Dialectica Ioannis Caesarii uiri undecunque doctissimi, nuper ab ipso autore recognita & aucta. Accessit huic Ioannis Murmelij Isagoge in decem Aristotelis Praedicamenta

61쪽

σo DE PROPOSITIONE a praedicado praedicativastu praedicatoria dici potest, qt do eade utrobis significatio est: quippe quod Latinis praedico,hoc Graecis est κατηγορεω, quod uerbum etsi alias accuso significat Graecis Sominibu apud philosophos tame pro pridico accipitur.Vnde κουαταγορίαι Praedicameri dicuntur,de quibus tractatu puperiori transegimus. Vtrum non nisi cκ nomine & verbo persecta consistat oratio, an eX solo etiam verbo consistere aliquando possit.

SEd er hoc loco quaestio suboritur non incommode.

Utrum haud utiqua aliter, quam ex nomine Cr verbo

plena er pedicta oratio,cuiusmodi propo sitio est,coctare queat, an ex solo etiam uerbo aliquando. Huic sane quaestioni ita Martianus Capella occurrit, Quoties ciuis qui uerb- primae uel secundae personae fuerit, quia peripsim iam aliquid seniscatur,quod uel negari, uel os mari posit,simul er in hominem tantum cadat, er hunc quidem certumulo ex solo ad hunc modum uerbo, pera ficta oratio er propositio haberi potest, ut distulo, aut distulas. Quippe ut in horum altero, quod quide primae personae est,subauditur protinus pronomen ego, ac per hoc plenam per se est, atq; ueritati aut rescitiaeque obis noxium', iri in altero, quod est personae, secundae, recite

intelligitur tu pronomen. Unde tantundem pene valet,

eum dicitur,disputo uel distulas, quantum si dixeris, ego distulo,uel tu dilutas:hoc excepto,quod quotlas istius imodi pronominum expresio si toties uel emphasis notaretur, uel discretio aliqua intestigitur. Tertia uero verbi persona, quia non hominis tantum est, sed aliarum etiam

rerum

62쪽

TRACTAT Vs III. σε ι ,er mulac dicta fueri non continuo intelligitur, de quo dicatur,ita ut aut affirmari, aut negari posit, iticirco nes ueritati,neque fallitati obnoxia est: quare nec

propositio ex ea sola constare unquam potes b, ns forte de eo dicatur, de quo solo iantelligi potest id quod dicitatur, ut cam dicimus. Pluit,aut ningit, hoc quod dicitur, pluit aut ningit, utruns aut uerum esse potest, aut fa sum, Cr per hoc negari aut affirmari, licet nihil addaismus,quia notum est qui pluat aut nivat,nempe Deus aut natura. cum uero dicimus, distulat, aut legi aut loquiatur,in nullo horum certum aliquid intelligitur. uaproripter nec uerum,nec fasum dici potest, quamuis etiam de

homine intelligi possit quod dicitur, dis urit, aut legit, aut loquitur: quia tamen non de uno certo aliquo dici potest,idcirco subdend- est nomen alicuius hominis, ut plenum sit quod dicitur. Prima igitur cr secunda uerbi perason quia de homine tantum etia certo intelliguntur L

circo solae dictae possunt aut uersi aut falsum signiscare. Tertia uerb persona uerbi,ut nec desolo intelligitur horumine,im nec sola dici potest, ac per hoc nec ex sola, iis admoda rareter ut dictu est propositio constitui potest.

Vtrum quoties in nomine dc verbo propositio constituitu ipsum nomen non alteriusquam recti casus esse possit. Rursus er alia nunc quaestio emergit, praecedenti haud multum absimilis,quae huiusmodi est , Uret nomen,ex quo cu uerbo propositio conjicitur,solum recti casus esse debeat,an alterius quos cuiuslibet obliqui e

