장음표시 사용
51쪽
σ. DE PRAEDICAMENT Issed tu, ut alter u alteri subsistedi nes causa sit, nes prime tum ut duplu Cr dimidium. Etenim haec ad se inuicem conuertuntur quoniU duplum est,emidius:er fidimidium, cir duplum. Cr tame neutrum alteri causa est ut nec
pater filio causa est ut sit, nec silius patri. Quod uero diaco,huiusmodi est, Aeneis habuit Ascanium futi,no tamen. causa fuit ut silius esset,sed ut esset Ascanius. Sicut igitur filius dicitur quistis,cum primu ei fuerit pater, ita Cr pater iam dicitur,cium primum ei luerit filius. Tertio autem modo simul dicuntur,qui ex eodem genere ex aduerso ditaniduntur a se inuicem,ut homo Cr equus. Homo nans Crequus,quonia sub eode genere ponuntur, nempe animali, simul esse dicuntur.Eode sane modo Cr de cisteris specietabus dicendaem,quae sub eodem genere,uel hoc, uel alio potatiuntur.Ouo sit ut omnes species eiusdem generis aequae uesbimet sint, er generi isti aequaliter supponantur. Porro aute cr disterentis,quae genus aliquod condiuidunt, intulese dicatur,ut rationale CT irrationale.Sane sciendu quod quaecunq; secundo Cr tertio modo simul sunt, haec natura simul dicuntur,primo uero modo simul dicuntur tepore. De sex speciebus.
Motus gero species sex fiunt, generatio, corruptis,
augmentatio,diminutis,alteratiosecudi locum mutatio. Et generatio quide motus est ad substantiam in cui opponitur corr ptio,inotus proinde a substitia.Augni ratio uero motus ad quantitate: cui diminutio opponitur, motus uidelicet quo acquisita iam antea, Cr paulatim auricta quantitas sit minor , deperditurq;. Alteratio est, qua aut qualitas acquiritur,qui deperditur acquisita. Secura diam
52쪽
cituri circa locu uerb,quae in Drusue in orbcm.Omnia ni autem horu motuu ex aduerso quiete intelligimus, cu dirimen in his steciebus motuu ipsi motus sibi hiruicem eou rq sint,piner em motum,qui circa locu feri dictus est,
ut est motus corporu coelestiu,cui nullus motus cotrarius
est.Caeterum animaduertendin hoc est,haudquaqua absorum esse quod dictu est,motu esse motui contrari er itequierem: quas uero duo iam uni contraria essee dixerimus, non unlim uni, ut is p ficis Aristoteles docet. Quandoquidem id quod dictum est,secundu aliud, ite aliud feriri intelligitur,quemadmodum id Ioannes Damascenus risua dialectica subtilii ne annotauit.Nam eiacm motui motus quidem opponitur,ut habitus cr*rma fue actus:quiis es gero,ut 'is er priuatio. De octo habendi modis. Abere qκos miritis modis dicitur.Nam habere quis
dicitur,aut ut qualitate aliqum,ut scistitia uel uiris tutem: ut ut quanimie,magnitudinem utier hanc quiadem uel bicubitam,uel trisubitam, aut alias quarumcuris: aut ut ea quae circa corpus sunt,ut uestimentum, cuius norudi est subucula uel penula: aut ut in parte aliqua corporuris,ut in digito anulum,uel torquem in collo aut ut parte aliquam sui,nempe manum uel pedem,uel caput:aut ut invasequimadmodum modius dicitur habere triticum, Criagena uinum, Cr amphora aqua,ut sit habere pro conritinere:aut ut pollissionem,quomodo dicitur aliquis domu habere uel praediu:aut ut uxorem,queadmodum uir uxore D , habere
53쪽
, DE PRO Pos ITIos ghabere dicitur.sed ut Aristoteles quos ait,ids per lacrim ut uidetur)alienismus hic habendi modus est: siquidem
nihil aliud est uirin habere uxorem, quam ride cohabitire. Ideo autem hune habendi modum improprie dictis putant multi docti,ac per hoc pene restuunt, quod aiunt no haberi posse,quod habentem habeatsed multo rectius dici,uiro mulier esse,Cr pari uice mulieri uirum.
Y P E DIT A utcus a nobis in pristactatur: sequitur hinc tractatus tertius de Propositione, quae er ipsa huius artis pars quidam est: quippe quae prima ex simplicibus illis er incomplexis uocibus, pes constituitur oratio. Atqui huius quoniam nomen Cr uolabum partes sunt,σ haec ipsa per uoce definiuntur,a uoce haud ab re huius tractatus exordium sumere licebit. Quid sit voκ, tum etiam quid Sonus.
