장음표시 사용
331쪽
aro De praesinose nia temporum mutationibus.
absorbet, e terra circumuoluta substollit. Arbores δε nauigia contorta Dangm . correpta secum in eoeIum refert, sorbetq; in excelsum. Ariltoteses, Seneca, tabis' 'ς ῖ' nius, Lucretius. Vortex si Typhon est rea quae Typhoni appropriantur, es ciet. At potius vortex ima respicit: quod certe in fluminibus cernitur. Cum enim rapido cursu absq; impedimento fluunt, rectum est illis itenat via in aliquod saxum incurrere solent vel ad ripae latus, vel in aliquod lignum in medio prominentia,retorquentur, & in orbem aquas sine exitu Hectunt: omnia circumlata in se sorbentur in imo, & vorticem inciunt;sic etiam in aere accidit. Typhone , . cum Turbinem esse, dixerit Lucretius, ea, quae Typhoni attribuuntur: Turbini
ventorsi Hi Iitates et metis,mixtis,de animalibus. ventorsiuriis
E ventis alijs,puta de Apogeis, Hipogeis, Altanis,Tro reis et de his quoq; qui quibusdam gentibus peculiares
sunt tantum,& non alijs,qui prouinciales dicuntur: & de miraculosis in nostra Anemographia digressi suimus, Superest nunc aliquas ventorum utili sates afferre, vehuic secundo libro suprema impon turm nus. Producie
certe Deus ventos de Thesauris tuis , ut mortalibus vi numera asserantur commoda. Ex ventis custoditur cc li, terrarumd; temperies i euocantur Hilaen supprim latur non nisi ventorum ventiIationeduperuacua remouentium: segetes excitan latentes fruges adaperiunt. Ventis ulteriora noscimus : commoda cuiu*ym
regionibus communia fiunt: inter popuIM eommercium initur; gentes iocis dirspersae,miscentur: quibus di nos addimus, quod absq; ventis noui orbis ςogniti psemper obscura δε latens nobis fuisset,sicuti di prisca illi aetati.Amplius,quae aest,
uis ardoribus incanduerint,ventis restigerari, nifestum est.Venti fatigata codipora reficiunt,excitant aerem,ne motu careos, vitium capiat: ideo certe illum agitat,ut a putredine seruet. Venti fructus coquunt,aiunt corpora: nauigantiba prosunt,ut eant,quo velint etiam contrarijs vijs: quo Reipublicae commoda asserant. Lege Cedrenum suis in historijs,Senecam,Plinium,Clementem Alexandrinum,& alios sexcentos. Porro autem animalibus prosunt,quae & alunt. Ventorum afflatu impleri aura inmi- inas, cum istandi hora instaret: scribit Pi utarchus. Vulturem taminam dumtaxat inueniri, & ex vento concipere, Ioannes oraes scripsit. In monte Tagio Lusitaniae,quasdam
dixit. Haec quo ad secum dum librum, diuina . : 'r gratia adiutri- .ce,dicta
332쪽
IvXTA TRIPLICEM UIAM, COELESTEM,
AUCTORE F. PAVLO MINERVA BAR ENSE ORDINIS
Praedicatorum Sactae Theologiae Magistro .
Obseruatio mutationu temporum ex terrestribuν ob Caeli actionem in ipsis. Cap. I.
OE L V M in haec inferiora agere Ili dubium est: quininio certum id habemus, & ratum cum apud Philos phos,tum quoq; Theologos. Nam si no ageret talis DNuinae prouidentiae Ordoviiq; tolleretur, fiustareturque. Quippe quae ea est ut corporum coelestium motu, lumine influxu, ura, elementorumq; omnium circumuolutione, alterationeq; inferiora gubernet. Vnde qui coelorum motum, lumen,influxum, figuram, & consequentia negat,dubio procul Diuinam prouidentiam naturalem negare videtur: quae non nisi hisce regulariter gubernare,extendiq; super corporalia cernitur. Haec si per se illustria non essent, a nobis de firmis rationibus probarentur , quas alias seripsimus: de illustrium virorum testimoniis roborarentur, Doctoris Angelici praesertim, Alberti Magni,Ioannis Damasceni,Boetij,Platonis, Aristotelis, Theophrasti, Galeni, Ptolemaei, Conciliatoris, & innum ei orum sere authorum: Tametsi de his quae ad spiritum pertinent, sit alia theoria. itaq; inter omnia in corporalibus rebus directe influunt: at inter animantia, irrationabilibus praecipue. Habet namq; homo quid praecipuum in se ac penu diuinum quod est supra omnes coelos. Irrationalia vero cum ratione careant,intereantq; omnino,necessario agunturiquamuis quo ad c Oi pus aequa sit virorumq; conditio mare siderum influxu , continuaq; elementorum agitatione exti nutantur. Quo fit, ut temporum mutationes masis prae semiant : indicantq; nobis , qui dies erunt rnum tranquilli,quieti, & mites: an tempeii voti,imbri seri nitu bos, latuosi , & similes. Id nobis innuit patientissimus Iob: dum capite duodecimo dixit. Interroga iumenta,&docebunt te, volatilia coeli & indicabunt tibi, loquere terrae, S respondebit tibi: & enarrabunt pisces maris. Quae quidem non documon in verbi intelligenda veniunt,cum non loquantur: sed exempli & moraliter,& physi: e; iuxta illud Salomonis Prouerbiorum capite texto. Vade ad formicam h piger, ei: N ia conii
333쪽
Formicae sapientia, prudentia, de labor Formicae nubila tempora praesentiunt.