su esse posit.Huic quos dubitationi ide Mamanus sibis

tiliter

63쪽

tiliter obueniens,ad hune modum restodet breuisme,ubi vero uerba inquit illa sunt, qui tapesnalia dicuntur, non iam ex recto casu sentetia impletμ fis propositio, sed alios casus recipit it disturitur cum dicitur, ut est in perso itale uerbum, plena omnino sententia est,s ablatitavum adiungas, Cr per hoc afrmari aut negari potest, ne est,a cicerone distulatur, a Cicerone non distulatur. Et poenitet c m dicitur,plena quos sententiassi acci satiuum iungas, ut est, ciceronem poenitet: atq; de alijs quos impestialibus uerbis,quae uel cu eisde, uti cu alijs construuntur ea ibu ad hunc modu dicedin est.Ut igitur quoties pestiale uerbum est,ex quo cu nomine propositatio constituituminum nomen recti casus esse oportet, imno minus necesse est quoties verbum impesnale fuerit, ut fit nomen casu obliqui,natura uerbi id ita exigente.Sed iam ad institutu reuertamur,er quona modo .ppositio se cundum qualitatem diuidatur,deinceps dicamus. De diuisione propositionis secundum

qualitatem.

PRopostionum itaque categoricari , aliae quidem

qualitate,aliae uero quantitate disterentes inueniuntatur.Porro secundum qualitatcni diserunt,quorum altera Uirmativa est,altera negativa.Astimatiua quidcm prori

positio est, in qua aliquid de aliquo pridicatione enuntatiatur.Vel in qua prirdicatam allimatur de subiecto, ut Plato philo syphus est. Negatiua uero in qua aliquid ab aliquo praedicatione seiungitur. Vel in qua praedicatum negatur de subiecto, ut Plato philosophus non est. Hienanque de Platone negatgr phil phus, ut praedicatum

64쪽

desubiecto apposito ad uerbum substantivum c quae litis

potior pars praedicati est negandi adverbio, cuius quiridem haec uis essee perhibetur: ut quicquid postse immisito aprorsus, π eius oppositum reponat. De diuisione propositionis categoricae

secundum quantitatem.

AT uero secunduam quantitate differentiae huiusemodi

propositionu hoc modo sumuntur, quod aliae quia demsunt uniuersalas, alis particulares, alis indefinita, alia uero singulares.Sed harum uniuscuiui uim propria. descriptione hinc iam explicemus oportet. Universalis igitur propositio est, quae tum astimando , tam negando uniuersaliter proponit ruci in qua sub citur terminus communis signo uniuersali determinatus, ut omnis homo sapiens est,nullu3 homo sapies est. Particularis uero, quae siue affirme sive neget, particulariter tantum proponit, quam cr alij ita describunt, Particularis propositio est, in qua subi citur terminus communis signo particulari determinatus,ut quidam homo sapiens est, quidam homo sapiens non est.Indefinita uero est, quae absis uniuersaliaritis particularitatis usinota tam asyrmado quam negariis

do profertur cuius subiectus terminus absque ullos, gno sinitur, ut homo sapiens est, homo sapiens non est. Singularis porro propo tio est,in qua de indiuiduo ersi Culari quicquam praedicatur: s tu 'matrue, tum

negatiue, ut Socrates ambulat, Socrates non ambulat.

Eandem autem nonnulli hoc pacto describunt, Propos tio singularis est, in qua βubqcitur terminus singularis, aut certe communis, qui tamen Ingulariter teneatur accipia

65쪽

accipiat s,ut Socrates,uel hic homo sapiens est. De tribus signis quaesitivis, quibus de unaaquaq; propositione quaerere contingat.

Cum limr tresfiit propositionum dis rentiae dictum est, quae quidem sinuntur aut secuerum 9u

stantiam, aut secundum qualitatem, aut secundum quatistititem, tria quo que par est quaestiva Agna accommori dari, quibus apta eliciatur restonso ab eo, qui de illis interrogatus fuerit. Itaque interrogatus quistiam qμα sit haec aut illa propositio, apte coni nienters rcstor debit quod sit categorica uel tapothetica. Si vero idem. deinde laterrogatus fuerit, qualis si, tum quoque apte respondebit, quod It afrinatiua uel negativa. Rursus rem si miterrogetur quantast, recte nimirum Cr haec interrogati responsio quadrabit, si dixerit, aut uniuersarilis, aut particularis, aut indefiniri, aut fingularis. Atque haec quidem quanquam 'r is non tanti habentur, ut negotium ficefere debeant,eo tamen pertinere uidentur, ni exercitati istis interrogatiunculis noviiij huius artis velati omnes inuescant paulatim propositionum differirentias internoscere, quod uto momenti nonnihil habetia e quae deinceps sequuntur,planius percipienda. Qu e propositiones suis terminis

conueniant,& quae non .

