장음표시 사용
351쪽
, & rationem. poliun omniasunt Mbsurdissima contra sensum, experi Rentumi i
a pol p . Articus sempei eam dent habe Fabi fudinem,'& sit pra Horirontem,l l fy, Fubinde a fisac Hypossis, Loemilienation esseάt vetat di tamendatostposito, multo scillius illa d reduntiar: igitur est opinio de m tu teriali hctiiij poli, filius motus, di; EMAlibi Is . sententia quidem sensui asit - , querimento, & rationi, ut dissutilli vin est
Opinio de mota Terra, S' Caeli stabilitate aduersa
Τ si opinionem, qudd rerra mouentur stante voelo, sensilii experimento, & naturali rationi aduersam, demonstratust: reliquum est, firmis rationibus id ostendere, quod adueisetur Saciae Scripturae ridq; aliquibus ipsius flestiis Mnil Milae coelis mobilitatem, terrae verbitabilitatem oste- ..dunt. Primum itaq; testimogium erit Iosue x via letitur quod dum contra Gabaon pugnarer ; Ndi Sol ad Hecalath pergeret: victoriae cupidiis mus, qua timebat die illo am-mmoesu d. i 2 . v missuram,Sole deficiente, locutus est Domino:&ludii iis edoli in ili ribus praecepit dicens. Sol conita Gabaon ne mouearis edi Luna contra Vahembrate φη lumi Aialon: Et sequitur niptui a. Steteruntq; Sol, & Luna,donec ulcisch retur fefissa hy, te de ini icis suis. pi post pusillum. Stetit itaq; sol in medio coeli, & n test
pord Iosue. nauit pccumbere spatio unius dici. Non fuit autem ,&μstea tam loris a dies , obediente Domino voci hominis, & pugnante pro Israel . Ex quibφ afguines. Si oravit Dominum Iosue, ne Sol moueretur contra Gabaon,& Luna contra vaI. Iem Aialon: Ergo coeli mouentur. Vitellius, si steterunt Sol ,&Luria doti vu
Tres ratio ..cisceretur gens se de inimicis suis, ergo piliis non stabant, sed induehantur. Amplius, si stetit Sol,& non ses inauit occum re spatib vpius diei, ita ut Icriptu-iviae loeo,e- . ta commemoret, nunquam fuisse antea, di postea tam tbngam diem, nimirum ι ςM rarum triginta sex, ut quaedam Glossa ait, ergo prius mouebatur, & ρarta vict dii Et thh. h ria dcnuo ad motum suum reuersus est: quomodo igitur coelum stat it Secundum
caeteris cie- testimonium erit q. Rcgum cap. 2O. & 2. Paralipomenon cap. 3 a. quod confiri. .. Π matur Isaiae cap. q8. In his locis praesertim in primo scribitur,quod in diebus illi,' aegrotauit Erechias usq; ad mortem, & venit ad eum Isaias filius Amos Prophe ferundum tae: dixitq; ei. Haae dicit Dominus Deus, praecipe domui tuae, morieris enim iii, Essi vitium di non viveS. Qui post fletum magnum, & orationem, antequam Propheta egre-ra Solis r de retur mediani partem atrij consolatus est sermone Isaiae. Vnde dicit scriptura:factus es sermo Domini ad eum dicens. Revertere,& dic Ezechiae Duci populi xechiae, mei. Haec dicit Dominus Deus David patris tui. Audius orationem tuam, d vidi lachrimam tuam, S ecce sanaui te. Die tertio ascendens templum Domini, de - addam diebus tuis quindecim annis &c. & apposita massa ficolum super ulcus31.essa ,,. eiusdanatu5 cic Dixe at autem Ezechias ad Ilaiarn,quod erit signum,quod Donis quinde se minus me sanabit, ct quia ascensurus sum die tertio templum Domini. Cui aittihi irati Jui3β, hoc eriis graim a Domino, quod facturus sit Donianus sermonem, quem appositione locutus est: vis, ut ascendat umbra decem lineis, aut reuertatur totidem gradi- subis.. .., bur, Et Rit Ezechias, facile est, umbram crestere decem lineis: nec hoc volo, ut sanatus est. frae sed ut reuertatur retroi sum decem gradibus. Inuocauit itaque Isaias Prosebeta Dominum, & retaxit umbram per lineas , quibus iam descenderat
352쪽
in horologio Achac retrorsum detem gradibus. Id quoqtae eonfirmatur cvx . sis, ἔ-