cens. Deum super aquas terram iu classe MPisias . Loei illius scripturet pri
P. l. . . P. strema explicaetio iuxti Magnum A bertinna
ari Depacunostendis temporum mutationibus.
considera vias eius e & disce sapientiam. In aestate quidem frumenta formicae congregant in horrea sua, quo hyeme vesci possint: ut mirum sit in tam partio animaliculo tot labores coos placre . At matur est i Uigntia , di prudentia corum , quae pro suturo laborain: eam prudentis in,&bs eriti pro situro pro uigeic, praelagiunt temporis mutationes: quia praeuident hyemem pro quo laborant; Quinimo aestate ipsa pissentiunt nubila temp* a,& nluuiosicitum se a recollectione contineant intra tecta,ne pereant, ut dicetius. Hii iusmodi itaq: animalia n bis indicant aeris quuitates,de re in ps romidi prudentiam, 'q; sapientiam. Quod quidem exempli documento moraliterct: physice fieri iam explicauimus. Similiter de caeteris intelli endum est, fue sint animantia i siue non viventia : verilatisimplicia et composita, & mixta. Qua de re temporum mutationes ab his, qui in terra degunt, venabimur. Quae in terra degunt, ubcainus omnia quae sub coelo fiunt : sue volatilia, sue quae in aquis mouestur , siue alterius sint generis. Quandoquidem & volatilia tametsi sint aerea. .hi terra tamen gignuntur,viuut,& intereunt. A quatica tametsi in aquis Originem habeant: nihilominus ramen in terra quoq; nutriuntur,& finiunt. Aqua in enim supra terram est,ita ut sit Iosecus eius: & absq; terra aqua consistere minime post cicum sit fluida . Quod utiq; confirmare videtur Spiritus sanctus per os Dauid dicentis: qui fundauit terram super stabilitatem suam; Terra igitur est aquae locus. quia naturali ordine Henae torum omnium infimum est elemen lim: ac propterea cum moriuntur pisces, iα, terram tandem quiescunt. 'Verum enimuero alia scriptura huic aduersati videtur, dum dicit Deum super aquas terram sundasse: Igitur aqua est terrae locus, non terra locus aquae L quiasuper aquas Deum retram tundasse dicitur; ac ideo
pisces in aqua nascuntur,vivunt, di initerestu. 4ed huic, & consimilibus scripturae locis multipliciter fierL satis potest l. in primis dicendo scripturam eo loci iuxta vulgarem loquendi modum effari et, Quemadmodum vulgo dicimus ciuitai cm super fluuium aedificatam; non quod re verχ i Nerfluuium sit aedificata, ut super aquas natet: sed dicitur super fluuii .aedificata, hoc est iuxta fluuium , quia ciadiacet. Sicq; interpretari etiam potest illud loannis capite A. de Chii sto,qui si de bat sic supra sontem: hoc est iuxta fontem. Secundo potest responderi , authoritatem posse sic intestigi: nimirum, Deus fundauit terram super aquas, hoc est,quod plus quam aquae sit fundata. Quandoquidem cum coelum citissimo seratur motu, manifestum est secum trahere ignem motu velocissimo tamquam sibi proximiorem : aerem deinde, sed non tam veloci impetu: Aquam possiet mo aboliente occidentem versus impellit, sed debilius: quia suo pondcie, quamuis mota, rec uri it tamen. Terra vero nullo fertur motu , ac propter ca supra aquas fundata dicitur: hoc est,plus quam aqua, fundata, &stabilira. Tcrtia explicatio est,terram super aquas fundatam dici: quia in i ius viscutibus fossione aqua cernitur . Quarto intelligitur aut horitas ciar in ter; idcst fundauit Dcus terram super aquas eminentia, & altitudine: ne scillaci aquis operiretur propicr iri habitantium c o ditatem; iuxta illud Psalmi, torminum posuisti eis, quem nor transgredientur: neq; conuertentur Operire terram. Praecepit enim Deus in mundi initio aquis dicens congregentur aquae, quae sub coelo sum in locum unum , ct appareat arida . Postremo fit satis cum Magno Alberto distinguente, terrania considerari poste, vel ut elementum, velut corporum generabilium materia :&hoc quidem modo super aquas landata dicitur. Quandoquidcm coipora ad inuicem mixta sunt: terra vero per se conrinuatur. Porro continuatio cx aquaia, prouenit,quatenus terrae intrinsecus insula, partes eius coagular, compaginatq;;
