장음표시 사용
121쪽
rum quoque cogno Scant, quamquam adhuc obmutescant, evidenter patescit non omnibus cognitionibus formandis necessario verba, aut vocabula requiri. Τria enim Sunt tantum cognitionis elementa: 1.' sensatio, vel imago phauisStica, 2.' sorma cognitionis aut idea entis, 3.' eorum unio quae ut Vidimus, ipSa Spiritus activitate perstringitur. Perceptiones ergo intellectivae abSque vocabulorum interventu fieri possunt, atque ideae inde exortae sine voeabulis etiam intueri. Num enim vocabulo leonis egeo, ut Praesentem vel possibilem valeam leonem cognoscere'
gnitio enim re nexa non exercetur, nisi praecurrat idea abstracta finis, puta. alicuius, ob quem re nectitur 1 . Idea porro abstracta eum nullum arguat obiectum externum, quo excitetur, et aliunde ob legem cuiusdam inertiae 2 , cui animus etiam subiacet, sine impulsu ipse permoveri nequeat, restat ut Saltem Ue bis ceu signis vicariis sensationis percitetur, atque attentionem ad abstracta convertat. Duandoquidem haud Video, quomodo V. g. eO-gnitio iustitiae, pulchritudinis etc. oriri poterit, quin signum aliquod scripturale aut verbale intercedat, quo animus in haec abstracta moveatur . Nullum sane est obiectum reale, quod ipsa sit iustitia, et pulchritudo, vel aliquid eiusmodi. Superest ergo quod loco eiusdem sit verbum, quo oblito etiam ideae abstractae disparent, neque nobis quodammodo fas est in sensilibus quibuSdam eam imaginare. Prosecto cum ab pietore quaeras, ut tibi iustitiam Vel bonitatem pingat, tibi protinus responderet, talia in seipsis pingi non pome, utpote abstracta; ita neque tibi licere rebus externis reVocari, Si eas oblivisceris.18 l. Ii tamen non Sumus qui denegant, homines in societate iam constitutos, atque ideis abStractis VerbiSque instructos, posse quandoque alia atque alia verba excogitare propria et communia; item alia sum-cere signa, puta Simul aera, Pieturas ideis abstractis revocandis; v. g. ad significandam potentiam Per braebium, omni praeSentiam per oculum, εὶ Qui enim reflectit, debet aliquem habere sinem, ob quem rellectit, eo
quia rellexio voluntaria eSt, atque post sinis cognitionem determinatur. Atqui idea finis est abstracta; ergo si Va reflexio, Sive voluntas numquam Sine praecedenti abstracto moventur. de motu inquam renexo et conscio leon sapevole .s 23 De huiusmodi inertia, et quantum ab inertia corporum distet, nobis iupsychologia sermo erit subtiliter copioseque.
122쪽
modestiam, temperantiam etc. per aliquod symbolum. Id de primo homine aut de homine in societate non degente solum negamus, qui etsi potentiam metaphysicam loquendi haberent, eam tamen in actum haud reduxissent, nisi fuissent aliunde excitati. Hinc deducitur linguam illinguaggio primo homini divinitus datam fuisse sin quoad propria voeabula , saltem quoad abstratia . In primis enim sine vocabulis abstractis haud ideas abstractas ipse unquam obtinuisset, neque Verba abstracta sine ideis pariter abstractis: aliunde lingua tota ferme abstractis contexitur, iisque perficitur. Concludendum ergo Deum linguam homini indidisse. Ad Vocabula vero propria quod spectat, 'idetur quod, homo primu S nunquam pariter ea sibi propria virtute esset comparaturus, ni Si extrin Secus adiutus suisset, quemadmodum modo pueri educatione adiuvautur. Accedit, quod cum homo ad societatem statim suerit naturaliter laetus, societas autem sine lingua nequeat coalescere; iterum insertur primo homini linguam statim etiam collatam divinitus suisSe.