diximus Isaiae cap. 38. ubi Iegitur, quod EZechiae aegrotanti mortem minatus est peidictoris Isaias Propheta ex parte Domini. dicens illi. Dispone domui tuae, quia morie. Perii cui ris,& non vives. Quo flente fletu magno, & orante ad Do num, exaudita est' 'oratio eiusrct consolatus est illum Dominus per Prophetam dicentem. Ecce ego adiiciam super dies tuos quindecim annos,&c. Deinde post pauca: hoc autem, Reuersio vint ibi erit signum a Domino,quia faciet Dominus verbum hoc, quod locutus est. Esce ego reuerti faciam umbram linearsi per quas descederat in horologio Achar ό Achaz in sole retrorsum decem lineis. Et reuersus est sol decem lineis per gradus quos descenderat.Quid ergo clariusde mobilitate caeli. Aliud deinde testimonium i spicitur psalmoios quo in loco David R ex,& Propheta cclorum mobilitatem itμ Tertiam s.cecinit.Fecit lunam in tempora OI cognouit occasum suum, posuisti tenebras, bῶτιὰ facta est noxi in ipsa pertransibunt omnes bestiae sylaq. Deinde post pauca.intus m litate, est sol,& congregati liinrra in dubilibus suis collocabunturi Exibit homo ad opus su*i Piusuum,& ad operationem suam usque ad vesperam. Ex hac scriptura,quis non videt motum caelorum in psalmo 18.etiam dici potest,quod sol moueatur. Sedela Alius Ioeus rissimum testimonium nobis perhibet scriptura locus in Ecclesiaste c. t . quod se,. pisi
Iicet sol moueatur. Dicit enim seriptura ibi ritur sol,& occidit, & ad locum suu ., ista sreuertitur: ibiq; renascens, gyrat per Meridiem, & flectitur ad Aquilonem. Ex Scripturae te quo testimonio manifestὰ habetur,caelum moueri,cum dicat, solemnasti, occide
re,renasci,gyrare & flectitquae omnia certe conditiones motus sunt. Cumq. haec rate ex Eeprimi mobilis motu fiant, qui est abortu ad occasum nam sol, & teri errantes Liςsi iis . contra nituntur,& si de sole dixerit,tanquam de magis nobis notis haec fassus est M. uti, edta Spiritus sanctus signum certissimum est,caelum moueri, praesertim primuma quo torum dii in Gulielmus Gilbertus aufert omnino motum,conserenx illi stabilitatem, terrae ve To attribuit motum,ac violentum i Ilum meatum, auserens ab illo stabilitate. Uijdeant igitur ipse,& eius assecl,, alijq. huius fallae opinionis nouatores, si recte digressi fuimus,& sacrae scripturae loca fideliter expendimus ecitauimusq;. At verro remanet etiam, ut ex ipsa, verrae stabilitatem probemus ut aq, duo tantum iam praerecitata loca citabimus,quia lassiciem .i Primum est psalmi io 3. ubi Rex, ω ζὰ, α Propheta Dauid versiculo sexto in spiritu cecinit. Qui fundauid terram seper stam irabilitate bilitatem suam . non qnclinabitur in seculum secvii. Secundum est Ecclesiastes pi--03. eap. I. Generatio praeterit,& generatio aduenite terra autem in aeternum stat. Ex quibus testimoiiii clare habetur terram immobilem persistere. At Eduoardus siduotidis Murightus in epistola quam GulieImo Gilbertci scribit: quae ab ipso nuncupatur Vingruus. παραινεσις ἐγησμιαι-m, vir quippe doctus, incitet quod illa quae e sacris literis aikriintur de terrae immobili bitate, nihil mobilitati terrenae magnopere aduersari vi , dentur. Neq. Mosis,aut Prophetarum institutum se videtur: mathematicas aliquas, aut physicas iubtili ilites promulgare; sed ad vulgi captum, & loquendi semipeusta Iumorem quemadmodum infantibus nutrices solent sese accomodare: neque mi nutias qua'. non necessarias consectari. En quae dicit, obans: citat Genesis lo- . .4 . Gaeum capite primo & Psalmi 13 v b, Mosts lunam luminare magnum appellans: Captum . Mitidem Dauid dicens. Qui fecit Minaria magna solem in potestatem diei una, & stellas in potestate noctis. Non ideo magnum appellauere, quia re vera tale cGsetsed quia nobis ita apparet. - Quandoquidem stellas plerasq. tam fixas, quam erraticas,multo maiores esse Astronomiae peritis constat. Vnde respondens pri- χορο αδ remae authoritati sacrae scripturae ex sua caeteris fieri satis credet, dicit:quod ex illo iis plaImi ro 3. iam praecitato, nihiI solidi contra mobilitatem terrenam concludi ctoritatem. posse,existunati Quamquam dicatur Deus fundula terram superbais eius, O .
353쪽
saa De praeognorando temporum mutationibκου.
