장음표시 사용
321쪽
LOGICAE PARs RcUNDA c AprT ova a Tu M 319dem multi conglomerandi, quin numerus eorum definiatur. Iam ver si quis modo dieeret: quemadmodum ex priorum lapidum subtractione nondum acervus destruitur, ita adhuc deinceps per se erat. etiamsi pauci, puta duo aut tres lapides remanserint, sophisma iam hoc ipso perpetraretur. Multae equidem partes acervis construendis requiruntur: earum tamen numerus est in determinatus; ideoque inferri nequit. sicuti in primis, ita in ultimis lapidum subtractionibus acervum integrum superesse. Non enim elabitur in primis acer Fus, quia tot numeratis lapidibus non eget; elabitur autem in ultimis. quia lapides videntur minores quantitate indeterminata acervi. Ex hoc acervi exemplo praesens sophisma nomen acervate vel conglobatum penes graecos obtinuit.
319. sophisma salsas eausas loties committitur, quoties non ea u- Sa pro vera causa alicuius facti, uti aiunt, admittitur. Eo aliud arbitror non esse sophisma inter homines frequentius. Ad istud enim moliendum homines quadruplici rotione moventur: 1. moventur ex ipsa inclinatione ingenita res in propriis causis cognoscendi, quibus nondum compertis, alias verisimiles et amnes causas pertentant, atque passim, si res politicae agantur, eum ingenti rei publieae et domesticae iactura. Quot enim vessationes, quot Seditiones, iurgia, dissidia, caedes, hella sophi Sma salsae causae non caepit, non incitavit, non lavit usque etiam, uti nuper saevitum est in Urbe Roma ad crudelissimas insontium interneciones
rum, quorum tempore primum, eausam, Secundum, effectum, consestim nuncupant, ac si quia - yoSt hve, ergo propter hoc - . Sola enim prioritas temporis non sumeti naturae causae constituendae, neque consequenter eius posterilas essectui.
ne, circumstantiis, obstae uti remotione, aliisque id genus, quae licet magis aut minus in causam innuant, ab ea tam ea disiunctissima sunt,
atque alterius prorsus naturae.122.' l. Noventur demum ex nimia reverentia erga comae dos
histriones, circulatores, aut etiam viros positive doetos, et praece- Diqiligeo by Corale
322쪽
32θ paoToto clAE PARS QUARTArtores, quibus idioti praesertim ac imbecilles ad quaeque ridie uis etiam sine examine admittenda inducuntur, ea solum de ratione quia - ipse dixit - i .
523.' Sophisma sueti ehimaeriei illud est, quo, facti memoriae quidem proditi, at numquam habiti, causa inquiritur. Hac enim inquisitione iam lacti existentia tueri videtur, quae aliunde in primis foret solido probanda. Eiusmodi sophismate peccant sere omnes qua stiones de phaenomenis oplicis, ac de prae Visionibus magneti ZZatorum, quorum causam in magnetismo animali inquirere mos physi eis quam pluribus est. Eodem vitio item investigationes phrenologicae doctoris Gali insiciuntur. Huic autem salsae argumentationi refellendae nil aptius est, quam laeti existentiam ante omnia firmis explodero
so Pu ISMA INDUCTIONIS VITIOSAE , AuT ENUMERATIONIS IMPERFECTAE 324.' Sophisma induetionis vitiosas, vel imperfectae enumerationis, conlicitur, cum ex levi et impersecta consideratione nonnullorum dumtaxat eventuum, vel individuorum, statim propositio ge ueralis colligitur , quae est praemissis sortior ac redundantior. Quam argumentandi speciem ut quis evadat, duo sunt notatu diguissima: s.' propositiones Vere universales, seu singulis individuis alicuius classis congruentes, ex eorum esse utiis educendas fore: 2.' propositiones, ex naturae tantum regularitate, ac ordine, Vel ex hominum consuetudine deductas, nullatenus, nec vere, nec essentialiter universales esse, ac proinde neque immutabiliter Veras, quamdiu impossibilitas, quod ipsae aliter contingant, non constet; quod Si constet, verae secus autem aut qua probabiles, aut qua salsae Sunt existimandae.
lὶ Fera omnes blaterones qui absque rubore et plane audacter contra Cl. Rosminium debacchantur ex ipsis sunt, qui eius scripta no vel summis la- hiis quidem unquam delibati caecam sdem nonnullis praestaut qui in ruinam tanιi viri per las, nefasque, coniurarunt.