HActenus de propostione quae categorica dicitur,eims partibus atq; diserentqs quibusdam: restae ut quibus ipsa fit praediis asectionibus quas pasiones iuniores uocant ostendamus, idq; hac praemio dius ne, Propositionam alii sunt, quae nulla terminor poti

66쪽

TRACTATUS III. participatione conueniunt, aliae sunt quae convcniunt quiadem, at non ex aequo: Nempe ex his, alis utros termino

participant, ut Plato philosophus est, Plato philosophus

non est. Aliae uero altero torum, quod nimiru tribuε mota

dis fieri constat: quippe cum vel comunis ille terminus in una propolitionum subqcitur, Cr praedicatur is alter uel praedicatur in utras, uel in utras subqcitur. communem trem terminum bιc nunc voco, non eum qui de pluribus

praedicari posit, sed qui in singulis hoc pacto participantatibus propositionibus reperiatur. Veruenimuero de his propositionibus, quae altero termino, vel neutro particita pant, nihil ad praesens: cus de his solum hoc loco agatur propositionibus, quae utros termi no conueniunt. id quod duobus fit modis: aut enim ordine eodem, aut per ordinis commutationem. Eodem quidem ordine participant suis terminis, quae de eodem subiecto idem pronunciant praediacuit Ter ordinis vero commutatione, quoties qui in una subiectus est terminus , in altera fit terminus praedicatus, ut omne iustum est bonam,Cr quoddam bonum est iustum. caetera m ut ex ordinis quidem commutatione conuersio propositionum colligitur, de qua non multo post dicetur, ita ex constantia ordinis propositionus itur oppositio, de qua primum hic nunc dicamus. De oppositione propositionum c tegoricarum,S quid sit. P Ropositionum igitur categoricarum utros temiano eodem ordine participantium, aliae quidem coita rearissunt, aliae subcontrariae, aliae contradictoriae, aliae vero subalterni. contrarii sunt duae propositiones unia E uerbales

67쪽

σs DE PROPOSITIONE uersales, alia quidem affirmatiua , alia vero negativa, eiusdem subiecti pariter er praedicati, ut omnis homo iustus est, nullus homo iustus est. Subcontrariae uero propositiones duae particulares , altera quidem Uirmatativa, altera uero negatiua , eiusdem subiecti pariter crpraedicati: ut quidam homo iustus est, quidam homo tuissius non est. contradictoriae autem propostiones duae, uniuersalis ex particularis, linigersalis quidem affirmari . tiua , particularis uero negatiua: uel uniuersalis quiadem negativa, particularis uero afrmativa, eiusdem subiecti pariter er praedicati, ut omnis homo iustus est, quidam homo iustus non est: vel, nullus homo iustus est,

quidam homo iustus est. Subalternae porro sunt propinationes duae, ambae quidem aut affrinatius, aut negat ue: sex ut bis altera quidem uniuersalis est, altera uero

particularis, eiusdem subiecti pariter er praedicati, ne omnis homo iustus est,quidam homo iustus est: vel, nutalus homo iustus est, qaidam homo i stus non est. Opporastio igitur est , ut ex praedictis patet, duarum propositation categoricarum repugnantia quaedam, uel quasi tale tantum, uel quantitate tantum , t qualitate simul quantitate. Toties enim sibi inuicem aduersantur dicta categoricae propositiones. marin quidem πα , positio,ut ueluti oculis exposita habeatitur,figuram ex quatuor angulis constituta ub ta

cere non grauabor.

