장음표시 사용
41쪽
Neque dicas scientiarum praelationem logicae potius veteres eo m- muniter contulisse; nam ideo tunc temporis ita factum est, quia ideologi 3 qua scientia specialis nondum habebatur, licet eius obiettum idea, iamdiu perspectum fuerit, quod eum logicae insertum sui se l. nil mirum si logicam utpote scientiam etiam idearum, caeteris ipsi praetulerint. Quod et nos ultro assentiremur, si traetatus de ideis logi eae maneret. In praesentiarum logica ideologiae subduetasuit, eique ut eorollarium adnexa, quo protologia undique conclu
scientiarum intuitionis m , quia earum obiecta idest ideae et ver tas, neque perceptione, neque ratiocinio, sed sola intuitione mentali directe apprehenduntur. Dicuntur etiam protologia vel principia scientiarum , quia usque ad ideam, vel veritatem primam, innatam, et divinam, a qua sunt omnia cognitionum et veritatum initia, pervehuntur. a Explorant enim nos, ait Cicero, ex universa mente di- ina delibatos gerere animos η ; qua delibatione paullulum tantum scientiarum haurimus, quorum Dominus noster, Deus eSt.
idea entis seu Veritas nobis participata suit, est, ut eo menS ulatur ad sensibilia cognoscenda, quibus nulla emicat cognoscibilitas. Porro sensibilia quae primo in sensus incurrunt, Sunt anima et mundus. Ergo eorum scientiae, idest psychologia et cosmologia prope Selen tias intuitionis consistunt, eisque, iuvenis studiis protologicis lamedoctu S, operam navare debet; si quae autem supersunt scientiae hominem vel mundum spectantes, hae a psycologia et cosmologia ceu ustipite data opera essto reseunt; neque nobis necessum est eas Singil-
43. ' Haec altera scientiarum collectio usu venit, ut m claMisseientiarum perceptionis α nuncupetur, quia seruntur in obiecta percepta. Harum adiutorio philosophia jam ideatibus collecta, inde prorumpit, et in realia contendit. Duo quippe elementa opus sunt pereeptioni intellectivae. alterum ideale et sormale, alterum reale etem pyricum; illud ab intellectu, istud a sensu deductum. Huiuscemodi scientiae dicuntur etiam metaphysicae, metaphr Sicaenim est doctrina de ultimis rationibus entis realis m. Praeter realia contingentia homo baptizatus percipit etiam saltem eonsu se realitatem divinam per gratiae collationem, quae originem Praebet anthropoIogias supernatura Ii, quam tum ne theologicis implicemur, tum ne incerta adhue, et incomperta promamus, omnino Praetergre
46. Tandem neque intuitio neque perceptio intellectiva nobis salis sunt ad ea eοgno Scenda, quae philosophia complectitur. Sunt Diuitiam by Cooste
42쪽
equidem perplurima, et numero multo maiora, quae ratiocinio ex in tuitis et perceptis inseruntur, quorum summa scientias outologicas vel daeoniologicas constituit. Scientiae ontologicas illae nominantur, quae ratiocinio nituntur assequi rationes ultimas entis, idest in entis constitutionem ingredi pertentant, ut magis magi Sque yateat eius ordo intrinsecus, natura et essentia et attributa. Quod primo adsequitur per abStractionem, ea precipue considerando, quae ad naturam entis in genere speetant: indeque concipitur, ens persectum triplici sorma insigniri, realitate nimirum, idea litate et morstitate ἰ quae quibusdam in entibus linitis seorsim existunt, quo sit ut extent entia pure realia ut corpora, et spiritus sensitivi, alia vero Sunt eutis triplici sorma constituta, ut homines, qui reales, intellectuales idest ideatibus instructi, et morales sunt; sicque essentiam entis persecti parumper delibant. Cuius entis persecti theoria abstracta id emcit quod dicitur ontolooia proprie dicta, quae est ra doctrina vel theoria entis in genere triplici
