimur. Unde cri a securad sue impositiis iis, se nitet is nomina tande dici cora

perlint.

32쪽

; T TR AC T A T V S VI I. taperuntTt haec quidem mea de his nominibus fue vocibus scilletia est:nec uideo alia huius discriminis inter ipsas uoces rationciri magis consoni rei propositae quacunq; vero alij protulerint reddiderinis, eam mihi ut nec refellere omnino,ita nec a bare admodsi curae fuerit: iudiciummem suu cuis relinquo. Nos interim ad institutu reuertis .io Degeneribus diuersis,& non subalternatim .

DI uersorion genera, zr no subaltematim positorum diuerse sunt steries, disserentiae, ut animalis en scientiae. Animalis quippe diseretis sunt grcsibile, bipes,vhlatile,Cr aquatile: scietis uero harum nulla est,qm potius 'situs scientiae diserentiae Uignari posuit quod haec

quidem naturalis,hsc moralis ,illa uero rationalis existit.

At uera generam subalternorii, siue subalternatim postotam nibit prohibet eas de esse differetia ut auis cr ani inglis,quae genera sibi subalterna sunt. Siquidem species ania

malia avis est,eadenri coruigenus. Utriusq; aut utpote tu

Halis quam auisdiserentiae eaede ese possunt diuerse Eaede quide,utsi quis has rialis diffrentias Vignet, quod, animalium alia sunt quae pascatin herbis,alia quae seminiabu alia quae carnibus,per quas et aues inter se diserre diagnoscuntur. quandoquidem inter aues aliae herbis pata scutur,alisseminibus,aliae carnibus. Diuerse uero,M qum animalis disretiae Uignatus, quod aliud quide rationa est,aliud irrationale: quoru sanὸ nulla,nuis ab ave differt.

De Praedicamentis generatim.

E Orsim q-fec dum nussum complaxionem dicunmtur, unamquodqge ygnificat aut substratiam, aut iri quanti

33쪽

ν, DE PRAEDICAMENTI squantitatem ,aut qualitatem, aut ad aliquid, aut ubi, aut quando, aut Itura esse, aut habere, aut agere, aut pati.Ee substantia quidem est ut exempli gratia dicam ut homo, equus: quantitis, ut bisubitum, tricubit : qualitas, ut musicum, grammaticum, album, nigrum: ad aliquid, ut duplam, dimidium, maius, minus: ubi uero, ut in foro, in theatro: quando autem,ut heri, no superiorisitum esse. ut iacere, sedere, stare: habere aurem, ut calceatum esse, armatum esse: agere, ut secare, urere, pati, ut ecari, uri.

Sane ex iis quae dicta sunt,ipsa quidcin secundum si inguis

tam nulla allirmatione, uel negatione dicuntur, ut quaenes uerum, nes insum significent. Horum auicin ad se imuicem complexione allirmatio utis fit,aut negatio.

De substantia quid sit δε quomodo

diuidatur.

Substantia dicta esse uidetur, quod alijs omnibus fiubis

stet: proinde a Ioatine Damasceno hoc pacto descriabitur,substantia est, quae per se subsistit, alio nintiquam indigens uisit. Haec ipsa ab Aristotela in primam diuitaditur cr secundam. Et primam quiet in eam esse dicit, qμα proprie eri principaliter, cr maxime substare dictatur, quae neque de subiecto dicitur, neq; in subiecto est,ut quidam homo, ut Socrates, ut Plato, f quid huiu in dies', nempe singulare ex indiuidum . secundam uero substantium, id est, fecundae substantiae nomiηe, appellatstecies ipsas, in quibus quae principaliter substantiae diacuntur,insunt, Cr harum sterierum genera, ut homo, ut animal caeteri in prisae substantiae idcirco dici uidentur,

quod sensebus propinquiores In primishis occurrant,

34쪽

τRACTATUS II. 3 ut ex quaru hausta prius sensibus cognitione, generalitae

deinde animo concepti colligitur, constituiturq;. Id quod diuus Seuerinus Boethius in libro de duabus naturis in Christo,alijs quide uerbissed sensu prope eodem dicta: re uideturi.Intellectus,inquit, uniuersalum reru ex partiricularibus sumptus est. Ex quo er liquido constat, quod

ex secundis substantijs magis substantia ea dicitur, queprimis substantqs propinqμior est, qμippe quae er pluriribus etiam substat. Quo fit ut erstecies magis subsutiast, quam genus,Cr homo quam mimal. Porro interstericies ipsas, quae quidem huiusimodi sunt ut genera esse non posuit, nulla magis substantia est qua altera, queadmodunec in primis substant saltera altera magis subsutia est. De sex substantiae proprietatibus.

