장음표시 사용
41쪽
, DE PRAEDIc AMENTI squi iam doctussi, sed qui aptus est doceri: σ stagile tagnu, non quod iam stadium sit, sed quia tile est, ut 'agi
posit.sic duril dicitur,quod naturale resistendi potentiam habet, ut no facile secetur diuidaturq;:contra molle, quo ad hoc naturalem habet impotentia. Ad hunc quoqr moridum cr saltatores, pugiles dicimus aliquos, non quod in his artibus,sultandi inquam er concertandi,'periculum
unqua fecerint sed quod ad eas insirim suapte natura poritentiam habeant, habilitat j.Tertia uero species ea esse dicitur, qui pasto er pasibilis qualitas nominatur: erdisert haec ab illa, perinde atque habitus a dispositione, quod pasibiles quidem qualitates perpetuo perdurant,ut in melle dulcedo, ex ni glaciest us: pasiones autem ad
lepus exortae, facile commutantum quare er qualitates uix dici merentur, ut ign facie rubor ex uerecsidia subortus, Crex metu pallor.Quarta demin qualitatis lectes est, quae
dicitur figura, π circa hoc aliquid costans 'rma,ut triatagulum,quadratum,cubiclim,Cr alia huiusmoJi, quae quatalia omnino dicuntur,ab ipsa uidelicet figura, hoc est,a tanearu superficierums deductiones magnitudinis nomiana fiunt: uela descriptionestus numerorum, si multitu dinis. Eadem insuper er ab ipsa 'rma qualia dicis olent, ut pote a concinna partui compositione.Haud secus in his quae artisicio costant , sese habet id quod dictum est, iit in domo,naui,statu Cr alijs huiusmodi: quorum uni quodsduplici qualitate af tu,ex iam dictis nemo non percipit, nepe tu figura tum sma.Figura quidem,ut uerbi gratia,
statua ab ipsoru lineamentorum deductionsiqua hunc aut ira in exprimit errepraesentat.Forma uero a conuenienti illor
42쪽
TRACTAT Vs II. 4 illor ignter se cosensu, quae debita proportio rei dici solalet, er commensuratio, ὀ Graecis συμμετρία appellata. De conam unitatibus & proprietatibus ipsius qualitatis. INest autem Cr analiciti contrarietas, ut iustitis ini stitia contraria est, ex albedo nigredini. Uerlim non Momuibus hoc ita habet. Nempe rubori ex pallori, caeteririss huiusmodi medijs coloribus nihil est contrariu: Alis qui uni plura contraria erunt. Tum Cr figurae nihil concitrarim est,ut exempli gratia,triangulo, qMadrato, cubitaco,necnon ex ipsi circulo. Suscipiunt autem ex magis crmanu non adeo qualitates i sed quae ab his qualia deis nominative dicuntur:album magis er minus albu dicitur, uel seipso,uel altero quolibet albo. At uero ne hoc quidem figuris ipsis conuenit , suscipere inquam magis er minus. Nam quaecutis aut trianguli, aut quadrati, aut circuli definitionem suscipiunt, omnia peraeque aut triangula, aut quadrata, aut circuli sunt. Sciendum uero, quod tam hanc quam illam communitatem potius quam proprietaritem dixerimus: quando ea secundum utrans dicta sunt, nec solis, nec omnibus conueniant qualitatibus. Maxime
autem proprium qualitati est, ut secundum eam similia ex disimilia dicantur. Simile enim aut disimile alteram alteri dicitur, non secundum aliud quippiam, quam ρα eundum id quod quale est, siue a qualitate denominatur.
De caeteris seX Praedicamentis breuis annotatio.
DEcursis hactenus prioribus quatuor praedicamelis
ex Aristotelis traditione,quae certe confideratione
aliqua egere uisa sunt etiam ipsi Aristoteli ,quemadmoαc s dum
43쪽
, DE PRAEDICAMENT 1sdum idipsis er Boetbius aperte attestatur, restant potasteriora pex: de quibus priusquim ea prosequamur,praemfari hoc pacto libuit, Aristotelem uidelicet, cum priorat a quatuor latifime prosecutus eset, posteaquam ori mnia numero decem, in principio sui tractatus ex ordine connumerasset: per conuenientia exempla declarasset, haec sex posteriora ne repetere quidem curasse, praeter quam ex his duo tantum Agere er Patisd cursim admodum, ais id profecto baud inconsulte: id quod er Iacoribus Faber Stapulensis ingenue contestatur, quod eorum scilicet uocabula, praesertim ultimorum quatuor, trita prorsus cir uulgaria sint, nullums proinde addisciplianas morietum habeant, mino uero ciuilibus vis yrcnsibus negotijς , necnon historiarum scriptoribus accommodaritiora. Verumenimuero Gilbertus cognomento Poret
nu non contentus hoc Aristotelis siue consilio, sive iumeto, librum sex ultimis scriptum reliquit , alijs mirifice probatum aliis propemodum contemplum,ut quibus Iaribor ille superuacatieus plane iudicatus sit, quum si quid in illis ad disciplinis usus esset, id Aristotelam nequaquatitui fiet. Nos igitur, ut tempori aliquid concedamus, vel potius ne ab institutis quorundam prorsus adhorrere virideamur, inter Aristotelem ipsum er hunc Gilbertu meis diam tenebimus uiam, er in transcursu tantummodo dehisfusceptum prosequemur tractatum. De Actione & Passione,& earum utriusque tacommunitatibus quam proprietatibus.
