장음표시 사용
361쪽
LOGIcAE PAR OGARTA cAPUT TR nTicu 3Is habentur elementa certitudinis, videlicet t.' veritas in obiecto, 2' firma et rationabilis persuasio in Subieeto.
ei pium cognoscendi: veritas autem ipsa intuitive apprehensa dieitur principium essendi: illud extrinsecum, istud intrinsecum est veritati.
veritatem nos perducat, certum esse debet. Certitudo autem eiusmodi unde dimanat ' ex alio signo certo, donec signorum serie absoluta tandem devenitur ad signum intrinsecum veritatis, vel ad ipsam veritatis praesentiam immediatam, vel ad eius apprehensionem, quae dicitur cognitio ultimae rationis propositionis, cuiusmodi est idea entis . Ergo principium extrinsecum e ertitudinis in principium intrinsecum eiusdem denique resolvitur.
ritas immediate prehensa - nedum certitudinis, Sed et ipsius cognitionis principium est, atque tundamentum, fideo ut cognitio vel ex sua origine naturam cognitionis acquirat, et certitudinis firmitatem, ut quae ex sinu veritatis egressa 1 . Quae principii certitudinis eum principio cognitionis identilicatio intelligenda est de solo principio supremo certitudinis: caetera enim principia secundaria eertitudinis distinguuntur a principio cognitionis, eum aliud sit eognitio, aliud certitudo ipsius. Sic aliud est notio Caesaris Augusti, aliud istius coguitionis certitudo vel ratio extrinseea.
62εμ Criterium certitudinis est regula insallibilis applicandi eri rarium veritatis. Quapropter cognitio fit Vera per Veritatem, aut eriterium veritatiS; qua vera autem detegitur ope eriterii certitudinis. Non sumcit enim admittere 1.' ideam entis eSse Veritatem; 2.' atque item medium infallibile cognitionis: requiritur ulterius, ni haec ideaeentis applicatio, vel usus rectus sit, cui emetendo praesto est critorium certitudinis. 525. Formula criterii certitudinis autem haec est: - mens ut Selatan ad certitudinem alicuius propositionis pervenerit, animadvertat an propositio conVeniat cum esse - , vel , - an purum eSSe rei amrmet - , vel , - an Subiecto id tantum , quod ipsi inest, et eo modo, quo inest, iribuatur- . Huic investigationi sane opuS est idea entis, cuius ap- Hoc sensu certitudo optimo etiam diei poterit - basis cognitionis hu.
362쪽
PROTOLOGIAE PARs QUARTA plicatione comperitur an plus, Vel minus amrmetur, vel negetur deesse eiusdem subiecti. Criterium ergo supremum mentem in certitudinem veritatis propositionis dirigens est expendere an legitima facta suerit entis applicatio ad nexum proposiιionis, quae est in quaestione- .uinc cum simplex esse rei amrmatur, ut in iudieiis primitivis, nedum iudicia eiusmodi in seipsis vera sunt, Sed et statim respectu mentis eliam certissima, quia haec animadversio Super By-plicationem ideas mus ad haec iudieia, veluti te in oculi sit, atque legitime lacta deprehenditur. In aliis iudiciis contra haec animadversio fieri non potest tanta cum festinatione . atque subsidia, et media ph Si ea, hyStorica, critica, logica, Meundum iudiciorum n turam exquirit, atque inde plures certitudinis species emergunt l .
haesio veritati firma et rationabilis, ratione tamen suorum obieetorum , de quibus nempe certiores reddimur, in certitudinem logicam, physicam, et didascalicam tripartitur.
veritate, vel necessitate Propositionis elare apprehensa progignitur, atque hi saria est 1.' intuitiva, si Veritas, Vel necessitas propositionis immediate intuetur, 2. rationalis, si haec necessitas fuit ratiocinio deducta. Certitudo rationalis - logica potest esse, vel logica - ideatis si ideas, vel logi ea realis, Si ens reale necessarium, vel logica moralis, si ens esSentialiter morale respicit. Certitudo logica est caeteris ratione suae firmitatis maior 2 .
