장음표시 사용
341쪽
ago De pracunostendis temporum mutationis .
Gilberri do- ostendit quidem ex terrae, & coelestium globorum proportione adinvicem , exrae.& oei 2 eorum quippe semidiametris, ita ut ad nonam spceram veniens inquit. Non a stium globo sphoera, omissi primi mobilis convexitas, si iuste ad reliquorum proportionem
tibisI 'ρ' aestimetur,oportet primi mobilis convexum tantum spacij percurrere una hora , quantum continent circuli maiores terrestres 3 ooo. Nam in firmamenti conuexo conficeret plusquam I 8oo. sed quq soliditas ferrea adeo firma,& pertinax fi gi potest,ut tanto surore,& tam ineffabili pernicitate non disrumpatur, & in se stra abeat λ At haec doctrina non est digna Philosopho. Quid enim ossicit, quodli respondet. si primi mobilis convexitas,si iuste ad reliquorum,proportionem qstimetur,opo teat primi mobilis convexum tantum spaci, percurrere una hora, quantum continet circuli maiores terrestres 3 oooὸ cui nocet quod inconueniens emergeret cω:u si .E Deinde coelum alienum est a corruptione, alterationeque a scissione, & a ruptu-locius moue ra , ita ut si velocius moueretur, quam non mouetur, nullam in se iacturam pa-hiseesesis teretur. Quomodo igitar in frustra abiret, di disrumperetur suo motu velocissimo ξ soliditas vero Ferrea firmior,& pertinacior,utique tandem deficeret, cum non sit aeterna, & perennis. Subiungit deinde superiores in inferiores tyrann dem non exercere: Nam & coelum philosophorum, & theologorum sententia , i' huides esse inansuetum,scvlixin tranquillum,& mutationibus minus obnoxium. insaviam ha Nec primi mobilis furor,vis,celeritas,di rapiditas dominabituri & nos idem & si- l ς' mitia fatemur. Nulla certe vis,nullus furor,nulla insania primo mobili interitur: sed celeritas tranquilla, rapiditas mansueta,motus velocitas iurauis , ad caetera mobilia dirigenda,atque ad ortum, & interitum mixtorum causandum ; non nisi quia supremum. Sed examinemus aliquas eius rationes, quas Achilleas putat, quid roboris contineant. Inquit enim libro praerecitato capite tertio; quicquid in rerum natura naturaliter mouetur,id & suis viribus,& aliorum corporum consen-i,ocissiI. tiente scedere incitatur: talis est motus partium ad sua tota, globorum,& astrorum inter se omnium in mundo consistentium: talis est incitatio circularis corporum planetarum,cum alii aliorum cursus obseruant, & incitant:primi vero mobilis aduersi,& velocissimi cursus quae illi sunt incitantia,aut promouentia corpora ξ quae natura conspirans aut quis ille ultra primum mobile furor Z Cum in corporibus ipsis vis agens existant: non in spatijs, aut interuallis. Haec est una ex suis ratio- Re*εsio ad nibus. Sed quam vim habeat, videamus. Ambabus primis propositionibus ad-G ib xv missis,nam & dissicultatem habent, & explicatione indigerent; cum quaerit, quaenam sint primi mobilis incitantia, aut promouentia corpora quae natura conspi- primum mo rans & caetera. Respondemus, primum incitans primum mobile est motrix eius bdς in μ' intelligentia: nam coelum agit,& mouetur, ut instrumetum sui motoris extrinseci. Secudum est celum empireum,quod immediatius primo mobili influit: cum illius
concauum istius convexum contineat,cognitum non via naturali, licet sir corpus P mi mobi naturale in quo saluatur quies, licet non moueatur. Natura eius conspirans est
i iis, ' propter hominem finem eius: 'c ut generatio continuetur. Sicuti aliorum mobiislium motus in signi sero est causa diuersitatis secundum generationem,& corruintione. Et finis ultimus motus coeli est assimulatio ad Deum in causando,secundarius est generatio inserioru .Quod auic postremo subdit,quod in ipsis corporibus sit vis agens,dicimus. quod nulla reperiretur,nisi esset primum mobile , quod alia
mouet. Nam motor coeli superioris mouere potest coelum inserioris motoris, non Gilberti ra. autem e conueris. Affert ulterius aliam rationem his verbis . Manifesta videtur iςς μα-- terrae circumuolutio, cum natura semper agat per pauciora magis,quam per plura: atq; rationi magis consentaneum, unum exiguum corpus Tellulis diurna v
lutationem incere potius,si mundum totu circumserri. Sed haec ratio nihil valet, quia .
