장음표시 사용
201쪽
beant, quam habet radius ad solem . Haec vero, quae de Alexandri sententia a me dicta sunt, quae non dubito paradoxa apud quamplurimos futuri; ita dicta existimentur, ut si quis veriorem aliquam interpretationem afferat me, etiam in ipsam facile concessurum putetura sed iam plus satis a proposito digressi sumus ut vero unde discessimus reuertamur. Abunde ni fallor, ac luculenter eam, quam
assumpsimus prioris argumenti propositionem demonstrauimus tum ex Aristotelis in Alexandri, tum etiam aliorum peripateticorum sententia nempe intellectum nostrum, separata intelligere , vel intelligere posse ad quam necessario sequitur,in eius substantiam se paratam aut separabilem esse, immortalem, tum quia proportionatam esse oportet potentiam ad obiectum , tum quia in iis, quae se in parata sunt a materia, idem omnino est intelligens .m intellectum id quo in sequenti fusius agemus quandoquidem affluente nobis scribendi materia, in tam ardua disputatione, quam prosequuti fuimus , nimis in longum protraximus praesens caput, ita ut argumentum alterum, quod proposuimus prosequi non licuerit.
Glterum ex eodem loco argumentum assertur, responsiones aduersariorum recensentur, , confutantur.
EC minus valida, ex eadem Aristotelis senistentia, quam explicauimus, desumitur pro immortalitate humani intellectus argumentatio, huiusmodi . Omne immateriale est immortale, sed humanus intellectus est im- materialis, ergo humanus intellectus est immortalis, maior propositio est euidens,apud
philosophos, minor autem probatur dupliciter , primo ex clara Aristotelis consessionem calce particule is his verbis a uare istis quidem non inerit intesteam, sine materia enim potentia es intelli ciuisialium Secundo ex necessiaria ab his
quae Aristoteles hic docet deductione cum enim Aristoteles dubitationem proposuisset, quomodo intellectus intelligit se, an quatenus intellectus, vel alia ratione Walia ratione minime se ipsum intelligere dicendum sit, quia tunc ipsi aliquid inesset, ratione cuius seipium intelligeret, cuius contrarium supra statutum fuerat cum Ana
202쪽
De immortalitate animorum. I 8 3
xagora , qui illum simplicem & immixtum dixit. Iterum dubitauit. si seipsum intelligit, quatenus est intellectus . ergo quicquid est intelligibile est intellectus cum enim propositio secundum quod ipsum sit conuertibilis, sequitur. Intellectus, ut intellectus est intelligibilis, ergo intelligibile, ut intelligibile est intellectus, quod maniteste est absurdum, nam multa materialia sunt intelligibilia, & tamen non sunt intellectus, ut lapis est intelligibilis sed tamen non est intel.
Ad hanc vero dubitationem respondens, post aliqua in teriecta verba dixit In habentibu autem materiam, potentia flum numquodque es MicLιigibilium Suare illis quidem non inerit inresectus, sine maIeria enim ZMen. tia es inresiectus talium . in autem intestigibile erit. Quae verba communi omnium Doctorum consensu, tum illorum
qui pro nobis stant , tum etiam illorum qui nobis aduersantur. hunc sensum habent, ut philosophus facta intelligibilium distinctio. ne in ea, quae actu sunt intelligibilia, Mea,quae potestate, soluat qua stionem . dicens non omne intelligibile esse intellectum , sed tantum intelligibile immateriale rationem autem attulit, quia solum immaterialia sunt intelligibilia actu, in habentibus autem materiam , potentia solum est, unumquodque intelligibilium quare cum intelle.ctus sit potentia sine materia , illud tantum intelligibile erit intellectus, quod est sine materia, quodque est intelligibile actu. ex quo neque lapis, neque aliquod aliud materialium, quamuis intelligibilia sint, erit intellectus. Non conuertitur ergo simpliciter propositio, intellectus, ut intellectus est intelligibile ergo intelligibile, ut intelligibile est intellectus, quia neque simpliciter est, secundum quod ipsum; nam intellectus , ut intellectus non est intelligibile simpliciater, sed in actu, ergo non intelligibile simpliciter, sed intelligibile in
actu est intellectus. Ex qua Aristotelis ratiocinatione, concluditur maniteste, intellectum humanum eme immaterialem , alias nequo esset intelligibile acti, neque esset simul intelligibile. intellectus, cum horum utrumque sine materia esse, ab Aristotele perhibeatur, sed videamus , quid ad haec aduersarij. Petrus Pomponatius lib. .sua pologia cap. s. Simon Portius libella de mente humana cap. s. Zabaresia in commenis Iaridis, superis de anima, in expositione text. Is omnes unanimi consensu respondent, intellectum humanum non intelligere se sicut vere, Scactu intelligibilia hoc est sicuti intelligentiae seipsas intelligunt non enim intellectus humanus seipsum per suam e sientiam intelligit, sicut intelligentiae, ex Aristot sementia sed per aliorum species, cita