dimoueretur in seculum. In suo tramq; eodemque loco terra semper manere poterit,ut non vaga aliqua latione dimoueatur,aut extra sedem suam , in qua a Diuino opifice posita primum fuit, transferatur. Sic qi concludit, satis probabile esse,terram quamquam saper centro suo, tanquam basi,& fundamento immobili innixam: circulariter tamen moueri, circumstiriq;. Sed non debebat Eduoar- Confutatio' dus haec fati. Verum quippe est. Mosis institutum,& prophetarum non suisse, ut ..isT ' mathematicas, vel physicas nos docerent: sed non potest negari, non fuisse, ut Dei mirabilia nobis reuelarent. Inter quae cum sit terrae stabilitas , qua non potest inclinari tametsi id ad naturalem pertinere possit considerationemr quia naturalis motum tantum considerat,sed non quietem, nisi per accidens: reuelatio tamen nec ad philosophum, nec ad mathematicum spectat, sed ad fidelem. Eata propter reuelauit Deus per Dauidem hoc mirabile: nimirum Deum landasse te νε*εfio ad rani super flabilitatem suam,qua non inclinaretur in sempiternum. Quod autem Eduom dum inquit de luna, luminare magnum appellata, & tamen ipsam excedi certum est, kiliata' ismi turn ab inerrantibus; tum quoq; a planetis, ita quoq; a simili dicendum esse denare magna. telluris stabilitarer nihil valet. Ratio est,quia una non dicitur solum magna ra- i. e. rione apparentiae: verum ob claritatem,ob propinquitatem,& propter manifestos ιιaomu,. y esse stu s. Quare Diuus Chrysostomus homilia sexta in Genesim tomo primo scribit; dici duo luminalia magna non tam quantitate quam effcacia, & virtute . Quia & si aliae stellae fuit maiores quantitate quam luna: effectus tamen lunae magis sentiuntur in istis inserioribus.Terra autem dicitur immobilis ratione existentiae i quia sic Deus eam secit immobilem, ne rerum ordo mutaretur praesertim elementorum . Nam si moueretur, sentiretur quidem moueri: & cerneretur sic ii coeli videntur. Quod autem tertio asserit ex scripturae locis, praesertim ex illo Psalmi citato, non posse aliquid contra terrae mobilitatem concludi, tum primo, quia Moles,& Prophetae ad vulgi captum, & loquendi modum loquuti sunt: qu admodum, nutrices solent infantibus sese accomodare: tum secundo, quia cum dicitur Deum terram landasse super stabilitatem suam, ne dimoueretur in sec Ium intelligitur: stantem terram luper centro suo, ab illa non posse recederer ut
vaga aliqua latione dimoueatur: non autem ut circa centrum non moueatur , a r.eis,hεhie. quo tamen non possit recedere: Haec inquam nullius sunt momenti. Quinimolia magna multa ex his sequuntur inconuenientia. Sequeretur primo quod omnia, quae
ui .: Ata, Moses,& Propherae praecinuerunt,non esse vera: sed per modum loquendi, & ad
1 uoa.di. vulgi aures accomodata. Quod dicere,fit iniuria Deo,qui est author scripturae rac propterea sequitur, scripturam non dicere verum. Quae etenim per modum ἡAEri, loquendi tantur, & ad aliorum captum: non sunt undequaque vera. In Genesi Mose. Moses,ut populum de fide ereationis instrueret, loquutus est ad vulgi captum, quia creatio articuIus fidei est: nec ratione naturali demonstrari potest. Creavit quippe Deus omnia simul quo ad rerum substantiam quodamodo insormem: nihilominus tamen distinguit dies Moyses, quia quantum ad sorinationem per di- reis, thinis stinctionem factam atq; Ornatum, non Omnia simul. Praeterea dicit terram ante ε-3n cerationem fuisse inanem,& vacuam, quod utique creationi repugnat,cum facta ' Mi h sit nihilo : ita ut nec inane,nec vacuumMec OOS praecesserit creationem. quiatilligitur ex nihilo facta est: sed Moyses, ut rudem populum instrueret; haec & similia ad vulgi captum,& loquendi morem de rerum primordijs fassus e it quo intelligeret
M , ., lis ita populus,quomodo CX nihilo Deus cuncta condidisset. Materiae informitas utique i- iij. non duratione Brmationem eius ut distinistionem praecessit, sed natura tantum rnihilominus tamen Moyses nunc terram,nunc aquam illam vocavit,ac si tempore prices uset; quia rudi populo non poterat illam exprimere nisi sub similitudi
354쪽
ne rerum eis notarum, licet smilitudinem cum terra videatur habere . quatenus subsidet Qrmis: & cum aqua prout sermis diuersis Armari apta conspicitur. Sic itaq; intelligitur terra inanis, & vacua inuisibilis, & incomposita: quia per sormam materia cognoscitur. Secundo sequeretur res fidei a Deo nobis reuelata , sεeindit inesse ad vulgi captum accomodatas: & iuxta loquendi modum, & non secundum conuenien rei veritatem. Quod certe impium est dicere, eum omnes naturae facultates ex- '' cedant: ac propterea fidei mysteria, quae prophetae ex reuelatione nobis praecinuerunt, sicuti reuelarunt,ita intellisenda fiunt: salua semper intentione Spiritus sancti, saluis semper sacrae scripturae sensibus,sanctorum Doctoru glassis, interprotationibus, commentarijs, explicationibus, catholicorumque hominum scriptis,& digressionibus: nam qui loquitur in propheta,loquitur in interprete salua demum Catholicae atq; orthodoxae Ecclesiae definitione. Idcirco cum omnes sere sacrarum literarum interpretes Scripturae loca de terrae stabilitate explicantes, ipsam nullo modo mobilem, nec ad mouendum aptam concludant a sequitur necessirio ipsam immobilem persistere. Si terra motum habuiiser, ita in sui primordio creata, dubio procul manifestasset nobis scriptura: quemadmodum dicit coe- instabilita. los moueri, quia reuera mouentur,ita dixisset de terra,quod moueretur: si ad se ς mouendum creata fuisset. Sed dices, quid fidei repugnare est, quod terra modea' nub; uiti