ob humidum scilicet illas continuans in commixtis corporibus: aliter in minutissima
334쪽
inna qliaeque eomminueretur, de in athomos reis lueretur ι seque dicitur firmitatem ab aquis habere. illo autem modo nimirum,ut elementum,non sirper aquas, , sed luper suam stabilitatem sundata dicitur. Stabilitas quippe sua iuxta Magnum ἡi suis Albertum natura ignis est οῦ quia ex illo babet in centro locati. Alibi vero dicia data iuper iitur super nihilum fundata, quatenus per se iundatur in centro, nec ad alia ter- μ 'minatur elementa, sed ad ipsam potius quaedam alia terminantur. Ex quibus Exterra, &habetur ex terra de aqua unum totum fieri simul, & non diuersa: hoc est unum, tu Uuconstitui globum; quatenus scilicet conlideratur, ut corporum generabilium ' materia: at ut elementum, diuersi quidem sunt globi, atque distincti. Terra igi- Tina loeuatur locus est animantium omnium, volatilium, quadrupedum, reptilium, gressibi- mmum δ' uum, aliorumque tam perfectorum,quam impeIfeciorum,atque etiam pilcium , utilium qua
tamquam omnium fundamentum . Nam n intereunt, in limo profundi vi dxupep dictum est a descendere , ibique quiescere , manifestum est. Idcirco pisces Eum his quae in terra degunt, reposuimus r & si in aquis iniantur, vivant, de finiant. Nos igitur primo ex terremotu temporis naturam inuestigabi mus, nam in teme visceribus gignitur , vel ventis in ea genitis , vel aliun -ο ' '' ' de inclusis: ac propterea ad terrestrem tractationem illum retulimus, 'uia re ve- Praesemissi. ra terrestris est: & si concurrentibus ventis iuxta alios, qui in sublimi fiunt. De- in ande ex his quae in aere,vel circa aetem fiunt, & apparent: iudicabimus. Subinde ex his, quae in aqua, vel circa aquam: postremue ex his quae ab igne proficiscuntur, vel cirea ignem videntur: eliciemus. Postmodum aeris qualitates ex volatilibus aereis indagabimus, deinde ex volatilibus aquati eis, quae sunt ex genere amphibiorum: tertio ex pennatis domesticis, subinde ex piscibus,vel ex his quae ex genere etiam sunt amphibiorum, ut ranae, contemplabimur. Rursus ex quadrupedibus: secundo ex imperfectis r tertio ex insectis pennatis, & reptilibus : quarto ex vermibus: quinto ex plantisin arboribus: sexto ex mixtis, com- Positisque, & inanimatis, postremo ex homine examinabimus. Ita,.ut quindecim in consideratione veniant absq; terremotus explicatione: quae a nobis omnia sigillatim sunt examinanda.
De terremotu, oee ausis eius, tura pecie . p. I I.
ON'tantum admiranda est terre motus natura , origo, causa, quantum timenda: cum ex illo multi proueniant V i cii, mali essectus, ut ex experientia ipsa omni sere tempore bria, & Hi testata est. Nam ut inquit Seneca ipse Siciliam a Ca- labria diuisit: inter quas mare erupit,vocaturque locus ille pharum. ipse diuisit Hispaniam ab Africa , cum ante vir, que regiones coniungerentur simul, atq; conuiuerent nunc vero dissimiles mores habent, sed hης Y-- ω, infra , patilbissius cnarrabuntur. Fit terrae motus princi . Deo fit prIpaliter a Deo iuxta Diuum Thomam si per Psalmum i 7. deinde a vento altum ventum intra terram impellente. Includuntur sane venti sicci in eam, vel de λ- 2;.4. I. tris venientes, vel etiam intus generati. Qui cum exitum quaerant, nec propter to. obstructos terrae poros, meatusq;,usquam illis pateat exitus: virtute sua attolluntur, retroferuntur. & in sese reuoluuntur. Unde fit,ut terra perstrepat,& concu- hεο- Hl ε stiatur. Hinc sequitur terremotum no posse simul esse in toto orbe, quia no possunt ie oc ventioni i: ut simul omnes repleant partes tenae. Beatus Thomas inquit quod is, ' ''
335쪽
aso De prae noscendu temporum mutationibus.
