장음표시 사용
281쪽
g. q. Praedis abilia ideologiea seeundum eaten Sionem.
sentia generica, genus; 3.' essentia Specillea, species. g. 2. Praedieabilia ideologie a seeundum eo rehen ionem.
ei dens ; 4.' realitas. En septem praedicabilia enumerata. COROLLARIUM
ter et Subiectum attingunt; praedicabilia autem relationem extensionis et comprehen Aionis idearum ad invicem qua ideas tantum, idest sine respectu ad Rubiectum. Hi ne praedicamentorum classisse atio est dialectica, idest relativa, praedicabilium contra ideologica, vel absoluta;
aut subsequentia sint; contra eadem praedicabilia, excepta idea enii , seu primo praedicabili quod subsequens esse nequit, modo antee dentia, modo concomitantia, modo Subsequentia esse possint, uti prae dieabile speciei, quod respectu individui est antecedens, respeetu generis est SuhSequens.
tinent hactenus in praedicamentis, praedicabilibus, et categoriis exposuerimus , Operae nunc pretium est ad subiectum iudieii accedere.
E . . subiecta iudieii, ac praedicata eiusdem, triplici possunt etiam e lassin catione distribui; classilicatione nempe dialectica, ontologica, et ideologica; omnia enim cognoscibilia hisce classineationibus Rubia
282쪽
Classificatio dialectica subiectorum fit secundum eorum relationem identitatis persectae, vel imperfectae, antecedentis, concomitantis, et subsequentis formam praedicati, quocum uniuntur. Ex qua classi si-eatione dialecti ea decem quoque praedicamenta subiectorum emergunt, praedicamentis attributorum similia. Classilicatio ontologica subiectorum tundatur in eorum natura, quae vel realis, vel dialectica Seu supposititia, vel moralis esse potest. Quamobrem subiecta ontologice dividuntur 1.' in subiecta realia; 2.' insubiecta dialectica, quae vel mentalia clietiones mentis, uti idea nihili, impossibilitatis, et quae partem aliquam rei exhibent vel idealia ideae
Specisseae, genericae, aliaeque, quae totum, etsi non totaliter obiectum perhibent ; 3.' atque demum in subiecta moralia. Eiusmodi classisse alio potest qua dantenus appellari - categoria Subiectorum - . Classilicatio ideologica subire torum respondet reciprocae extenSi0niet comprehensioni ideati eorumdem inter se, quiu scilicet praedicati Sconserantur, atque id relate ad subieetum constituit. quod nomine praedicabilium usurpatum fuit, sicque habentur - praedicabilia S
ipsum in praedicatum converti; cui tamen conversioni, Vel subStitutioni suscipiendae duo saltem subiecta haud semper accommodautur, sed sub quibusdam tantum conditionibus. Haec autem subiecta interdum incommutabilia sunt 1.' individuum reale; 2. relatio Subiecto iudicii prorsus extranea. Individuum reale enim ex Subiecto tunc poterit in praedicatum mutari f.' Si subiectum adamussim praedi ea tum adaequet, uti evenit in iudiciis analyticis: 2I si loco subiecti in praedicatum conversi antecedens ideale, prout Secundum praedicamentum iubet, Surrogetur, ac si dixerim - existentia cantecedens hoc in lapide habetur 3.' si subiectum in praedicatum negativum mutetur
praedicati logi ei locum tenere, nisi prius aliud ipsi Substituatur subiectum , cui ipSa revera insideat ex. gr. - Neapolis centum et amplius milliaribus ab Urbe Roma distat - . Hoc iudicium rectum nou est, quia distantia non habet relationem veri praedicati cum civitate Neapolis, quae in loco determinato, consistit, neque in se ullam ostendit distantiam; nihil enim a semetipso distare dicitur. Verum autem iudicium hoc erit - distantia inter Neapolim et Romam Dius quam centum milliariorum computatue - . Ast distantia hic pro Subiecto ponitur, et tentum milliaria pro praedicato, quia centum milliaria ceu partes spatii in distantia eeu in subiecto proprio resideui. Atque iam de subiecto satis. Diuili oti by Cooste
283쪽