Multa quae quoad assensum perlaetum, vel persullsionem meta suerunt. tum ut pericula salsae persuasionis evitentur, tum ut plenior persuasio obtineatur , etiam certitudini reseranda sunt. Hoc tamen intereat inter certitudinem et persuasionem, quod illa nedum firma, sed et rationabilis sit animi adhaesio veritati, quae animi quietem gignit. Persuasio contra firma esse potest, BSi rationabilis non semper, eo quod, uti diximus, salsa otiam ossa PosSit. Paucis, certitudo est porsuasio vera. non autem quaevis persuasio etiamsi salsa. 2ὶ certitudo fidei ratione sui obiecti. uempe Dei. eiusque mysteriorum eSi quidem eaeteris maior, non ratione smitatis, quae eo maior est, quo obieetum mentis est evidentius. atque menti intimius. Obiectum autem sicloi est invisibile, idest mentem excedens, id que eius veritas intrinsecis, directo, et immediato non apprehenditur, Sed ex signiS extemis, puta, ex
miraculis, ex prophetiis, etc. colligitur eam ita esse prouι creditur, etsi non Diqiligod by Gorale
363쪽
62s . c, fit ludo ph, si ea ea est, quae sensibilia Spectat, dique du
plex est, psychica, si existentiam, et modos proprii spiritus, et aesthetiea, si existentiam corporum attingit. In eo autem utraque dissert a certitudine logica, quod Meessitatem tantum hypotheticam inducat, non absolutam, uti neceSsitaS l0giea; atque etiam quod haec necessitas hypothetica ex necessitate logica suat. Ideae enim entis applicatione sensibilia percipiuntur, atque ita esse prout sunt, item eo-gnoseuntur. Rursus certitudo physica sive psychica, sive aesthetica hilaria est, perceptiva, Si de rebus immediate pereeptis agitur, et physica - rationalis. Si de rebus ex perceptis solum deductis.
rum magisterio, vel auctoritate nobis insinuatur, estque vel hystorica, si tacta, doctrinalis, si doctrinas Spectat. Utraque esse potest vel absoluta, si magisterium et auctoritas tam ex M, quam in eo munieatione veritatis, aut laeti, sint insallibilia; secus autem normalis, et directiva tantum est. Certitudo didascallea - hystorica, aut hIstinrieo - perceptiva est, si te SisS Oculati Sutit, aut hystorico-critica, si auxili. Certitudo autem didascalica doctrinalis in certitudinem logi eam convertitur, si verita S intrinseca doctrinae apprehenditur.
dictum - hac de re certus Sum -: Potest enim accipi vel pro certitudine logica, vel ybrsica, Vel didascalica, prout res, cuius tertitudo habetur, logica, Vel PhISica, vel didascalica est. Quae certitudinis species duplici vocabulo possunt etiam comprehendi: idest certitudo absoluta, vel apodictica, et tertitudo hypothetica. Certitudo Iogi ea enim est semper apodictica, physica semper hypothetica, didascalica modo apodietica, modo hypothetica. Eadem ratione ex adverso distinguitur etiam impossibilitas, quae vel apodictica est, vel hypothetita, vel solum improhabilitas. Quarum primam impossibilitatem logicam appellant, Secundam vero impossibilitatem physicam, tertiam demum, etsi improprie, impossibilitatem moralem l .vidatur. Hi ne fides dicitur - sacrisicium intellectus - , qui debet id ceu vo. rum admittere , quod directe non intuetur. cum autem signa externa certi. tudinis fidei tandem ad criterium naturalis Veritatis reducantur - quod est,est - patet cur tam vera, et certa sint sidei mysteria. quam principia mathematica . Quare optimo dictum est . quod philosophia sit etiam iundamentum thoologiae. ainuo veritates theologieae philosophicis cohaereant. Non dissi mur tamen theologiam plura docere quae altioribus ae plane divinis iundantur principiis . quibus philosophia subscribit. 1ὶ Hactenus do certitudine seientifica disseruimus . quae haud eum dertitudine simplici. vel vulgari potest confundi; haec enim constat Lantum 4. ex veritate iudicii, 2 et firma persuasione, quia sit do motivo sollicita.