in toto Pi ilino Dei sapientiam , prouidentiamq; in rerum gubernatione descri- bere. Nam postquam Dei naturam, & magnificentiam explicuit, dum lucem. δεν ' 'inacessibilem habitare fassus est,dicens: amictus lumine sicut vestimento;descen- circa terraedit ad creaturarum ordinem, loquens de coelis: quorum superiora: tegit aquis. βῆν si Deinde explicat eius prouidentiam , ponens nubem ascensum eius, & iter super Pennas ventorum. Ulterius ministros eius tarisit Anselos scilicet, vocans spiritus, & ignem urentem. Deinde terrae fundationem super fiam stabili tatem ponit, & quod non potest in sexulum seculi a suo loco nullis moti bus dimoueri .Quae
sentensiacua sit ea verborum acauitate ornata, tot res uax ircumstant ijs clycumscripta,es dicendi modo presso, ea vocabulorum energia explicata, ut nihil amplius desiderari post de terrae stabilitate e signum quippe est, terram reuera sta-Dilissimam, nulloq; motu moveri posse in sempiternum. David itaq; ex rc uel attone Spoeitus sancti haec prompsit: ideo veritatem nobis aperuit. Contra igitur sacram Scripturam militare videtur opinio de tenae mobilitate. Nec valet diceRre,non repugnare eius aut horitati telluris mobilitatem, cum intelligatur immor manuit. 'hilem esse terram, nec dimoueri in seculum seculi, quia non potest a suo Ioco re terrae. moueri, ita ut locum rei inquatin extra locu vagetur: cum hoc tamen si x, quod rotetur in gyrum Hoc certe non valet,quia etiam coeli quamuis per gyrum momueamur: non recedunt tamen a loco suo. Nihilominus sacra Scriptura semper facta se i et colis motum attribuit,terrae vero stabilitatem, immobilitatemque: non nisi qui, tur ita est veritas. Cur de coelis non dixit,qui posint coelos super stabilit 3 tem tuam, non inclinabuntur in seculum seculi dicerte non oba illud , quia nou sunt stabileis hilitatem aere immobiles. Quod si dixisset etiam Mubio procul cum moueantur, intelligi de- h- 'heret sententia, quia scilicet nisi derelinquunt vaga aliqua latione locuM ιιrum, , quia circum ei rea gyrant i nulla igitur differentia essedi inter coelum, & tetranu . rAt certς n nisi stabilitatem attribuit: signum cerae,quia stabilis, di immobilis ψ dequaq; perieuerat. Sed addendum putamus, quod & si sacrae ScriptasA nuutum non fuerit,vel physidas,uel mathematicas,ves alia &similia natrici ti- etiam meo. Mne adinventamos docere: nihilominus tamen cum illas nobis proposueritiar dendum est omnia,& similia. axiomata esse verat quinimo illis firmiora, vae tra-- μ' iuderunt
355쪽
MO . De pracognostendu temporum mutationibuου.
diderunt philosophi. Cum hi naturali lumine,quod saepe fallit,reposuerint: illa
vero nunquam fallat,cum lumini reuelato innitatur. Secus dicendum Deum,qui est reuelatoriesse mendacem. Quaerimus igitur,quae est voriar philosophia, illa quae a sectis habetur literis, aut quae ameris philosephise Quis de naturalibus veritat em magis aperit,no'; certiores iacit, scriptura quando enarrat, an mera philosophia e si ex scriptura aperte habemus coelorum mobilitatem, & terrae stabilitatem,ut quid vel immobilitatem Hlo tribuere,vel terne circularem 'motum summae cer th dementiae est. Immortales quidem immortali Deo habere,agere,&gratias referre debemus; qui eisinobis intellectum tribuerit ad rerum naturas missio dia, inuestigandas: multa tamen illarum in scripturis nobis manifestauit. Caeterum . terrae mobi- eum Eduoardus existimat satis probabile esse terram, quamuis super centro suo his Vsuj., tanquam basi, & fundamento immobili innixam,circulariter tamen circumserrit enito suo relinquendus est cum sinoprobabilitate improbasili. Nam exercitis gratia sustiis urti neri, quidem poterit ad excolenda adolescentum ingenia, tamquam probabilis ardo. physice haec assertio: non quod sit in se vera: sed rationibus friuolis,& fugacibus responsis: Tametsi tanquam veram amplectatur eam Gilbertus; & ii dicat, pr . . . habile etiam esse id fateri. Sed summopere miramur insignem illum Copernicii, osii πιο qui ut suis hypothesibus, & inuentis fieret satis: in hanc quoq; lapsus est sente gerrae moru- tiam;vt terra scilicetillo suo motu volueretur. Res plane tanto viro indigna cum alijs certe laudamentis sustineri,saluariari; probari possint,quae assumit phoen*menis quidem ipsis,atq; obseruationibus tum vetustis,tum quoq; recognitis. Res quoq; indigna mulosophis, Mathematicis, & Theologist. Verum non omnia hic afferre licet: ubi abundantiora alibi habes . Quandoquidem in nostris praerecistatis operibus videbis cuncta discussa, atque dilutar quae scilicet ad huiusmodi tractationem pertinent , & rationibus quibuscumq; etiam Copernici plene satis
factum. physice,mathematice, di theologice . , .
taliones temporum ex his qua in terra, vel eirea terram: in aure, πιι circa astemfiunt. Cap. V III.