forma consecti, eiusque item sormarum relationum m . Uiuo ontologia nullum ens reale peculiare directe respicit, Sed ens abstractum, quia abstractione tota regitur et componitur. Deinde subsequitur ratiocinium integran S, quo inquirimus an ejusmodi ens unum simul et trinum existat, et invenimus esse Deum, cujus natura reapse est ideatis realis et moralis 1 .. Porro seientia quae hoe rati inio integrante adiuta comperit tandem plenam reα- Iix rationem entis εst theologia naturalis, inquam ontologia per theo riam entis persecti abstractam ducit, adeo ut bene vocari mereatur praelatio in tractatum de Deo - vel - preambula ad theologiam naturalem - , haud Sane confundendam cum theodicea, seu m scientia de divina mundi gubernatione, vel de providentia m. Theologiae naturali referri etiam potest cosmolostia ut idea mundi per adeptionem ideae Creatoris etiam atque etiam elucescat, et absolvatur; quibus si ontologiam adiungas, theosophiam tibi comparabis. Exinde iterum constat quam stricte scientiae invicem alligentur. 47. ' Praeterea, quia entia, vel propter naturalem et satalem desectum ut Sunt opera naturae, vel propter voluntariam malitiam, Vel intellectualem aut artisticam imperitiam, ut eo utingit entibus moralibus, scienti si eis et artisticis, non semper id consequuntur quod eorum perlaetio exposceret: hi ue scientia quae nedum inquirit, quomo- Animadvertendum, quod aliud sit in divinis trinitas sormarum, aliud
triuitas personarum. Prior est divinas essentiae cuivis personae communi intrinseca; posterior vero non ad essentiam, sed ad distinctas personas refertur, quarum una altera non est. Hac animadvorsione praecluditur via cavillationibus malignantium eo semper spectantium ut in sermone nos dapiant.
43쪽
do se habeant entia, sed quomodo esse debeant ut sint perlaeta vo-hatur - eontolassia - . Quae vel generalis est, vel Specialis, prout persectionem entium in genere. vel in specie persequitur. Primo ea-su unica est: Secundo, toties dividitur, quot sunt entium Species, quorum suprema SeorSim investigatur persectio. Utraque tamen tribus coalescit partibus: s.' de essentia persectionis entium, 2. de aetionibus, 3. de mediis aptis eidem prompte consequendae.
visiones percenSere. Consert tamen plurimum daeoniologiam humanam , idest moralem ceu omnium daeoniologiarum maximam praecerpere; quae sicut caeterae daeoniologiae in tres partes quoque dividitur. Harum prima, archetypum persectionis humanae; secunda. actiones, tertia, media ad eam obtinendam idonea, tradit. Prima pars theletiea 1 . secunda ethica, tertia ascetiea, Vel paedagogica, vel aeconomi ea, vel politica vel cosmopolitica vocatur, prout media perseetionis adipiscendae nobis, vel iuvenibus, vel domestici S, Vel societati ei vili, veI theocraticae generis humani, Suggerit. Classisieatio eiusmodi scientiarum dicitur m ordo seientiarum ratiocinii α , eo quia earum obiecta nonnisi ratiocinio dignoscantur.
sed iuxta ejus obiectorum disserentias mallet philosophiam dividere in praelatam etiam reincideret classi ficationem. Hanc divisionem plerique ex veteribus seeuti sunt 2 . Obiectum enim philosophiae est
Optimum factu esset, si quis theleticam componeret: Verum equis tanti ingenii est ex hominibus. qui utrumque ordinem naturalem et Supernaturalem . quibus humana persectio constituitur. plene complecti ausus fuerit' Sed quod non posset homo, potuit Deus, qui christum, qua humanae persectionis typum. est nobis misericorditer elargitus. D Philosophiam antiquitus trifariam partiri consuevisse. in moralem vide-lieet . naturalem et rationalem refert Seneca ep. 89. . et s. Aug. De civit. Dei Xl. XXV. ubi sie se habet. a Philosophi sapientiae disciplinam tripartitam esse voluerunt: imo tripartitam esse animadvertere potuerunt; neque enim ipsi instituerunt ut ita esset, sed ita esse Potius invenerunt . . Ratio autem cur s. Aug. dixerit philosophos haud philosophiam tripartitam secisse, sed eam ita divisam saltem potuisse animadvertere, est, quia trina haec divisio ortum habet a tribus problomatibus distinetia et standamentalibus . quae cum relationem ad Trinitatem praeseserant. tempore Philosophiae ethnicae . cui cognitio Trinitatis deerat, penitus solvi minime poterant. Problemata eiusmodi sunt: quaenam sit causa naturae; 2' quas forma scientiae: θ' quae summa vitae. in primum insistebat philosopbia naturalis , in Secundum philosophia rationalis, in tertium philosophia moralis . Verumtamen nostra philosophiae divisio praestat antiquae . ut quae nedum philosophiam recto discernat. Sed ordinem scien. tiarum etiam declaret, non ab morali incipiendo. sed a rationali seu ideologia quae ratione originis aliis praecurrit.
