장음표시 사용
301쪽
duabus praecedentibus, vel praemissis, tertia inde, eeu earum corollarium, sua t. Huiusmodi dispositione SIllogistica propositionum utimur, eum terminos, idest Subiectum et Praedicatum, alicuius propositionis simul eo haerere statim et immediate non deprehendimus. Desectus ergo immediatae cognitioni S identitatis inter terminos euiu sdam propositionis, menti suggerit formam SyllogiSticam, ut quae principio identitatis sic expreSSO - quae Sunt eadem uni tertio, sunt eadem inter se - subnixa, identitatem Propo Sitio uis conquisitam nobis patefacit ope ideae tertiae, ceu me usurae duorum, quibus propositio cognoscenda componitur, Si enim Subiectum et praedicatum 1 idea tertiae conformantur, cur Sibi in ieem non convenient 3 Hae eautem inter mediam ideam, et terminos propo Sitionis identitas aut vera est, aut logica tantum; Si primum, argumentatio est etiam demonstratio; si secundum, pura Vocatur deductio logica . Ita: quod vivit numquam morietur-; bellua Vi it - ergo numquam morie-inr- deductio legitima est, deficit tamen demonStratio, quia inter medium terminum - quod vivit - et praedicatum conclusionis numquam morietur non adest nisi sic titia identitas. Totus ergo organismus frilogi Sticu S tribus terminis . vel obieetis tribus amrmationibus coniunctis eomponitur sub regimine principii identitatis.
semper atque universalissimum Supponunt principium , unde incipiunt et quo fundantur: huiusmodi est principium identitatis, quod postulatum commune, et sundamentale sγllogismorum evadit vix in hac sormula repraesentetur - quae cuidam tertio conveniunt, sibi invicem, eonveniant oportet: atqui A convenit tam cum B quam cinn C; ergo B et C inter se debent quoque convenire. Maior huiusce syllogismi est, uti patet, immediata principii identitatis applicatio.
supponunt ceu principium dialecti eum, merito dependentes vocantur sin vero hoc principium non supponerent, sed continerent in prae- missis, independentes lorent. Hoc autem interest inter syllogismum
dependentem et crypticum, quod ille licet principium dialecticum sup-
Subiectum eonclusionis vocatur mimis εαι remum. Eius praedicatum. maius emremum, idea media . Seu mensura communis , mediua ιerminua.
302쪽
3M PROTOLosIAR PAR oz RTA ponat, tribus lamen constat propositionibus: iste contra aliqua earet ex tribus propositionibus, quae subintelligi potest, ideo errptieus
vel abς onditus nuncupatur . Igitur alia est ratio, cur syllogismus v cetur dependens. alia cur sit crypticus: Vocatur dependens ex su positione principii dialecti ei praelati, est crypti eus ex defeetu propo- Sitionis cuiusdam . Praeterea, crypticus potest etiam dependens esse, idest principium dialecticum Suyponere. 475. Atque hine iam illuc et ideam entis nedum e SSe idearum parentem, et regulam iudiciorum, verum etiam principium fundamentale SFllogismorum . vel argumentationis. Quin imo in Ontologia ostendemus ens triplici forma constitutum speciem euiusdam syllogismi Subsistentis praeseserre, a cuius expositione nunc abstinemus, ne trinitatem entis formarum, earumque intrinsecas relationes nescientibus confusioni simus. Id unice hic recordamur, scilicet fundamentum aris gumentationis esse principium identitatis, quod, ut innuimus; est principium ordinis intrinseci entis.
buuntur, quo in mente: atqui in mente, et maxime argumentante, propositiones ita invicem disponuntur , ut primum locum generalioreSteneant, deinde minus generales sne cedant, et ita porro iuxta deerescentem exten Sionem, ita eodem ordine sunt in syllogismo di Syonen dae . Hinc prima propositio ea esse debet, quae prae eaeteris Plus habet extensionis, idest euius amrmatio vel negatio magis extenditur, atque et obiectum generalius, vel maiorem rerum quantitatem com
prehendit 1 . Deinde exeipit alia propositio minoris extensioni S; demum tertia, quae reSpectu praedictarum est extensionis minimae. Binutorma OIgantea argumentationis est una et trina: una, quatenus idea quadam univer Sali, ceu toto quodam innititur; trina, quatenus ex toto huiusmodi, ope trium propositio nom, conclusionem in toto implicitam deducit. Harum autem propositionum prima dicitur maior, Secunda minor, tertia eo ne lusio, vel thesis.