323쪽
525. Cum praedicatum totaliter ac essentialiter decernitur euidam congruere subiecto, cui eaeteroquin partialiter tantum, vel aeciden laliter congruit, in sophisma accidentis incurritur. Hoc sophi Smate vitiantur sententiae eorum, qui propter medicorum imperitiam . artem medicam proscriptam vellent, atque etiam illae ad ravim usque in erepitae eriminationes in Eccle Riaqti eos utriusque ordinis. quibus eoilective sumptis, atque indiscriminatim imputantur scelera et crimina nonnullorum ex his ordinibus, perinde quasi iuxta praescriptum legis cuiusdam eanonicae vel monasticae ad flagitia perpetranda. aut aliorum Sociorum consensu, suasionibus et minis fuerint ipsi compulsi .
526. Sophisma generia ex eo producitur, quod alicui subiecis lementum ipsius generieum tamquam praedicatum specificum affingitur . sere ac dicerem : - homo animal est -; canis est animal - ergo eanis est homo - . Quod Sophisma aperte exploditur hac sola animadversione, scilicet, hominem quoad genus animal quidem esse non vero quoad speciem rationalem, qua a cane discriminatur. Qua re haec propositio, licet auditu creberrima , - homo est animal strictim sumpta, et prout Sonat, salsa conspicitur, ac sophisma gignit falsae propositionis, sin contra ita traducitur - homo quantum ad eorpus vivens ex animantibus est - vera evadit; at hoc ipSo, propter istam nempe conver Sionem ut ambigua et aequivoca haberi debet, ideoque adversa legi frllogismi, qua iubetur - signis eationem terminorum syllogismi eamdem in praemi SSis permanere .
324쪽
327.' Sophismata hactenus enumerata eam in syllogismo legeminis ingunt, qua veritas in materia, vel in propositionibus syllogismi praeseribitur. Quae autem sequuntur ex desectu tormae ideatis eiu dem, alteri opponuntur legi, qua statuitur - conclusionem in una praemissarum contineri, alteram autem reapse eam Includi Meelara re- quod certe, identitate verbali terminorum integra manente, obtinetur; alias, admissa vel minima sensus verbalis varietate, tota lex periclitatur, iamque sophismata quoad sormam incipiunt. 528. Horum autem sophismatum primum Occurrit, quod aequi- voeationis dicitur, idest vocabulis duplicem sensum redolentibus consectum P ex. gr. - Vir Pius e Si Deo acceptus -; atqui ego pius sum - nomine tantum ergo Sum Deo acceptus - .
sin taxim induetae, quae item bisariam intelligi potest: ex gr. - quod est Ciceronis a Cieerone possidetur - atqui hic liber est Ciceronis -; ergo ab ipso possidetur - .
sma constare: ex diversa enim vocis inflexione, sIllabarum coniunctione. vel disiunctione, vel duplicatione, aut rhlicentia, gravi aut levi accentus sono . vel etiam desectu, vocum aspiratione interiecta vel omissa, drphthongis positis vel correptis, aliisque id genus plurimis secundum linguarum naturam, totidem aequivocationes oriri possunt sophisticae. Sic versipellis, qui inter risum et nutum, nec non labia ad subridendum eoncrispata, lacemque malignam oculorum, cuidam theoriae rosminianae addicto, audientibus aliis posceret: - tu qui trinaturae. Deique arcanis rimandis recte, semper, feliciterque terribili idea entis duceris, hoc mihi nunc mysterium, quae So, enuclea - . Quo in ea su aliud pro laeto verba praeseserrent, aliud animus ea proserentis; latet e vim sub verborum dule edine venenum; ideirco qui Diuii tred by Corale
325쪽
ipsi credit, eius praeda fit, eum ad loquendum incitetur non utique. ut inde occasio capiatur eius doctrinae collaudandae, sed maiori despectui habendae.