342쪽
uia non probatur. Nam rationi magis consentaneum videtur quicquid sit
e prima, quae & limitari quoque debet mundum totum circumuolui stante terra, qua m moueri terram, stante coelo: Quia in suxus ad terram quiesce tem non se mouentem perueniri, consentaneum est. Coelum namque non agit mediante lumine nisi per motum nihil insuit nisi permotum. Conuenit itaque terram stare, ut coeli moti recipiat influxus, quorum particeps sit vivens, etsi mouens, in terra quiescente. Illi igitur propositioni, frustra fit per plura , quae potest fieri per pauciora dicitur cum explicatione, & aeque bene: sed non aeque bene fit, a coelo motum auferendo, terrae autem tribuendo. Amplius sic digreditur. Atque natura sane conuenientem ad modum formae telluris concessisse videatur: quae, cum globosa sit, super polos suos a natura sibi tributos conuertitur facilius multo, & conuenientius,quam totus volueretur mundus: cuius finis ignoratur scirique nequit :& quam primi mobilis fingeretur orbis: quem veteres non admittebant: quem Aristoteles etiam non vltra fixarum sphoeram ullum excositauit,aut admisit: quem sacrae denique literae non agnoscunt, ut neque totius firmamenti vertiginem. At cur non probat, qui sint poli terrae super quos mouetur Quae maior fictio λ Quod sit conuenientius totum mundum volui, ruam tellurem, iam dictum est: & ostensum eius finem, cur scilicet volvatur:necngitur primum mobile, quia sphcerarum coelestium numerus per motum deprehensus est. Nam si firmamentum triplici volvatur motu, & unus quidem proprius est, alij duo, consequens est, ut sint aliorum mobilium,non inseriorum, quia ab ipsis non dependet: ergo superiorum, Dantur igitur duo mobilia s per firmamentum. Quandoquidem unius simplicis corporis mobilis unicus certe est motus. Erunt itaque supra firmamentum nona sphoera, quae duos tantum motus habere deprehensia est: & primum mobile quod unicum dumtaxat habet. Moueturque super Polos mundi , sicuti Nona super axe Zodiaci; octaua vero super duo puncta aequinoctiorum. Quod autem inquit, veteres non admisisse primum mobile: dicimus & nos, quia non nouerunt: sed illud primum accipiebant , quod lupremum nouerant. Quare & Aristoteles non negauit primum mobile, sed octaua sphaeram illud accepit quia aliud non cognouit. RecentiOres vero ex multiplici octauae sphoerae motu, illud concluserunt, & recte usque adhuc. Quod autem dicit, sacras Scripturas ptimum mobile non agnoscere , quemadmodum nec totius firmamenti vertiginem, non recte dicit. Nam etsi explicite primum mobile a Scripturis sacris non habeamus: implicite tamen ex illis elicimus. Sacrae etenim Scripturae non fuit curae, ut Astrologiam nos doceret,quamuis ex parte nos docuit: sed viam salutis aeternar ; At quae de coelis nobis tradidit: Sancti Doctores nobis explicuerunt. Cum igitur conueniant in primo mobili,& in totius firmamenti vertigine, cur eis tidem adhibere nolumuia Magis illis credendum est etiam in philosophicis, quia etiam suerunt philosophi quam alijs qui nouam philosophiam,vel cudere volunt,vel veterem instaurare tibi persuadent. Haec & similia alias demonstrata sunt. Quod si propria Script re loca velint, ex quibus arguitur dari primum mobile: nolent sententiam Genesis capite primo, ubi Moses post aquarum creationem, inquit. Dixit quoque Deus, nat firmamentum in medio iaquarum, de diuidat aquas ab aquis : & secit Deus firmamentum, diuisitq; aquas quae erant sub firmamento ab his,quae erant super firmamentum. Deinde parum infra. Congregentur aquae, quae sub c lo sunt in locum unum, & appareat arida: & deinde: congregationes aquarum appellauit maria. Ex quibus sane verbis colligitur aquarum illarum,medietatem unam, si per quam spiritus Domini serebatur una firmamentum remansisse: alteram O o a vero
Gilberti ra tio infirma. Resposio didquanda propositionem. Gilberti ra tio tertia. Giterti ra- io fietiti a& ad illam
responso. mum mobile non finiagitus Duo mobilia dantur supra firmame
Primum mobile datur iuxta S. Doctores saerae scripturae locus
343쪽
rmamentsi moueri ex sacris scriptu i a Gil rei rario pricipua
ex vi magnetisqv a terra in udam tura
χρα De praeognoscendu temporum mutationib-