Vox igitur est, uti nonustis definitur Philosophis,
ex ictu aeris elicita qualitas,auribus accides. A' retaeentioribu3 autem,Cr ijs quide,qui superioribus aliquotannis circa hanc artem uersati sunt, magis conuenientis accommodates ad hunc locum hoc pacto desinitur: ribus duobus libris, 1iue tractatibus, ea parte dialecticae,qua Elmetariam vocat, ut pote quae Praedicabilia tantuni, Cr Praedicament simplices quide uoces,compleri Vox
54쪽
TRACTATUS IO. . svox est sonus, qui ab ore animalis proficiscitur, certis quibusdam naturae instrumentis formatus. Sonus item ab
eisdem quos defuitur,quicquid proprie Cr per se audiritu percipitur.Iris vox sonus est,non quilibet, sed qui ut dictum est) ab ore animaliis prosciscitur, 'matur, inisterim certis quibusdem naturae instrumentis,quae quid sunt g ttur, lingua, palatum, primores quatuor dentes,Cr tibia duo,quibus a quibusda additur Cr pulmo. Naiuper guttur uocalis arteria intelligitur, quae cr stiritalis pstula appessatur. Ex quo iam liquido patet, quod neque manuum ad se inuicem complosus, nes pedum strepitus,
aut stagor arborum, Cr in nubibus tonitrus, voces ullo
modo dici ldebent. Q nin cr ob eandem friasiis causam, neq; tufis,nes excreatio,Cr si quid huiusmodi est, uoces proprie dici possunt icet de animantis ore prodeant.
Vocum autem alia quidein significativa est,alia uero non signiscativa.Porro significatiua uox ea dicitatur,quae per auditum aliquid intellectui repraesendit. Non fgniscutiua autem, qui nihil omnino significat, ut quaenes naturaliter,nes fecundum placitu apud intellectum quicquam constituit, Mi literae propemodum Cr fallabae. bi Uriam uox fgni'are dicitur, tum naturaliter, tum secundam placitu. Naturaliter quide uox signi' edicitur,quae naturalem ducarat asectum animi monstrat, ut est dolor, aut gaudiu, cuiusmodi ane uoces sunt gemitus aegrorintium, Cr lugetiam eiulatus, insoletum ire e eblanus er risus indeces,tum bonora cuiusq; animalium vox propria. c dam placitu assim quaecvns ex mpori s stime
55쪽
sitione rem aliquam designat , ut sessa uniuscuius gentis
Imua fue loquela, qua quis utitur , quoties alteri indi acare uolet quicquid animo conceperit. Haec rursus diuitaditur: Alia namque tempus secum adsignificatione trabit, ut ambulo: alia praeter tempus signi cat, ut homo. Caeteri rum haec nomen, illa uero uerbum apud dialecticos apta pellatur,ex quorum utriusi; debita complexione uox constituitur, qui oratio dicitur, uox proinde complexa : ut tam nomen,quam uerb-,uox incomplexa, de nomine quidem primum hic dicamus oportet. De Nomine.
Nom n i uox est significatiua,secudum placitu,
sitne tempore,cuius nuda pars significativa est separare , finitum aliquid designans, er casum recti. Sane in hac definitione uox generis locum obtinet, ut note pluriribus communis. Signiscativa deinde adiectum est: nam sunt cir uoces,quae nihil significant. Rursus secudum platacitum,quod Int uoccs,quae naturaliter tutum Agnificant. Sine tepore aute,quoniam uerba quos uoces sunt gni eutiuae secundum placitum,sed distant a nominibus, quod nomina quidem fite temporemerba aurem cum tepore sitagnificant. Adiectum prsterea est, cuius nulla pars fgnirificativa est separari, propter orationem. sequidem huius partes utique Cr si paratae signicant,ut mox dicetur. Pori stremo autem aipositi sunt particulae duae, una quid , nempe finitum aliquid designans, propter nomina xii nita:ubcra uerb, qui quide est er recti casus,propter nominum obliquos casus: qui quoniam cum εστ virbo copula L plenam is .ut j sintentiam explicare non
56쪽
TRACTATUS III. 33pos uti non nomina, sed casus nonuinum iure nuncupantatur: ut non recte dixeris, demonstrato quopiam, Catonis est, catoni est,aut Catonem est e Cato est. De Verbo.