per ducenta milliaria ad pIus,potest terremotus se extendere. Seneca scribit non posse terremotum occupare simul locum ultra centum passas: Nam vapor expellitur ab uno laco ad alium. Idcirco non potest totus orbis simul tremere nisi miraculo: sicut in passione Dominil. Videtur tamen terra tremere, quia in se moue- Teri motus tur. non tamen tota,nec de Ioco ad locum . Causa eius efficiens solis calor est. Ba-ςG- ς ' bylonii,ut author est Plinius sentiunt causam effectricem trium planetarum cal Bii, lonii. rem esse: scilicet Saturni,IOuis,& Martis. quibus etiam sulmina assignantur. Ari- , C .i . stoteles secundo sua: Meteorologiae terremotum ex ventis fieri terra inclusis , ut 'ς μ' causa agenter praeualente tamen calida, & sicca exhalatione, ut materiali. sed re vera venti vi materia concurrunt. Quia terra suapte natura cum sit frigida is& sicca,imbribus tamen madefacta, solisque calore percussa: multi in ea gignuntur spiritus. Qui cum exire nequeant: unus alium impellite unde terra conc rereemotus titur,& tremit. Causa igitur eius materialis est exhalatio, aut ventus intra ter-xam genitus e vel iuxta alios, aliunde immissus . Sed reuera tales spiritus in ter '' ra gignuntur. Nam si omnia meteora sere ex exhalationibus, ct terrae vaporibus constante multo magis terremotum ex exhalationibus. spiritibusque in ea
genitis quia omnia in ea gignuntur & inclusis gigni necessum est: quorum spirituum reciprocantium, interclusorumque, Vel per angustum elisorum mouetur Terremotus iam , & perstrepit. Formalis causa est ipsa agitatio , concussioque ; quemadmo-s ' dum in nubibus, ut superiori libro dictum est de tonitruis, & super terram ventis accidit: ita in terra dicendum est de terremotu. Id enim quod ventos cit,& tonitrua impellit: idem quoq; subtus terram terremotum generat. De finali
Terremotus autem postremo dicemus. Sed enarrare opere pretium est,modos,seu terremotus
7 ἡ .ἡ species . Plinius quatuor enumerat, casum seu ruinam. Hiatum,tremorem, seu Terremotiis Concussionem,& demum loci separationem a loco. Ex Aristotele nouem fere sp ψόKz i. erant, colliguntuNassentiente Raphaele Volateranno viro CIaris.
hvin E AH simo. Primus modus est tremulentus, Grece τριν Moeriiς, quando late concutit. not. Deinde Palmodes παλμύδμς, quando alte commouet. Epiclimes, is T quado terremotus in obliquum mouet secundum angulos acutos, φάγη brastes, Palinodes. quando frangitur cum motu, &supra, subtusque euertit secundum angulos re- ctos. Chalinatias in curuis locis conti agit: cum fit terrae hiatus. νη- Chisma ini. τaς Rectes hoc est scissor : qui rimas aperit. Ostes, ωςG, qui unam continuat scissuram. Mectes, qui sonat, & mugit,etiam dum terra tremit. Dicit rum. sus in mari analogum, ac simile aliquid terremotus cerni: dum concussio, & hia- Terre 'tu tus in eo videntur. Quae species a Magno Alberto sic enumerantur. Scilicet
iam hin. scissio percussio, persoratio, subuersio, tremor, & titubatio. Nonnulli vcm sic
Albert si, & interpretantur: nempe tremorem, & scis,lonem, sonum, di motum, ventum.& ci- Aristoti ria nerem & haec interremotibus contingere. Sed tandem Aristoteles omnes has duas in um species in duas tantum reuocat, in tremorem scilicet, & pulsum. Nam τρομονκαὶ,
o, Emis dicit. Tremor fit, cum vapor, seu ventus inclusus est modicus. Pulses . tui species. est sicut sonus corporum se confricantium: isque semper accidit scisura aliqua, V Pr, vel occulta, vel inani sesta. Verum Possidonius lillustris autor scribit terrem Pol, id tu, tum quandoque sursum versus tantum, &deorsum fieri: aliquando inclinari ad
--- alteram partem instar nauis. Hunc terremotum vocat casum, seu ruinam Plinius; inin iis , ti Seneca Ve, inclinationem : quia in V nam tantum partem totus se motus coar-M eneca . ctat. ritur autem ex copioso,& abundanti spiritu in unum locum collecto. Hiemotus periculosus est: nisi enim subito ex altera parte motus occurrat, qui inclinata restituat dubio procul euertitur locus terremotu Quod si prope locum aqua fuerit, quae alluvione aliqua caucrnam augeat: fugitaruus est omnino; quia ad
336쪽
voraginem est dispositus. Huius meminit Titus Liuius libro seeundo Decadis Tim Liui tertiae. Hac terremotus specie Basilea concussam corruisse annuo Domini i336. Et, die decima cista ua Octobris scribit Dinstit simus Freigius. At cum terra assurgit ei' Basila sveluti intumescens atque iterum residet: vocatur etiam tremor, agitatio,& pul- -r μ' ius quoque . Qua quidem specie tremuisse Frigurgum Bri oicum anno Domi- Frihurgum ni a 3 o9. Calendis Novembris, author est idem Freigius . Conspicitur quando- ': 'que ex terremotu hiatus, quo Sypilum,& Ligusticam regionem euersam esse au- sypilum, rethor est Aristoteles libro secundo suae Meteorologiae. Fit quandoque cum ma- t 'gnstic mgna moles instar montis e terra egreditur, qui iam enarratus est Possidonij au-inoritate, vel cupa aliqua pars rei rae subsidet; unde flumina, vel ignes erumpunt. Aristi Hac terremotus specie Mag.ius Albertus scribit Fluvium Sueuiae Heccarum a sui is nu. absortum este: ut uno dic re quidem mira per integrum milliare germanicium uisi qua ter singulis miliaribus tribuendo ooo. passuum; sed per quatuor miliaria italica,
dando singulis miliaribus ioco. passuum, auersus: nusquam comparuerit. At ta M. Alber ante eum Aristotelcs idem accidisse ait circa Hieram Insulam,& Heracleam Pon V ti. Cur autem magna aquarum vis erumpat cum terremotibusὸ quorundam ra. Cum terre
tio est, & vcta: quod sit exhalatio. Quae cum magna vi expellatur: simul quin ec', uisaque quicquid est aquarum expellit. Sed proprior est, quia terremotui loca apta vis eur αε- sunt, quae aquis sunt propinqua: quae percussie sunt causa tu tesibus locis, ut v pores congregentur. atq; ut coarctentura ex quibus fieri terremotum, necessatiosequitur. Quare Calestenes author non, ignobilis sentit Joca aquis propinqua a Loea aquis tametsi non cauernosa: non esse a terremotibus libera. Quoniam licet ex loci ra-- ς' ritate,liberum exitum vapor habeat, nihil ecius exundarum percussione vapor minoitio libevaporem impellens, replet locum: ac proptere in planis locis, si m ri, vel aquis Ginta Ca- alijs tangantur, fiunt terremotus. Scribit Heluiccus Τheuthonicus ordinis P - ciui , , , .