veto in locum unum redactam; quod est mare. At aquae is e conuersae sint in chrystallum ; unde vocatur coelum aqueuin seu chustallinum, sic explicant D ctores fere omnes: supra igitur octauam si hceram quae est firm3mentum, est coelum chrystallinum. Igitur hoc erit vel primum mobile voluens Omnes sphorras,& coelos; quia iuxta Ptolomaeuna ctiam nouem sunt mobilia: vel supra hanc eritalia prior caeteris iuxta nouas obseruationes; & sic erunt Decem. Est igitur in sacra Scriptura primum mobile, quamuis non nominatum primum mobile, quia tamen mouetur nam empyreum est Omnino immobile primum mobile dicetur, si supra illud alium mobile non extiterit. Confirmatur supra coelos aquas reperiri trium puerorum testimonio in camino ignis Deum benedicentium in Daniele capite tertio. Benedicite aquae Onanes, quae typer coelos sunt, Domino.&Dauid quoq; Pia lino q8. & aquae Omnes quae super coelos sunt laudent nomen Domini. Quae cum sitit n aura fluxibiles, in chrystalli naturam Dei virtute conuersae sunt: effectumque est casu.n. Sed haec & limitia rusius in libris opinionum hominum de Deo, & cre. luris,atq; exactii Is in nostro peculiari de motu terrae. inod autem fili upent tin: aueatur, expIeris'; lacrae Scripturae locis etiam patet r dum loquem 's dc cor is, ut plurimum vnipersis motum tribuunt. Quomodo igitur negant scriptui L ,vc i,ut authoris istius verbis utamur,non agnoscunt Scripturae iaci ae tutiu Garm anenti Vcrtiginem: sed finem huic capiti imponamus : & in sequenti postram protequamur inititutum,
Praecedentu quaestionis continuatio Aum Giserta opinionis
ILBERTUS si usq; ρdhue non contentatur, quaerapseriptum loca, expendat illa diligenter: videat Doctorcs, conferat cuncta cum doctis viris, theologis praeser
tim: cernet equidem quantum tota aberrat terra I ne odicam, qqantum toto deuiax coelo, & mundo. Verum inter alia argument* quibus nititur suam firmare sententiam, una est pGcipua ex term partibus desumpta rquae a toto separatae nod tantum peripateticorum recto motu serutur, sed etiam rotantur. Probat itaq; inten-rum suum ςx vi magnetis hoc argumento. Magnes collocatu in vale ligneo , imponitur aquae, ut libere natare possit, conuertere se, & fiuitare. Si Polus magnetis puta. B. contra naturam positus fuerit verius meridiem. F. terella, id est Globosus magnes conuertitur circa centrum suum circulari motu in plano Horizontis ad Septentrionem. E. ubi quiescit non in C. aut in D, Hoc facit exiguus lapis quatpor unciarum ; eundem etiam habet motum tam expedite, si magnes fuerit robustus aliquis centum librarum o similem quoq; conuersionem maximus magnGicus mons, si largio flumine, aut mari pio fundo veheretur xamen multo magneticum ab aqua impeditur, quam ii lius tota ab Aethere. Idem fac rettota terra,si borealis polus distraheretur a vera sua directione: recurreret cnim polus dorealis circulari totius circa centrum moςu versus Cynosuram. Hic vero motus non est alles,quam circularis , quq partes natura d suas sedeo se comporunt. Terra rota suo polo cynosuram respicit natura constanti: ita. omnis eius
germina pars similem in mundo sedem petit , mouetui que circulariter ad illam positionem. Totius, di partium similes sunt motus naturales: quare cum pari in
344쪽
in circulum moueantur, turn etiam circulariter mouendi potentiam habet.Haec est sua ratio, ponitq; Apodixin, ut intelligatur,qubd si Polus magnetis. B. contra ἴ's, de pri-
naturam positus fuerit versus Meridiem. F. terella conuertitur citra centrum gnexi
suum circulari motu in plano Horizontis G Septentrionem. E. ubi quiescit. μ At hon neeessum erat pro rete vera, fictilia sic Iaborare t adducero x ti0Πς ν γλ iquae minime concludit: quae multa supp ouit,quae probatione indigent, & robo. monisconsare. Quae enim ratio constans est, ut ex magnetis frusti rotatione in aqua poli rObore naturali , concludi queat totius terrae volutionem Probet hanc vltimam consequentiam Gulielmus Gilbertus. Polus ad se vertit magnetis frustum ι o Gulielmi Gilaqua, ergo Tellus tota rotatur. Nam concesso, quod si magnes quatuor uncia- ς Tum Voluatur in aqua ad polum,quod & volui posset magnes centum librarum ἰdeinde magneticus mons maximus. Sed negatur hac ratione quod tota terra latur,quia magnes voluitur. Si namque tota terra esset magnetica, politaque Cum ferro super rotatilem Iocum, ut fiustum magnetis ponitur, & in aqua, Vera
utiq; esset Gulielmi Gilberti assertior sed ex suppositis possibile veris concludit j ih.
Vnum talsissimum,nempe quod tellus tota illa ratione moueretur, & quod multo magis magneticum ab aqua impeditur,quam tellus tota ab Aethere: Non impeditur quidem tellus ab aethere, quia non est apta motui: & hic author lupponit, quod est probandum. Quod autem inquit, quod idem faceret tota terra, II borealis polus distraheretur a vera sua directione : nam recurreret polus borealis
circulari totius circa centrum motu versus cynosuram,deberet Probaremam ter seeura re ra tunc immobilis permaneret:& a natura virtus insita est magneti pro hominum sponsio.
utilitat ut cognita ex magnete mundi parte boreali, reliquae cognosci pollini cuconsequentibus. Quod si borealis polus a loco distraheretur: locus alius est et Dauigantium directiuus . Deinde quod subdit, terra tota siro polo cynoturam respicit natura constanti, ita omnis eius semina pars similem in mundo sede . . Di iligod by Gorale
345쪽
o . De pracognoscenasis temporum mutationibus.