203쪽
minime sequi intellectum humanum esse minaterialem sunt autem haec Pomponat verba pradicto cap. paulo infra medium . Ad qum- um vero , quod adducebatur dicimus quotex eo que si Isim cognostis, o acta, suum , parat, actum ab effinita argu/mus ipse V non us pnsam, verum ex eo, quod non se primo cognVci , neque ξι sui essntiam, id per aliorum species. scimus ipsum non esse etere abstracIam quoniam vexe ab iram se per se, os primo co sani o deinde alia unde est naturae mixtae ex abfixam o non ab-sffracto, quamquam magis absolute tenea de non ab Iracto, quam de abstracto Nam quemadmodum in humano animo non vexe idem eis, quod intesti I, e quod intelligitur, ira non vere inis ab fracta debet connumerari Vice aliqualiter, idem
si inicingens, o quod intelligitur , ficulo aliqualiser es abitractum ι immo tu in sensu , Antimi si ipsum Iesaium senseus est a ractus dicitur secundo nam de anima proprium ea unicuique sensus isse receptiuum specierum sine materia Sed haec ipsorum responsio, quamuis speciosa latis sit prima facie. valde plana ramen si diligenter considerentur Aristotelis verba, absurdissima est,& illis maxime aduersatur vi enim intellectus nullo alio modo seipsum intelligit, quam intelligendo species intelligibiles, quas habet, se quas emcitur, desest actu frustra adducta est ab Aristot distinctio de duplici intelligibili, actu scilicet, occim materiali, ac potentia, siue materiali, quin immo neque soluit dubitationem proposita. neque docet quomodo in js, quae carent materia, idem sit intelligens, intelligibile, primum autem ita probo , si intellectus semper intelligit se intelligendo species,ergo semper intelligit se, sicut intelligibilia Potestate, numquam sicut intelligibilia actu, probatur sequela quia species, quae sunt in intelle tu, sunt intelligibilia materialia, quamuis enim percipiantur immaterialiter, tamen dicunt, repraesentant eme tiam in materia, ta si sint intelligibilia phisica, quam si sint mathematica, ut hoc eodem capite docuit Aristot necnon etiam infra capite G contra haec Aristoteles distinxit intelligibilia actu, in quibus idem est esse &essentia neque vero admittenda est Portij, QTabatellae responsio, dicentium, vocari, has species intelligibiles potentia, quia esse ipsarum sit in materia in actus tunc vero dici intelligibiles actus cum per abstractionem effectae spirituales sunt in intellectu, ita idem fiunt, quod intellectus; nam prarierquam quod afferre hanc distincti nem , non esset asterre distinctionem de duplici intelligibili , sed de duplici re, una sensibili, quae est in materia, in X tra animam, alia vero, quae est immaterialis,4 in anima I cuius contrarium Aristo iamin tui in hoc capit , dicens, duplex esse intelligibili; unum materiales, cuius este diuersum est ab ellentia balterum vero immateriale, in quo esses
204쪽
De immortalitate animorum. Mys
esse est idem cum essentia Nimis stolidus fuisset Aristo qui deintelligibili extra animam posito dubitationem attulisset puta, utrum lapis extra animam sit intellectus . soluens vero dubitationem , valde remote, desim proprie res materiales, concretas intelligibiles appellasset, cum neque sensibilas esse possint, proprium namq; est unicuique sensu percipere sormas sine materia Praeterea neque solueret propositam dubitationem am dum proponitdubitationem, sumit terminos in una significatione, & dumst luit, sumit illos in alia Proponit namq; quaestionem virum m-tellectus sit intelligibilis, quatenus intellectus, ubi intelligibile sumitur stricte, ac proprie pro intelligibili perceptibili ab intellectu in potentia propinqua nullus enim unquam existimabit Aristotelem dubitam, utrum intellectus quatenus intellec tus , sit Asinus extra animam, quamuis asinus sit intelligibilis, ut est ens quodam cum autem soluit, sumit intelligibile communissime pro quolibet ente,etiam extra mentem existente unde iuxta ipsorum expositionem, ita eL
ponderet Aristot 3 nempe quod non quodlibet intelligibile est intellectus; nam intelligibile materiale, quod est extra mentem .est intelligibile potentia, non est intellectus.