dicatorum vir doctissimus libro primo de Coelo, di elementis,capite sexagesimch te Mariae ter tempore Bonifacij Papae Octaui Ciuitatem Beatae ruriae in qua curia Romanata tunc residebat, terremotu concussam fuisse pluribus diebus: quae tamen in plano Bonifat. P sta, aquis plena est, & laeui vicina,&--bύα propinqua. Sed Ferraria anno Domini tue 7 o. in Cathedra Petri sedente Pio Quinto Pontifice optimo Maximo, I 'Emui de Samaa Dei Ecclesia Optime meritur regnante Alphonis Estensis Duce Se- raro tem-cundo, & vltimo, pluribus diebus intremuit: ut ad tentoria extra urbem habita-
tores praecurrere cogerentur G tum, divise curius viverent. Nam edificiata Loea tene-
casum, dcrumam patiebantur mirabilem . Loca itaque rvremotibus subiecta sint primo, quie mollia habent latera: Nam myllities poros ob litin coarctat. Sexundo quae sunt cauernosa: quandoquidem vapor ibidem congregatur, ac ex alio superueniente coarctatur. Quare in montuosis locis fit e ouoisiam sub montibus sunt cauernae, illaque loca porosa existunt. Tertio sunt Lea aquis propinqua . Hinc sectum est, ut Puteolani sepe sepius terremotib*s assi erentur, quo-rim particeps erat Neapolitana ciuilias ob propinquitatem οῦ quia locus suapte Uz' natura MIosus existit, mollis, cavernosus, montuosus, uis plenus. Verum lubiecta lia tempore quo Beato Ianuario Pontifici Sandisssimo , 'ac laclyto Martyri sacraedes cum Monasterio Cappuccinorum,in ioco ubi magis terra quatiebatur ea- M. & M politanorum pietate1 catafuiti niuiquam amplissi ec motus terrae faticulus auditus fuit usque ad praesentem dicio. Sust tamen naturaliter loca aliqua quet hahisia' nunquam,vel saltem raro tremuerunt . Pindarus scribit,Aesypturi ves modicum oro uem
quandoquo tus iae. Ratio est , et consentit Arista eles quoque iri sua Me. teorologia,quja hegyptus tota aquil c.peria fuit . Idcirco limus paulatim aggregatus es lx te raquς ira rota moris, Emosa, atdisin partibus bene continuata,
337쪽
aδε De praeognoscendu temporum mutationibue
eonuersa est r quod vapor ubi coarctaretur, non habuit. Quare a terrenioribus expers ,& libera reddita est. Sed cum paulo superuis dictum fuerit, inter alios
riis modis terremotus modos unum esse senum , libet hoc in loco animaduertere, quando- ἔμ' 'β' que sonum fieri absque concussione; cum scilicet vapores pauci fuerint: aliquando fieri cum tremore , & mugitu, cum spiritus in subterraneis specubus aduersus solida, cavaquE corpora subterranea agitantur r ita ut e terra mugire videantur. Saepius vero te i r motum sonus concomitatur , ita ut aliquando non desi-ebri, huri' nat: quousque terra scindatur. Scribunt Authores non ignobiles iuxta Coi inistremo tu thum iuisse insuIam, in qua ex ventorum collissione in cauernis terrae ad solida .g ' corpora ; terribilis audiebatur sonus. Deinde sequutus est terremotus: qui l cum elevare videbatur in collis altitudinem. Cumque venti subterranei continuo multiplicarentur: collem ruperunt. Exeuntes vero validissimi venti, cin tum multitudine propinquam oppresserunt ciuitatem, atque destruxerant. Ci-Lipueor uitas hae e lipareorum est. Porro cinis ex calore maris frigiditate concluso, &remotu euer consortato , ortum habuit. Quo factum est , ut locis cauemosis incineratis. adu. exitum ventorum incinerauit ciuitarem , & euertit. Quod si ibidem sulphar. . fuisset: dubio procul incendisset quoque. Sed vide Aristotelem in secundo suae
Ah,kutienis', Meteorologiae libro cap. 8. Opiniones autem Anaxagorae, Anaximenis, & Demo- ω Democri eriti quas ibi conlatat,non sunt undequaque falsae: habent namque ex parte ali- .s ἡοῦ θ' quid veritatis. Plura huc adducere possemus de terremotibus certe mira, ut defutatae. terris, ac insulis ex causis terremotus enascentibus, de insulis, ae terris mari. Rino Di' absorptis: insuper de terris semper trementibus, & insulis fluctuantibus. Verum ea in eo opere, quod de rebus meteorologicis inscribitur, adamus sin disset uerimus, ae in alio particulari de motu terrae plenius: sat sint haec, in hoc capite sic perfunctorie disreta.