natos et disiunetivos dividantur, inde evidenter patet, in eategoricis eam taeteris propositionem praeire, quae, uti diximus, plura amrmat vel . uti mox videbitur ubi de regula generali argumentationi 1, ea propositio est maior, quae totum sit tutis nilogistaeum eomplectitur. Diqitigod by Corale
303쪽
LOGICAE PAns s EcuΝDA cAPGT PRiMUM 301 vel negat: in eonditionalibus autem et disiunctivis propositionem antecedere, quae conditiovem et disiunctionem gerit, quia magis eo ipso virmat, ideoque iuxta regulam caeteris anteponenda eM.
ges naturae inductione inqui reuus, in ratiocinando, locum mutant propositionis . atque maiori minorem sumciunt; quod sine syllogismi laetura fieri potest: munus enim maioris et minoris, comparandi scilieet subire tum et praedicatum seu terminos conclusionis cum termino medio , aeque adimpletur , etiamsi comparatio subiecti conclusionis cum medio termino minor eomparationem praecedat praedi-eati conclusionis cum eodem medio termino maior . Id tantum ex ipsa inversione consequitur, quod propter minoris in locum maioris substitutionem, SFllogismus frutheticus fiat, a partibus nempe ad totum gradiens; contra si maior, ut exigit, minori praemittitur, Syllogismus est magis analyticus, idest a toto maiore incluso ad partes progreditur.
VARIAE ELPLICANTUR SYLLOGIANORUM FIGURAE
. . . .... .. . . .. . it. i ii ... intelliguntur '' 'A' ' 'f'
mini collocatio ora in praemissis, vel sedes, quae sub variis velut aspectibus, Varium ipsum exhibet syllogismum. Ex logicis, Peripatetici putant treS Solum medio termino sedes assignari, ideoque Syllogismum triplici sigura donari. Alii complures contra, duce Galeno, quatuor Sedes ipsi staιuunt, proinde quatuor etiam sIllogismi figuras.
maioris, et Praedicatum minoris secunda autem sigura obii uetur, si medium terminum tam maior, quam minor in praedicatum recipiunt. Tertia sigura eomponitur, si ipse terminus medius sit utriusque propositionis maioris et minoris subiectum. Quartam demum 'llogismus induit figuram, cum medius terminus in maiore praed a tum, in minore subiectum extet l . si Quae figurarum sillogismi elassisseatio fieri etiam potΘst .' s curulum
mututiones , quas subiectum et praedi tum conet ionis subeunt ia iraemissis . Quocirca prima flgura erit, si subiectum et praedicatum conclusiatis conditionem respectivam subiecti et praedicati ubique conservant. Secunda figura. Si praedicatum conclusionis vertitur in subiectum. Tertia . si subiectim eo. clusionis evadit praedicatum in praemissis . Quarta si tum Subiectua, cum praedicatum conclusionis tu praemissis mutantur. 2' Habita solum ra one adpositiones medii termini tu maiori, qua conclusio involvitur . Hinc primas gura
304쪽
et perlaetus syllogismus. qui in primis totum il tutio syllogisti-
eum, Vel, ut aiunt, conclusionem contineat, iam prono alveo insertur syllogismum tantum primae figurae hac gaudere proprietate . atque alias figuras plus minusve a vera forma syllogistica recedere. quo magis, aut minus a prima distant figura. Verum enim Vero, ut conclusio evidenter conspiciatur praemissis convoluta. oportet ut eius praedicatum et subiectum naturam praedicati et subiecti in praemi sis habeant, quod prosecto in prima figura dumtaxat deprehenditur: hoc enim modo luculentior fit comparatio medii termini cum terminis respectivis conclusionis. secus autem praedicatum, id nempe. quod de aliquo praedicatur, Verteretur in Subiectum, in id nimirum de quo aliquid praedicatur; ideoque termini comparationis mutarentur: sicque ipsa quoque inverteretur comparatio, quae amplius non seret de eodem secundum idem.