bus expres , nexum logicum positivum vel negativum indicat subie-chum inter atque praedicatum interiectum. Ast quoniam mutuus Subiecti et praedicati nexus id est quod proprie essentiam sormalem iudicii constituit, idcireo copula merito forma, vel ut ait Cicero, con eeptio iudicii dicta suit: subiectum autem et predicatum, materia eiusdem. Praeterea Verbum est vel in ipsa entis idea praeexistere sinperius iam proba Vimus; ergo forma essentialis cuiuslihet iudicii nobis eum idea entis iamdudum fuit item virtualiter ingenita; atque similiter mens nostra vel ex Sua origine et natura ne dum quo intueatur, seu rerum intelligibilitate fruitur, verum etiam quo iudicet id est forma virtuali iudicandi instruitur. Atque hinc rursus confirmatur - cogitare id esse quod iudicare- . Qua sententia evidentissima totum problema de origine et natura cognitionis humanae directe Solvitur, atque itidem erroris redarguuntur nune quidam philosophi nullo numero qui, Sen Si Stis morem gerentes, simplicem rei apprehensionem iudicio praeponunt; interea dum neque quid apprehensio neque quid iudicium sit, numquam intellexerunt, nec sperare iuvat fore ut aliquando intelligant.
amrmativam sive qua negativam spectabimus. Utpote assirmativa n vem potest modis enuntiari, ex quibus noVem, ut aiunt, oriuntur iudicia copulativa, quae omnes possibiles formaS repraesentant; qua-inous autem negativa trifaria est atque tria iudicia disiunctiva generat.
sat neceSSario semperque exprimitur. Verum, cum erebro mera ex stentia vel indeterminata, vel determinata materia non Sit iudicii, sed ut plurimum modus vel actus vel qualitas entis cuiusdam ἰ inde, propter istas entium iudicandorum determinationes et actiones, consequitur , copulam iudicii haud amplius fore sola verbo substantivo 8336, ast aliis etiam verbis activis vel passivis componendam ut, praeter rerum existentiam valeat earum quoque modos et actiones declarare; quibus profecto e nuneiaudis verba aptissima sunt utpote tu hunc Di iii od by Corale
284쪽
finem directe excogitata c1 . Verba enim unico vocabulo aeque rei existentiam ae eius modum vel actum determinant; idcirco verbum substantivum essε includunt.
here, a.' Haberi, A.' Facere, eiusque oppositum, destruere, 5. Fieri, atque eius contrarium, destrui, 6.' Recipere, T. Recipi, 8.' Pa sionem inserre, s.' Pati. His verbis caetera continentur virtualiter .
dit, quod 1.' illud unitatem et identitatem, istud pluralitatem et distinctionem rei habitae ab habente signisse et I 2.' atque item, primum
tam actum primitivum entis, quam eius actus Secundarios, Secundum vero solos innuat actus secundarios. Quae diserimina intelligenda sunt pariter de verbis sacere, steri, passionem in serre. et pati ad verbum esse reserendis; atque item de verbis haberi, recipere, et recipi quae ad verbum habere reduci res est cuique exploratissima 2 . 428 Nihilominus verbum possessivum habere tantae est extensionis. quantae verbum esse, adeo ut etiam cum pura existentia praedicatur uti - ens est - , saS Sit ipsi exprimendae verbum habere accipere; - ens habet existentiam - . Attamen in hoc iudicio, - ens est -, non intervenit, subiectum reale sed dialecticum tantum, idest a mente ope abstractionis 'confictum . Ena quippe non est aliud distinetum ab est, quin idem prorsus, atque ex ipSO est abStractum eeu praedicatum ipsi deinde iterum assigendum. Cuiusmodi est etiam hoc iudicium - homo habet animam - . Hic sumitur homo, ut ens solum cui elargitur anima, etsi anima iam Sit homini essentialis. Iudicium pariter dialecticum evadit si eius Subiectum haud realem sed mentalem solum habeat unitatem; ex: g. - eoryus est extensum - . Lyeorpus non est in Se unum Sed ceu unum fingitur estque propterea subiectum dialecticum . Quod est sedulo discernendum ut forma ver-halis ab intrinseca veritate iudicii distinguatur; itemque subiectum dialecticum a subiecto reali Seeernatur. 3ὶ II verbo sum latino. ed i verbi euers ea esistere iistiani, significano
semplicemente esisteneta assoluta: cioli Seiolia da qualunquΘ modi flearione :gli altri verbi tuiti signi fleano olire l' esistenta ancho it modo di esistero . Gi-rolamo carioni. Lorioni di Grammati a Latina .s2ὶ Verba sacere et pati non respondent Verbo habere. l. quia potest aliquid haberi quin qui habet minimum patiatur vel agat: huiusmodi est mens quae ideas recipit absque eo quod in eas agat, aut in semetipsa quidquam patiatur. Ideo verbum reeipere sub verbo habere ponitur. Atque ipsa mens neque potentia activa. neque passiva, sed receptiva dicitur. 2. Etiam quia volutionem actus primitiva existentiae rei denotant, vel aetionem eatis, actproinde haec verba iure essa subordinantur.