Vribum te est uoxsignificativa secundat placitu,
cum tempore, cuius nulla pars significativa est eis parata initum aliquid designans, et casu recti.Quae quiadem uerbi desinitio, praeter particulasum tempore,omnia cum nomine habet comunia. Siquide id uerbi propriil est, segniscure,inqui,cum tempore. Ergo quod Cr participisi eum tepore Agnificat,hoc a vcrbo habet, unde deducitur. Nes uero mouebit quempiam,quod ex nominibus quidem ipsis quaeda etiam tepus significant,ut annus, mensis,diesrattamen nussu eorum remp us cosignificat, quemadmodum Aristotclos ait. terum ut nomina finiri sunt ac infinire,' ita ex inbis quos alia snim sunt, alia infinita: Dire, ut ambulo,distulo: in iniri uero,ut nota mbulo, no diluto. Rursus er de cactbus uerboru haud sicus ac de cobus nominu dicere par est:quippe ut nominu casus dicuntur,qui ab ipso recto 'cctunturiiri casus u:rboru appellari possunt,qui a teporis p sentis Cr modi indicatiui significatatione divariant.Verbum igitur secudu Dialecticos id sola esse dicitur,quod teporis praesentis est er modi iudicatiui.
Vtrum Nomen,& Verbum apud Dialta: cticos solae partes orationis sint. Eπpψα eatenus tam nominis, quam verbi ratione, quatenus idipsum Dialecticorum usin postulat, o currit non temere quaestio illa, hoc in loco nunc etiam
confideranda, qus i scribs proponisolet, Utrum scilia
57쪽
σ DE PROPOsITIONE cet nomen atq; uerbin sola apud Dialecticos orationis partes sint,cutamen ab ipsis Gramaticis octo huiusmodi
constituantur partes. Sane huius quaestionis nodum D. Seuermus Boethius,uir proficto tantus in Latina philarisophia, quantim inter ipsos Latinos in arte oratoria M. Cicero iis uerbis ita dissoluit brevisime: Grumatici enim inquit) figuras tantummodo uocin considerantes, octo proinde orationis partes c5numerant: Philosophi autem atq; Dialectici,quonia omnis eoru interio circa ueritate, β mlemq; locutionis uersatur, atque ea ex nomine,uc bos plenis e constat, duas tantum orationis partes adimittunt, easq; nomen Cr uerbum esse docuerunt. caeteraueris,non partes, sed orationis supplemeta, ex ueluti coia ligamenta quaedam appellant, quemadmodum in quadriagis fraena cr Iora, Cr in nauibus tabulla cr trabes. Non uliter autem de his sentit cr Priscianus ille Graumaticus
libr. ii. de participio: Quibusdam cinquit philosophis
placuit nome Cr uerbu solas esse partes orationis:caetera vero adminicula ex iuncturus earu quomodo nauiu parates Iunt tabulla cr trabes Sed nunc ad oratione trabeamus. De Oratione.
ORatio est uox signiscativa secundum placitu,cuius
partes extra aliquid ligniscant cr separatae. Ad hunc sane modum a Dialeaticis oratio deflnitur. Cuius quidem definitionis intellectam facile est exsuperioribus colligere.Nam quod oratio ipsa uox est, quod signiscatatiua uox, quods item signiscativa secundum placitum,
id cu nomine atq; uerbo comune habet. Cuius rem parta
rei jecundu placitum Ignificant,mbum quoque secundum
58쪽
TRACTAT vs I ν placitu significatiuu est. Disert aute ab utros, quoniam nominis quide Cr uerbι partes separatae nihil signiscant, ac ne in copositis qui ie,ut cr Aristoteli placet: quamuis id tame uideri uelint, ob dictionis figura.sed tali uocifuedictioni res ipsa repugnat, nempe siuapte natura inplexm una uianimalis nomen , quod Graecis παγ c indicitur, Latinis uero hircoceruus dici potest, ab hirci,cerisuis similitudine.Na cu cerui steciem habeat, autore Plianis,ab eo tame barba er armora uillo distat fossi, in quo cum hirco quadanterius conuenit unde Cr nomen ei est ex utros compositu. At uero orationis partes multo aliter
sese habent:quippe quae cr extra ipsam significare possunt, ut uerbi causa, huius orationis, Plato disputat, tam nomen ipsum, quod quidem Plato est, quam uerbi disis putat,partes nimirum seorsum utiq; cr separatim omniano aliquid signiscant.