A T IS in euertenda opinione de motu terrae,& quidem fictilia morati fuimus,plus quam putabamus: sed non potuit aliter fieri. Fusius tamen digrediemur in nostro tractatu de motuterrae, sicuti copiose in de rebus Meteor logicis; & in eo opere, cuius inscriptio est: opiniones h
minum de Deo, & creaturis . . Nunc ad temporum muta-.tiones praesagiendas ex terrestribus, seu mixtis reuert
mur. Sed in primis initium auspicabimur ex his quae itai terra,vel circa erram contingunt,aut cernuntur et deinde quae in aere, vel circa
aerem fiunt, vel apparent, vel sentiuntur: tanquam nobiliora reliquis. Dicimus. nobiliora respectit loci,&causae. Nobilior certe est aer aqua,& haec terra. Fr gor itaq; nemorum si audiaturin soliorum commotio si sentiatur, vel motus arboliorum com 'um absq; sensibi libus ventis si perstrepat: pluuias indicant, vel tempestates por iis' tendunt, vel validissimos ventorum fiatus significant. Cauis est occultus exhalationum ascensiis, abdita & inuisibilis vaporum circumuolutio in ominibus circa arbores in infima actis regioneprope terram: quae vel ventorum, vel tempestam
tum,vel pluuiarum sunt indicia. Ob id in aliquod illorum conuerti necesse est: led timenda masis est tempestas; tu lunc etenim resolui: Iet huiusinodi surdus
356쪽
nus. sed valIcinare tu iuxta quantitatem, & soni durationem, ae etiam qua litatem : Nam talem p rq tendet essectum. similiter montium in uniuertum, &syluarum stridor, & mugitus quidam ventos pollicentur, sunt namq; ventorum signa. Virgilius,& Plinius. Odor quoA; cum per aerem deseratur ,& ipse quoqῆ loe να- mutationem temporis indicat: Nam nimiam odoris fragrantiam,maxime in sim aerem. ribus, pluuiae indicium esse: sapientes experti sunt. Leues insuper paleae, frondeq; si supervolitauerint: ventos ,aut pluviam cum tempestate portendunt. Silumus ex tectis inuictus cedit, eadem fere vaticinanda sunt: quae iam de paleis frondibusqέ sunt dicta. Plinius lib. r8. cap. 3 . versus finem inquit, quod terra Terra fieee- siccescens repente, Aquilonem praenuntiat: humescens rore occulto , Austrum. ρα 'i Theophrastus vero scribit, quod terra, si nigram se se oculis cernendam prae- erati beat, Aquilonios ventos promittit: si albam, Austrinos. Vtriusque quidem causa eadem serme est, nempe aer crassior, quem ab Austro maxime proueniri, alde consentaneum est: ac propterea humescit terra, de albam se ostendit rore occulto, qui albus est. Quod autem siccescat,& nigram se prebeat, ventus Aquilonius certe est, qui ucciora cumsta reddit. Unde Horatius Poeta lib. a. Moratius. Dura s.cecinit.
Sive Aquilinio radit terras : e bruma nivalem Interiore dum gro trabit: Cumq; ventus ille tranquillum, dc serenum aerem ficiat, quia nubes expellit, di minus aerem perturbat, & omne tale nigrum ostendat: consequens est, ut terra nigra Aquilonios flatus, alba Austros praesignificet. Vide philosophum
Probi. a τά seα 16. si montium cacumina solito altiora appareant, veI insulae ex Hontia e
una multae ementiantur: auitrinam promittunt mutationem Ineopnrauo. Ea in altiora
dem sere causa , nempe aeris crassities , atq; humiditas quae res solito maiores , in inuru pluct plures apparere iaciunt. Montium sonitus ventos Australes, oc pluuias prae- p., uti, ω dicunt. Tert. reg. cap. rg. Et ait Elias ad Aca b. Ascende,comede, bibe: quia nitus. sonus multae pluuiae est ' Erat Elias ad radices montis Carmeli prope torrentem Cison. Vnde sequitur scriptura, cumq; se verteret huc, atq; illac , ecce coeli contenebrati sunt, & nubes, & ventus, & facta est pluuia grandis. Ex montium sonitu possumus praedicere ventos, de pluuias , sed magis ventos: ex littorum vero pluuias, de ventos, sed magis pluuias, ea usa est manifesta vivoniam pluuiae magis aquis sunt similes, quam terrae, idcirco plus aquas, quam ventos ex littorum sonitu praedicere possumus: At venti plus montibus, & rerraecauemis sunt symboli ob porositates, quam aquis : ob id magis ventosi quam pluuias montium sonitus prςsignificant. Vnde Theophrastus montium lonitus ventos praedicere, scripsit. Idem sentit Virgilius. Qui aridum fragorem in montibus altis ventos tantum praesagire, cecinit.
qmporiam mutationes ex his qua in aqua , vel circa aquam funt. CAP. IX.
APORE S nedum e terra exhalant, sed ex aquis quot; praese qui tim cum ex aqua, & terra unus constituatur Stobus. Idcirco di- 4., cenda sunt ex his, quae circa ipsam apparent, vel fiunt, aut senti- gnoremuntur: prqsagia temporum. Aqua stagnorum plus solito si ealidior si fuerit absente Sole: magne pluuiae est indictu . si alicubi aqua scatu
357쪽
3ω De praecorosicendu temporum mutarionibuν.