68쪽

TRACTATUS II I. o renis homo Nullus homo. iustus est. Contrariae iustus est. et, P

Quidam homo Subcontrariae Quidam homo iustus est. iustus non est De trielici propositionum materia. SEd priusquam boum inter se oppositarum propori sitionum leges gas uocant i ponamus,commone dus interim probus lector est, ipsius uidelicet proposio

tionis triplicem esse materiam, natgralem, contingentem, Cr remotam. Voco autem materiam propositionim hoc loco, earum utrumq; terminum, subiectum, inquam, Cr

praedicatum. Quidam uero definiunt habitudinem , qiue est praedicati, ad subiectum. Naturalem igitur materiam esse dicunt, quoties praedicatum est de essentia subiericti, aut certe proprium eius, ut homo est animal, homo est risibilis. Contingentem uero, quoties praedicatum suta iecto agi adesse , aut abesse potest praeter subiecti corrita

ptionem, ut Socrates ambulat. Remotam autem, quando

pradicaturi ipsit bubiecto nullo modo conuenire potest, . E , si ha

69쪽

ca DE PROPOsITIO N Eut homo est lapis. Itas sciendum quod iuxta primam quiadem habitudinem necessariae propositiones dicuntur, quais rim ut astimationes semper uerae sunt, ita negationes perpetuo false. Iuxta secundam autem contingentes seu accidentariae, quaru proinde tam astismationes quam nerigationes bucertae sunt tum ueritatis, tum fustatis, ni supta postione facta, aut quod praedicatur accidens t insepata rabile.Iuxta tertiam uero imposibiles: quarum ut astismatationes quidem fugae semper, ita negationes se per uerae. De Legibus oppositarum inter se propolition uiri. ERgo ut id, quod hoc loco iustituimus, commodius feri posit operaepretium fuerit hasce leges per certatas qsasdam regulas digerere , ais distribucre. Ita sci quatuor sint inter se oppositarum propositionu difreti e sentaneton erit, quatuor quos regulus de ipsis constituere, ut unicuique disterentiae sua respondeat regula. Prima

igitur regula erit de lege Cr natura contrariarum, secunda de lege cr natura subcontrariarum tertia de lage π nat ra contradictoriarum,quarta uero atque ultima de lege crnatura subaltemarum. Sed Cr illud obiter occurrit admotanendit non esse harum regularam vitam exactam demonstrationem hic exigendam, ut nec in sequentibus usquam ubicunque regula proposita fuerint: quippe quod id si pri utres prorsus capturus esset eorum, qμi primis adhue huius disciplmae rudimentis imbuendi sunt atque formandi. Satis aurem tueriis idoneis tantum exemplis utcunque de elarentur.Quod profectos ubique observetur,no paruum exeo ni fallor sentient proctam tim agestores, tu mi etiam

70쪽

TRACTAT Vs III et υ lectores, non modo ad eruditioncm ipsam, uerumtaetiam ad sermonis facultatem: tum Cr relevabuntur in terim Cr hi,qui docent arte er qui eam docentur.

Prima regula de lege & natura

; contrariarum.

SI duarum contrariarum una vera est, reliquam esse fusum est necesse, at id quidem conuertitur minime. Nani possunt dux huiusmodi propositiones simul esse falcae, ut in materia contingenti: proinde si haec est uera, omnis homo iustus est, falsa erit ea quae proponit, nullus homo iustus est. Sed illud, ut dictum est, non conuertitur, Non enium sit fusa est,quae dicit, omnis homo iustus est, utara iam erit de nec state ea, quae dicit, nullus homo iustus est. Fieri nanq, potest, ut utras sit falsa. Esto igitur diis scipsanae gratia, ut aliquis homo sedea tunc fusa erit haec quae dicit,nullus homo stare Iino rursus,ut per idem remes pus aliquis homo nonsedeat, tunc haec quoque falsa erit, quae dicit, omnis homo sedet. Hac itaque concessu Dp ibes falsa erit haec, omnis homo sede fusa itidem ea que dicit, nullus homo sedet. Et sunt hae quidem per definiti

nem inter se contrariae. Quapropter contrarius propositationes aliquando quidem falses mi esse nihil prohibet, esse autem simul ueras est imposibile.

Secunda regula de lege dc natura subcontrariarum.

SI Daro sincontrariarum una falsa est, reliquam παram esse necesse est. Verim nec id unquam recurrit.