mode postea interpretata suerunt. Nobis ea sententia Ferior videtur. quae ex disserentia speciei intelligibilis a verbo mentis suit. Iuxta scholasticos tum mens ideam puram rei. Vel rem in mera sua idealitate intuetur, dicebatur. ipsam speciem intelligibilem rei habere; cum autem nedum idea litatem, verum etiam realitatem rei percipit, praeter speciem intelligibilem etiam verbum mentis oriri, id est animi persuasionem, vel internam affirmationem subsistentiae obiecti. Non est tamen necesse quod Subsistentia actu praesens sit, sussicit vel recordari aut singi, ut inde verbum mentis producatur. Ex quo intelligitur, cur Angelicus dixerit a verbum plus de rei substantia participat, quam idea v 1 , quia illud quidem . non ista, subSistentiam
rei expostulat. Atque proinde coherenter ipse Doctor Ferbum mentis appellat v quamdam emanationem intellectus n 2 , quod sane de idea, ab intellectu non emanante immerito diceretur. Quare idea ad verbum Se habet, ut potentia ad actum: illa enim rem in potentia seu in po
sibilitate, istud in realitate exhibet 3 .
oris. Illud quippe est interna rationis amrmatio, et per Suasio, spiri lii Opusc. XIv.
123쪽
iualis quidem et simplicissima: istud autem parumper aeris materialis pulmonibus expirali, oreque emissi, atque signum, et quasi Vehiculum, Vel quaedam sere respiratio illius. a Verbum, inquit S. Augustinus, quod soris sonat signum est verbi quod intus latet, cui magis verhi competit nomen. Nam illud quod profertur carnis ore, vox verbi est, Verbum quia et ipsum dicitur propter illud, a quo ut soris appareret, assumptum est 1 η .mmum verbum mentis, cum Sit quoddam cognitionis corollarium, omnibus est intelligentiis, et etiam divinae commune, etsi diversa prorsus ratione fiat 2 οῦ contraque verbum oris solius hominis est. Si quis plura de verbo cupit, adeat s. Thomam in quaest. De verbo mentis, ubi praeter naturam, et eiusdem a verbo divino inveniet di- Acrimina in sinit a.
potentiam cognoscendi habere tamen infinitam, eamque numquam eo-gnitioni hus et se lentiis ita repleri, ut iam aliquid amplius non inquirat , aut concupi Seat. Quaerendum ergo nobis est, unde tanta cognitionis virtus ei derivetur, eum aliunde exploratum sit eam sinitae
rent. veritatem quamdam arcanam et infinitam animae indiderunt. ex qua ies eae procreantur: et ipsi suerunt Subiectivi sine et Critici germanici. Verum sinita animae natura nimis comperta est, ut nullus ipsis
4ὶ L. 45. de Trinjt. - cons. Protol. Erm. Pini. 2ὶ tu divinis cognitionem intellectus paterni in Harbo absolvi fido prostemur. Verbum autem cognitionis humanas toto caelo a Drbo discriminari. non est cur multis evincamus. Interea tamen ex eo quod etiam humana eognitio verbum t suo modo j babeat, iterum insertur eam divinae esse originis, vel principium habere divinum , quod est idea entis . non autem ex animae, penedixerim fundo vel activitate. ut subiectivistas autumant, directe emorescere. Plantae equidem erbaeque ac virgulta veris tempore, non ideae e rescunt. by Go le
124쪽
adstipuletur. Ex finito enim quomodo inlinitum producatur, nescirem. Limitatio ergo animae obstat, quominus haec in sinita in cognoscendo sit, quemadmodum neque talis est re ipsa in sentiendo.