531. Licet loeutionis figurae plurimum ideis explanandis, atque ferme mente pingendis inServiunt, cavendae sunt tamen, ubi resseienti sicae praesertim aguntur. Imminet enim periculum fgurae pro re ipsa flgurata usurpandae. Id saepe in sacris aetatis nostrae oratoribus occurrit, quorum oratione S plus liguris et allegoriis, quam solidis argumentis redundantes i , a rudibus auditoribus, numquam in hisce symbolis et figuris ex professo edoctis, vix et ne vix quidem intelliguntur, aut earum ligurae tantum, non figurata; quo sit ut audientium cognitiones sub concionem comparatae parum mehereule disserant a notionibus materiali Starum, Vel pantheistarum. Paucos enim arbitror unquam extitisse ex gentilibus sacerdotes aut philosophos, qui de eorum diis corporeis loquentes, tot et tantas adhibuerint materiales figuras rebus divinis exponendis, uti plerisque ex
nostris concis natori hus moris est.
332.' Sophisma sensus eompositi illud est, quod propositioni sal sae quo ad Sensum eo my0Situm. Superstruitur sophisma autem sensus diuisi, illud item dieitur, quod propositioni in sensu diviso falsae i eum bit. Propositio autem Vera in Sensu compo Sito est, si eius subiecto complexo vel composito praedicatum omnimode convenit, Secus est salsa. Qua in re Sedulo ea quae Subiecto nectuntur sunt perpetidenda ; scilicet inquirendum eSt an indicativa, vel etiam determinativa, seu effectiva Sint; posteriora enim tantum subiectum compositum vel complexum efformant: V. g. - hoc praedium erbis virescens, et irrigatum est Pauli - .Ly - erbis Virescen S et irrigatum-, sunt verba iudicativa praedii, non determinatjva, adeo ut, etsi neque virescens neque irrigatum fuerit, praedium semper res Pauli esset. Contra: -
1ὶ Recordentur sacri oratores. quod regula extet antiquissima. atque ad ipso Platone invecta . quod exempla et similitudines loco argumenti demon, strativi poni non debeant - .
326쪽
Petriis, mentis praestantissimae plurimum in mathemati eis proseeit - . Haec propositio item complexa est, ast verba - mentis praestantis-stinae - ita determinant ac ametunt subiectum , ut attributum, id est profectus in scientiis mathematicis, ipsi sub ista conditione solum congruat. Quapropter in primo exemplo propositio est vera in sensu diviso , non autem in sensu composito I in sensu composito siquidem praedium eatenus Pauli foret, quatenus virescit et irrigatur, quod oppido salsum est. In Seeundo exemplo propositio est vera in sensu composito, salsa in sensu diviso, quia in tantum Petrus in mathematicis pro secit, in quantum perspicaci est ingenio. Idcirco in primo exemplo verba - erbis virescens - etc. utpote indicativa omitti possunt; secus autem in secundo exemplo, ubi Verba - mentis praestantissimae - sunt determinativa, et exprimenda.
533.' Si quae sub aliquo respectu vera Sunt, absolute, et simpliciter amrmentur, sophisma exurgit iudicii absoluti. Ita, quoniam. respectu hominis verum est mentem non posse Sensibilia corporea percipere Sine sensuum auxilio, aut sensationis interventu, si quis inde eo ne luderet, nullam mentem, neque divinam, neque angelieam , utpote sensibus corporeis destitutam, sensibilia ullo pacto cogno Seere, tueretur iam quam verum absolutum quod non est niSi relatiVum , idest verum equidem quoad mentem humanam, sen Sibus revera corporibus pereipiendis utentem, salsum contra si propterea quae iS meu Sabsolute eisdem sensibus consormata ad corporum perceptionem ceu-seatur 1 . Huiusmodi sophisma, uti perspicuum est, - a dicto Secundum quid ad dictum simpliciter progreditur - .