44쪽
pns ideale. reale, et morale; ideoque philosophia trifariam quoque partitur, in ideologiam , dynamilogiam et agaiologiam ζ quibus caeterae scientiae ut earum derivationes secundariae continentur. Haec autem classisieatio persecte in praelatam reV0eatur, ut patet. Verum quia ens sive in triplici forma, sive in unaquaque earum
seorsim exhiberi potest Vel in abstracto, vel in concreto; inde otii logia et theologia naturalis suboriuntur, quibuS, ideologia, dynami logia, et agaiologia inseruntur. Hinc obtinebitur ontologia et theologia ideologiae, dynami logiae et agaiologiae. 50. Quapropter in sententiam eorum non concedimus, qui a psychologia, vel ab ontologia e lassisieationem philosophiae Suscipiunt, perinde ac psychologiae, Vel outologiae primatus protologicus iure sit vindicandus 1 . Psychologia quippe circa animam Vertitur, cuius cognitio non nisi per lumen rationis, vel ideam entis, habetur; ideoque id a entis et scientia eiusdem, Scilicet ideologia, Supponuntur. Λd Ontologiam vero quod attinet, animadvertendum est, eam tum contici, cum iam notiones specilicae et genericae entium idea lium. realium et moralium adeptae fuerint: quocirca nedum ideologia, sed et psychologia, cosmologia et moralis Ontologine praegrediuntur. Ontologia dicitur tamen prima non sub Originis respectu, sed complementi, quatenus per summa eapita principia generalia scientiarum comprehendit, simulque eomponit in eSsentia entis trinisormis, quod, ut diximus, entia creata Plus minusve attingunt. Id autem operis per solam abstractionem ex rebus specificis fieri poterit et quidem posteaquam iam fuerit solutum problema - quomodo prima rerum cognitio facta sit - in quod sola ideologia incumbit. Vide praelationem protologiae. 4ὶ Qui prae caeteris enituntur adsciseere primatum Protologicum psychologiae . sunt cousin. Guluppi. et Fichto, postremo cui philosophia est scientia formae originariae proprii ego . Eorum vero qui Ontologiam exaggerant princeps est Gioberti cognomento propterea ontologus . etsi immerito , utpote Omlologia panthe istica insectus. Vid. opus anon. - Εineenzo Gioberιi ed si panteismo -; quod Rosmiaio adscribitur; ae edit. Lucens. cura cl. Paganini relaetum et ampliatum.
45쪽
CAPUT OCTAVUM Ut quae hae tenus hoc capite enucleatius diximus in summam redigantur, tabulam Synopticam subiicimus, qua omnia simul ac Veluti ictu oculi manifesto conspiciuntur
id logis logicd psreologia eosmologia seisntias ontologieso ontologia theologia naturalis
Quas scientias cuique saltem rite callere opus foret, si optimis verae philosophiae cultoribus merito cooptari vellet: alias inter gregales et plebeios Dhilos0phos reiicieretur, quibus nil penes doctoS ignobilius, magisque nobis caVendum.