TerremotWAgua, tempust, duratio, remeaeau portenta.
I G N Α terremotus laturi quae sint, tempu x quo acci
dant remedia quibus reparari possint, quanto tempore durento quid denique portendant: reliquum est, examinare. Aristoteles unam causam affert. Cum scilicet aqua in puteis turbatur, eiusque inficitur odor: signum est laturi motus terrae. Nam vapor, seu exhalatio humida, & sicea subtus residet, unde phoerecides syrius
hausta e puteo aqua suturum ibidem terremotum praedixit r quod & factum est. Plinius ex quatuor terre motum praesepit, ex tenui nubecula , ex volucribus , ex erepitu seu fragore, & ex commotione maris . PIimo ex nubecula, cum stilicet tenuis tranquilla , & sereno tempore post solis occasum apparet et aut veluti linea per Iongum porrecta spacium, conspicitur. Signum etenim est , vaporem in terra esse inclusum ex quo terremotum oriri , maxima coniectura est. Secundo ex volucribus, cum scilicet timent, di pauent. Ratio est, quia ob raram, & tenuem corporis constitutionem,aeris leuissimas alterationes facillime praesentiunt. Tertio ex fragoribus in subterraneis sp cubus r
338쪽
que,quam interdiu nut. Terrem tus
Nam signum est spiritibus plenos esse, ex quibus terremotus fiunt. Quarto ex
Maris agitatione cum fuerit magna aeris tranquillitas,& nulli venti spirauerint . signum certe cit,subtus tales ventos circumferri; eη. quibus terremotum fieri,necessum est. Porro tempora quibus ut plurimum fiunt; sunt aequinoetialia. Cum Tepora qui.
scilicet Sol in Ariete, vel Libra discurrit, quod dubio procul M.triij, & Aprilis ex ri .
mensibus,tubinde Septembris,ct Uctobris accidit: Vere stilicet,& Autumno. EA motiis .fi t. etenim tempora sunt flatuosissima. in primo vincit humiditas absq; frigiditate, in secundo vincit siccitas sine caliditate: quando sicci vaporis materiam siccitas multiplicat, ted humiditas exire non permittit. Alius vero temporibus aestat ' τερ Em6 ηι
scilicet,& hyeme aut non fiunt: aut sunt rariores. In aestate quidem cum praedo- cur aestate. minans calor vaporem consumat et calor namq; terrae poros aperit, ex qua quicquid est ventorum, aut spi rituum: sub terra colle in exhalat. In hyeme autem tiores.
cum frigus evaporationem prohibcat: c lor tunc quidem spiritus gignens , &producens: debilis est. Fiunt itaq. his temporibus quandoq; per accidens, cum tempora vcrnalibus, & autumnalibus similia sunt: tunc quidem fieri possunt :&cum contingunt, magni & diuturni erunt, ri; porrentosi. Quo autem ad specialia rem pota noctu p. erumq; fiunt; quam interdiu. Ratio est, quia sol terrae calorem exterius euocat: proptereλ non eleuat vaporem: diurnus namq; calor
materiam dissoluit. oetu vero clauditur calor,& vaporem intus multiplicatii deo auctas alium ante se eleuatum co nprimit; qui nocturnum frigus materiam constringit: & tabctes ob so is absentiam sereniores exutunt propter terram frigore concretam,& adstriciam : ex quo terram tremeta necessario sequitur. Fiunt quo
que circa diluculum, quia circa eam horam venti saepius excitati, insurgunt: & ium fiunt. illa hora quietior est solq; uti potentior prohibet e terra tunc tali ilationes egreqdi, ex qua violenter exire compellentur, V de & terremotus. Fiunt etiam ple- τερ .mo uorumq; in utriusq; luminis desecta : tametsi Aristoteles dicat circa lunae eclipses in luminaria accidere, eumq; fieri, quando iam prope est interpossitio, & nondum quidem est omnin 3 deficiens lumen :& calidum quod est a tole ex aere,iam autem marceta - sed maeis ctum,tranquillitas fit: contra transsato spiritu in terram, qui facit terremotus , ς l ante eclipses nam & fiunt venti ante eclipses sepe in principio quidem noctis iv,taVi