285쪽
DE EX HODII colLLAE AGBIECTORUM REALIuM VERBO B, BERE EXPRIMENDAE
lium acceptum, sex modii licet intelligi pro sex videlicet possessionis speciebus quibus Subi tum reale potest praedicatum possidere. 1 Potest intelligi de possessione essentiali, si nempe praedicatum Suhiecti essentiam constituit, atque in subiectum totaliter quadrat: - homo habet rationalitatem - . Huc etiam reducuntur relationes essen tiales, vel synthesismus naturae, pone, inter prine ipium sensitivum et sensibile . sive, inter intellectum et ens ideale, quorum unum in altero ita incidet. ut invicem segregatis, primo casu, animal, Secundo, intolligentia e me sent.
homo habet scientiam, quae est forma obiectiva intellectus, non quidem intelleetum procreans sed perne iens; eadem ratione homo vitia et virtutes possidet.
plexae naturae invenitur, ut in homine cuius pars nobilior, idest intellectus dicitur habere eorpus - non e converso.
potentiarum sita, quarum quae in aliaS dominatur, puta, libera voluntas hominis, quae sub se, habet ac regit coeteras potentias. Hanc possessionem Statim amittimus Vix dum Voluntas sive passionibus, sive personis, Sive rebus externis mancipatur.
minium in personas atque in res proprietatem consert.
tiuntur personae Vel res sortiores, quae vi propria sibi alios a in alia submittunt.
hueretur. Hinc quae de copula amrmati a seu de verbis esse et habere eorumque derivatis praebuimus, espulae negativae applicanda sunt. Diqiligod by Gorale
286쪽
amrmativis subauditur, quia cum Subiecto aliquod convenire decernimus praeditatum, a subiecto implicite et Od eius praedicato repugnat removemus l . Posterior ea eSt, quae particula - nor - explicite enuntiatur, atque iudicia reddit negativa. De hac potissmum agere nostra Solius
in forma impropria invenitur. Negatio expicita in sorma propria habetur cum particula - non copulae -- est vel alio Verbo aequimvalenti, unitur.
Negatio explicita in forma impropria obtinetur si ea aut Subiecto, aut praedicato praefigatur. Exemplum negationis propriae habes inhoe iudicio - homo non est omnimode Sapientissimvs - exemylum autem negationis impropriae in hisce duobus iudieiis est - nullus homo est omnimode sapientissimus - omnis homo est omnimode nou SapientiSSimus - . Haec tria exempla designant triplicem distinctionem dialecticam copulae negativae, nempe ostendunt iudicium negati Vum tribus modis dialecticis, vel mentalibus concipi, disponi et proferri.