I1.' Methodus ea dieitur via qua cuique est incedendum, ut expeditius prefixum si hi finem adsequatur. Quamobrem tot recenSentur methodi species, quot viae in sinem recte sternuntur; ita tamen ut quaedam sint aliis breviores et proniores, quaedam autem longiores et scopulis aleisque plenae, in quas, nisi serio prospectum fuerit, cir eum specteque Drogrediatur, facile est inter gradiendum impingere illidique ad terram. Porro cum snis philosophiae sit, ut direete, et quantum liceat, celeriter et Secure in veritatem perveniatur, ea eSt prae aliis methodus Seligenda, quae, ut ut praeproperis ingeniiS sa-stidiosa et pravis videatur, salii nescia sit, et recta in verum ducat inveniendum . Ex quo patet veram methodum tantae esse philosopho utilitatis, ut ea vix arresta, absentem adhuc veritatem iam praesentire, deliba-Diuitiaco by Corale
46쪽
rique videatur. Talis si quidem erit scientiarum exitus, ait Μam lani, quale earum luerit initium; quod ergo si accurata methodus suscipiatur . selieissimum quoque sinem sibi consecutum iri quisque omi
52.' Methodus duplex censetur; anahytiea vel inventionis 1 , quae factum vel Veritatem explorandam in totidem elementa dividit,
et perspicit, et sunt hetiea vel demonstrationis, quae elementa Sic mentaliter divisa iterum in unum colligit, mutuas interim eorum relationes animadvertendo. A toto ergo ad partes analysis, et a partibus ad totum procedit synthesis. Errant propterea qui censent analySim a partibus, et Arn- thesina a toto exordiri: si enim analysis est decompositio, expostulat lotum deeomponendum, cui insistat. Similiter synthesis dicitur re-e Ompositio, cui necesse su ut partes, in unum totum, quod e anuit,
53. Uiraque tamen certae et perspicuae veritatis cognitioni plurimum conseri, cum earum altera singula seorsim et attente observentur elementa facti vel veritatis cognoscendae; altera Vero etiam relationes elementorum tam in se in icem, quam erga totum pervideantur; quibus sit, ut obiectum inquisitionis undique illustretur, eiusque natura et ordo sive in toto, sive in quibusque elementis luculentius fulgeat. Atque hinc est, ut methodus studio philosophiae aptissima sit simul analytico - sIn thetica, vel aScensi vo - de Scen-Si Va, quarum prima a lactis ad rationes ultimas elevamur, Secunda a rationibus ad facta relabimur, lactis theorias, theoriis tacta con firmantes. Quandoquidem philosophia iis debet potissimum uti, quae Veritati inveniendae. firmiterque demonstrandae idonea existimantur cuiusmodi sane est utraque methodus analrtica et Syntheti ea, quarum una haud alteram repellit, sed vicissim requiruntur po Stulanturque, atque alternis quasi vicibus in cognitionum acquisitione operanturiuIta renexionum progressum. Considerandum equidem eSt nos dixisSe methodum philosophicam esse analyti eo - Syntheticam non STu thetico - analyticam , ne ordo cognitionis directae et spontaneae ordine cognitionis renexae et philosophicae commi Sceretur. Prima Siquidem rei cognitio est synthetiea synthesis primitiua exurgens nimirum ab unione ideae cum sensatione, quae idea Semel conjuncta illuminatur, et dignoscitur eius causa. In hanc cognitionem enu eleandam primo convertitur analrsis, quam postea sub Sequitur Synthe
sis reste a vel philosophica, cuius iterum inventa alteri analTSi subii ei
ai Licet methodus analytica dicatur proprie - methodus inquisitionis et 53nibetiea - mathodus demonstrationis- utraqua si vo in inquisitione sive in demonstratione, data occasione, adhiberi potest, imo interdum debet.
47쪽
possunt, et resolvi, rursusque alia synthesi uniri, et ita porro . Quae synthesis primitiva non est proprie methodus, sed obiectum ipsius. in quod, cum, ipsum resolvendi causa, Super Venerit analysis, et post hac Synthesis, philosophari iam in id dieitur. Punctum ergo, si ita dici liceat, unde philosophiam aggredimur est fr theticum, idest cognitio rei directa ex sorma intellectus et materia sensus eonsecta. Operatio autem mentis, qua ipsi elucubrandae insistimus, est primo analytica, deinde synthetica. Nonnisi igitur calumniose diceretur nos philosophiam ab analysi suscipere. eum disserte dixerimus methodum quidem philosophicam ab analysi prolicisci, ipsam vero philosophiam potius ex synthesi primitiva
54. ' Quibus methodis rite absolvendis binae praesertim Observentur oportet conditiones.
i. . .. . . . .. .. i. i. hi. ,bitus, ut se ges'it ζ' η' μ' ' ' ''
externae experientiae tantum, ut Locke praestitit, sed utriusque saeta sedulo, attente et plene expendantur.