364쪽
atque item de regula universali, qua certitudo nostris adsciscitur cognitionibus, ut ut perspicua atque explorata fuerint, atque tam rationibus, quam auctoritate Summorum repraesentata; non omnium tamen extorserunt philosophorum assensum, quibus tanta inest opinionum de criterio veritatis, vel, ut ipsi aiunt, certitudinis, discrepantia, quanta de eognitionis principio. Qua ex quaestionis utriusque identitate iam patet, hanc ipsis semper insedisse sententiam- prin-eipium eognitionis, et criterium Veritatis supremum ex eodem sontentanare, aut ex una Simul progeminare radice -; quamquam quoadaecidentalia in varias ipsi fuerint deinceps theorias dilapsi. Quod si aeeurale Terentius Mamiani animadvertisset, haud prosecto principium cognitionis a criterio Veritatis adeo seposuisset, ut Seorsim a philosophis tractandum posse putaret.
lieitum est ab eorum systematum de criterio veritatis expositione sinstillatim texenda supersedere, eum lysi criterium veritatis . perinde ac principium cognitionis, vel ex animi Virtute subiectivistae , vel ex sensibus sensistae , vel ex hominum auctoritate et consensu traditionalistae , vel ex superna inspiratione mystiet , vel ex contemplatione absoluti pantheistae cuiusque generis deduxerint. Quaes3stematum divisio in subiecta tabula distincte conspicitur, ubi quidquid de criterio exeogitatum fuit suis Sedibus colloeatur, et quasi ante oculos ponitur. Di ili co by Corale
365쪽
quidam in signo veritatis constituunt quidam in prima veritale reponunt quae est vel nimis redundans et plena, vel nimis tenuis et insumetensi . . . . puta, vel intuitio divinitalas MALL a Fcaa, GioaxaTives ideae subsistentes P TOet quidem animae identificatae ScutIUNG
in formis subiectivis Κι Tin auctoritate divina revelata per Eeclesiam
per Bihliam primi protestantes
protestantes. l. . per inspiratio nem internam mysticam Oelli Nullin auctoritate humana
In con ensu universali L. MENNa s
in magisterio doctorum Probabilismus vel tanta est quantum sumuit
ens ideale, vel idea entis uni ne quadam arcana et primitu va menti congentia ceu sorma cognitionis, et veritas sorinalia iudiciorum.