ex praemisSis concludi. Concluditur equidem, dummodo mentaliter saltem praedicatum, et subiectum conclusionis, qua talia etiam in praemissis retineantur; alias. idest si ore tenus hac terminorum conclusionis reintegratio, ut Sic dicam fieret, tunc plures, quam tres forent propositiones syllogismi; ideoque vel nulla inde sequitur recta conclusio, aut duae Sequerentur. Id clarum sit huiusmodi exemplo primae et secundae figurae - qui carnem macerant, Christi sunt - atqui ieiunantes carnem mae erant -οῦ ergo Christi sunt syllogismus primae figurae . - Qui Christi Sunt, carnem macerant; secunda figura - atqui ieiunantes carnem macerant: - ergo cenduplex conclusio qui Christi sunt ieiunant, - vel - ieiunantes Christi sunt . Par enim est ratio tum subiecti unius praemissarum in praedicatum conclusionis, quam subiecti alterius praemissarum in idem praedicatum conelusionis tradueendi. Duas pariter in tertia et quartε figura conclusiones inserimus, eum in tertia aut unum aut alterura praedicatum in subiectum thesis; in quarta autem praedicatum in subiectum thesis, et vicissim convertere cogimur.
syllogisni exhibet modium terminum in Subiecto maioris . et praedicatum conclusionis in praedicato eiusdem maioris. Secunda exhibet medium terminum tu praedeato maioris, et in subieein subiectum conclusionis. Tertia exhibet in praecidato maioris medium terminum, et in praedicato praedicatum conclusions . Quarta exhibet in Subiecto maioris medium terminum , et in praedi. calo subiectum conclusionis.
305쪽
l Ra.' Eo pacto quo ex diversa sede medii termini varias inde syllogismi figuras logici deduxerunt, eodem pariter ex diversis Propositionum speeiebus varios modos syllogismi conlaeerunt. Enim ero SFl logismus potest propositionibus generalibus vel particularibus, amrmativis vel negativis componi, quae ita ordinari possunt, ut Syllogismus aut tres eiusdem Speciei propositiones habeat, aut modo unam modo alteram: quae propositionum ordinatio combinatione tam multiplex et varia deprehenditur, ut, facta Supputatione, Sexaginta quatuor ordinationes possibiles inventae suerint, quae modi syllogismi appellantur. Pro unaquaque enim syllogismi figura sexdecim mo- 'di numerantur, qui quater ducti sit emetunt. 48t.' Ast pariter repertum est quinquaginta quatuor ex prae satis propositionum ordinationibus syllogismum adeo vitiosum reddere, ut nulla inde conclusio progigneretur, partim quia ambae praemissae vel particulares, indeterminatae, et Vagae, vel negantes erant, ideoque consecutioni serendae prorsus ineptae; partim quia praemissae minusquam ipsa conclusio complectebantur; partim quia ex praemissis anfirmantibus conclusio emergebat negativa: partim demum, quia conclusio haud immediata, sed mediata tantum obtinebatur. Hinc novemdecim supputatis etiam earum repetitionibus) tantum ordinatio nes vel modi s1llogismi superfuerunt, reapse legitimi et eonclude tes. Ex quibus subterductis novem, tum quia septem convertunt iusubiectum Meuliare praedicatum universale praemissarum, tum quia duo subiectum thesis amrmative in praemissis, negative autem in conclusione habent. decem tantum vero logicae remanent ordinationes propositionum, ex quibus recta et immediata profluat conclusio, hisce autem earum repetitionibus detractis, quinque Solum remanent. Quae ut veluti sub oculis ponantur, exemplum exhibemus ordinationum huiusmodi. Interea monemus f.' hisce quinque modis addendos sore eos, uti mox videbitur, quos binae veterum leges - nil sequitur geminis ex particularibus unquam -οῦ utraque si praemissa neget nil
inde sequetur - pro Scrip Serunt.