eto intellectus, et maxime ex primitivo ac formali. Enimvero in tantum intellectus dicitur inexplebilis. in quantum eius visio in medium vel formam cognitionis universalem dispanditur nullo finito obiecto circumscriptam, ast plane indeterminatam, vel, ut se exprimunt P tres , incircumscriptam; cuiusmodi est idea entis, vel ens unive 3 ale, quod, inquit s. Bonaventura, et est immensum, ideo intra omnia
non inclusum, extra omnia non excluSum. Suyer Omnia non elatum,
infra omnia non postratum n. Hoc idem docet s. Thomas, qui Saepe repetit et intellectum respicere rationem entis universalis 2 ceu formam obiectivam, et indeterminatam cognitionis humanae. Re quidem vera, sit intellectus quadam solummodo determinata idea insignitus tum ea tantum cognosceret, quae sub tali id ea continentur, iisque adimpleretur, neque ulterius alia quaereret. Quod si vidimus intellectum nostrum infraenem plane, et nullis entium classibus, specidibus, generibus alligatum, neque cognitionibus ut ut innumeris unquam satiari, tum per Speetum est, ipsum adeo extendi quia formae cuidam primitivae universali unitur, atque eo latius porrigi, quo grandior ac latior videtur forma cognitionis. Hinc alia habetur ratio obiectum haud eum subiecto confundendi, atque quidpiam elementum divinum menti elargiendi. ut omnes Patres indulserunt. ac praesertim
S. Augustinus, et s. Thomas S. I. LXXXVI II et alibi passim 1 .
riatur' opus esset intuitio plena et perlaeta divinitatis, quae sormam intellectus adaequat. Etenim idea entis non est aliud nisi essentia entis , quae in Deo persectissime completur, quia Deus est eos per essentiam, atque dicitur ens l'ente . Soli ergo Dei pereeptioni i
tuitivae mens atquieScet, ac nobis uSque tum est propterea expectandum, ut allatim etiam expleamur nedum tognitione, sed etiam amore, qui ex cognitione eon Sequitur. Nec lamen inde inducas nos iunc in patria Deum totaliter comprehendere, quia, ut ipsum comprehendamus, debemus totam Suam actionem recipere ae continere, cuius sane finita animae substantia incapax est. Videbimus ergo totum Deum, in quantum ut en 1 totum pereipiemus, non tamen totaliter, quia inlinitam eius realitatem comprehendere nequimus, non
quidem ob formae cognitionis, sed ob finiti subiecti sive animae de- Factum siusmodi infinitatis cognitionis omes ultro latentur, eius au emcausam repudiant.
125쪽
sectum, quo ab infinita et persectissima animi eum Deo communic tione im Dedimur.
1st.' Homo quamquam infinito insideat elemento, quo eius mens in immensum veluti ampliatur. limitibus nihilominus quibusdam se- Pitur in cognoscendo, quorum primarii Sunt: 1.' Desectus cognitionis positivae divinitatis. Iam alias dictum est nos quamdiu a Domino peregrinamur non nisi sensibilia positive cogno Scere, atque ex ipsis, relatio uibus ideologicis, ontologicis et co mologi eis innixos, inferre ens supremum tamquam aliquid absens et absconditum, quod per imperfectionum remotionem, atque Per modum eminentiae conamur ipsum omnimode persectum quodammodo nobis exhibere . quin tamen unquam eius existendi modum, eSSentiae unitatem, eiusque eum realitate identi fleationem. cuius nullum ex natura habemus exemplum, intueamur 1 . Ideo optime ens Sum
premum divinitas appellatur a quia, inquit Vico, quasi divinando Vel, ut docet Apostolus, prophetando eius existentia detegitur s. Quo sit, ut eognitio Dei negativa sit, seu vacua magis quid ipse non Sit, quam quod sit ostendens 2 . Qua in re caute animadvertendum est hic neque de Deo prout in se est, neque de perceptione supernaturali ipsius, sed de cognitione rationali, agi. Indubium siquidem est Deum non esse aliquid negativi, sed ipsam entis plenitudinem; et similiter, positivam esSe pereeptionem supernaturalem eiusdem, qua homo gratia adiutus modum essentiae divinae apprehendit, etsi nondum perseete. Id si recte suisset perspectum. haud profecto propugnatum fuisset, ideam infiniti esse positivam, finiti autem negativam. Inlinitum equidem est positivissimum, idea autem, quam de ipso habemus, negativa. Praeterea idea positiva divinitatis tam statui viae, utpote rationali, quam Statui gratiae et gloriae, ubi non idea, sed perceptio habetur divinitatis, repugnat; quia iusti et beati haud ideam, cuius obieetum est possibilitas rei duntaxat, sed perceptionem Dei habent, etsi vario modo quia terminus pereeptionis est realitas.