. . p. .. . . . . ..i . . .. . h. i quod opus e x '' ' '' '' 'l'
eitati, in laetorum explicatione eligatur . Ratio earum conditionum petitur ab ipsius philosophiae essentia, cuius est naturam qua eius magistram audire, laeta perscrutari, leges entium cognoscere, neque quidpiam a priori gratuito confingere, Vel reiicere ea solum ratione, quod res nequeant bene intelligi. Id si prae oculis gessissent sensistae, subiectivi sine Sive gregales, Sive critici, et ipsi neo-platonici, in tam ab normes et absurdas sententias haud fuissent prolapsi . quae vel levi factorum animadversione proscribuntur . Non enim
stillicit Iaudes in methodum observativam analytico-syntheticam cum D are, eamque Verbis invehere, quemadmodum a Bacone et Cartesio ad haec usque tempora factum est, quin tamen ullus methodum mordicus numquam sequeretur, quam aliis Sequendam promSuerat. Ad eriti eos transcendentales quod speciatim attinet, opinamur eos in alium etiam errorem incurrisse, eum existimaverint methodum
philosophicam esse Originaliter criticam, eo idest spectare, ut primodo monstret validitatem et eertitudinem rationis philosophantis; quae demonstratio, ut quisque perspicit, seri prosecto nequit, quin antea principia demonstrationis detecta et optime agnita suerint; ideoque iam subauditur praevia tantum obServatio, qua natura, et origo eo-gnitionis innotescant, indeque principia demonstrationis deducantur. Veritas enim, si libet dicta repetere, est qualitas cognitionis. Criticismo videtur et ipse Carissius amnis, qui dubio methodieo coepit, ut inde paullatim philosophiam enthymemati m ego cogito
ergo sum m superstrueret, et successiva demonstratione dubium deinde repulsaret. Ast, tametsi Verum sit, dubitationem praecedere rei notio- Diqiti by Corale
48쪽
nem, ut patet ex Scholasticis, et maxime ex s. Τhoma qui tractatio. nes sciendorum nuncupat quaestio ues, quas ab obieetionibus incipit, et coarguit eos qui praeeuntem non considerant dubitationem 1 ; attamen in exordiis philosophiae minime subintelliguntur iam praeexi Stentes cognitiones philosophicae, quae Si vel praeterint, in dubium ideo etiam verterentur, quo firmius probarentur; Sin autem non praecesserint, quod verius est, et naturae philosophiae exordientis consormius, regreditur quod intendimus .cognitiones nempe philosophicastum nondum praeire, sed tantummodo iunc temporis, philosophiae exordio. Praecedere cognitioneS populares, quae nullatenus dubio uni. versali obvolvi queunt. Privatio autem cognitionis dicitur ignorantia
ergo conditio hominis philosophiam incipientis est potius ignorantiae methodicae, vel quia tunc nil revera philosophice Scitur, vel saltem resingitur, nihil adhuc philosophice sciri. Non igitur dubium melli dicum . sed ignorantia methodica comita ιur hominem philosophiam
primo suscipientem . Quantum in aliis criticismo etiam abscedamus, suo loco Videbitur . Interim quae de methodo dictu remanent, in logicam protrahuntur ne omnia simul in pro lego me nis inglomerentur.
AFFIXITATES ET DISCRIMINA PHILosoPHIAM INTER ET THEOLOGIAMOI.' Ex plurimis iisque nobilissimis sinibus, quos Sibi vera Praestituit philosophia, quatuor praesertim adnumerantur: s.' erroreS Si qui et ubi sunt explodere, et pro veritale sortiter dimicare; 2.' Veritates peculiares sparsas et disiectas, seu eius fragmenta in uultum Sy Stema componere, easque veritati cuidam identieae et universalissimae subdere; 3.' eiusmodi Veritati vel ceutro scientias omnes item deserre, ut ex Varietate disciplinarum in unitate veritati S primae collecta. arbor genealogicus scientiarum germinet, ac tandem illa VulgatiSsimaeuiu Sque aevi locique sententia intelligatur qua dicitur: - Verita S, Vel scientia, vel philosophia unica est, simulque multiplex : unica enim e St in radice, multiplex in propaginibus . si ' hominem demum in Deum ut causam subsistendi, rationem intelligendi, et ordinem l ὶ ο illi qui volunt inquirero veritatem , non considerando prius dubitatio
nem . assimilantur illis qui nesciunt quo vadant . . in metaph. L. II l. c. .-Vl-deant qui tam acriter in dubium methodicum dobacchantur quid de ipso Sen-Serit Angelicus. quem saltem prae cartesio reverori deberent. Dicant ergo dubium methodicum plurimum prodosse quaestionibus Solvendis, noeere autem philosophiae origini utpote inquisitivas nou demonstrati ae .