485. 2. ' Propositiones quoad quantitatem perspectae dispes ei possunt in determinatas, et indeterminatas: generales quippe et singulares, sunt determinatae; peculiares autem aliqui a Iiquid modo in cle tormina lae . modo fixae, vel determinatae. Quoad qualitatem autem clividuntur in amrmativas, et negativas. Quare sillogismus legitimus Di ili co by Corale
306쪽
est . si propositiones praedictae clitera initiali indieatae) his modis
disponantur in maiore, minore, et conclusione: 1. si maior sit DA. minor D A, conclusio D A; 2.' vel D A I A, I A 3. vel D N, I A, I N, 4. ' vel D A. D Ν, D Ν : I. ' Vel DA, IN, I Ν, si igitur aut uno aut altero ex hisce quinque modis propositiones disponantur, directa et immediata conclusio Subsequitur.
BEGLLAE UM VERSALES PRO RECTA ARGUMENTATIONEl86.' Triplex est, uti meminimus, argumentationis Species, nempe argumentatio enitea vel obiectiva, eonceptu alis vel diale etiea, et verbaIise hinc triplex itidem syllogismus, enticus vel Obiectivus, conceptu alis, Vel dialeetieus, et verbalis . Hisce autem recte consi-ciendis unica, atque universalis praescribitur regula, scilicet - argumentatio ad rectam conclusionem procedit, si conclusio in toto syllogistico maioris per medium terminum expresso contineatur, altera autem ex praemissis revera eam includi manifestet - . Exinde enim ceu regula consequitur - quod de toto syllogistico praedicatur vel negatur , etiam de eius partibus inter quas conclusio praedicari - . Hoc est principium Aristotelicum dictum de omni, dictum de nullo. 487.' Totius autem syllogisti ei plures species numerantur Seeun-ssum Syllogismi entici, conceptualis, vel verbalis naturam. In Syllogi Smi S enticis, qui rerum naturam respieiunt, totum syllogi Sti eumst ut est extensionis aut comprehensionis 2 . Totum Srllogisticum extensionis est conceptus genericus vel specificus, quibus ideae Sye eterum et individuorum subsunt. Totum syllogisti eum comprehen Haec trina syllogismi distinctio respieit modum, quo identitatem termini
medii eum terminis eone lusionis probamus. identitas enim probari potest l. veleutitates aut naturas terminorum cum entitate medii termini exigendo lSyllingismus enticus j: 2.' vel formam eoncepi ualem terminorum cum forma eonee pluali medii termini comparando syllogismus eonceptualis vel dialecti duS :3 ' Vel sormam verbalem terminorum formae verbali medii termini reserendo syllogismus verbalis . lj llino syllogismus enticus pariter tu syllogismum cxtenSionis, et comprehensionis partitur.
307쪽
LOGICAE PARS RECLΝDA cAPLT s cuΝDLM 303sionis est conceptus integer, qui respectu ad sua elementa uti totum consideratur . Praeterea totum comprehensionis multiplex est, 1. ' comprehensi Vum formale, idest conceptus characteristicus rei alicuius, puta hominis, reserens animalitatem videlicet, intelligentiam etc. homo ornatur animalitate ete . atqui Petrus est homo; ergo et ipse ornatur animalitate etc. - 2.' Comprehensivum reale, vel tolum aliquid reale, quod vel reapse, vel mentaliter in plura discerpi potest Huiusmodi potest esse vel totum comprehensivum temporis - Deo quovis tempore serviendum PSt- atqui nunc e St tempus - ergo etc. Vel totum spatii - anima toto corpore essunditur-; atqui pes est pars corpori S - ergo etc. vel totum compositum - bellua anima et corpore componitur-: atqui leo est bellua - ergo etc. ἰ vel totum copulativum, vel collegatum, ex quo aliud insertur si sumigat, latet ignis - atqui cineres sumigant - ergo etc. Vel totum col- leetivum - septem reseruntur sapienteS Graeciae - atqui Thales unus
ex his septem luit; ergo etc. Totum autem syllogisticum cuiusque speciei in medio termino syllogismi residet.