Adhuc tertio, neque doceret quomodo in non habentibus materiam . idem sit intelligens, intellectum is enim propterea essentidem , quia intentionaliter, ut dicunt, non autem quia realiter,sequeretur, quod sensus esset potentia immaterialis , cum intentionaliter idem sit, sentus actu, quod sensibile acti, deseconuerso, ut riuor. docuit a. de anima para c. II . aut falsum esset, quod assumitur, in carentibus materia , idem esse cognoscens, dc cognitum, cum hoc pariter eme,i in materialibus potenti j conspiciatur, neque verum Vnquam esse possiet intellectum esse intelligibile, intelligibile esse intellectum iam quamuis intellectus cognoscens lapidem, intentiona. liter fiat lapis, quia concipit formam lapidic tamen numquam PO terimus dicere, lapidem fieri intellectum, quia intellectus est substantia lapis autem conceptus ab intellectu, est acciden, quare de vehementer miratus sum et aba rellam in expositione huius loci, ut suam sententiam tueretur, non fuisse veritum dicere, quod lapis in anima existens, est intellectus, desintelligens, quod quantum sit absurdum unicuique est manifestum. Vidit Iulius Castellanus,unus ex aduerta-rijs, qua aliena ab Aristot esset huiusmodi expositio. veritate compulsus, coactus est Portium redarguere, quamuis in caeteris eius affecti, ac imitator fuerit cis autem lib. s. de imesiecta humano cap. . expin
205쪽
nens hunc Aristot locum, haec habet verba. Hac secunda est di cui ν,
quam paulo porinos comextu, ita remouet Aristot dicens intellictum esse
suidem intestigibilem, sed ii a intesti biba, nimirum ut beata ae Niternamentes Genim per hac verba γPut i a mesilibιba non debemus interpretari materialia, sed immortales, ae Huina mentes qua vere sunι mesilirilia es dicuntur, neque prorsus ridicula quod censuit, nescio qua ratione Por im nee extra propositum eis odi fuerit explicatio nam ex duobm supra suis membris, alterum,cga Aristiteles, scilices istellictum esse intelligibilem, τι reliqua, terialia, sed eum uis erae intelligibilem, vi vera intestigibilia, qua forma Leuntur separata, quod clarissime osendis, hac Parim pro ratione subiungens indis enim, qua uni sine maieria idem es quod imesistis es quod intesii tur:sιeκ-ria namque speculativa, est ipsum scibile idem elis cur autem non Ner intelli ga causa consideranda es, in habentibu autem maIeriam potentia solum numquodque es intesigibilium, quare istis quidem non ineris imelctus fine materia enim potentia eis intia in ratium, ipse autem intestigibile erit λ. 'ua sane omisnia praeter rem forem pronunciata si saluerimus intellictam mstrum esse imrelligibilem, sicui reliqua materialia. Imesiectis ergo, hac enim es huiusmodi
ver&rum sententia est intestigibilis quatenus inussectus, arque, vi vera sunt i
tergibilia, quoniam nulla matem es implicatus sed actu inrelligibile R. neque agente iuresiectu indiget, qui eum actu reddar imaelibilem sica inici ibilia o- IIulant materiaba. Haec ingenue confessus est Castellanus,quamuis immortalitatis,in ipse oppugnator Confessi etiam sunt QPomponatius, tortius,in Tabarella Pomponatius namque loco citato inquit, quod intellectus ex eo, quod seipsum cognoscit,4 actum suum. separatque actum abessentia arguitur, quod non sit sensus, qua rem ipsum statuit naturae mixtae ex abstracto, non abstracto quod aismen imposJbile est, quia esse abstractum in non abstractum , dicit
contradii lione, ut fusius suo loco dicemus . Portius cap. s. inquit,intellac u speculatiuum . idem esse cum re intelligibili, quia nulla actio
corporalis, cum actione speculandi communicat,in Zabarem inexplicatione huius partie id clarius id confirmat, his verbis Ideo eis in hac pari notandum quod id quodhie de intellectu i frictot. dixit, virum es alioua modo etiam de sensu, dicit enim in coniextu Iar est Isδ seiundi librι, quod sen.