prium quodammodo est,m subiecto non esse.Dico autem quodammodo, quando id non his conuenit solis,

sed er earum perinde differenti js: quippe quae ncc ipse ira subiecto sunt aliquo. Omnibus insuper fecundis sub

stantijs, er earum diserenti js couenit univoce praedica ri de primis,ut homo er animal de Socrate, Cr de eodem item Socrate, rationale. Omnia nanque haec de Socrate praedicantur nomine pariter Cr ratione . id quod univorice praedicari supra definitum est. substantiae praeterea ni hil est contrarium. Quod tamen omnimo uerum esse nor uidetur,cum igni aqua, Cr aqui ignis contrarius esse puis tetur.Sane hunc scrupulum Boethius paucis uerbis ita diis sui ias iuxta Alexandri Aphrodibet mente, Ncutrum, hiquiens,horm elementorum alteri contrarium est laetc eor

35쪽

4 DE PRAEDICAMENT 1 seorum inter se qualitatcs repugnent diuerses sint. substatis igitur nihil est contrariu. At nec propriu hoc sub tantatis est,quado er quatitati perinde convcnit, cr alijs quia busdu.Substantia item nes magis neque minus subripit, ut homo non est magis aut minus homo, uel seipso prius uel posterius,uel altero quolibet homine. Quod ergo dictum est,nes magis nes mings s cipi id ita intelligitur,quod

substantia ipsa nes intenditur neque remittitur. Sed necidui substantii propriu,quadones circulus alio circulo magis aut minus circulus 6f.Uidetur autem omnis subitaritia hoc aliquid significare,id quod in primis quidem subra patijr haud dubie ita se habet.In secundis uero no ita placine,nisi ob appellationis 'μra,ut quum quis dicit homi

nem,aut animat,is iam perinde ac quendam homine, aut

quod ii animal dixisse uideri potest. At qui id ita non est. Quapropter fecuda substantia no hoc aliquid, sed potius quale quid significat. Maxime uero proprium subjlantiae est,quod tames una eadems numero ipsa ex tit, securadam fui tamen mutatione,cotrariorum susceptibilis est, ut quidam homo qui licet unus,idemque numero maneat, ipse tamen nunc calidus,nuncfrigidus,nunc prauus,nuc studiosus existit. mutaturq; hoc pacto interim contrarijs inter se qualitatibus: id quod neque orationi ies opinioni covenire potest. uippe quod neutra ea n quatu quidem

in ipsa est) mutatur: cr ct aliquado uera,aliquado,Na iudicatur: quin potius res ipsa,de qua vel oratio profertur, uel opinio habetur,mutatione sui adinittit,patiturs.Naut ut Aristoteles inquit, eatenus oratio aut vera, aut false

est, quatenus res se habet.Idem de opinione sentiendum. De Man

36쪽

De Quantitate.

OVantitas est secundum quam in partes quippiam diuiditur.OMEtatis aute alia continua est, alia vero discreta.Cot a qualitas ab Aristotele ea esse definitur,cuim partes ad eundem terminu comune copulatur,ut lineae ad punctu, ad lineam superficiei, er ad supersicie demum ipsius corporis. Id quod de linea osten