petit,moueturq; circulariter ad illam positionem: totius & partium similes sunt
motus naturales:quare cum partes in circulum moueantur, totum etiam circulari, is re si riter mouendi potentiam habet. Haec profecto probare debebat, praesertim qu M. modo totius,& partium similes sunt motus naturales, cum distinguantur adinvicem realiter ξ quod si in aliam impegeris sententiam, quod ratione secernantur adinvicem, videre de quo toto, & quibus partibus iverum sit: num de homogeneis, aut aetherogeneis,num de toto circulari,& partibus eius,aut alijs quoq; m dis. Arguere subinde a partibus ad totum non valet consequentia: sane constat, quod si circulus in multas Dangatur partes,lias non habere motu, pro ut coniun- primum erat toto. Sed esto verum quod dicit Gilbertus de toto, & partibus, cuiatiuz reflectitur tamen ratio contra ipsum l, at guendo ad hominem nempe ex concessis tali elencho. Qui motus conuenit partibus,conuenit,& toto; hoc assumptum est manifestum ex suis dictis,quia totius,& partium smiles sunt motus naturales: &eadem est natura totius,& partium: sed omnes terrae partes, sicuti etiam Omnia mixta in quibus dominatur terra, deorsum seruntur ad terrae superficiem, ac in ea quiescunt: igitur terra uniuersa quiescit, ergo immota manet; quia totius, &seeunda ra- partium similes sunt motus naturales. Amplius cur Gilbertus non veri ficat deo iaὰuta' alijs terrae p rtibus,puta de gemmis, de lapidibus, de marmore, de mineralibus,& reliquis,quae sunt partes terrae: quae,si circularem haberent motum: vera utiq; Artumentu esset eius assertio. Praeterea ex suis dictis ad hominem argumentamur. Si namq;.- . Gi terra tota suo Cynosuram respicit natura constanti,ut ipse fatetur, supposi-hertum. to etiam a nobis uniuersam tellurem esse magneticam, ergo terra immobilis perseuerat: quia polus immobilis boream respicitiversus quam magnes voluitur, &quiescit immobiliter. Non igitur rotatur terra,nec habilis est, & idonea ad se iacitia, i 6ν; mouendum,praesertim cum in mundi medio,ceu centrum consistat: ac propterea aio sElui ad quiescit. Diximus hanc sententiam esse sensui contrariam,quia videmus ccesum M i sensibiliter moueri,terram autem stare: quia si moueretur entiremus & nos monim, Θῆ o ueri quandoq;. Est contraria experimento, & argumentatur quemadmodum, &contraria. Gilbertus arguit. Experimur lapidem quatuor unciarum non moueri nisi a prosiciente, nec magnum lapidem nisi a trahente, nec montem maximum penitus,ergo nec uniuersam terram: probatur vltima consequentiae quia impossibile est,ut in tam rapidissimo terrae motu, spatio scilicet viginti quatuor horarum singulis diebus siccam paleam in tectis aliquando non se mouerit ergo nec terra i Io.Costeus a ta mouetur. Reprehendit amplius Ioannem Costeum virum doctissimum, qui. Idita, constanter hanc fictitiam opinionem de motu terrae damnat, & insectatur. Qui
extrinsecam motus terrae causam,& intrinsecam quaercns: respondet GulieImus, magneticum vigorem esse intrinsecum agentem, & disponentem : solem autem promouentem causam esse extrinsecam ; nec tellus adeo vile atque abiectum est col pus, ut vulgo existimatur. Sed de magnete satis arbitramur dictum esse. De Ble vero nescimus,ubi dicat causam esse promouentem, & extrinsecam : cum BI ipse, ut proprio moueatur motu indiget motrice intelligentia ; quomodo igitur Terra vitis motum alijs impendet Θ & etiam alieno circumfertur, qui causa est omnium mo-- . Ei. E tuum: circularium,rectomm,atq; Obliquorum Causa aequivoca certe generatio-- nis est sei, non motus aliorum,vel terrae. De tellure vero an sit adeo vile,& abi ctum corpus,ut putatur dicitur esse ultimum, & postremum omnium corporum: crassum, corpulentum, graue, porosum; coelorum omnium influentijs nedum subiectum , sed etiam elementorum actionibus: unde tamquam mere patiens
habet. Qua de re a coelestibus, & sempiternis Iphoeris id quod eis competit,au- seirridi telluri tribuere , magnae quidem ignobilitatis est, ne dicam insipientiae. t Fusiant
346쪽
fugiant quaeso veritatis amatores has aniles,& pueriles fabulas,somnia, fictiones, chim eras. Non vident in quot,& quae inconuenientia incidunt ρ Vacent verit ri, sequantur communia philolbphis & rheologis. Plus enim vident oculi, quam oculus Si Pythagoreorum sententia de motu terrς vera fuisset,utiq; non esset derelictar sed omnes eam sequuti est ent,& amplexati; ac tamquam naturali lumini' proximam,& cognatam docuissent,praedicassent,scripsissent. Idcirco peripatet,cae doctrina inueteratae sunt opiniones, quia Aristoteles illorum princeps plus alijs naturali lumini adhaesit quamuis in multis deseeerit, quia non omnia posissimus omnes Non decebat Gulielmum Gilbertum alioqui virum doctissimum,&praestantissimum ita se torquere: ut quam probabilem putaret opinionem , tanquam veram,& demonst ratam doceret. Non sunt haec digna viro docilissimo: praesertim cum ea quae assumit, firmis hypothesibus,& non vagis &friuolis ratio nibus, cuncta roborare teneatur. Sed amor,& propensio ad propria inuenta,&excogitata obnubilam quandoq; rationis iudieiu ne verum cernere possit.
si is i terr a immobilis perseuerat. Cap. VI.