F Acere siue AEgere dicitur quistia, cuiuς actio ab ipso
in aliam quamlibet rcm ueniens confideratur: Pati
44쪽
TRACTAT Vs II. 4 uero is ui quo actio illa confideratur,ut in quem uenerat. ut quum flecat quisbiam, eimsectio in id quod secatur, transi. Et quum quid percutitur, percutientis actio in eo recipitur,atque eatenus ipsa percusis pusio dicitur. Sericare igitur er percutere,agere est.Secari uero Cr percuriti, pati. Actio igitur est,secundum quam in id quod subhiscitur, agere dicimur. Pasio uero illatio effectus actiorinis.Recipit autem agere Cr pati contrarietatem, Cr mactgis Cr minum: qκippe calefacere contrarium est ei, quod
est frigefacere: cr calefieri ei, id quod est frigefert. Sic crcalefacere er frigefacere: er calefieri item ex frigorridiclinus hoc uel illud magis aut minus. Qu3 ratione vocabula harum duarum cate goriarum discerni possint.
SA te in his duobus praedicamentu spectare oportet, non ad fguram duntaxat ipsuη dictionis, sed ad βιαgnificata potius. Nam sunt qμaedam, quae Cr significato
er Ruratione dictionis agendi uim habent,ut curare,docere,legere. Quaedam figuratione tantum,non etia Agiliis scato: quippe qui active prostruntur, signiscato tamen pastuaseunt: cuiusmodi uerba seu uoces seunt timere, minaerere,uidere intelligere.Qurda cotra signiscato quidem activa sunt, Duratione uero pastua: ut i diari, proliseisci. Atq; id quide quod ia diximus,max a sane ex partate eo probat Cr cofirmat Prisc.Gram.lib.S.de uerboram significatio ibus: Actiuaisqui specics actione semper si gniscat, er facit ex se pastum, exceptis duobus, metuo metuor,timeo timeor.Quin Cr adstissim pertinetia uerisbas quis altius eonfideret,in activis Mocibus pasionem,
45쪽
44 DE PRAEDICAMENTI ser nn pactivis actione secere iuuenimus,ut cum dico,uideo te,autio te,tango te,ostendo me in ipso actu aliquid pati. De Situ siue Postione & eius speciebus. SItum esse Aristoteles ait denominative dici a positiorine. Qui quidem licet ipsa fit alicuius eorum, quae ad aliquid dicuntur,quae tamen ab ea denominative dicuntur, proprium praedicamenti genus Diunt ut a statione, quae relatio est quaeda, stare denominative dicitur, quod quiadem est situm esse. Unde π situm esse a Ioanne Damari sceno id dicitur, quod positioilem habet quoquo modo ad alterum, puta ad partes corporis, uel sie uel sic se habenistis.Ηuius deinde tres species esse dici staresedere,recumrabere,id est,iacere. Et stare quidem est,erecto omnino corripore esse.Sedere uero partim erecto,partim incuruo. Retaeumbere uero in totum esse corpore prostrato, quod Crtribus contingit modis: nempe aut prone, aut supine, Geoblique. Eorum autem quae situm haben 'aec quidem fieri cundum naturam sita sunt, ut elementa in proprio er suo quods loco: haec autem secundum artem ut statuae atque columnae. Rursus eoru quaesita sun haec quidem sunt,quae
nunquam loco mouentur,ut terra:hic uero quae nunquam amotu quiescunt,ut coelum.