Fus recipi specie fine materia est addit, quod sensibile actu, es stensus actu sunt idem nihil enim aliud eis visus in actu, quam viso est nihil aliud es visio, quam color in Malo stiritualiter receptus cum igitur colo ille sit species sine materia. Libi dicis Aristor es usus fiat quodam modo res visci sequitur,m modo quo
dum . etiam visus in actu,est sine materia multo tamen minus, ct aliter quam fm reluctas quod onendo, tum ratione esus acustatu, tum ratione obiecti nam to.
206쪽
De immortalitate animorum. 8 I
oen ιia sensitiva erorganica ideo in s 'peratione eu materiatu PMdam modo. quia in recipiendo titur corpore es tamen Higas modo immateriata ratione imἀcij, quia sola i Pamma iudicat, at intellectus, neque in iudicando, neque in re.
eipiendo utitur corpore i deo ect magis immaterialis quam fmi is magis unia rarium intelligibili quam sensas cum sensibili. Ex hac vero ipsorum consessione, manifeste habetur, intelleminis esse vere immortalem , dc seipsum intelligere, tamquam vere intelligibilia in immaterialia , si enim ex ita μοι. a. de generatione animalium e . s. haec conuertuntur non uti corpore , esse separabile a corporea quorum enim actio sine corpore esse potest, haec a corpore separabiηlia sunt proculduhio cum operatio intellectus speculatiui cum actio. ne corporis non communicet in ipse intellectus a corpore ,in omnino a materia separabilis erit,in cum seipsum intelligit, tamquam vere intelligibile, a materia separatum intelligit, quod licita Aristotelem exponamus, ut etiam graeci censuerunt, ac dicamus, intellectum
seipsum intelligere si vere intelligibilia, quae immaterialia sunt, pro tinus, manifesta eri a causa dubitationis, quam subnectit,necnon etiam
quare ipsam statim non soluit, ipsam vero considerandam proponit Si enim intellectus sua natura est intelligibilis , ut actu intelligibilia, cum semper sibi ipsi sit praesens 3 quare seipsum non semper intelligit, huius vero causam considerandam proponit quam sequenti capite
considerat, inquiens, in anima intellectiva duas esse differentias, securiis dum quas intellectus dicatur alius quidem patiens, alius vero agens, ita ut patiens cum sit potestate, alio indigeat, a quo fiat acti, atque
ita seipsum non possit intelligere nisi per specie quae in ipso sit aetiit ac proinde se ipsum non semper intelligat Agens vero cum actus sit, de
energia, atque actu intelligibile, di intelligens, non aliquando quidem intelligit, aliquando veto non, ut Aristot sequenti capite docebiti sed semper intelligit. Non ita vero Aristot dicit, quemda intellectum esse passivu, quemdam vero activu,quasi duo sint intellectus, naturari substantia distincti, paulo enim ante determinauerat, in una, eadem anima has esse disserentias sed unum & eumdem intellectum, quatenus particula animae est,& potentia eius animae, quae est actus,4 ente-lechia corporis, intellectum passivum dicit,4 potentia, cum non nisi ope sensuum sibi obiecta ministrantium, in quibus intelligat, speculari possit. Quatenus vero intellectus est, dc nullo corporis adminiculo indiger, nec quoad esse neque quoad operari: csi melius sit intellectui
sine corpore esse, quacu corpore,ut Aristot dicebat . de anima partis. s. eatenus eum agente, siue actu intellectu appellat, neque ullum incom
207쪽
ueniens est v nsi.& idem diuerta ratione esse actuin potestate,quam uia simplicissimu sit,ueluti una,& eadem linea curua,dicitur diuersa ratione cocaua, conueXa . Ita natura humani intellectus,quatenus gradus est animae m corpori copulatur, ut eius persectio in principium operandi eatenus potentia est, quatenus vero in sui natura, &edentia consideratur,4 est intellectus, eatenus actus est, Messiciens.