ante eclipses mediae noctis, in media autem nocte ante diluculares. Idque inquit accidere,quia marcescit calidum, quod a luna est, cum prope iam fuerit facta latio in quo racta erit eclipiis. Renuiso igitur quo detinc batur aer, & quiescebat, iterii in mouetur, & sit spiritus tardioris eclipiis tardior. Sed re vera terremotus res Em, is quoque fiant in solis defectu : quin imo magis cum sit omnium vaporum & exlia magis in s lationum praecipua,& praepotens causa: tellusq; evaporet sole subtiliante. Cur autem etiam fiunt in maioris labore luminis e rationes habes in tract1tu quem de utriusq; luminis eclipsibus, inscriptimus. Non et enim omnia huc adducere licet: ubi alibi illustria habes. inanio autem tempore durant, est drinde diccndum . Animaduertere itaq; oportet, terre motum tamdiu durare, quamdiu ventus, seu exhalatio est exhausta. Si namq; crassi vigeant spiritus in terrae cauernis haerentes, longiores sunt terremotus: si vero tenues, & rari, iuxta ratitatem, tenuitatemque, breuiores, vel breuissimi. ι empus vero durationis quantum sit: Diuus Thomas scribit ad quadraginta dies, vel ad annum usq; pol se terremo- a si rho Mium perieuerare. Aristoteles vero ait, quod cum tortis factas fuerit terremotus 'UM non mox,neq; ad semel cessat agitans : ted primo quidem usq; ad quadraginta dies agitat, posterius autem & ad annum,& ad duos annos dominatui secundum eadem Ioca . Quare terremotum quo Baitica corruit in signum piae uaricationis eius, lategro anno durasse,aiunt: sed post annum vicina loca assii get e cepisse . .
duratio. Tempus tu rationit iux
339쪽
ut De praecognossenta temporum mutationib-
author est fiigeius. Remedia vero contra terremotum adiuuantia sent fornices, figura Ioci,parietes tenues i& spectus . Fornices hoc eli concamerata loca, & arcus ex edi 'ciis constructi. Nam cum sint aperta, habent facillime exitum spirutus,quibus terremotus prohibetui ploci figura deinde,ut loca Icilicet sint pendentia: quia minus in sinantur,quam solida . Ideo parietes tenues, quod est tertium remedium,ex terreno latere,non ex lapidibus solidioribus facti, multum iuuante quia durum cum duro non sibi bene consentiunt, sed molle facillime cedit; & spiritus non habet tam firmum obstaculum in quo repercutiatur, ac deinde fortior insurgat. Specus postremo,quia pex illos subterranei spiritus egrediuntur, atq; distantur. Quo vero ad aeris mutationes attiner, vel ad consequentia, quid ter- remotus portendant,inuestigandun, est. Diximus terremotum fieri principaliter a Deo iuxta Diuum Thomam, quinimo ex Psalmo decimo septimo eruitur t ubi David Rex cecinite commota est,& contremuit terra, fundamenta montium conturbata sunt,& commota sunt: quoniam iratus est eis. inod quidem secundi Regum capite vigesimo secundo signatum est. Ex prophanis vero,Plinii aut horitas
extat,inquientis: nunquam Romam tremuisse,ut non aliquem futurum euentum praesagiret . Verum historiam non teximus: sed haec, di similia alibi habes. Pon tendunt terremotus immensos ventorum flatus, quia de tellule post eos continuo exeunt: ideo ante terremotus est illorum tranquil itas,dc quies. , ignificant deinde tempestates, & manifestas temporum mutationes, & diuersas: quia vapores continuo de terra exeunt, ascenduntque; fiuntq; mulco r. illa praesertim quae vaporum , exhalationumque naturam sequuntur. Conlequentia velo fiant animalium infectiones,praeteritin irrationalium: quae iuxta tellure in tua capita portant.
Quandoquidem iuxta Poetant se ':
Inficiuntur itaq; animalia , quia vator sile veneficitus est: ex quo infirmitates,:& mortes, quia et tarti aer inficitur. Sed nec ab infectione liberi sunt homines ob Vaporem in alto emersum t ac propterea pestem terremotum sequi, inquit Seneca . Sed de his plura Plinius libio secundo, & Seneca in suis natu talibus quaestionibus: α nos quoq; alibi, ut videbit prudens Philosophus. Verum pro huius capitis complcmento, & cunctorum tet rc mo uum theoria , sciendum est,quod cum iit duplex vapor,ca idus,& hundus: a terra humida pcr solis calorem resolutus, aeri similist alter vero calidus, di siccus a sicca tellure resolutus, igni similis, plusquam primus ascendens, qui dicitur fumus, vel hypercalima, ut libro secundo digresIum est: vapor siccus tamen in triplicem adhuc seiungitur; in subtilem, grossum & medium. Subtilis est ille, qui alcensionein causat,medius est ventus : led grossus est, qui terremotum ericit. Ideircri iuxta vaporis naturam terremotum caulantis, praelabiendae sunt temporum mutationcs cum continuentibus.