49쪽
m quendi' 1 . recte perducere ipsi mancipandum. Id apprime praenoverunt Ss. Patres, quibus philosophia, ut diximus, sidei praea rubula aestimabatur , eaque muniti ethnicos sapientes ad sidem Redemptoris viritim adigere nitebantur. Pudeat ergo Lutherum . qui haud veritus suit in philosophiam tamquam in opus earnis, et iugiter theologiae perduellem invehi; perinde ac homo lapsus lumen veritatis omnino deperdiderit. Λlias profecto senti it vaserrimuS Iulianus Λposlata. qui ut fidem e christianis pectoribus divelleret, atque divini Evangelii incrementa compesceret, non blanditiis sibi eos pellexit, sed minaciter ipsis philosophiam vetuit, exedriaque fregit, Subvertit. Sed eo etiam
misso sat nobis sit Patres unanimiter idipsum docuisse, quorum vacat saltem Angelicum in medium proferre, qui caeterorum Sapientiae Summam collegit, adornavitque plurimis doctriniS philosophicis, quitius neotericae theologiae carent. et Maximopere, inquit ipse, theologon necessaria est philo Sophia ad alios scientisice erudiendo S. Quaedamn disputatio enim est magistratis in scholis non ad remo Vendum errori rem, sed ad instruendum auditores, ut inducantur ad intellectum ve-n r i latis quam intendit, et tune oportet rationibus inniti investigantibusn veritatis radicem stationem, quoad fieri potest, ultimam P en philo- v sophia theoIosias et laetentibus scire quomodo Sit verum quod di-n citur. Alioquin si nudis auctoribus ut nunc mos est magi Ster quaen Stionem determinet, certistabitur quidem audit0r, quod ita esSet, o sed nihil scientiae vel intellectus acquiret η 2 . Haec utinam nedum etherodoxi aliquando saperent sed et ipsi theologi orthodoxi, quisormidant theologiae philosophiam ad nee tere, et totam Sacram disciplinam Solis inaediscant vel scripturisticis . vel patristicis, vel conciliaribus auctoritatibus, quibus . ut cum S. Τhoma repetam, certificabitur quidem auditor quod ita res est, sed nihil scientiae vel intellectus, neque veritatis radicem aequiret. Quis ergo theologiam Scholasticam tandem nobis restituet i5s.' Quae ut obtineantur duo necesse Sunt s.' Philosophiam naturalem iam, quoad seri poterit, comple-lam, ipsi theologiae, cum opus fuerit, iugerendo, ut lumen unitur lumini, vel perfectibiIe, ait S. Τhomas, perfecto. Non enim sciri bene pote Si completum nisi praenoscatur bene incompletum. eo vel maxime si completum traditum suerit, ut incompletum adaugeat, prout re era evenit in Superadditione gratiae ad rationem.
lsὶ S. Aug. De civit. Dei VIII, IV. - V. - . Ibidem Deus dicitur etiam a re
rum essector . Iumen cogno Seendorum . et bonum agendorum n .
st Quocli. LV. quae t. lX, art. XVIII. - idipsum iam doeuerat clemens
50쪽
2 Insana theologicam disciplinam sorma philosophica vestiendo. a otihmadmodum in philosophia naturali, veritates inferiores m et communisSimam resolvuntur; ita Veritates superna tirales vel saera Scriptura, Vel traditione, vel dogmatica definitione eontentae nobisque in allibili magisterio Ecclesiae propositae, sic te: par ter ordinentur, ut altera alteram e P0Sc inque binues dirimae veritati super naturali, perseetae, completae et personal , cuius RPo Verbum humanatum, si dei auctor, et largitor, gradatim col-z,ritur Indeque emergat vera et persecta philosophia Supernaturalis, charaeteribus unitatis et totalitatis Dariter instructa; quae propter Sulrationis et sidei sociatis adiungamur, gestumque ulto