S. Thom. α Εx essectibus divinis divinam naturam non possumus cognoscere secundum quod in Se eSt, ut sciamus do ea quid est. Sed per modum eminentias. et causalitatis, et remotionis s. S. I. XlII. VIII. 2ὶ S. Thom. Comp. theolog. op. III. In id persecte etiam s. Bonaventura, imo omnes ss. Patres donSentiunt, quia secus ordo rationalis radicitus subve teretur, quod certe proteSidati Smum sapit.
126쪽
Interea propter hanc rationis limitationem tantum abest ut vile scamus, ut potius ipSa quam Plurimum nos Soletur, quippe quae lo- eum praebeat fidei, et divinae liberalitati, quae per gratiam notiis impartitur quod certe non Valeret natura, atque ipsam, inquit Iob, scientiam vincit.
tionis corollarium, quod non equidem ex ipsa sorma cognitionis illimitatae eruitur, ast ex Substantia animao, quae nequit totam, quanta est. actionem divinam recipere. Propterea etiam Beati dicuntur Deum non totaliter, sed totum cognoscere; totum utpote indivisibile mentis obiectum, non totaliter, quia non totum, quantum fieri potest, gaudium , ex divinitate in Beatos effunditur, euius receptioni inepti sunt.
gnoscendi . Revera mens eatenus cognoscit, quatenus ei intrinsecus ollaruntur obiecta cogno Scenda, cum ipsa non sit quae sua virtute haec sibi creat, atque uteumque disponat. Quoties conamur aliquid mente arripere, quod tamen recusat ac aufugit' Nonne cum cognoscimus aliunde in cognitionem movemur' Num non requiruntur sensationes, imagines atque Verba. quibus in perceptionem intellectivam. atque in eognitionem abstractam indueamur' Identidem voluntarie adeognitionem determinamur, Sed obiecta cognoscenda aliunde semper nobis porriguntur quibus Dermovemur. 4. Imperfectio perceptionis intellectivae. Res eo modo eognoscuntur. quo in nos agentes Sentiuntur. Atqui earum actio sive ob organismi desectiam, sive ob earum imperfectam agendi rationem non tota sensibus explicatur . Quo fit ut multa earum adhuc nobis ocent lentur, atque cognitione magis relativa quam absoluta percipiantur: indeque ortum habeat philosophia transcendentalis, quae in lucuhran. da cognitione adlaborat quousque ad eius absolutam naturam non per Veniat. I. Impotentia mensurandi vim cogitativam cum obiectis cognoscendis. Norunt omnes mentem undique limitari, atque pene innumera ipsam latere. Verum quis eo audaciae pervenit, ut ausus fuerit omnes limites ordinis rationalis singillatim determinare atque terminos quibus humana cognitio eoerceri poterit' quis novit, quae rationi ac-eommoda, et quae impervia sunt Poterit quidem homo nonnullas 3gnoscere limitationes, easque praesertim hactenus exposita 8, non lamen omnes, nisi confuse. Qui nobis renuit assentiri, adeat IohCap. XXXVIII, ubi eloquentissime hominis superbia terminos orbis perquirens stultitia redarguitur 1 .
1 in Quae animi limitationes si vix semel expendae fuissent, numquam Vel ipse Abaelardus omnium sortasso primus. rationaliSinum systematicum, quo
127쪽
GNOSEOLOGIA cAPUT NONvM 125192. Atque hic finis gnoseologiae, quae nobis sat discussa Videtur saltem in primariis suis partibus. Si quid desuerit, hoc in ideologia mox disputabitur.
etiamnum clivina concutiuntur theologiae principia, invexisset: cui propterea dispoliando nil aptius, nil validius esse putamus, quam categorica distineti Oentis formarum, idest distinctio entis ideatis ab ente reali, quorum primum menti quidem immediate innoteseit. non alterum . ratiocinio inegative J atque fido positive exclusive inserendum.