A M E T SI luce clarius eonstet apud omnes praesertim veros philosophos, qui rerum veritatem sincere scire desiderant,omissis friuolis fictilijsq; excogitatis,quae non sunt digna philolopho,nili vano,& tumido: terram immobiliter quiescere: nullumq; motum habere nisi ex siccis vaporibus,motum certe violentum,ac per accidens. demonstratumque sit Gulielmo Gilberto suam sententiam eta schimeticam: suitq; rationibus cum satis a nobis sit factu; remanet nonnullas rationes adducere, sed paucas ad de monstrandam perennem terrae quietem,& naturalem. quamuis in eo opere quod inscripsimus opiniones hominum de Deo, & creaturis, & de rebus meteorologicis,& in nostro peculiari tractatu de motu terrae, toties repetitis, sit satis pertractatu mae fusius pertractandum erit occasione huius magneticae virtutis .. Nam liber iste nobis ostensus fuit hen euolentia Patris fratris Camilli Brixiensis bon rum artium studiosissimi, dum in hoc florentissimo, ac celeberrimo Neapolitano Sancti Dominici studio Sacrae Theologiae operam nauaret; ad cuius petitionem haec de terrae quiete hic scribimus. Lubet itaq; hoc in loco breuiter ostendere , quod terra quiescat, & non moueatur: cuius oppositum est refragari sensui, e perimento, rationi,& sacrae Scripturae aut horitati; idq; supposito terram esse uniuersi centrum,ac in medio mundi consistet e. Quod certe probari potest multificiter : Nempe ab uniuersali dierum , noctiumq; inaequalitate , ab umbrarum, &horarum ratione: ex diuisione totius secundum quartas: ex annua ubiq; terrarum aequalitate dierum , & noctium ex umbrarum terminis: ab Qrtu, & occasu brumali,& aestiuor ex coeli diuisione ab HoriZonte: ab eclipsi lunae: a stellarum inerrantium distantia, & apparentiar a sectione duarum diametrorum eclipsium Iunarium: ab Horizonter a Telluris grauitate, & a perpendiculis. Ita ut ex tr decim fundamentis ,rationibusq; ac siippositis tum phylacis, tum quoque mathematicis probet ut terram in medio mundi sitam, ipsamq; esse totius uniuersi centrum . Formatur itaq; ratio M. Terra est in medio uniuersi, ergo in illo quiescit, ut centrum: ergo non potest moueri. Antecedens patet ex luppositis: quae ne-Lunias si a Gulielmo negarentur. Probantur tamen singula. Primo ostenditur terram
fictilia Peripatetica doctrina cur amplexa. Auphoris in.
Camillus icensis Terr I esse uniuersi tea trun . de in medici consistere, xiij. rationibus probatur Ratio emin
347쪽
quiescere pbatur ex perpendiculia. seeunda ramtidis Telluris grauita
duarum diametrorsi suarum lun1rium eclip-
lantia. Stellae in ortu, vel occa su maiores apparentcs.seca ratio ex lunae deis septima γ tio ex utriusque Iuminis oppositione
Octaua ratio ex ecclidi uisone is honIOude. Nona ratio ab ortu, &occasu heu
rys De praecognoscemω temporum mutationibuου.
terram in medio uniuersi consistere, atq; ut centrum in eo quiescere ex perpendiculis. Omnia perpendicula sunt terrae diametri, omniaq; ad terram tedunt,ut manifestum est: ergo terra est in medio. Secundo a telluris grauitate.Graue etenim
ad centrum descendit, ibiq; quiescit id est manifestum: terra est grauissima ergo ad centrum des cendit,ergo in medio consistit: ibiq; quiescit. Vtrum autem id ad
quod terra tendit,sit centrum in medio existens e respondetur a firmative: nam
ex eIementorum ordine id perspicitur. Ignis namque seu aer,quia leuissimus sursum eminet: ergo terra ob grauitatem leuitati contrariam , locum tenebit oppositum. Haec Iuculentissime ab Uuidio fastorum. 6.probantur. Tertio ostenditur id ab HoriZonte. HoriZon est circulus maximus, qui ab Aequatore in duplicem diuiditur. Idcirco tres sumantur Horiχontes;& terra in singulis horum spaciis existat: ergo penitus erit in sphaerae centro, quod solum commune est tribus planis maiorum circulorum. Pio datur quarto a tectione duarum diametrorum duarum lunarium eclipsium. Talis certe sectio in medio esse necesse est: quoniam per sex signa.tunc distant luminaria. igitur terra in uniuersi medio consistit.Quinto ostenditur ex apparentia, & aequali stellarum fixarum diltantia, quod terra aequaliter undiq; distet a coelo. Quandoquidem si extra medium esset, proximius inclinaretur ad unam coeli partem, quam ad alteram: & ita stellae inerrantes aliquando terrae proximiores, quandoq; remotiores apparerent: id autem falsum ostenditur,& deprehenditur; cum stellae semper eamdem magnitudinem habent;ubicu-que eas aliquis in terrae superficie considerauerit. Quae si paulo maiores in ortu, vel occasu cernantur aliquando: id ex intermedijs exhalationibus,vaporibusque prouenire,omnibus ccnt picuum est. Vt patet de patuis fructibus in aqua positis, qui maiores quam sint. ob medium apparent. Talia etenim media visuales radios disgregantia, stellam sub maiori magnitudine apparere faciunt: Vel quia sunt in imis absidum suorum,vel epyciclorum , aut occentricorum, ob quod maiores apparent: sed ubiq; ita c5lpiciuntur, si sermo erit de erraticis. Probatur sexto ex lunae desectu. & eit ratio Ptolemaica & Averroica. Si enim terra non effetin medio, ergo eclipsis lunae non accideret eo tempore, quo sol & luna per diametrum Opponcrentur. Nam terra ex latere esset, ac propterea non se interponeret inter nos, & solem: quod maximum esset inconueniens. Idemq; dicitur de solis eclipsi: essent quidem imparia spacia a meridie in leptentrionem, di ab ortu in occasum. Vnde additur & leptima ratio de utriusq; luminis oppositione etiam absq; eclipsi . Quoniam si terra non in medio consisteret, ted ad unam coeli partem propius accederet,quam ad alteram, tunc in utriusq; luminis oppositione, neutrum esset in horizonte: quod apparet esse falsum; quia in v triuique oppositione utrumque est in horizonte. Octauo probatur terram in medio consistere ex coeli diuisione ab horizonte . Quoniam ubicunq; homo repc tiatur,coe