quibus eadam veritas concipi potest, cum termino medio formae aequivalentis identi fieando, identitas veritatis in variis expressionibus pateat l . Sic, ut ostendatur non aliud esse obieetum primitivum mentis, vulgo lumen rationis dictum, ac sit idea entis, uti aiunt philosophi, sed idem prorsus duabus hisee formulis, luminis rationis, et idea entis enunciari, sequens syllogismus conceptualis institui potest - vulgus tanti habet lumen rationis, ut sine ipso mens nihil cognoscat atqui philosophi tantidem aestimant ideam entis -; ergo hoc est lumen rationis. quod idea entis - . En quomodo Srllogismus conceptu alis eamdem sub tormis diversis veritatem detegit. Huiusmodi sillogismi genere utuntur maxime iudices, et advocati, ut det faetis variis circumstantiis. relationibus , adiunctis, nudam vel revelent, vel inquirant veritatem laeti. In hisee argumentationibus totum syllogisti eum potest esse quidpiam ad Veritatem Spectan S, puta, qualitas, relatio etc. quibus aliae qualitates eι relationes diversimode ex pressae vix reseruntur, tota atque integra Veritas comperitur; ideoque intum syllogisti cum in medio termino etiam situm est.
eamdem esse pandunt: v. g. Si Seirem quemdam, qui Petrus dicitur,
Divorsitas conceptualis rei alicuius provenit vel ex diversitato organi. quo res percipitur. vi Su. taetu, ete. 2 vel ex diverSa reflexione . quae quo Sublimior est, sublimiorem etiam formam concipiendi praebet, uti colligitur ex diserimine cognitionis popularis et philosophicae: a.' vel ex diversis relationibus , sub quibus res perpenditur. VOL. I. 20
308쪽
aliquod facinus commisisse; deinde alterum, nomine Paulum, exilio mutelatum luisse, atque demum utrumque esse filium primogenitum cuiusdam Ioannis, Statim in sero, duo nomina Petrum et Paulum idem individuum significare. Terminus medius in hoc syllogismo. scilicet - silius primogenitus Ioannis - lotum Syllogisticum continet.
syllogismum recte concludere. si adest iu una praemissarum totum syllogisti eum, quo conclusio implicatur, atque altera praemissorumpam reapse implicari declarat. 2.' Atque ideo medium terminum totum ullogisticum evadere, si maiorem aut saltem tantam habeat extensionem, quantam Subiectum conclusioni S. Vel theSis, nec non maiorem vel tantam comprehensionem, quantam thesis, vel eone lusionis
nos, et propositiones argumentationis seorsim considerant Delo re
L' - Propositiones syllogismi, neque plus neque minuS quam tres sint oportet - . Si enim due fieri debent comparationes in syllogismo, subiecti nimirum et praedicati thesis cum termino medio. atque inde conclusio deducenda. tres tantum requiruntur propositi nes. Quod etiam valet pro syllogismis dependentibus, quia principium dialecticum subintellectum mi ipsis extraneum, atque alio syllogismo superiore exponi potest, cuius thesis sit maior sillogismi dependentis .
enim est mensura, cui termini conclusionis exiguntur; ergo unicus esse debet; secus terminorum relatio non deprehenderetur.
medius terminus, eodem sensu semper intelligantur - . Nam si porulerent aequivocatione tunc plus quam tres termini, atque duplex terminus medius haberetur, quod est contra formam et finem syllogismi. Haec duplicitas medii termini exurgeret, si ipse bis particulariter etiam
Sumeretur. Illuc philosophi germantei qui ex idea infinitae extensionis et minima oeomprehensionis, cuiusmodi est idea entis, intulerunt iutuitionem ipsius ah. Soluti infinitae comprehensionis, et nuIlius extensionis - , hane regulam rectae argumentationis infregerunt.
309쪽
elusio est sedes termini comparati; terminus medius e eontra est terminus comparationis, qui ideo in praemissis ubi comparatio peragitur, esse debet.