disse satis 'ri βsAeri quantum praesens hoc instituti

exigit. Idas fit linea aliqua in duas partes pcr punctum in ea gnatuam,fecta animo tame magis quam re ipsa.Haec quia continua est,partes ipsas ad eundcm illum punctum, nempe terminum utris communem sitq; c cohaerentes habet ex copulatus. Continua ergo quantitas est, vi linea, ut super es, corpus. Additur his er tempus, cuius par tes,quoniam succesione solum continuantur, ad instans, quod cr nunc dicitur,copulari habent. Et locus, sed in proprie, qμippe quod re magis quam ratione quantitas st. Porro discreta quantitas est,cuius partes ad nullateram num communem copulantur, sed a se inuicem seiunctae sunt atq; discreti, ut numerus Cy oratio. Numeri quipripe , ut exempli causa, denarij partes sunt, quinque crquius,aut tria πρplcm, agi quomodolibet aliter idem diuidatur numerus: ipse nimirum, quaecunq; eius numeri partes Aerint , inter se dictunctaesunt ais separatae. Sic Cr ut oratione partes, nempe literae Cr bllabae, Cr item dictiones, tum breuitate longitudine Me, tum ipsa prolaritioneseparantur, quinetiamscriptura, ut per quam oc

ii eas facile discernant atque distinguant. De tribus Quantitatis Proprietatibus.c i caete

37쪽

DE PRAEDICAMENT Istaeterum qitantitati nihil est cotrariu,id quod in i jς quidem,qui finiri sunt,nullam habet dubitationem,

ut bicubito aut tricubito nihil est contrarium. In ijs uero quae sunt in desinit uidetur quide alteru alteri contrarium esse,ut ingltu passco, π magnil paruo:uer- horin nihil quantitas est, quemadmodum Aristoteles dicit, sed ad altiae quid potius.quippe cum nihil si quod per se magnum aut paruum,mult- aut passcum dicatur, Dd id alioru euenierelectu. Onantitas prxterea nes magis nes minus suscipit:ut bicubitum non est alio bicubito magis aut minim bia

cubitum, neq; numerus alio numero magis aut minus nuta merus est. Maxime autem proprium quantitati est, ut scis eundum eam aequale quicquam dicatur, agi inaequale. Ita secundum numer , exercitus unus alteri aequalis aut ista

aequalis dicitur: er secueu magnitudine lignu ligno aequale ηι,ut cum altersim alteri restondet, aut secundum longitatuturem,aut secundu latitudrirem,aut secudum crinitiem, uulsecudum has omnes dimensiones Amul Quod quisbuo constat ternario,perstete quantum dicitur. De ijs quae Ad aliquid dicuntur. AD aliquid uero tilia dicuntur, quicunq; hoc ipsum quod sunt, aliorum esse dicuntur, uel quomodolibet aliter ad aliud, ut duplum hoc ipsum quod est, alterius ditacitur,nempe dimidij,itidem Cr scientia.Etenim ut duplum

dimidii duplum est, ita scientia stibilis scientia. Adiectum

est autem uel quomodolibet aliter ad aliud,ut intelligamus relativorum quaedam esse, qui casu aliquo, quidam qua absq; casu restrantur. casu restruntur, qui aliorum esse dicutμNabsu: casu uero,qui quomodolibet aliter ad aliud: ut cim

38쪽

ut cum dicitur mons magnin ad montem paruum, relatio

quide est magni ad parμu, sed no quae per casse facta fit,

times in ea casia accusatruus sumptus est. quod nimiruideo euenire Boethius ait, quod illius relationis uis non mcactu,sed in praepositione sola tofistit.Per cactum iris restrutur,cum aut pergenitissu restrutur, ut pater filij pater. Aut per datiau,ut similis simili milis. Aut per ablatia ut maiusminori maius.Sunt etia quae mutatis casibus restis ratur,utscietia scibilis scietis,cr scibile scietia scibile. Sueste quae referatur nominibus eisde,ut amicus amici amicus, er socius socij socius.Sunt quae diuerses,ut alia fere omnia. Sciendum autem siem definitione Platonis esse,non Arias telis,id quod Boemus plane astruit:Gr proinde alia ab Aristotella ipso traditur,qui huiusmodi est,cir quide propria,Ad aliquid sunt,'quibus hocapsim esse est ad aliud quodammodo se habere. Sane hac definitione ea relati describuntur, quae in quadam comparatione er relationis habitudine considerantur solismut quaternarius,quod duplus est,non ex se habe sed hoc ipsum ex medio trabit,ad quod restrtur, nempe ex binario. Atq; e diuerso binarius quod medius sit ex eo mitum habet,quod ad quaternarisi refertur. Relativorum igitur quae proprie dicuntur, siue eorum quae sunt ad aliquid, hoc est,esse, id est, haec eorum natura Est ut ad aliud referantur, sine quo ne intelligi quia

dem possunt. Quo fit, ut prior definitio maior sit quam

posterior,hoc est,commgnior,ut qui omnia quaecunq; ad aliquid utcunq; dicuntur,complectatur. De quinque eorum, quae ad aliquid di cuntur,proprietatibus.