Αqi st3 - riat, ubi priuI non QIcbat, veI si uberius solito staturiat: grandem pIuniam ' indicat . Causa est manifesta, quia huiusmodi aquarum abundantia magnarum Aqua pluusa exhalationum , & vaporum est indicium: quas in pluuias conuerti necessario 1e Hid G- ς' quitur. Aqua pluuialis quae ceciderit, si subito dessiccetur vltra selitum absque vento: pluviam magnam portendit. Causa est terrae siccitas, quae cum aqua plute uiali in se recepta Solis virtute, exhalationes vaporat: quas in pluuias conuerti,f. iv d Ru maxime consentaneum est. Fontium, & fluuiorum multitudo nimia, & augmenti. pIus solito pluviam suturam pronuntiat . Bullia plurimae si super fluuios enatarinta RuIlae soner ingentes imbres minantur Theophrasto.Causa horum est humor ab aere& spiritu Fluti pulsus ex imo aquae ad supremum. Nam AristoreIes probi. q. se.2. a 3. ita scribita Dullas scilicer fieri humore ab aere, & spiritu, ab inseris ad superna expulso. Cum Bullarum re igitur plurimae enatauerint, signum est, abundare humores, ac propterea ingen-- - v. tium imbrium i se indicium. Vtrum autem ab antiparistasi calidi, & frigidi posexu ita his si ut & haec proueniri, posset dici; si haec sola a gignetur causa, minime: si vero Mab .n ripari. hac etiam concurrente, non posset negari. Ratio quidem est , cum saepius bullae ηδε εςn pos accidant contra antiperistasis tempus: puta neq; in sumet o frigor ,neque in luna mo calore; signum igitur est non ob antiperistasim dumtaxat nam absq; hac bubiae etiam enatant, ct imbres adueniunt ingentes: ergo aliae sunt caulae praeter an-Μ re repH. tipatista sim. Mare si de repente tranquillu euadat, flatus mutationem, vel incrC- ' μ' ' mentum praesagit Theophrasto Causa certe est, quoniam priori sedaro vento, sequitur necessario alius, qui potest augeri sumidis exhalationibus e mari ai cen- laris fluxus dentibus. Maris refluxum aquilonios flatus, fluxu austrinos piaenuntiare, inquit
'μ μ - Theophrastus. Nam si fluxus ab Aquilonijs spiritibus prouc nerit, in Austrinis mutationem fieri, par est: si autem refluxus, ab Austrinis fit mutatio in Aquil Mamastas. nios. Verum enimuero haec cum sale intelligenda sunt alioqui sunt falla: quia cum maris aestus, bis quotidiae senis horis accidat sigillatim, sequeretur, quod singulis diebus Aquilonis flatus essent in refluxu, Ausirini in fluxu, quod certe nedum absurdum putari debet, sed ridiculum. Debet itaq; intelligi sic nimirum,
quod existente maris refluxu magno . & notabili, ita, ut fluxum excedari tunc utique refluxus Aquilonios dat flatus: & e regione si fluxus ingens fuerit, de ro Marisintv fluxu maior: tunc dubio procul Austrini erunt expectandi flatus. Qiid vero sit 4ώ. s. ''' Maris fluxus, & refluxus, dicendum est. Maris fluxus est ipsius motus a centro ad circumferentiam , & ab imo ab superficiem , cum redundat, & augetur: Refluxus autem , e contra est motus ipsius a circumserentia ad centrum, de a s perficie ad imum; cum scilicet, paulatim se restringit, & minui cernitur: utrum-ς si ; .u, que Vero prouen, t a Lunae motu, ut diximus alias. Quid autem nomine spiri- homine quid tuum Theophrastus intelligat dicendum est, ipsos met flatus vel Aquilonios,l' Hii vel Austrinos , hac tamen leget quod si extra ,& supra mare fiant, venti, seu' ' flatus dici debent, si intra, spiritus. Quare Aristoteles in calce libri q. de an
malium ortu, maris aestum in spiritus retulit, hoc est, in flatus intra mare conceptos , & genitos: non quod spiritus sint res aliquae, ex quibus: mare conitaret ; quemadmodum in animalibus, & plantis: huiusmodi namque sunt v liuentia. M, M. Mare vero non dicitur Vivens. Marc in tumescens, ripae ipsius quasi vocem .mbseens, ilia edenteS, littora si resonabunt: Theophrasto, Arato, Virgilio, & Plinio ventos paei S li augurantur. Causam affert Plinius , saepe&silentio intumescit: factumque al-
' φὴφ itu, solito, iam intra se esse ventos, fatetur. Virgilius de omnibus hisce sic
358쪽
Plinius quoque scripsit, quod si mare tranquillum in portu a cursu stabit, & i
tra se murmurauerit, . entum praedicit. Si identidem, & hyemem, & imbrem. Littora ripaeque, si resonabunt tranquilla asperam tempestatem: Item maris ipsius tranquillo sonitus, spumaeque diiseris, aut aqua bullantes; &in campis etiatempestatem venturam praecedens tuus fragor: nam coeli murmur non dubiam habet significationem. Porro ut ab alijs quoque obseruatum est illius tumor, citra pluuias, ventos etiam,& tempestates portendit. Nimia maris agitatio conturbatioque, pluuias quoque non modicas annunciat. Cum aqua in nocturna nauigatione ad remos scintillat: tempestas erit. Nimius vaporum, & exhalati num concursus super mare est huius causa. Brachium in mari immersum, si vento repercutitur , nullis ventis supra mare flantibus, temporis manifestam mutationem indicat: etit namque tempestas , ventorum status, de pluuia. N am est signum, quod vapores, exhalarione'; a maris centro ascendunt: quae sunt cauis similium temporis mutationum. In uniuersum itaque maris tumor, lonitus, &fluctuum, atque promontoriorum cauernae,&littora dum resonant: ventos manifestant, & praesaepe tempestates. Cum flocci aquis supernatant, aut in supra-ma nantes aqua, colludere plumas videris: ventos, & temisistates, aut pluuias suturas indicant. Guttae ex tectis manantes, si lentius cadant, ac quasi haere
ant : grauioris uetas, & gelu indicia sunt.