334.' Notum est, ex syllogismo conclusionem eatenus veram educi, quatenus prius praemissae uti verae receptae fuerunt, adeo ut lyRasit Feritas praemissarum, quae veritatem parit conclusionis. Iam Verosi e conVer So res esset, vel, si praemissae postmodum, idest yost conclusionem verae tantum arbitrentur, hau damplius praemissae fὐ- ij IIae sermo rations apud Ciceronem argumentatur Epicurus, formam humanam diis adscribens. De nat. deor. Lib. s. Diqiii od by Cooste
327쪽
LOGICA PAns sic LNDA CAPDT REPTIMEM 325rent quae veritatem conclusionis ostenderent, sed potius conclusio, quae in argumentum, Vel in praemi Ssam praemissarum verteretur
atque inde Gurgeret sophisma petitionis prine ii, quia eo ne lusio peteretur veluti principium demonstrativum totius gyllogismi. Cum autem conclusio id sit, quod syllogi Smo probandum est, si ipsa igitur ceu principium demonstrationis postularetur, id, quod est in
quaestione, peteretur, atque ipsa conclusio ac ei peretur ut prinei pium demonstrati Vum etiam suipsius, quae aliunde, praemissis videlie et loret eonfirmanda; ideoque volveretur eireMIO vitioso, Vel lineari idem per idem probando. Assimilatur hoc sophisma ei reulo lineari, quia unde eaepit post absolutam periphaeriam eius linea regreditur. Hinc est, quod circulus linearis evidenter dissert a cireulo solido cuius linea non redit unde nuxit, sed in aliud punctum regreditur, uti videre est in linea spirali tylindro circumvoluta, ex tutus similitudine logica argumentatio circuli solidi supra memorata, oeari etiam potest cylindrica . In hanc rem iuvat tamen observare, quod sophisma eiusmodi evenit quidem necessario. si propositio demonstranda est salsa, quae cum a praemissis non nuat, arguit totum syllogismum item in forma. ut in materia vitiatum esse; ideoque praemissas clignas non eSse . quae concedantur, sin autem propositio demonstranda vera esl, lune sive lyM, Si e Praemissae possut legitimo syllogismo probari.
qui concludunt - cognitiones a sensibus oriri, quia ex ipsis hauriuntur obieela cognitionis - . ConStat enim haec duo idem re plane esse atque non posse maior concedi. nisi Sub conditione, quod scilieet concedatur conclusio, quae hoe in casu sortior esset praemissis quin etiam earum eonditio. Totum ergo hoc lutulentum ac turpe ustemaei renis innixum vitioso, cadat oportet.
eum ambae praemissae, tametsi verae, totum non habent syllogisti- eum, vel conclusionem non complectuntur; ex quibus propterea aut nulla dedueitur, aut lal Sa eo ne lusio.
multae sibique oppositae eonfestim proponantur interrogationes ei rea aliquid, quibus unico ver ho negativo vel amrmativo responderi sine cout radietione non potes , ac si peteretur - idea est obiectiva' su-Diuitig Corale
328쪽
hieetiva' realis' intelligibilis interna externa' Ita ne haec tueris . . . Quibus simul unico voeabulo responderi non potest, quin contradietionis implicemur. Hisce sophismatibus saepe in aestu disputationis digladiatur.
OPHIsNATA EX SCOPO DIsPLTATIONIS 338. . De sophismatibus quoad materiam primo, deinde quoad foris mam syllogismi haetenus. Nunc item de aliis, quae ex scopo disputationis pronuunt. Crebro siquidem ateidit, ut syllogismus larma et materia legitimus, potius noceat quam faveat adversario, cuius thesim videlicet magis impugnare videtur. Ex istis recensentur duo , suntque.
ae profiteatur, doctrina vel opinio adscribitur. atque ita aer disputando ver heratur: retur enim alter alterum sibi ipsi adversarium esse, etiamsi de laeto non Sit, sed con Ouet.