ii dimidietatem cernere potest sublatis impedimentis: Id autem fieri ubiq; minime posset,si terra in uniuersi medio non consisteret. In omni quippe die artificiali sex signa oriuntur,& sex signa occidunt: quae cum sint aequalia, in duas partes
aequales ab horizonte nobis coelum diuidunt: Nam horigon, de aequatuor sunt circuli maiores, ac propterea terram in medio consistere ostendunt. Ostenditur nono ab ortu,& occasu brumali, &aestiuo. Quandoquidem uterq; in eadem linea recta fiunt, quae cum per mundi centrum pertranseat, ut ex obseruationibus constat r ostendit terram in medio uniuersi esse positam. Decimo probatur terrantia, in medio uniuersi esse constitutam , & est Pliniana ratio, ex uniuer I ilibus aequinoctiis. Nam si non esset in medio,dies & noctes non essent aequales, Ole in punctis aequinoctiorum existente: quia eadem recta linea cum per terrae centrum transeat,
348쪽
Hanseat,ortus,& easus minimὸ esse potest sed deoptra super plansi posita ostendit in eade fieri linea. Vlterius undecimos nec ad ortu, vel ad occasum accedat,
ex umbraru rationib. Nam non eadesilitas illarum,sed diuersa,an temeridiano,& braru rati
potneridiano tye ab erectis umbilicis caderet. Sicq; horarum glitas his tporibus
non esset eadem es experimento contrariatur,quia umbrae sunt aequales. Amplius duodecimo ex terrae quadrante non itercepto inter ortum,& meridiem.Qnqui de Duodecimas terra in uniuersi medio minime consisteret,iunc terrae quadrans non esset inter V Π
ortu,& meridic interceptus, homine existente in quovis loco:quia tunc alteri po-Ill 2 ρεν-lorum esset proximior: neq; dierum noctiumq; aequalitates ubiq; locoru singulis to inaer orto annis acciderent,quq sum maxima inconuenientia. Na tunc alter arcus, aut diu nus,aut nocturnus semper maior existeret,neq; sole in punctis aequinoctioru commorate in eade recta linea umbrarum termini in planitie signati essent. queadmodsi per cacumc umbrς Gnomonis terrae ad sole fixi,tuc apparet. Additur & tertia Decimterdecima ro ex proportione rotunditatis terreni globi ad c testis rotunditatem de- , . hpropt&q dubio procul ostendit rora in uniuersi medio esse collocata. N a certae & rotunditatisiportionales partes globi terrestris,certis & ipportionalibus partibus globi coe- estis correspondent,& sin latitudinem,& is longitudinem.Sin latitudine singulis meridiani partibus seu gradibus correspodent in terra sexaginta milliaria Italica, ac Germanica quindecim milliaria.Iuxta vero logitudine singulis horis gn- decim gradus de aequinoctiali oriuntur.Si itaq; terra in medio uniuersi non consisteret,id prosecto non fieret: cia atqualibus aeoribus inaequales arcus orirenturinaequalibus meridiani portionibus inaequalia spacia rnderent in terra. Id aut experientia falsum esse testatur. Ex sibus omnibus, cu sint demonstrationes mathema- Rinonespreticae, i sent in primo certitudinis gradu,& naturales sequuntur eas: manifestu est, di iam demonstratum,terram in medio uniuersi consistere,ac Ppterea in eo ut ce-trum quiescere:Ergo necessario sequitur esse immobile. Sillogyzetur itaq; sic.Cetru in circuli reuolutione est immotu,at terra est centru mundi, sia in eius medio ciest posita,ut patet ex suppositis : ergo manet immota; Ro Macrobii ex Cicerone. eerone. Quod si dixeris non incouenire terra esse alterutri poloru Ppiore, quemadmodunonnulli ex Neotericis rentur, Pu non ςqualiter sit grauis ob cauernas ideoq, mimus graue minus ad ectru tendere,cum grauitatis centru non sit id e cu cetro magnitudinis.Rfidetur hos viros maxime halluccinari .Qnquidem cauemq ad totius Respusioni νterrae sititat ε relataninsensibilis sunt certe magnitudinis. Et quis in una parte P-ximiores superficiei appareant,g in altera: non ob id Ppiores essent magis in unacsti parte si in alte ta. Probatur aut id hoc argumeto. Altissimi montes nulla cau- Ram fomlsint diuertitate respectu terrae,multo minus respectu cetii, qm terra est veluti pu- εν 'ctus:ergo cauemae multo minus sensibilem habebunt glitate.Qct aut dicunt cen c.n , es,
tru grauitatis n5 esse ide cu centro magnitudinis terrae,no recte dictit: um terra uita 1s & ceaequa liter sit grauis;ergo aequaliter ad magnitudinis centrus est terrq , dc totius πὶ 'l' luniuersi centru tendit. Differunt in largo modo utriusq; centra,prout magnitudi- differunt urnis centru est ius equaliter ab eisdem partibus distat. Gravitatis verois utruq; gς sit enso corpore adppendiculum semp versus uniuertate cetru pendet:& si cor pore relicto ipsi uniuersali centro munitur,remotis Omnibus impedimUtis. V ersi cε ii, - .centra unius non sit aliud a centro alterius,ipbatur ex terra,& mari, ex sibus unu uitatis no ei
constituitur totum seu unicus globus. Sed arguitur ex propriis. Si terra mouetur, se R aut mouetur in rectum,aut in obliquum ut circuIariter; sed nullo horum inoue ' 'l ur,ergo in uniuersi medio fixa hqret,& immota. Probatur propositio minor,nam maior manifesta est sufficienti diuisione. Terra non mouetur nec in rectum, nec Iris in obliquum, sic enim mundi medium relinqueret,quod est impossibile. Nec cir--p- culariter ; Nam moueretur, vel super axe mundi, vel super alieno. Si super axe '
349쪽
πρἐ De pracognossenta temporum mutationibus.