negativum posse equidem tribus modis conssci, seu negationem tam subiecto, quam praedicato et copulae praefixam gerere, dummodo Ser mo sit de iudieiis aequi pollentibus, et convertibilibus, quae Prosecto ob negationis translationem non mutantur, uti videre est in exemyli Sallatis. Contra autem erit, si sensus iudicii propter eiusmodi translationem immutetur, uti evenit in iudiciis, quorum subiectum est quaedam aggregatio, vel collectio completa plurium; si enim eorum prae dicatis negatio praemitteretur, iudicium ex vero salsilicaretur, ex. gr. Omnes homines non sunt philosophi - non, omnes homines sunt Philosophi - , omnes homines sunt non philosophi - . Duo priora iudieia idem significant, atque vera Sunt; ultimum contra falsum,
quia inde consequeretur ex hominibus nullum philosophum dari, quod oppidυ salsissimum est. Nam in iudicio negativo huius generis cestautem negativum sive negatio in eopulam, sive in Subieetum cadat negatio respondet collectioni, non vero eius partibus seorsim; ast in iudicio amrmativo etiamsi eius praedicatum sit negativum, uti supra - non philosoνhi - eius praeditatum tum positivum, eum negativum directe afficit collectionem, non vero singillatim individua; ideos in Negatio implieita. aut est exclusiva tantummodo, aut etiam correlativa. .' Est superius exposita: 2 praeterquam quod subiecto denegat quod ei Praedicato adversatur. declarat tamen praedicatum ipsi reserri, uti effectus qui non est causa si tamen causam innuit.
287쪽
LOGICAR PARA PRIMA eAPBT ΟΠΛRTDM 283que praedicatum - non philosophi ad subiectum - omnes homines - pertinet. euius propterea sensus est, nullum inter homines philosophum haberi. Hae animadversiones in iudicia negativa et affirmativa haud aequipollentia regulas suppeditant iis recte formandis, et internoscendis .
cognitionis semper praeseratur impropriae, atque si quae sunt iudicia negativa sormae impropriae ad propriam formam redigantur, qua nil est aptius naturae iudicii detegendae.
DE RUPRENA REGULA IDENTITATI PRAEDICATI cum sUBIECTOIDDICII VERIFICANDAE APPLICATA
eorumque speeiebus et relationibus gradatim explicatis, praestat modo regulam supremam identitatis initio huiusce capitis praemissam, iudicio applieare, ut pateat Verum ne Sit, an falsum, seu num qua par est, identitate gaudeat.
impropriae ad formam propriam in primis resormando I 2.' si hae reductione absoluta, natura iudieii eiusmodi nondum bene illuceseit, eum alio iudicio evidentiore, eui ipsum virtualiter implicatur, eonserendo .
prietas ex forma verbali; 2.' improprietas ex subiectorum vel praedi-eatorum compositione. Seu pluralitate; 3.' improprietas ex subiecturum vel praedicatorum e myle ione; 4.' improprietas ex implicatione rei cuiusdam subiecto, vel Draedicato delitescentis; ff.' improprietas ex impersectione sermonis, vel linguae dei linguaggio .
relatio. aut quidquam aliud tribuitur, quod ipsi non eonformatur, - uti civitati distantia, de qua superius.