netur inter doctrinam adversarii et nostram realem interesse contradictionem, proindeque minime eas simul eonciliari posse, quod caeteroquin salsum est, si qua enim inter utramque e trinam suSpicatur contradictio, haec magis apparens est. Quibus sophismatibus cavendis Oportet maiori qua fieri potest claritate Statum quae Stionis Praemittere, argumenta pro et contra Sedulo, probe, attente, lente, iterum atque iterum accurate expendere, prurigine Prorsu S exclusa aut malignandi, aut vincendi. sie extorres a noStra Religione, quacumscriptis et verbis atrox praelium diu tenent, hisce fraudulentibus armantur Sophismatibus, quippe qui neque recte unquam quaestionem determinarunt, neque quid haec religio sibi velit agnoverunt, neque quid tandem senserint ipsi, eonstanter, evidenterqne dixerunt, ut ex eorum Variationibus constat. Diuitig Corale
329쪽
5 1.' In binis iam elapsis Logieae partibus eas potissimum animi
saeuitates discussimus, quibus ad veritates sive directas, sive renexas, sive immediatas, sive mediatas menti exhibendas, utimur, iudicium scilicet tam directum, quam re nexum, aut mente occultum, aut verbis patefactum, nec non ratiocinium, eiusque formas. Insuper ut hisce facultatibus veritati nobis praesentandae idoneis consuleremus, respectivas etiam Sparsim subdidimus pro opportunitate leges, atque regulas eongruentissimas. Ast nondum sumcit, ut hoc ipso homo iam iure dicatur veritatem visam vel deductam possid re : veritati quippe huiusmodi licet perspectissimae ipse potest assentiri, Vel refragari, eam nimirum sibi ad propriare vel respuere: a Video meliora prohoque: deteriora, sequor s; eecinit iam pridem poeta. Quapropter Operis nostri nunc est, naturam atque regulas istius assensus, vel subiectivae veritatis ad propriationis in lucem proferre quod Praesens sectio de assensu praestabit in quinque capita divisa. Primum Bget de natura assensus; Mennitum de eius effectu, seu de persuasione; tertium de regulis assensus; quartum de ratione eiusdem quintum de eius e ausis. Atque haec in tam pauciora tons remus. quam pro materiae copia et dissicultate licebit. Id solum hie
advertimus logicam de assensu vulgarem atque communem esSe,
ideoque ad omnes homines, quibus nil eSt frequentius, quam assen- Sus et dissensus, pertinere 1 indiscriminatim.
lὶ Boe sub respeetu duplex logica exurgit, popularis et seientifiea; illa ulgares cognitiones , ista doctas et solentilicas dirigit.
330쪽
tionis menti praesens voluntarie sibi ad propriat, vel vindicat, aut ipsi appropinquatur, atque adhaeret 1 . Ex qua assensus definitione iam perspicuum sit, novas ex assensu cognitiones haud progigni, sed iam habitas, et menti praesentes hominem propius tantum accedere, aut eniti, ut sibi eas persuadeat. Persuasio igitur vel voluntaria adhaesio veritati id est, quod asSen Su comparatur.
firmatione peragitur, quin imo ipsa iam est quaedam realis amrmatio, ac proinde verum iudicium. Non lamen omnibus iudiciis inest assensus: sunt enim ex iudiciis alia ideat . vel ellatu possibilia alia realia, Seu actu prolata. Iudicia idealia, Vel etiam, ut aiunt, obiectiva et possibilia ea sunt, quae in ideis intuentur . quatenus videlie et in ideis id intuetur , quod potest amrmari. Iudicia realia, et subieetiva ea nominantur, quae illa subSequuntur, atque re pse conficiuntur. Priora vel pure idealia sunt, ex. gr. - humilitas digna est laudari - Vel partim idealia, partim realia ex. gr. - extitit Rosminius ex philosophis celeberrimus, scientiarum instaurator, atque Ordinis Charitatis sundator piissimus - .
mora, vel nulla quaestione, aut dubio interiecto, uti in iudicio perceptionis intellectivae 2 , ad pro serendum iudicium reale, id est ad assensum iudicii ideatis extemplo transit; contra in aliis iudiciis subobscuris, idest luee evidentiae minime adeo collustratiS. menS quaestionem inter iudicium ideale, et reale aliquantulum moratur: inquirilnimirum an iudicio ideati sit assentiendum, necne: ex. gr. - Principium sensitivum est simplex - . Huic priuSquam aSSentiatur, Sci-
Dignum est quod hic recordetur, nempe assensum motum in voluntatam imprimere, atque actiones determinare. uti animadvertit cicero, qui . sublata assensione . et omnem motum animorum. et actiouem rerum perinde tolli tuetur in Lucull.: unde assensus partim theoreticus est, partim praeticus .
2ὶ Ad ram Cicero in Lucullo, Xll a qui enim quid percipit. asseruitur