Ita ut de hoc intellectu id dicere nobis liceat, quod de homine Mercurius ille Trismegistus in Asclepio docuit, ipsum medietatis loco felicitet esse positum, veluti enim homo animo immortalibus cognatus est, corpore vero mortalibus, itai noster intellectus ex Aristot sententia, quatenus coniungitur sensibus, passivus, ac potestate est, quatenus vero in seipso manet, ut verbis Simplici utar efiiciens est,inactus, sed haec pro tempore dicta sint tertio enim libro hanc quaestionem ex praescripto peripatetico fusius examinabimus, ubi ea, quae in sequenti capite pro immortalitate intellectus ab Aristotele atteruntur,pariter priderabimus, quae a nobis consulto nunc praetermissa sunt, quandoquidem adhuc minime liquet, utrum intellectus agens, de quo Aristot. infra sermonem habebit, sit particula nostrae animae,in ad nos pertineat perficiendo essentiam, an vero sit intellectus alius, a nobis prorsus separatus, Deus, qui tantum erga nos se habeat, ut lumen .in habitus ut nostris aduersarijs magis placuit. Nunc vero quandoquidem prolixae nimis ex multis locis mostrauimus, Aristoti manifeste in disertis, ut aiunt, verbis, non autem obscure, dubie, immortalitatem humani animi pronunciasse omnesq responsiones, interpretationes quas ad praedicta locassiua usque aduersari j attulerunt, confutauimus . Ad secundum librum, Deo iuuante, properabimas in quo non amplius authoritate, sed ratione certabitur.
208쪽
ex Aristotelis sententia. LIBER ME C Vmis s.
Proponitur Methodus dicendorum p. I.
RAECEDENTE libro in explicando eo ἰquod primum in quaestionem venit opus nostrum. labor fuit est autem quod prismo quaeritur,ut Aristotelis more loquamuri An est,sive quia est,quod eum duplici pacto cognosci possit, confuse scilicet, distincte
ex eodem risu. a. in aliticorum riseriorum. confuse vero de ipso in priore libro fuerit dii Putatum nunc de eodem distincte quaere dum est. Cum vero,distincte quaerere ipsum an est, sit ipsius causam venari, indagare, iupra statutum fuerit, ex Aristotelis authoritate, humanum intellectum esse immortalem, nunc immortalitatis causam,per quam humano intellectui inest,inu stigare , ac diligenter perquirere est necessarium. Verum quia, Vnumquodque quaesitum, tunc per causam demo stratur, cum per essentiam, 'uidditatem subiecti, cui competit dς monstratur, subiectum autem, de quo quaeritur immortalitas, intel lectus scilicet, est substantia simplax, de qua nullam accipere possu mu cognitionem, cum sensibus non subiaceat inde est,quod dirncit
209쪽
limum, aut etiam impossibile fore iudicem , rationem aliquam , vel
argumentum afferre quo a priori, certis lima ratione solo tantum naturalis luminis ductu,humani intellectus immortalitas demonstretur; accedit etiam, quod si intellectus humani naturam immortalem constituerimus,nullam ipsius causam ex Aristot principij phterimus as . signare, cum sempiternorum, tamquam immobilium nulla sit causa, ut AriRot. s. metaphisic. cap. R. docuit, neque enim efficientem haber fossilit quonamq; modo possibile est, motus principium in immo. hi tibus esse neque gnatem, cum ipsemet sibi ipsis honum sint,&linis, quare 'immobilia sunt, sine motu autem ι ' adipiscimur nemunec minus materialem, cum prorsus sim plicia sint, ac omnis materiae. potentiae experti a restat igitur, ut per nullum genus causae, de iis . mortalibus, aliquid , ac sempiternis monstrarii 1lit. Vna itaque, reliqua est via, a posteriori scilicet, ab effectu, nobis cogenitain vernaculi, qua ea quae priora sunt, sua natura magis nota elucidari nobis, atque innotescere possunt. Hac itaque duce de immortalitate humani intellectus disserere aggrediemur, ab eius operatione eius