366쪽
Spicitur, philosophos in eadem scolia quoad veritatis criterium impegisse, quibus iam in ideo gonia allidi vidimus eum originem quesierint cognitionis humanae, nempe quosdam desectu, quosdam Vero exceSSuPecea isse. Defectu peccant sensistae, subieetivistae, atque uti aiunt Sentimentalistae, qui extra veritatem criterium inquirunt veritatis. Iis adstipulantur, atque in eumdem incidunt desectum, qui auctoritati Sive divinae, sive humanae mordicus adhaerentes, in Supremum Veritatis criterium eam sustollunt, haud sedulo animadvertentes aucto ritatem divinam nullatenus ad philosophiam rationalem pertinere; humanam autem auctoritatem Si quid tandem roboris habet, quo con- viueamur, ex principiis rationis id depromere; ideoque principia eiu- Smodi non ideo vera esse, quia communia, sed eatenus communia, quatenus vera. Contra excessu aberrant, qui probe eriterium veritatis in ipsa situm esse veritate intelligentes, idea tamen, quam de Veritate sibi consecerunt, eos plane fefellit, vel quod nimis plena atque. Subsistens, seu metaphisica quibusdam videtur, vel quod aliis exilis nimis Vacua et abstracta. Haec inter systemata hinc desectiva, istinc exuberantia, nostra medium quasi iter contendit, theoria de ente idea-li, quod non minus veritas summa est quam eius primum triterium, minime quidem mentis potentiis aut studiis compactum, Sed ipsa no- his natura insusum. Adeo insigne autem, atque universale criterium nullis ex allatis Philosophis serena mentis speculatione unquam Su SP xit; idcirco omnes sive ex una, sive ex altera parte decepti suerunt, ne ipsis Deoplatonicis quidem exceptis, qui extra chorum, uti dicitur canentes, Drimam veritatem methaphisicam pro veritate logica usurpantes, Deum, ceu principium logicum proh nesas l) axioma, post latum ausi sunt in summa totius philosophiae constituere, perinde atque ipse iugiter a mente humana in cogitando, in ratiocinando, in assentiendo, cernetur immediate. Eequos compotes Sui haec tam ab- Surda, et undique pantheismo seatentia sequi non puderet' ecquis maximae Christianus novam hanc non exhorrescit protestanti Smi Speciem , qua ordo rationalis solum ente ideati exclusive innixus, proiicitur, ut solus in homine dominetur, non, inquam, ordo Super naturalis gratiae confusa divinitatis perceptione erectus, verum etiam ipse ordo supernaturalis gloriae, qui prolaeto in immediata intuitione Dei erean-lis totus atque unice versatur' insanire prius ipse, quam id tueri oppido debet.
SS. Ecclesiae Patres in eadem sententia de intuitione immediata divinitatis suisse, atque idcirco inter veros reolis las eos lare fidnumerandos. Ast quantum ipsi doctrinis ss. Patrum inserant violentiae, eontestim perspicuum nt, vix dum, vel raptim recer dentur: 1.' quod Diuitig le
367쪽
LOGICAE PARA QUARTA c ApuT uc ARTvM 365 vox rectis aequivoea etiam penes antiquos philosophos fuerit, atque identidem innuerit, vel aliquid subsistens crealismus substantiarum vel activus , vel meram existentiam idealem, seu oppositum nihili idest ideas aliquid tandem esse, neque propterea parum nihil creatismus id earum obiectivus quo ultimo sensu vocem - reaIe - SS. Patres fuerunt, de ideis loquentes, interpretati. 2. Quod realismus duplicis sit speciei, philosophicus scilicet et mysticus. Prior, id eis, quae rebus cogno Scendis, ceu earum sormae applicantur, divinam tribuit realitatem, sicque in Pantheismum incurrit. Posterior est quaedam, ut aiunt, mystica inhabitatio spiritus sancti in anima iusti vel experimentalis, ac interna divinae realitatis perceptio, quae profecto de rebus creatis nequit praedieari, nisi sortasse de ipsis iustis per quamdam idiomatum communicatiouem l . Hinc Ss. Patres eum Deum videri, vel ipsum alloqui ete. dixerint, mysticam et empiricam cognitionem, imo et ipsam divinitatis actionem, vel unctionem aut ignem, exprimebant