Sas - . I pSa enim ex comparatione terminorum eum termino medio resultat, ideoque debet tantum negare et affirmare, et quidem generaliter et particulariter, prout comparatio praemissarum ex POStulat.
sint, nullam edere possunt conelusionem - . Atque hinc emendata conspicitur regula Veterum . quod ex praemissis particularibus et singularibus nihil recte inseratur. Nihil quidem inde insertur si peculiares indeterminatae . non autem Si lixae et determinatae fuerint, ut quae totum syllogisti eum includunt: v. g. quaedam animalia sunt quadrupedes - atqui quidam quadrupedes sunt carnivori -; ergo quaedam animalia sunt carni Ora - . Praemissae sunt ambae particulares, sed lixae, seu ut ait Vosnu S, propriae, ideoque conclusionem pariunt.
fluit conclusio - . Ex eo enim quod medio termino non conveniant termini conclusionis, non sequitur prosecto inter se convenire aut non convenire. Haec regula non est tamen absoluta, uti veteres opinabantur , sed duas exceptiones admittit, in quibus recta emergit con- elusio . si negatio aut ad subieetum, aut ad praedicatum transferri poteM - ex. gr. - quod est simplex non dissolvitur-ς anima humana non dissolvitur-; ergo est simplex - . Recta quidem conclusio, quia negatio iam subiecto, quam praedicato uniri potest; - quod est simplex est non dissolvi bile praedicatum negativum , atqui et e ergo ete .: Vel , - quod non dissolvitur subiectum negativum est simplex; - atqui anima etc. : ergo ele. 2. Ex duabus negativis d Mendit quoque conelusio. si de praedicato iam denegato aliquid amplius inficiatur adeo, ut subiectum maioris negativum sat - quidam homines non sunt humiles -οῦ atqui quidam homines non humiles neque virtutem diligunt - , ergo quidam homines Firtutem non diligunt.
trium tantum propositionum innoteseere delet - . Hae lege praeseribitur, ut praeter tres propositiones sIllogismi. atque principium dia-leeticum eiusdem, nihil aliud, vel alia non ad oeetur propositio; secus enim signum est conelusionem inde illatam non esSe immediatam Sed mediatam, uti est eonclusio peculiaris affirmativa ex duabus praemissis universalibus affirmativis, quae ope quartae propositionis utique nanciscitur; ideoque mediata nuneupatur . Ideo superius dictum est. quod forma syllogismi sit una et trina; una in toto syllogistico, trina in propositionibus. Diuitigod by Corale
310쪽
Atque hae quidem regulae tot sunt regulae supremae argumen tandi applicatione S.
quoad materiam. Quo ad sormam innumerae esse possunt argumen talionis species tum 1. secundum varias vocabulorum signisse aliones, quibus ideae exprimi solent, atque locationes ellipticas, pleonasticas, implicitas, explicitas, complexas, aequivo eas linguae dei linguaggio quae, uti notum est, in innexionibus, phra Sibus, Periodis, pronuntiatione inlinite propemodum variare poteSt, adeo ut sit pene impo sibile signa et formas frilogisticas eodem modo determinare, quo lormulae supputationum algebri earum ἰ 2.' tum secundum diversas mentis operationes, quae in eodem conceptu versantur, atque Sub pluribus aspectibus ipsum repraesentant. Satius ergo nobis est, qua Sdam tantum formas speciales syllogismi caeteris usitatiores excerpere, cuiusmodi sunt enthimema, epicherema, et 1Orites.
gunt species, vel modi intrinseci Srllogismi, quorum praecipui quinque censentur, nempe additio, subtractio, proportis, integratis, circulus solidus vel regressio. Hae totidem sunt sormae logicae verae argumen lationis, quibus mathematici potissimum utuntur, etsi earum haud logicae tractatores hactenus nusquam meminerint; et quod peiuSesti ae vehementer deplorandum, etiam nunc postea quam detectae et exploratae fuerunt, parvipendantur, aut diris devoveantur aut elandestinis consiliis oppugnentur, aut proditorio silentio palam praetergrediantur ab iis etiam, qui eaeteroquin ex infimis opellis vilia quaeque et pudenda conseribillant, atque interea se iuventutis magistrosperitos, aequo S. insallibiles, ac sequendos tamquam Servum pecus laetant. Vae invidis veritatis impugnatoribus, qui honum malum, et malum bonum dicunti Spiritus veritatis, in quem audacter peee aut, testis erit inter eos et veritatem, nec non iudex districtissimus in re- elatioue conscientiarum. Diqiligod by Gorale