Vtrum terra moueatur alio motu, quam ex IIccu vapor 1bω.
O N est hic profecto Iocus suus, utrum terra moueatur stante coe lo , vel etiam s. mouente. Sed occasione huius violenti motus terrae,cum nullum alium re vera habeat i opere praetium este duximus. hoc in loco per transennam ut dicitur pertractare: nam fusius ha
bes in eo opere,quod inlaripsimas. De rebus Met corologicis, & in alio
340쪽
alio euius titulus est, opiniones hominum de Deo, & creaturist sed prestius in nostro peculiari tractatu de motu terrae. Accedit qu6d haec opinio denuo reuo-eata est in publicum. Opinio certe antiquissima est Pythagoreorum , Heraclidis tur. est auri-
Pontici praesertim,Ecphanti, Philolai, Nicetae Syracusani, Aristarchi Samij, suorumq; discipulorum. Ex nostratibus autem sequuntur eam nonnulli: inter quos ' 'Coelius Caleagninus Ferrariensis reuocauit in lucem, deinde vir ille Nicolaus Coesius CatCopemicus de coelestibus rebus optime meritus ad suas firmandas Hytpohe- ΗΓ. h; ti,ses stabilivit. Postremo Gulielmus Gilbertus CoIcestrensis, medicus Londinensis, Brictanus, in sua nova Physiologia de magnete magneticisque corporibus,& de magno magnete tellure libro sexto, capitibus tertio, quarto, quinto, restrensii. '& sexto in eamdem incidit quoque opinionem: quod terra scilicet mouetur diurno quidem motu viginti quatuor horarum spacio, instar motus primi circuli , sed contra ortum. At e medio primum mobile cum motu eius tollit: multaque dicit vir hic, alioqui doctissimus,ad saluanda firmandaque sua de magnete excogitata. Sed incidit in scyllam cupiens vitare Carybdim ; quemadmodum insi- opi, io, omis ille Copernicus. opinio quidem sensui, experimento, rationi contraria . terra move Verum cum fateatur assertionem hanc esse probabilem, fatemur utique nos pro- dZ .u ''''babilem esse,ac propterea disputandra,exercendam, defendendamque exerciti, causa,vi adolescentum ingenia Excolantur: Quemadmodum & nos pueri antiquorum omnium opiniones Mediolani defendimus contra Aristotelem exerciti j
gratia, studioq;: Ita etiam haec quidem de motu terrae sententia sustineri potest et o, . . Nam secus falsa est pace huius praeclarissimi viri sit dictum cum refragetur,ut di- moia' 's, ximus, sensui,experimento, rationi; quinimo quamplurimis sacrae Scripturae sen- tu 3duertentijs: quae telluris stabilitatem,semitatem,permanentiam, immobilitatemque gelis j turibus in locis declarat, & satetur. Opinio certe contraria sanctis Doctoribus a illa scripturae explicantibus: & tamen scimus,quod qui loquitur in Propheta , loquitur in interprete. Sententia dubio procul destruens magnam Philoi
phiae,de Astrologiae partem.Sed quid opus nati tam verborum ambagibus rea inuoluere, cum non demonstret, sed oliendat tantum neq; omnes proponat ra- Gilberti ei tiones , nec ad omnes respondeat credatque ex vi magnetis id demonstrare Ptolaemei rationibus primo non respondet penitus: sane haec sunt verba, quae prosert. Ptolomaei rationes nullius sunt momenti, veris namque positis principijs nolitas, veritas apparet, & superuacaneum est, eas resutare. Aristot
licis non satisfacit, & dubius est in multis, & anceps. Tertio suae rationes nouconuincunt, sed omnia cum proposita, tum responsa sunt persuasiones,& digre L .ihesi sones. Non probat tellurem circumuolui viginti quatuor horarum spacio, sed proponit tanquam Axioma, & persuadet confoederatione utriusque Astri magnetica, a sole promotis globis secundum orbium ipsorum proportionem , & luna. Sed a luna proprius, quia adiuncta corpora natura, & substantia simit lima sunt r lunaque manifestiores habet in tellure effectus, quam reliqua *dera, sole excepto; Quod etiam Iuna ex omnibus planetis sola reuolution s suas , & s etiam diuersas ad centrum terrae summatim conserat: sitque terrae cognata maxime, & quasi vinculis alligata. Haec & similia assumit, quae cuncta sane probare debet, & tenetur . Meliusque pro eo fuisset,& Ptolemaicis rationibus, prebi '& Aristotelicis satisfacerer nec dicere,rationes esse nullius momenti, sed oste
dere, qua nam ratione nullius sint momenti. Primum mobile, ut diximus, eum motu ei ut de mundo aufert, monstruosum illum reputans, & superuacaneum: vocatque motum insanum: Inconueniens quoque maximum arbitrans tanta,
citissimo ,& rapidissimo motu fieri. At cur & qua ratione fretus audiatur.