mundi , tuns loqueretur , quod Meteora, quemadmodum nubes, &fluctuantia, vel in aere volitantia, ut aues ad occasum ferri viderentur ; quia terra: - i circum actu prat uerterentur , longo relinquerentur interuallo: u autem
x.s . s. ,. sutar alieno moueretur axe ; tunc poli alii tudo nobis ii, serra quiescentibus satirinem ζα non semper eadem esset: vuum qi tamen est absui dum. At Gulielmus tametsi hac Mutir mi do non afferat rationem,respondere videtur,quod terra mouetur circulariter. QuiP- ρλ' pe quae circumsertur non novo,& alieno cursu sed communi reliquorum planet rum inclinatione,ab occasu in ortum tendiissimilis enim versus ortu iuxta signorum successione,planetis omnibus motus Si vero interroges,super quo axe volva-2 it, tur: lespondet iuperi proprios polos a natura sibi destinatos. Sed contra matura pyiae eoosura finem agit,si terra moueretur super proprios polos,ad quem fine moueretu inerteum ad nullum. Nam coe Ii non mouentur nisi ob inseriorum generationem, quae ceυ seret cessante coeli motu . Quare habent Theologi in fine seculi motum coeli cessaturum quia non amplius generationi deseruieti itaq; cum ob generationem cer - li motus suillaiat, superuacaneum est,dare terrae motum ad aliquid minime dς seis rario altera utentem. Poli igitur terrae mere fictitii sunt. Amplius, argumentatur ἔic. Si terra .
. oti moueretur in circulum se per polos suos . tunc nubes, & aues rapidi Iuno illo suo
heri . motu ad occasum relinquerentur Hobatur quia cum terra minor sit ne dum cc
lo,ad quod relata,puneu instar est; sed aqua&aere et tunc cum indueretur, Omnia quae in aere sunt a nobis retro relinquerenturiquiae terra nequit aerem ambire, ac propterea secum trahere ubi sunt volitantia,fluctuantiaque, quinimo tota ab ipso cooperiretur. Cum igitur contrarium perspiciaturaegnum est terr/m minime mor: - ueri.Huic rationi videtur respondere Gilbertus, dum argumendo st recentior asserunt contra huiusmodi opinionem de Telluris motu,latis facete coq/ntur. Ar
h. V - gumentum est. Si tetra mouetur versus ortum, hoc rapidissimo motu quem dicitis, ollissima Gilbertus: ergo sequitur oceanum orientalem ita in regiones occidentales ab isto, motu impingi debere: ut quae terrae partes siccae sunt , ω ab aquis liberae, singulis. diebus orientali oceano immergerentur. Probatues quia motus velocissimus est,
δόἡπό spacio scilicet viginti quatuor horarum. Respondet huic ratiosi Gilbinus, quod
Oceanus ab illo motu non agitur,cum nihil resistat,3: aer omnis circumsertur: acieam ob causam in veloci terrae cursu, omnia quae in aere sunt, a nobis retro non linquuntur:& versus occidente moueri videtur Quare,& nubes in aere quicscuta
x t ός- , nisi vis ventorum impellat :& quae prohciuntur in aerem cadunt rursus in locumeonis iti. suum.Sed haae responsio nulla est. Quandoquidem cum aqua in decuplo sit terra, maior iuxta commune aliquorum philosophorum sentilaia,tametsi mathematica iuxta nonnullos multo maioriin illo terrae velocissimo motu, concisso G cst si aquapnaecise telluri aequaretur, minime in occidentales effunderetur regiones t cum nihil resistat ea in pars,quet superat,non pol negari, qui occidentalas regiones impingi deberet nullo resistenter tu quia superat,tum ex velocitate motus terrae, Nam resistentia requiritur,qn locatum vel est minus,vel aequale loco. illud aut. ν έε Vz inquit,onmem aerem circumserti,falsum est.Nam multo plus aer excedit tellure, &-. si aqua,cum sit maius,elemetum,nempe in centuplo; & iuxta mathematicos mulim uce. to magis:ac propterea non pol terra m illo suo motu velocissimo circuferri; noa, pol certe minus secia trahere maius,Adde,si utrumq; elementum est fiuidum, aderpraesertim cuq; modo huc modo illuc fluctuare cernatum tenus korijs agitis tur veris,quomodo poterit eade ceseritate cu terra circvduci do aer habet rarit Rem et ea Py non poterit terra aere circumferre: sed vis illum qui telluris superficiem ambit,si terra moueretur: quem nec etiam circumserri credimus,cuin terra aer .minime contineat: Ra ut sit locus eius formalis: sed coelum est omnia ambiens, concinens,&mouxnSbterra immobili permanente. chlare uubri non qui