De Vbi,& Qv ndo,& Habere. Eodem prope modo, ut Boethio placet, Cr ubi, crquando, er habere, sese habent,ut quae nec ipsa simis pliciter intelligantur, quin potius ex alio naturam, id est, rationem traban id quod er Martianus Capella attestaritur. Quo fit, ut nec ubi, nec quando esse posist, ni se locus er tempus fuerint Siquidem locin ubi,et tempus quando
46쪽
TRACTATUS II. 4 eomitatur. Nes uero idem est tempus Cr quando, nec I cus Cr ubi, sed proposito prius loco, si qua res in eo loco est positi ubi esse dicitur.Unde er ab Aurelio Augustino recte dictum est, Locus est cuis rei, ubi est. Eodem modo si res quipiam in tempore est, quando esse perhibetur, ut
natale cunis Ti, cum sit certo in tempore, nempe
VII i. calend. Ianuarij, quando ipsum esse dicimus, Vbi ergo Cr quando hoc pacto a quibusdam doti tur. Vbi
est, quae a loci circunsicriptione procedit corporis locatio. Quando uero, quae ex tempore relinquitur rerum asterictio. Habent autem Cr ubi cr quando proprias diuersi res. Nam ubi aliquoties quidem infinite dicitur ut cum alicubi quempiam esse dicimus: aliquoties uero definite, ut in foro, in Dinna io. Sic er quando nunc definite,nunc indesinite dicitur. Habent rursus er ubi Cr quando , mcundum locorim er temporum diserentias diuisontas Decies quasdam et diserentias. Et locorum quidem disterirentiae sunt,sursum,deorsum, ante, pone 'extrorsum, lata
uorsum:Temporum uero,praesens,praeteritu ,et suturu.
Habere porro ut subinde Boethius ait est quidda extruit secus adueniens, nes innatum ei 4 quo habetur, imo aliud quam est illud ipsum, a quo habetur,im se,uel potius circa
se retinere: ut armatum esse, vel esse uestitum,er habere vestes ais arma. qui cu eo qui habet, nata nonfunt,nes aliqua communi natura proprietate ue coniunguntur.
De Oppositis. Consequens est aut e de ijs dicere, quae ut diximus)Postpraedicamenta4 recentioribus appellantur, erprimu quidem de Oppostis,quoties scilicet opponantur. Opponi
47쪽
Opponi aute alterum alteri quadrupliciter dicitur. Nempe aut ut ad aliquid, aut ut contraria, aut ut habitus Crpriuatio, aut ut affirmatio er negatio. Ais haec omnis communi quidem nomine opposita dicuntur, quod ueluti exaduerso Abi obsistoee, Cr contra stare uideantur. Ad aliquid igitur opponi dicuntur , quaecunque hoc ipsutuqμod Isent, oppositiorum dicuntur, uel quomodolibet aliter ad haec: ut dimidium opponitur duplo, er eius acin duplidonidium est: er paruum opponitμr magno, Cr ita, ut ipsum paruum ad magnum, cui opponitur, parμlim si contraria uero dicuntur, quae ita sibi opponuntur, ut corarum non fuit, quibus opponuntur , sed sunt sibi .micem contraria ut bonum,quod licet malo opponatur, non tammen mali bonum est, sed malo contrarium. Itidem ex aubum non nigri album est, sed nigro contrarium.Ηabitus autem cr priuatio dicuntur, quae crina quidcm oppomnuntur sibi, sed ita, ut circa idem aliquid necessario uera sentur, ut uisus er caeritus circa oculum, auditus er seu ditas circa aurem. Q narium demum oppostorum genus est , ut affirmatio cr negatio, quo quidem genπe opponuntur,quaecunq; intre se uerum cr reison condiuidunt,
ut Socrates ambulat,Socrates non ambulat.
De oppositorum definitionibus de Proprietatibus. CAeterion haec quonam pacto definiantur, dicendam item breuitre. At uero quoniam de his, quae ad aliis quid seu relativa dicuntur,supra dictum est,cisin de praedicamentir tractaremus: de reliquis tribus id tantum nunc agamus.Itaque cotraria definiuntur, Di in eode genere
48쪽
po iri, plurimum ase distent, quae eidem susceptibili uticism insunt, unde Cr mgtuo se cxpellunt, nisi quae per naturam subiectis sevis inbunt. Itas ex contrarijs si unum suerit, non necesse est alterum esse contraria rursus eidejimul inesse est imposibile.Sed cir contraria omnia circa idem auigenere,aut specie uersantur, ut aegritudo Cr stailitas circa corpws, iustitia CT iniustitia circa animam.