128쪽
193.' Omnium scitu, maxime nunc temporis, Optatissimum. idea rum opinamur e SSe naturam . quam veteres Sapientes in lucem Semper conabantur proferre. ac prae caeteris statuere, eum errores philosophicos, imo et theologicos radicitus convellere, ac abradere intenderent. Ea potissimum de ratione Ecclesiae Patres, S. Anselmus, S. Thoma S. Albertus Magnus adversuS nominatistas movebantur, ne cum idearum destructione, quam nominatistae moliebantur, dogma etiam Pessumdaretur Trinitatis. Enimvero, undenam, putas, initium duxisserationalismum theologicum, pantheismum, atque scepticismum Sive religiosum, sive philosophicum, atque turpissimum hodie dum gliscentem egoismum, nisi ex sensis mo, subiectivismo, atque formatismo et c.8Fertur sensismum Lockii idealismum in Λnglia peperisse Ilume et Ber Leler, in Gallia vero materialismum Cabanis et Traey, ac tandem in Scotia se epticismum Reid id eis insensi SSimi. Postmodum ex Reidio, qui facile princeps est subiectivi starum Italiae, Galluppi videlicet, Mancino, Mamiani, Mastrosii ni, Bonelli, Soave, aliorumque l ,
ceu surculus prodiit criticismus germanicuS, qui in Scepticismum iterum evasit, idealismum, ac panthei Smum quo Subtiliorem, eo pestilentiorem, atque euncta etiam evidentissima tam in philosophia, quam in theologia subvertentem. Hisce adeo furentibus erroribus quisnam poterit obsistere, Si natura id earum, unde pullularunt, dimittatur utpote impervia et in serutabilis' vel si potentia idearum productiva menti attribuatur ' Prosecto eampus hostibus e ederetur atque dum voce atque laterum etiam contentione in eos inveheretur, intactae nihilominus radices, ac virentes relinquerentur, quae iugiter
Adeo intimiim inter subiectivi stas veteres ac nuperrimos initum est foedus, uti dicunt. ossensivum et defensivum, ut unus aut in libris aut in diariis alterum tanta cum animi praesidentia nominet ac appellet, ut risummoveant commiserationemque philosophorum, qui illud ini sallor de haruspicibus recordenter Ciceronis a quis non ridet haruspen haruspicem cum rideret . . Sic isti ridere invicem debent. qui ideas intimo. abditoque sero in
gurgustio compescunt, quas tamen. ut eae teri homines, norunt obiectivas esse, imo, ni mentiantur, experiuntur.
129쪽
alios germinarent errores prioribus perniciosiores. Contra omnes divellerentur . si ideologia. debita qua par est sedulitate percoleretur, atque a cachinnis, dicteriis, atque conviciis aliquando ideo pho hi super Sedstrent .
Is l. Iis sane haud nos astipulamur, imo omnem lapidem movemus, ut idecte natura enite seat, cuius propterea tractationem duabus concludemus Sectionibus: prima de ideae natura, secunda dei deae characteribus. Methodus, quae in claram naturae idearum notitiam nos perducet, observativa erit ac analytica, eaque tantum ut vera excipiemus, quae vigilis saetorum animadversio praebebit.
DE IDEAE NΛTURA Sectio de ideae natura, maioris perspicuitatis causa in duo capilaui, idetur, primum de ideae desinitione, Seeundum de philosophorum
opinamentis in idearum naturam.