39쪽

is DE PRAEDIc AMENTI sINest autem er bis qsi ad aliquid dicuntur, contrari

tis. Nam uirtus uitio, σscientia ignorantiae contraria

est iniqui ut hoc ipsum nec proprium omnibus est, ita nec

commune. Videntur item σ magis σ minus pus cipere. Smile natis alicui quippiam dicitur, Cr magis Cr minus. Verum ne hoc quidem omnibus aut proprium, aut commmune.Omnia porro quae fiunt ad aliquid,ad conuertentiam dicuntur,ut seruus domini seruus, π dominus serui domitanus.Sed nes in his firma semper conuertentia est,nisii conis uenienter id ad quod dicitur, Uignetur: ut si ala auis ala dicatur,non recte aflignatiorecta est,σ per hoc nec contavertitur, ut dicatur auis ala auis: sed si ala alati ala dicatatur, iam conuertentia fiet hoc pacto,alatum ala alatum. Proinde recte Aristoteles nos monui necesse esse aliquorities ut nomina fingantur. Videntur autem ea quae ad alia

quid dicuntur ,simul esse natura, id quod in pluribus quia

dein uerum est,ut simul sunt duplum, Cr disidium,domitanus item cr seruus. In aliquibus uero non ita est: nam sciabile quippiam est, cuius tamen scientia fortasis nondum habetur. Unde et a nonnullis haud ab re relativorum talis ignatur distimctio,ut sint quaedam quae actu referantur,q dam quae potestate solum. Maxime uero proprium seorum,quae ad aliquid dicatur, quod ex his uno definite cognito,cogitoscitur eodem modo Cr reliquum:ut siquis deis

finite sciat quippiam duplum esse, idem etiam definite scieid,cuius est duplum nempe dimidium. Q nemadmodum siquis scierit Anchisen Aeneae esse patrem, is proculdubio

iam sciet Aeneam Anchise filium esse. De Qualitate. Quali

40쪽

TRACTAT VI II. V lii cit, secti Jm quam quales esse dicimur,

ut secundum mussicam musici, et secundum alberidinem albi. Porro qualitatis 1pecies ab Aristrotele quatuor ignantur.Ex his una est, quae habitus er distositio siue

a stetis dicitu sed ab habitu distositio disert, quod peris

manetior quidem habitus sit cr diuturnior: di uitio uero βcile mobilis cir cito mutabilis. Et habitus quidem sunt, ut scientia cr uirtuten. distositiones uero, ut calor crsi sagus quae tamen exempla magis analogicoes quam re vera hoc loco ponuntur tum Cr sanitas,CT aegritudo. Natique secundum has disponitur,licitur s quodammodo homo, aut aliud quodvis animal uerlim Pito in eontrariis muta tur qualitates,ut a sanime in aegritudine recilis est transiritus, Cr rursus ab aegrit; sine insanitatem. Nonnunquam uero euenit, ut earum aliqua temporis protractione in alicuiuε transeat naturam, ut nigritia ex solis ardore lango tepore contracta, er quae hectica fibris Graeco uocabulo a medicis dicta est, Latino uero habitualis dici potest.

Vnde fit ut dispositio quasi quaedam uia sit ad habitu, crper hoc habitus imper fictus. Habitus uero costans omnialio ais persteta dispositio, er ueluti ipsius distositionis terminus.Ηinc habitus definitur, qualitas disticulter moα bilis ab eo in quo est distositio contra, qualitas quaereciatea subiecto dimouetur. Rursus autem Cr habitus modo quodam dispositiones dici possiunt: distositiones uero ut habitus dicantur,no est necesse.Alia autem in alitatis stecies esst,quae naturalis potentia er impotentia dicitur , ρα cundum quam quide cuilia non ex eo quod talis est dicta