naturam, essentiam arguentes veluti enim ex transmutatione materiam cita ex operatione formam cognoscere, natura nos docuit. Est
autem in rebus arduis duplex argumentatio, per quam veritas cognosci, aut iam cognita, concepta manifestari possit, una quide osten. sua appellat i altera vero deducens aduersarium ad impossibile Ex his prior, veluti praestantior, ac magis certa, ita difficilior, ac minus
prompta i altera vero quamuis certitudine inserior,& acriuia, expeditior, tamen magis, ac magis efficax est, ad redarguendam aduersariorum improbitatem eorum qi perduellem contumaciam edoman. dam . Utraque igitur mihi proposita, posteriorem praemittendar censui, tum ut magis facilem, tum etiam, ut omnibus magis notam,
primam vero validiore milite armatam, tamquam triariorum cohortem, posteriore loco collocabo, ita ut tota haec disputatio duabus partibus concludatur, in quarum prima, aduersariorum sententiam, in Α Lltotelis doctrina, principijs, falsam,in impossibilem esse ostendemus. ex quo necessario deducitur, nostram sententia, qtue illi contraria est, aut contradictoria,esse veraci In altera vero immortalitatem intellectus humani veram esse,in apud Aristotelem, & ex natura principijs, qua maxima poterimus certitudine Chumana tamen)demonstrabimus, aut saltem, illam summe probabilem,& non solum Aristotelis ι verum etiam omni u hominum placitis qua maxime consentaneam ostendemus. ita ut ad eam, nihil falsum, nihil impossibile, nihil
210쪽
nihil absurdum sequi, non modo ex constitui, ac praescrἰpto naturae ordine verumetiam ex Aristot decretis, non dissicile sit ostendere. quod, Deo iuuante, iis iactis fundanientis in tertio lihro praestabimua.
vilexandri, equorumdam eiu sectato sententia, r
RIMPS Omnium, quos ego sciam , qui Aristoteli hanc notam impegit , tamquam humanum animum generabilem,' corruptibilem existimauerit, atque pronuncia ueriti fuit Alexander ille Aphrodisiaeus, qui Seu,ro . Scintonino Caesaribus, tantam in peripatetica philosophia sibi aut horitatem com Parauit , ut eorumdem Imperatorum testiis monio EBγ-ι hoc est Doctor, siue expositor, oc interpres cognbminatus fuerit, ut ipsemet in prooemio libella de fato praedictis Imperatoribus nuneupato testatum posteris reliquit. Alius enim Alexander Egeus, qui longe ante ipsum commentaria scripsi in Aristotelis metaphisica, quamuis falso a Se pulue da Aphrodiseo sint attributa, ut fimus praecedente libro cap. g. monstrauimuri nequaquam ausus est, hoc Aristoteli crimen inferres, qu inimis ci in e positione parate. r . librara. metaph coram Aristotelem statuum hum num animum immortalem aperte profitetur, neque Diogenes Laertius, neque Plutarchus in placitis philosophorum, quamuis hic Arustotelem animam dixisse entelechiam reserat hanc illi sententiam tribuerunt. Ab Alexandro vero non desuerunt viri grauissimi , quique Gregorius Nitanu S, Nazianzenus unus in libro de anima de
resurrectione, quamuis Aristotelem e nomine non recenseat alter vero oratione prima de Theologii verumetiam Iustinus philos phus martyr, oratione parenetica ad gentes,4 Galenus libro quod animi mores sequantur corporis temperaturam cap 4. ubi Androni cum peripateticum antiquissimum Aristot interpretem, qui, Catonis Vticensis temporibus vixit huius sententia Issertorem commena dat, quorum postremi etiam Aphrodisaei temporibus floruerunt, quamuis ipso aliquantulum iuniores. Hos vero omnes hoc de Aristotele opinatos fuisse, censendum est, ob praeiudicatam tanti philosophi authoritatem in Aristotelis dogmatibus, cuius testimoniu grari uissimum