350쪽
scerent, sed retro linquerentur occidentem verius eum reliquis in aere fluctuantibus,volitantibusq;: nec quae in aerem proijcerentur, in Iocum suum a quo facta est proiectio,rursus eaderent ob motum terrae velocissimum,sed alio locα Deinde alio eleneo utcumque a nobis superius tacto, huiusmodi opinio refellitur. Si terra contra Guram rapidissimo moueretur motu, ergo tune,cuncta in ipso contenta mouerentur, k vel lentirent se moueri,uel viderentur moueri: At hoc non rnimus,signum igitur est, terram minime moueri. Probatur prima consequentia. Nam si continens mouet Gnecessario sequitur,2 contenta moueri, veI saltem sentirent se moueri, vel viderentur moueri. Sane id est tam manifestum,ut probatione non indigeat. In redis namque,& in curribus, si qui stant,mouentur utiq; di sentiunt se moueri, de omnia in illis contenta cernuntur dubio procul moueri ad illorum motum . In nauibus certe:&cymbis qui nauigant, sentiunt se moueri , & vident emera moueri: sed in terra nos degentes ad motum terrae non movemur, nec sentimus nos moueri,nec cernimus alia moueri. Ergo huiusmodi sententia falsa est. At Gil- Res sio Glibertus respondere videtur,quod nos diurno terrae rotatu,motu scilicet magis c uenienti,vehimur: & sicut Cymba supra aquas mouetur, ita & nos cum tellure
conuerrimur, & tamen ita re nobis, & quiescere videmur. Haec quidem responsio non satisfacit, quia nihil probat: Quinimo contra Gilbertum militat. Nam cum Cymba lupra aquas mouetur,mouentur quidem omnia quς sent in cymba:
di sentiunt se mouere, & videmus alia moueri. ergo si terra moueretur, & cum ipsa conuerteremur οῦ stare nobis, & quiescere minime videremur. Confirmatur id hac ratione. Coa um cum magnitudine penE in infinitum terram excedat, tamen coelum moueri cernimus: & omnia in ipso contenta moueri animaduertimus,& sentimus: Terra vero cum minima sit respectu coeliaipsa moueretur,multo plus videremus ipsam moueri, animaduerieremus nos moueri, & caetera in illo contenta dubio procul cerneremus moueri. Sed dicant nobis, quaeso, quomodo aedificiorum consistentia saluaretur si namq; sic rapidissimo motu mouer tur terra, edificia procul consistere minime possent: sed omnia certe corruerent; quia edificia sunt res additae,& accidentales Quare si corruunt aliquando terrPmotu,quomodo non corruerent rapidissimo illo motu terrae spatio sq. horarum Res ta .d super axem mundi λ.si dicerent, edificia non corruere ob nimiam motus veloci- rationem aptatem: scuti non emuit aqua in vale contenta, si vas circumgyretur; Id prorsus ρ' riuolum est,& inane,ratio quidem est,cum non sit eadem utrobiq;: quandoqui- Re Moni. dem totus aquae impetus versus partes vasis inferiores imprimitur, sed impetus - tutatio. edificii imprimeretur versus partes extimas terr/. ac propterea edificia corrueret, aqua vero non efflueret,sicuti non effuit: quae, si orificium eius ad extimas partes vel geretilaec consistere posset,sed effueret etiam,qtumuis velociter circvuoluta. I t inde sagitta sursum diressite proiecta magna vi,in eude recedit locu, et go terra Ratio aliam
non mouetur: probatur consequentia, quia in alium locun impingeret, si moue- I, 2φ' Rietur: sicuti si quis in aliquam naui celeriter mota, existens, & lapidem vel sagittam iurium emitteret, non certe in eundem caderet locum. Amplius, motus Ratio latus.
iste terrae non est naturalis, quia uni copori smplici unus cibetur tantum motu. - . I
naturalis: atqui morus terrae naturalis est rectus ad centrum terrae cum extra Pin M. nitur: neq; praeter naturam, scilicet ad coeli motum,quia tunc neq; astra orirentur, neque oeciderent: cum vertici nostro semper eadem cinii parS immineretῆ .h.. - .
quae omnia dubio procul sunt inconuenientia maxima, & irrationabilia. Neque idis uetae: eit dicendum, semper alium moueri axem oblique secantem axem mundi, quia coniuratio. tune poli altitudo non esset eadein in una ciuitate, sed continue variaretur , ad illum motiun terrae citissurum: quia non describeret cuculum para tellum circa