atque homines, ut pravis assectibus cor mundarent. electisque induerentur virtutibus, quibus solummodo potentia Deum videndi consertur, adhortabantur. Loquebantur ergo de realismo mystico et supernaturali ut ex contextu, stylo, Methodo, eisne constat operum eorum ab ipsa gratia divina producto, qui Vix in provine iam Philosophorum transferretur, speciem realis Phanthei Smi iam Susciperet, a quo ss. Patres summopere abhorrebant. Sacra ergo profanis neο-platonici uostri miscent, cum ideogoniam patristicam explanandam aggrediuntur, haud veriti, quod Patribus primum erat, atque realissimum in ordine sidei et gratiae, in primum etiam atque realissimum convertere quoad ordinem rationis, qui magis proinde sunditus hoe ipso labefactatur. MI.' Ad realismum idearum, quod ulterius attinet, praeStat in mentem revocare vel paullulum ipsum primo contra Roscellinum nominatistarum parentem, atque Abaelardum conceptualismi auctorem 2 invectum data opera suisSe, eo sine ut probaretur, ideasti Qui equidem lux vocantur, sed in Domino, cuius interdum visibilibus
etiam emicant splendoribus. xj Ex documentis. quae nostrae memoriae Supersuui. Parum perti colligido opinione Ahaelardi potest; id unum tantum constat. inter nominalismum. et conceptualismum nuctuassa, atque in plurimis de rationalismo suspectum esse. Nam caeteris etiam missis certum est, nominalismum et conceptualismum essentiam communem impugnasse. ideoque in divinis quibus unica est essentia tribus personis communis, aut ad Triteismum. Si Trinitate consulitur perSonarum , aut ad unitarismum, si unitati essentiae prospieitur. inducere. Vid. S. Ansel. Quoad realismum purum novimus pariter ideam abstractam divinitatis in sormam realem a Deo seiunetam, qua Deus sit, convertisse. ita Gilb. Piet. Epus.
368쪽
neque in puris vocibus, neque in puris intellectualibus eonceptis existere . at aliquid eas ex seipsis esse, atque poSSe reales appellari. Cum autem nullum realitatis exemplum habeatur, quam ipsa realitas phisica, statim exorta est quaestio de Voeabulo reale. Si ideae reales sunt, ergo, yoscebatur, quo tandem ipsae consistunt quid agunt quonam moventur ' Aliaque id genus plura realitatem substantialem spectantia, sciscitabantur, eo quia sine ullo consilio, atque advertentia vocabulo rea Ie existentiam idearum innuerint. Quibus interrogationibus satisfaciendis realistae in diversa abierunt, quidam ideas in Deo existere Platonismus , quidam totidem esse subsistentias separatas Polytheismus , quidam demum, rebus cosmicis ut formas uniri Peripatetismus respondentes. Hanc ultimam Sententiam realistae saeculi duodecimi subscripserunt, quia pressius vestigiis Aristotelis mundum improductum admittentis, haerentes, nihil, aeternitate mundi supposita, ipsis impedimento erat amplius, quominus univer Sale, vel ideas aeternas, etiam aeternis identinearent rebus. Ex qua brevi Nominalismi, Conceptualismi, et Realismi expositione, iam conficitur,
ordinem idealem in nullo horum sistematum incolumem remanere, ast in ordinem realem Semper irrepere, eoque commisceri. Quomodo ergo Ss. Patres poterant, Salva side, nominalismum, vel eonceptu alismum, quibus menti medium aufertur cognitionis, et rerum resel luntur exemplaria propugnare, vel, realismum, quo vel ipsa impossibilitas creationis idcirco ut Pantheismus, vel Emanatismus invehebantur, amplecti, tueri, atque ex cathedra docere ' Restat ergo ut concludamus, eos idearum naturae sat consuluisse. Statuendo earum existentiam plane sui generis esse, atque incomparabilem, idest obiectivam, et idealem; alia omnino interea reiecta, quae existentia realis, activa, et subiectiva, vel extra subiectiva nuncupatur quacum versa mur eorpore, atque ameimur. Ut autem sistematum de idearum exi- Stentia prae oeulis veluti habeatur, hane tabulam eorum Genealogiam reserentem delineamus.