De Diuisione orationis. Dbuditur autem oratio:alia namq; perficta est, alia mperjM. Persim quidem oratio ea se dicitur, quae ex nomine,verbos constructa, pesctam sententiam in animo audientis relinquit, ut Plato disputat. Quisquis enim eam audit, statim quiescit, ac iam intelligit quid thac ipsa uoce prolatum.Impescia uero,quae plenam sententiam non facit, tametsi nonnunquam ex uerbo constat, unde orationis pesctio potifimu habetur: quippe quod ut in nominibus materia, ita in uerbis sermonis uis istetiligatur, autore in rutiliano. Impescta igitur oratio est,quoties fine uerbo prostrtur,aliquoties autem Cr cum uerbo ipso. Sine Merbo quidem, ut Aeneis Vergilij. Cum c s uerbo
59쪽
sa DE PROPOSITIONE uerbo autem,ut quisquis ambulat. Utraq; nimiru mpem ficta oratio est: perficitur autem uerbo utrobo adiecto. Haec quid i addas verba, mouetur, ut sit. Quisquis ammbulat,mouetur:illa uer b,si addatur uerbu, legitur,ut si diacis, Aeneis Vergilij legitur. Atque hunc in modum omnismper stcta oratio perfici potest, qualis princto ea Gedebet oratio, quae ab Aristotele quidem ipso facile huius
. artis principe. Enunciatiora Cicerone uero que Plinius lucem doctrinarum appellat Pronunciatum , er Prolam quium nonnMiquam: a Boethio demum inter Latinos
praesertim Propositio dicta est, qua etiam appellatione communis Dialecticorum schola nunc pasta utitur. De diuisione Orationis persectata
OR auonu perrectaersi alia Deprecativa est, ut Iuppiter omnipotes precibus I flecteris ullis, Da deinde
auxilium pater, atq; haec omnia firma. Alia Imperativa, ut, de age nate,voca Zep ro Cr labere pennis. Alia Interrogatiua,M,Dic mihi Damoeta, cuiu pecus,an ΜωliboeiZAlia Vocatiua,u Huc ades ξ Meliboee. Alia Enunta elativa,ut,Principio arboribus uaria est natura creandis.
Praeter has autem quinq; perstctae orationis 'ecies sunt qui duas alias addant, nepe Optatiuam er Subiunctivam. Optatiuam,utio' mihi praeteritos referat se Iuppiter auis nos.Subtrictiua ut, Si faetura grege βuppleuerit, aureus esto. ruenimuero huiuscemodi orationum, fae qμris, sue septe species constituas,ea tame sola, quae Enunciat ua siue Indicativa dicitur, propositio est: quippe quae vel esse aliquid uel no esse designet,er nn qua aut ueritu, aut dii itas inueniatur. Reliqgae gero poetis atque oratoribus
60쪽
T R A c T A T V s III. Dud affectus uarios mouendos magis accomodatae videntur. De propositione,eiusque secudu substatiam diu-soncitum quid subiectum, S quid praedicatum.
Eius uero prima cr quide ecudum substatia diuisio haec est, Propositionum alia categorica est,alia Dpothetica. At de tapotetica quidem alias, bnterim de categorica ut coepimus probequamur.Η aurem est, quae duobus terminis perficitur, subiecto scilicet er praedicato , hoc est,quae simplissime costat ex nomine casus recti eodes finito , cr uerbo modi bndicatiui, ut Aristoteles docet. sunt qui praeter duos dictos terminos, tertiam his ueluti partem adqciant,nempe copulam quam vocant ucrbale.
Et proinde propositionem huiu modi hoc pacto illi de seniunt, propositio categorica est, quae habet subiectum,
praedicat , CT copulam principales partes sui:ut huius propositionis Aristoteles docet subicctus quide terminus est Aristotele praedicatus uero uerba docet: quod auterum cα altero coniungit,copula cui dictini est)i recenistioribus uocatur. Quam ijdem deinde per resolutionent
uerbi adiectivi, si quod in huis modi propositione praeis
dicatur, ut eius uerbi docet, prodi ac patere aiunt, ct ita ipsam propositionem protulcris, Aristoteles est docens. Huius quippe propositionis Aristoteles subiectu est, Discens praedicatis,est uero uerb-,copula:quas uero h totum est doces,non multo rectius praedicatim diceretur. subiectu porro id esse dicitur,de quo aliquid praedicatur: Praedicatum uero,quod dicitur de subiecto. caeterum quae categorica dicta est propolio uoce Graecanica , Lati