ta , prout eompositio aut implicite, aut explicite indieatur; idest prout pluralitas subiectorum et attributorum expressis verbis numeratur, aut simul unico verbo complicatur. Iudicia, quorum subiectum e Steollectio quaedam, composita explicita die untur, atque in tot iudicia resolvi possunt, quot Sunt individua collectionis, hinc eiusmodi iudicia, vera lune censentur, si iudicia de individuis singulis vera etiam perspiciuntur. Quod si in iudicio eiusmodi duplicis subiecti, praedi-eatum uni quidem, non vero alteri consonat subiecto, iudicium auι Diqili so by Corale
288쪽
totum negari, aut Saltem distingui fas est, ac si dicerem - Petrus et canis sunt rationales - . Saepe tamen in his iudiciis apparens tantum habetur subiecti pluralitas, v. g. - oxigenium et hydrogenium aquam componunt - . Haee enim bina elementa unum solum eo n-stituunt subiectum, ex quorum immixtione aqua praedicatum fit. Iudicium ergo magis complexum e St, quam compositum. Idem dicatur de aliis iudiciis, quorum Subiecta Vel praedicata inseparabilia sunt. atque aliquid unum conficiunt: ex. gr. - haec Vestis auro argentoque est contexta - praedicatum est indivisibile etsi duplex . 4i0. Iudicia autem implicite composita sunt valde disse iliora intellectu . Iudicium quod Video est homo - est implicite compositum . quia praedicatum homo - sumi potest dupliciter seu apparenter, vel realiter . Primo sensu adest identitas inter subiectum quod video- et praedicatum - homo - , ideoque iudicium verum est. In secundo casu deest identitas, quia hominis realis interna, animam videlicet, et organa interna non video. Fit autem aliquando verum 1 si dieatur - homo visus seu apparens e St signum hominisi uterni vel reali S - . Quo in casu habetur inter subiectum et praedicatum debita identitas. Id ipsum et de omnibus iudiciis post Sensationes prolatis dictum Sumatur, V. g. - corpus quod ceruo eSt rubri coloris-; iudicium verum est, atque requisita identitate praedi tum, Si per ly - rubri coloris - intelligitur causa eiusdem, quae Pro laeto est eorpus visum; salsum autem evadit, idest deeSt identitas, Si Per ly - rubri coloris , ipsa accipitur Sensatio rubri, quae utPO te Simplex animae assectio non est corporibus adscribenda. 441.' Improprietas ex complexione oritur quoties subiectum vel
praedicatum iudieii quibusdam donantur qualitatibus vel determinationibus et modis. Complexio, sicuti compositio duplex itidem eSt, implieita vel explicita, secundum quod qualitates aut di Stincti S. Oca buli S numerantur, aut uni eo voca hulo: sic , - qui Sibi, Sui Sque et proximo secundum iustitiam et charitatem prospicit, atque Deo excorde et opere famulatur, felix est-; complexio subiecti eSt explicita. Item: - Brutum dictatorem ii ditiatore interfecit - , complexio tam subiecti quam praedicati est implicita, atque in plura alia iudicia resolvi bilis ideoque iudicium totale eomplexum eatenus verum est, quatenus Verd censentur singula iudicia in ipso inelusa 2 .s ὶ Diximus - aliquando verum quia fieri posset ut homo visus sit imago vel simulacrum hominis. quod profecto neque foret signum hominis reali S. 2ὶ Fere omnia iudicia ut ut simplicissima. quamdam semper involvunte Omplexionem, excepto iudicio primitivo - esse est- atque alii id genus. ut sunt principia rationis, quas ens sine determinationibus enuntiant. Inter iudicia complexa recensentur potissimum mathematica, quas lusinitum nume-
289쪽
LOGICAE PARS PRIMA cAPUT OuΑnTUM 287 Inter qualitates subiecti et praedicita complexi sunt quaedam ii terminativae, seu intrinsecae, quaedam vero incidentes vel explicativae, aut extrinsecae tantum; illae, non istae in identi talom subieeti et praedienti innuunt, v. g. - Napoleo, qui in insula S. Elenae de-eessit. bis sibi Italiam subiecit . Iudietum verum est, si propositio - qui decessit in insula s. Elenae - est incidens, vel explicativa; salsum autem, si determinativa, quia qui deeedit non potest sibi amplius submittere quidpiam. 442. Sin demum improprietas ex obscuritate, vel aequivocatione proveniat verborum, tunc Verba elara et propria oportet obscuris et figuratis substituere, atque in propriam et logicam sormam iudicium resolvere . Pro locutionibus metaphoricis haec sunt digna observari: s.' in scientiis puris et speculativis a metaphoris Summopere caVendum est, atque iis tantum utendum, cum vel assectibus movendis, aut attentioni dirigendae, aut veritati, sensibili, Sic dicam, forma repraesentandae, uti postae, et oratores consuescunt, inserviunt 2.' elementum metaphorieum ab elemento proprio diligenter est distinguendum; 3.' in librorum interpretatione praesumendum est voeabula Sensu proprio magis usurpata fuisse quam si gurato; 4.' voeabulum aut obiecta complexa, aut plures animi operationes reserens, recta et perlaeta definitione explicandum est, atque in partes di i-dendum .
q. unieus - Dε Definitione. 4l3.' Desinitio eo spectat, ut quid res per nomen, Vel per suam esSentiam, But per qualitates sit, significet. Prior est definitio nominis, vel etymologi ea ra quod mihi adstat dicitur homo αἰ posterior est definitio rei, vel logica m homo est subiectum rationale m.