Omnia inbuper contraria, uel in eodem genere sunt,ut audi er nigrum uel in contrarijs generibus,ut iustitia criniustitia: uel sunt ipsa contraria genera, ut uirtus Cr utatium bonum item Cr m lsi. Bono quippe malu ex neces sitate contrarium est malo aut aliquando quidem bonum,. aliquado Mero Cr malum. Id quod recite uidere est in utraetutibus Cr uiths moralibus. Sed Er de contrarijs ipsis ad eundem stre modum Victor a loquitur in ijs commenta rijs , quae in Rhetorica Ciceronis de inuentione scripsit: contraria linquit tribus modis inueniri possunt:cum aut sub eodem tenere steries multum inter se distati aut finis gulis generibus diuersis, stecies etiam diuerse sunt: aut duo genera inter se diuersa sunt.Haec ille. Porro quae fecildum habitum ex priuatione opponatur,ea esse definian tur,quae circa id fieri nata sunt,ordine irregresibiicertempore per naturam determinato.Et haec quide sunt,quae potentiae priuatione talia dicuntur.Na quae dilia sunt pria
natione actus, haec utis circa idem fieri postunt, ordine regresibili: cuiusemodi sane sunt motur Cr quics, lux ertenebrae,somnus CT uigilia. Iam uero Cr quae secundum affirmatione Cr negationem opponuntur,ea ipsa definitiatur,quorii secundum se nullum datur medium, cr quae in
49쪽
4s DE PRAEDICAMENT Iseontradictione consistunt. contradictio porro dicta est, quo oppψα dictio, id est, locutio. Huius nimirum hoc prae caeteris .ppriu est,quod siue res subsistat, fue non sis
omnino n alterutra rime cotradictionis parte uel ueritas
vel rescis semper inuenitur: quod certe in aliis oppositationibus minime euenit.Nam si quid omnino non est, illudnes aegru neque sanu esse potest, tum nes caecu nes uides. Necdi non est omnino qui genuit, iam aut filius aut pater erit.Verutamen fue fuerit quippiam sue non fuerit, eonta
tradictio nihilominus costabit semper.Et veru er false dicet,quicunque dixerit Socrates est,uel Socrates non est. De quinque modis prioris.
PRius autem alterum altero quinq; dicitur modis.Priamo quide id quod fecundum tempus altero prius est, ut quod antiquius altero est, aut uetustius. Hinc Thebais noru bellwm prius, id est, antiquius seu uetustius dicitur
excidio Troiano, idcirco quod tepore praec erit: er P thagoram priore,id est,seniore Socrate dicimus, Cr Sota crate Aristotele.Secundo aute modo prius illud dicitur, a quo non conuertitur subsistendi costquentia: quo quid modo,unu duobus prius est. Nii duobus existentibus, una iam ese consequens est,at no contra. Non enim I unu est, consequens continuo erit,ut sint duo.Atq; hoc modo quod prius est, secundwm natura prius esse dicitur. Tertio uero modo prius esse dicitur, quod ordine quodam anteuertit, id quod in disciplinis er orationibus rhetoricis, Cr alijs
huiusmodi, ut in reipub. administrationibus recite est uia
dere. In disciplinis quidem, ut exempli causa in Geomeri
tris,demenα figurarum delineationibus priora sunt, er
50쪽
. TZRACTAT vs II. 4, principia iis,qui ex illis demsostratu hoc est,ipsis cocliti
Aonibus.Elemeta aste dico, punctim, linea, superficieati rhetoricis uero orationibus prooemithia est, exordiunaris ratione prius est,Cr in reip.administratide co bu actiori Quarto deinde modo prius id dicitur, quod melius est er honorabilius,er praestantius,er dignius altero. Quo sanὸ modo sol luna prior est, er anima corpore. Sed ut ipse Aristoteles attollent imus hic modus est a significatione prioris. Siquide isto modo quod er Boethius approbare uidetur quicutis dignitate Cr reuerentia citcris praeceia lusi magis proprie uenerabiles er honorabiles dici turriui vero priores dicatur,abino potius est, quam ulla proprietas. Quinto demum prius dicitur altera altero in ij quae secundum subsistendi consequentia conuertuntur, ncmpe illud quod alterius quomodolibet causa est ex principii , ut ueritas imagine,σ lux ipso liminective splendore, rhi orationibws prius quidcm est re ipsum s Ustere, quum ueritas costa propositionis ut si veru est homine cfheu Gra iam ea est oratio quae dicit,homo est.Ac rursus ,1i oraritio uera est qua dicitur,homo est, uerim iam quos est homine esse:er tame homine esse hoc est, eius rci sub flcii, tia,causa inpuper est, cur propositio de homine vera haribeatur. Idus rei s Ustentia, ueritate Ist monis prior est. De tribus modis eorum quae sunt simul. Smul aute dicuntur aliqua tribus modis. Primo quideer simpliciter cr proprie simul dicuntur, quoru geraneratio eode sit tepore,ut gemini, qui ob id simul esse diis cuntur, quod unius temporis ortu editi sunt. Secundo uero modo finia diculur,quicuns ad se mic e conuertuntur,