369쪽
universalium vel idearum aut ad nihilum redigebatur idest ad pura voeabula aut conceptus aut substant illeabatur realismus, qui universalia , vel ideas reales adstruit existere vel
univorsalia vel ideas extra individua esse adstruit, ides vel in rerum individualium
lessenilis Gnia Luis de Clupa LX
Idem GLLiEL ML In Deo vel in seipsis ceu essentiis aeternis Extra Deum Arabi quidam atque PLaeto subinde
biectiva adeo ut mens divina sit materia et vita rerum Realismus orientalis et orphicus, Pythagori- ei, Theurgiet, Quieti-Mact , aliique realislae rigidiores mediae Minis iis
ceu aeternae rerum rationes et exemplaria Pisto interdum
vel alio longe pers cliOri modo, at quo divinae omentiae unificatae qua rum tenuis participatio in forma id eae en iis no . his infunditur SS. Ein asta R PATRE colloetivo sumptis 1 ET V individualiter sumptis
ceu materia rerum Lai TOTEL ceu actus subiecti.
Averroismus qui ideas in omnibus rebxsalva subiectivis, sive extra-subieelivis collocabat, unde sere omnes nuxerunt saeculi disimitertii errores, qui ad saeculum usque docimiimseptimum viis guerunt nune quasi reviviscentes latus rationalisticum in Κικr et F carx, latus vero m3sticum et pantheistieum in Sma lsa, H a L et Giost xi exhibent. 1j Quidam nuperrimi duplex universalo somniarunt, directum et rinexum vel reduplicativum quorum primum tantum in rebus quoad quidditatem existiιi quod ut probent, tuentur universale quod ex dictis in rebus existit abstraetione formari; et allegant s. Thomam. Nostra autem sontentia hase sunt lolidem absurda, et quidem reduplieatius; si euti etiam reduplicative absurda est eorum intuitio restoxa.
370쪽
quam veritas, quae, uti VidimuS. in mentis sun do, pene dixerim, conquiescit . atque omnes eogitationes inde prodeuntes indiscriminatim informat; id non obstat quominus Philosophi veritatem varie. praeter id quod ipsa sit, interpretantes, aut in dubium Verterint, aut etiam non existere, aut non cognosci, fuerint complures opinati. Adeo autem veritati perduelles vocantur sceptici, quorum Sententias in unicam formulam reduci, idest in sormulam dubii sacillimum putamus. Etenim ex scepticis sunt 1.' quidam, qui existentiam veritatis aperto insiciantur, 2.' quidam, qui veritatem quidem existere, ast menti intompertam esse, docent, 3. quidam qui existentiam veritatis ultro admittunt, sed ea tantum eonditione, qua ei existentia subiectiva tantum sit, idest meu u eeu qualitas haereat, 4.' quidam demum, qui an veritas existat dubitant.
tes, ut aiunt, tantum sunt atque in formulam dubii coeuntes. Qui enim veritatis existentiam, vel cognitionis negant aut in subiectum eam detrudunt, ostendunt hoc ipso Veritatem non apprehendere, secus talia nunquam de veritate commenti ipsi suissent. Verum, qui aliquid non cognoscit non potest item si Vel sibi cohaerens est, non potest, inquam, neque assimare, neque etiam negare, Seu debet, an sit vel non sit, dubitare. Sceptici ergo cuiuscumque sormae in dubium consentire debent. Ideoque dubium est forma essentialis et unica Scepticismi .
cile contradici nemo non prospicit. Percontante enim, an ipsi dubilent, debent consestim amrmare se re ipsa dubitare. Ast quomodo anfirmatio cum dubio eonciliatur' amrmatio, aliquid veri supponit, dubium contra Verum repellit. Idcirco tanta est inter amrmationem et dubium contradiclio, quanta inter esse et non esse principii contradictionis . En ergo quo se coniiciunt scepticii secum ipsi vel solum loquente S, Pugnant.
non vero de cognitionis existentia, de qua nulla ipsis res est; sed ideant, ne proprio se mucrone transverberent. Etenim cognitio noquit siue principio, vel forma intelligibili existere, uti probavimus; forma autem eiusmodi eognitionis est veritas; dictum est enim, quod eognitio sit effectus veritatis, vel ideae entis. Ergo vel ipSa cogni- Dissiligoo by Cooste