19I.' Rei cuiuslibet natura ex eius probe facta definitione desumitur . Delinitio porro duplex est, nominis et rei. Illa, nona tuis sen- Sum , ista, naturae indolem, enuntiat. Idea vi nominis, graecae originis e St, quae latinis species est 1 exempIar. ac sorma. Aeque ac si ideam rei habere idem sit ac rem mente quodammodo intueri. Ad rem Forcellini v idea est id quod mente intuemur, et in laciendo imitamur ac Sequimur n. 196. Huc etiam revocandae sunt aliae ideae denominationes, ta pi, imaginis, repraesentationis, similitudinis, caute tamen adhibendae. Eiusmodi quippe aliquid realis semper innuunt, atque distinctionem numericam inter typum, imaginem etc., et obiectum reale ipsi respondens. Ast contra tam in idea, quam in eius obiecto reali idem numero ens est, licet Sub diverso existendi modo, cum in idea idealiter ac intelligibiliter, in subsistentia realiter existat. Sic palatium utrobique idem numero est tum in id ea palatii, quam ad extra in ordine physico, quod Patet ex eodem vocabulo palatii, sive ad palalium ideale, sive ad palatium reale exprimendum adhibito. Non ergo aliud in idea, aliud in realitate habetur; sed alius est modus existendis in cotis. Cicer. lib. I. ae ad Disiti Cooste
130쪽
rei in idea, alius modus eiusdem quatenus subsistit; eiusmodi autem modi incommunicabiles sunt, et diversi 1 , quia formae entis nequeunt ullatenus permisceri. Uteremur autem his vocibus imaginis etc. tutissime, et quidem optime, si eo Solum sensu acciperemus, quod ideae haud menti identi si centur, Sed ipsi tantum se praesentent, atque essentiam rei ostendant . Hae enim ratione nomina praedicta obiectivitatem et intelligibilitatem ideae satis exprimerent, quod est recti SSimum. Caeterum curandum est, ut idea maiori qua par est puritate, et spiritualitate sine ullo sensibili elemento concipiatur. 197. ' Quid ergo est idea' Idea nobis esse videtur conceptus rei possibilis α aut m essentia rei mente concepta zz vel ra ens in sua essentia seu possibilitate apprehensum m . Id nobis indubitanter inculcat s. Thomas, qui ideo intellectum species intelligibiles, vel ideas rerum contemplantem appellat possibilem, atque crebro rei essentiam in eius specie intelligibili seu in id ea constituit, ut cum docet obiectum intellectus esse quod quid est, idest ipsa rei essentia 2 . Atqui ipse Doctor alias frequentissime dixerat, obiectum intellectus esse species intelligibiles: ergo species intelligibilis, vel idearet, eadem est rei essentia, aut, ut ait, quid ditas, seu, quod quid est eiusdem. Angelico iampridem praecucurrerat Aristoteles, qui mundum idealem immobilem vocaverat essentiam. Quod et philosophi quam plurimi eo Vetustiores, uti Plato, Iamblicus, Bliique Praedocuerant, ipso teste Dugald-Sinwari, quamquam iis non aSSentiatur, atque perfracte id earum essentiam per neget 3 .
S. Bona v. in L. Sent. dist. III. p. I. a. i. q. I. et s. Thomas Coutr. Gent. III. XLIX. atque sere omnes Seholastici docebant - cognitionem per quamdam similitudinem fieri - . Ast similitudo iuxta ipsos idea est, Vel spo-cies rei, identica cum obiecto externo in ratione entis , atque solo modo exi. stendi distincta. Sic tam in idea canis, quam in cano reali idem est canis. atque una voce exprimitur . tametsi in mente ideatis, ad extra realis sit. Quare dice hatur , quod idea est res in potentia. subsistentia vero est eadem res in actu ; ideoque sicut idea quaevis est Similitudo obiecti cuiusdam, sic idea entis est similitudo universalissima omnium rerum. cum autem idem numero sit ens tam in potentia. quam in actu. oruitur haud per distinctam similitudinem res cognosci, sed in seipsis, in sua nimirum obiectiva atque ideati existentia. Hoc modo via praecluditur scepticismo, qui cognitione Srerum ceu mentis adsectiones atque flguras interprotatur, pertudo quasi in nobismetipsis omnia contemplentur. atque rerum mensura, ut es ut iit iam pridem Protagoras, in nobis sit. cons. Cio. in Luculi.
2) qq. disp. Vill. art. VII. - S. I. LXXXV, v. sa) Elements do la philosophie etc. - Aristoteles tametsi uti Plato videatur
veram ideas naturam agnovisse, interduci tamen tueam platonice acceptam,