Propositiones autem - arhor est planta - sidera Sunt EStra - SIDO-nima sunt, non definitiones.
Desinitio rei multifariam distinguitur; s.' aut exprimit essentiam rei, ut rationalitas in homine definitio essentialis ; 2.' aut aliquid ipsi proprium, ut visus definitio propria ; 3.' aut relationem c de finitio indicativa ; 4.' aut omnia simul oratione aliquanto susiori et eleganti et dicitur aeseriptio, quae magno usui est pene S P0etas et oratores l .ricum semper supponunt in calculis, ideoque potius iudicia opinata et verbis isti tum expressa. quam Vera Sunt, quia insinitum numericum est absurdum. et consequenter iudicium totale destruit. lὶ Definitio perspicua quidem et completa. qua explicatur essentia res. nedum in scientiis tantum , verum etiam in vitae negotiis feliciter exequendis
290쪽
lli ' Definitio nominis multum prodest quaestionis sensui determinando; sed neque existentiam, neque naturam rei determinat. Hinc definitionem nominis filatim initio tractationum praemittimus, ut pateat de quo sit agendum; definitionem autem rei persectam et eo m-pletam sub finem tractationum subiungimus. quum disputata, vel inquisita in unum veluti colliguntur, atque exhibentur.
ALTERA REGULA PRO IUmeus curi AL Is EVIDENTIORI RG se FERENDIS, UT EORUM ELUCEAT IDENTITAS, PROPONITun
45. saepe numero accidit, ut omnibus de formae propriae iudieii restitutione iuxta primam regulam praestitutis, iudieiorum natura, etsi simplicem et propriam formam induerit, adhue nos lateat. Id fieri potest 1. vel quia elementa vel materiam iudicii, subiectum et praedicatum ignoramus; 2.' Vel quia, iis cognitis, eorum relati nem vel nexum nondum eoncipimus. In prima hypothesi impedimur ignorantia absoluta, qua praesertim in iudiciis augmenti, seu de rerum realitate serendis, laboramus, eui Sola auctoritate vel experientia, non autem argumentatione a priori medendum est. Hominum enim narratione, Vel Sensibus, Vel inductione possumus de realitate rei cuiusdam certiores sieri l . In secunda hypothesi detinemur ignorantia relativa, cui refellendae occurrit argumentatio, qua, ope huiusce regulae Secundae, iudicium , de quo dubitatur, cum alio evudentiore eius identitati toguoscendae eausa, comparatur. Hae in amgumentatione si perspicitur iudicium praelatum iudicio alicui clariori refragari, falsum declaratur Go ipso; sin autem iudicio clariore involvi. tune illico verum aestimatur. In prima operatione utimur principio contradietionis, in Secunda principio identitatis.
summas necessitatis aestimatur atque prae caeteris id satagant oratores cum ad populum concionem habent. ns auditores hue illumve laetantur, quin m. quam unde orator caepit. quo progrediatur, quid praedicet, ot in quo nune versetur. intelligant. ululaubus, gesticulationibus a quo vorbis sonantibus magis deterriti, quam rationibus persuasi, atque eommoti; dialectica enim magistra dieitur et est verae eloquentiae. 3ὶ Quantum ergo a vero abludit opinio quorumdam dialecticorum transcendentalium, qui a priori . solis videlicet schematibus, regulis, et tormis idealibus. atque ut ratiocinii puri et speculativi. sibi quamlibet veritatem etiam naturalem inveniri ae demonstrari Posso adblandiuntur . Factis enim attingem dis . Standum est sensibus nobis ideo adimetis , ut ad sensibilia externa pro