Praesagia ramporum ex bis qM in es, vel circa ignem fiunt. CAP. X.
N nostro Elementato igne pleraque fiunt, vel apparent, quae manifestas temporum mutationes indicant: ut v tus docuir obseruatio . Flamma igitur ignis si flexuose volitet, aut cum lumina ex se flammas elidunt, vel vix accendantur, aut sublatis ab igne olis, eisdem carbo as haereat : aut cum ignis scintilla, fauillam emittit, quae dia scutit, aut cum cinis in igne concrescit, aut carbo velim menter perlucet: haec quidem omnia ventos significant, eorruscationes, & tonitrua porrendunt: & simul signata sunt: sutura pluuiae, vel ninis. Agitatur namque ignis a diuersis vaporibus, exhalationibusque, quae omnium snpradictorum sunt causae. Rursus si in lampadibns ardentibus, aut in testa oIeum scintillare videris, aut putres illic concrescere sun Post ventorum, aut tempestatis, di pluuiae futurae est indicium modo non sit olium aqua tu admixtum . Causa est , qnia tunc aere admixtus oleo, est humidus: eui cito in pinulam vertitur. Carbones sero, vel de nocte scintillantes aestum denotant. Cum carbonibus cinis leuiusculus haeret: pluviam promittit. Cum ollae concoctum adhaeret pulmentarium, nec nisi adustum patellis obsoniuodoratur;pluuiarum, aut ventorum, aut tempestatis praesignificationes ostedunt. q a Uerum
Plinii praelagia. Aqua maris ad remos icitillas uoetu. Brachium iam iri immer
plumae in aqui . Gmtae ex tectis inniteri Ignis, lami Carbo.
tillantes, defungi. Carbones eiris. Pulmerarisi.& obsonium
359쪽
so1 De pracognoscendu temporum mutat onibis
Verum enimuero opere prstium sere arbitramur haec ,& similia penitius inqui- ..... rere, digredi, explicareq; causis , rationibusq; , atq; illustrium virorum pIacitis. Terreni itaque ignes pallidi, de murmurantes tempestatum sunt nuntii, Plinio. rantes. Causa est vaporis , di exhalationis dominium . Ignis si tegi nequat, Arato plu- ,. I. - ' uias, Theophrasto , & Theoni in Commentarijs, tempestatis signum. Plinius ubi tectu is autem inquit, aut cum contectus ignis a se fauillam discutit, scin tillantq; emi uiti m distu titi signum tempestatis. Causa horum est aer, qui vaporibus comitatus, ignem tangit, & discutit: & cinerem quoq; ob illius raritatem, unde & scintillare eum Cinis si conis facit. Cinis etiam si concrescat, nivem imminere innuit. Theophrastus, Aratus, ελς - & Theon. Causa est nimia aeris humiditas cum frigiditate coniuncta: nam sola humiditas non seruit ad niuem generandam, significandamq;. Porro autem Plinius hanc cineris accretionem, tempestatem pr sagire, scripsit. Citca lucer- Irides eirea nas,aut per lucernas si Irides perIuceant, Austrinos imbres metuendos admonet, φῆς ηδ Theophrasto. Causa est, quia aer humiduet, & crassus euadit, ac ideo pluui sus, quae Austro vigente, fiunt. Sed de Iridibus, quae circa lucernas fiunt, lege iis .ihi,' ' Aristotelem 3. Meteor. Cap. q. Fungi circa lucernas pluviam portendunt vigente Austror quinimo& ventum pro ratione magnitudinis, & multitudinis. Nam
si exigui, & milio similes, splendidiq; fuerit: non ventum indicant, sed aquam sere, Theophrastus docet, & Aratus; licet Theophrastus in libet lo de signis v
torum dixerit, fungos, vel aquam, vel Austrinum ventum promittere. Plinius Fungorum pluuiarum nuncios autumat. Causa est aeris crassities,& humiditas, quae cum
M' flammam impediant , ne Iibere volitet,& fluat: augetur in modum fungi , abh mido continuati; nam Philosophus multis in locis, S praesertim q. Meteororum, . omnia humido continuati, scripsit: Ergo expectandi lunt imbres. Theon Pta ter aeris humiditatem, crassitiemq; ex continuis fauillis sungos augeri r adnotauit. Virgilius primo Georgicorum, fungos tales ob aerem crassum,& hirmidum,
Scintillare oleumo putres concreser ungos.
Ceterum duas affert Theophrastrus conditiones langorum, ut aquas praesiae, Thi gni Ment. Prima est magnitudo, Secunda numerus. Nam parui, exiguiq;&sieni sieent: milio fimiles cum splendore, aquam expectandam esse, & non ventum. Igitur condictionea E contra si iungi magni fuerint,& multi, praeter pluuias, ventum quoq; praesagire, procul dubio Theophrastus intendit, Et hoc est, quod forsan explicare voluit in libello de s gnis tempestatum, dicens. Et dum hyeme fungi innascuntur,&cum multis quasi millj granis pleni fiserint: tempestatem portendunt; ..ii i , . nam eas aquis ,& ventis simul consurgit. Bene tamen verum est, qui uela, proprie tempestas ex fungis consurgat, tria requiri. in fungis iuxta Theophrasium . nimirum, tempus, qualitas, & numerus. Tempus, ut sit brumaet qualitas, ut fungi fini nigri: numerus, ut sint multi . Primum,quia facile tunc temporis etiam tranquilli, humido vigente, fungus generatur. Secundum, quia osse dit humoris abundantiam: tertium deniq; cum multa pauca faciant unum satis .
Nec immemores sumus, Theophrastum in libello de signis tranquillitatis scribe-Fungi quan- re, quod si multa veluti milij grana, splendida in extrema sui parte habeat id est
si esse ' lacerna portendere tranquillitatem: Haec certe lupradictis mihime obstant, nunciam. nam vera sunt, supposito, quod cauum sit nubilum, & perturbatumr quia desit Vehiritum monstrant aerem sicciorem euadere; quemadmodum e contra, supposito cano ranis circii sereno, si et lychinium ardens eadem grana circumdauerint,niuem polliceri etia. 2 Aratum,& Theonem: quia nimirum ostendunt aerem humidum reddi, &. ad
360쪽
ad frigiditatem tendere, ut ex sicciori nube generetur: & si splendida linea et ly
chinium ambiat, signum esse tranquillitatis. Causa est splendo i is puritas in illa, non enim argumentum est alicuius admixtionis, sed cuilicunq; expers Simi liter lucerna peIturbato coelo,quiete ardens,iranquillitati m praelagit. Ratio est, quia,& si coelum sit nubilum, & pertu ibatum, ut quiete ardeat, libera certe ab omnis humoris specie ostenditur: ac propterea serenitatem, & aeris tranquillitatem polliceri. Quemadmodu e Regione, Si lucerna respuat accendi 'uod Pli nius dicit,& lumina cu sese flammas elidut,aut vix accendutur,signu esse tepestatis;& I heophrastus,lumina murmuratia cum ardent, non quieta,nuncia tepestato; sed ventora iuxta Plinium. Porro autem Theophrastus ad pluuias reiecit in libello de signis pluuiarum triplici limitatione, prima, ut sit per hyemem: secun da , ut sit quasi bullas relinquens, seu ampullas iuxta Aratum: tertia, ut viX ac cendi possit. Inquit enim; Cum lucerna per hyemem ex sese flammam elidit,qua si bullas relinquens, & vix accendi pol est: ν luuias praesagit Causa quidem eii nimia aquosae humiditatis copia, cum igne decet tans, & vincens. Aristoteles in oleum reicit, quemadmodum & Virgilius. Vnde . Meteororum docet, frigus ambiens, &exti insecum partem aeream olei conuertere in aquam equae cum asamma attrahitur, eliditur ab illa, di discutitur, quemadmodum aqua ab iSne. Sed & radi j quoque lucernae temporis mutationem decernunt , si in eam euolent iusta Theophrastum: hoc est si torruscent, vel vibrent, & in eam reflecti cernan fur ; hoc certe pluuiarum fignum decernitur. Causa est, inultum humiditatis, ac crassitudinis in aere dominari. Cumq; ob id medium summopere dentetur, Coa ceruatum lumen in ipso splendidius evadit:& sie euolari, vibrare, reflecti, & cet. cernitur. Arati interpres explicuit, quod si radii ad ipsam lucernam non splen- .deant: pluuias dabunt. Causam reddidit Theon ob aeris humiditatem, & crassitudinem, lucernam non poste ad debitam lucere distantiam: ac propterea radios iacit imbeccilles,& tenues:qui a lucerna semcti cernuntur:& hoc est quod ea Ient. Sed iudicent alii. Ossae scintillantes pluuiarum sunt tigna Theophrasto. Et causa certe est toties reperita, nimirum aeris humiditas multa, & cia:Pudor quae vapores ex ollis emissas , scintillis similes apparere faciunt. Haec quoq, Causia est, cur, cum pia Imentarium concoctum fiterit, ollae adhaereat, de obsonium non nisi adustum patellis odoretum, & haec pluuias, vel ventos, aut tempestateri ut nonnulli rentur, praesignificent: causa quidem est, aeris humiditas, & crassit do, qua repletur, pulmentarium, ita ut maius reddatur,ec ideo ollae adhael ere,s ruitur, ut nequeat extrahi: in obsonio impeditur odor ob eamdem quoq; cau-im, quia medium crassius redditur, quod obsonii odorem aufert.
Temporum praesagia ex auitas in uniuersum. Cap XI.
N T E R animalia quaecumq; sint illa, nulla magis tempo
rum mutationes praesentiunt,uti volatilia. Partim quia extenui, subtiliq; materia constant, ac propterea sensibilius vaporibus tanguntur, exhalationibusq; assiciunturr turr quo j, quod in aere habitant, illumq; semper circumuolatrvbi Omnia meteora fiunt. Idcirco praecaeteris animalibus magis praesentiunt temporum mutationes: quae& nobis quoq; ostendum diuersis indicijs. Nos igitur de auibus in uniuersum dicemus,primo quid nam portendunt circa temporum qualitates r de
inde de aliquibus seorsum, dc in particulati. Αues itaq; in multitudine volantes