장음표시 사용
391쪽
iqua hora V. g. datur pars aliqua determinata aes . Soabilis, pura, primus quadrans , quo hora inci-
Pit , squidem est primum esse horae, non absolut Equidem , sed respective , quatenus ante ipsum nihil erat horae illius , & post ipsum est aliquid horae: ergo si sumatur primus ille quadrans , ratione illius, de hora dici potest , nunc prinio hora est, & antEoon erara : at hoc est incipere intrinsecε. Rursus in eadem hora datur qua itus quadrans, qui est vitimum esse horae, quatenus post ipsum , nihil illius horae sequitur : ergo ratione illius quarti quadrantis de hora illa dici potest , nunc vlti md hora est, immediatὰ post non erit vergo res successiva dici potest desinere intrinsece. Porro dum dicitur primus quadrans , aut viti mus, non eo sensu dicitur , quod uterque sit absolute indivisibilis, sed quod ante primum quadra tem nihil sit illius horae ; non enim ad rationem partis alicujus requiritur , ut pars illa sit indivisibi lis , sed satis est, quod ante illam Oihil sit totius. Et vero sicut caput potest dici prima pars hominis,mon quod individuum in sese sit, sed quod antE .
.& supra caput nihil ejusdem hominis prorsus sit: ita. a pari de primo quadrante horae : ergo cum primus quadrans horae illius incipit fluere , dici utique potest , nunc primo est, seu incipit hora , immedia-
th antε non erat. Item desinente quarto quadrante ,
dici potest, nunc hora ultimi, est , immediatε post
non erit ι licet enim quartus quadrans absolutEdividuus in sese sit, tamen in ordine ad horam sussicit, ut post vltimum ouadrantem illum , nihil supersit horae illius : ergo nora dici potest desinere per ultimum , seu quartum quadrantem , tanquam ver instans virtuale , hinc
392쪽
Colliges duo. I. Eodem modo potest explicari τοnceptio , &desitio quantitatis successivae, & quan- sititatis permanentis ; ut enim trabs intelligi potest incipere intrinsece per primum pedem V. g. sed i sumptum indivisibiliter , &per modum unius, & pdesinere per ultimum pedem, eodem quoque modo sumptum , ita dc hora, &c. III. Stare potest in re desitio extrinseca cum in- lceptione intrinseca : v. g. primo non est privatio lsormae, immediate ante erat: primo est forma ad- iveniens , immediat E antea non erat ; haec enim i duo non sedestruunt, quia nunquam privatio , Nforma sunt in materia eodem instanti, sed immediat ξ ante fuit privatio, & nunc est sorma. Item desitio intrinseca stare potest cEm inceptione extrinseca : v. g. vltimo est privatio formae, immediate post non erit : ultimo non est forma adveniens , immediate pbst erit. Contra vero, ultimum esse rei pereuntis, & primum esse advenientis non stant in re simul , licet per mentem non se destrirant , quia res , quando ultimo est, est, Sc quando primo est, est quoque : ergo si haec duo simul
in restarent, eodem instanti reali possent esse forma, & privatio illius in eadem materia.
Objicies : Quadrans , qui dicitur prima pars horae , dividi potest in semi quadrantes : ergo quadrans non est prima pars horae, adebque non PO test incipere intrinsech, Resp. distinguo consequens : Non est prima pars absolute, Sc quatenus sumitur , ut totum quoddam conflatum ex partibus sine fine dividuis, concedo: ut sumitur relativὁ , tanquam prima pars horae,
ante quam nihil est prius in illa hora, nego ι est enim id, ante quod nihil est illius horae, de sic su-
393쪽
mitur indivisibiliter , ut instans positivum , &vir
Instabis i. Nulla pars horae assignari potest , an re quam non sit prior assignabilis : ergo non datur FP iana pars horae. Rς sip. dist. ant. Si hora sumitur absolute , esto: si Triative, nego ; nam PrimuS quadrans horae respeetive ad horam, est prima pars horae, quia ante ipsum nihil est horae, Deinde probat argumentum etiam in permanentibus nullam dari primam partem , qPia nulla est pars tam ea igua , quae non sie. in finire dividua. Instabis α. Q aecumque pars temporis sumatur , in illa motus non est totus simul: ergo in illa parte non potest dici, talis est motus.. & talis hora : ergo non potest incipere intrinsece. ν Resp. dist. anteced. In illa parte totaliter, dc collective sumpta non est totus motus simul fluentet secundum aliquam sui partem determinatam , icialiquotam , nego : distributivd, & proportionaliter
sumpta, transeat; nam totus motus est smul fluet ter in mense, licet non sit permanenter.
f. VII. De velocitate , ct tarditate motus.
I. O As g R-λ O Tvs dicitur velox , & tardus v ATIO. IVI respective', quia idem motus B
comparatus eum motu C dicitur velox ue collatus verb cum motu D, tardus; quare nullus est motus, quantumvis velox, qui rardus dici non queat, cum velociore collatus : nullus quantumvis tardus, qui cum tardiore comparatus, nota dicatur velox. II. O Bs E R V AT 1 o. Motus velocior dicitur,
quo plus spatii aequali tempore, vel aequale spatium
394쪽
, minori tempore conficitur ι tardior verbi Contra quo minus spatii aequali tempore , vel aequale spatium longiori tempore decurritur : unde velocitas peraequὸ ac tarditas explicari debet per ordinem ad
locum simul, & tempus i sed hic quaeritur per qui svelocitas, & tarditas motus explicari debeat. Quidam tarditatem motus in eo positam pugnant , quod interrumpatur nonnullis morulis, ideoque unum motum altero Velociorem esse , qui vel minoribus, vel paucioribus morulis interjicitur , quae cum minutissimae per se sint, & imperceptibiles, sensuum opera dignosci nequeant. Hanc Dntentiam sequitur Fonseca, lichi continuum ex partibus in infinitum dividuis componi putet. Refellitur I. quia potest sumi pars aliqua , quae .contineat in se alias infinitas, nullis morulis interruptas , si enim quaelibet pars ejusmodi morulas
Contineret, utique in toto motu nihil esset praeter morulas , sumo itaque illam partem nullis in te ceptam morulis , & sic arguo : illa pars morularum .eXperS, comparata cum alia parte, potest esse velocior eadem aut tardior , lichi nullae in illis morulae intercipiantur: ergo motus velocitas , & tarditas non potest explicari per ejusmodi morulas. a. Refellitur exemplo lapidis deorsum cadentis, & a. propria gravitate pulsi ; haud dubie unus movetur inelerius altero, & tamen a nullo detinetur , viriliquandiu in medio aere interquiescat : ergo in hac
hypothesi major, vel minor tarditas , & celeritas non potest peti a morulis. Nec dicas lapidem, qui tardias movetur diutitis ab aere detineri, qui pro suis viribus divisoni aliquandiu resistit; quia si aer aliquandiu resistit divisioni , resistet etiam, & postea huic divisioni. Patet
395쪽
et consequentia , quia lapis , qui deorsum truditiar , non habet majorem vim post duo instantia temporis , quibus interquievit, quam post tria . aut quatuor : ergo si aeri prias dividendo impartuit, nec post dividet, cum vires aeris ad resisten-
Nec dicas a. aeri inesse tantdm vires ad resisten-cium per duo instantia contra gravitatem lapidis . quibus elapsis naturaliter cedit, sicut qui in Mora. Mbus, alteri quidpiam petenti bis, terve resistit qui-clem , perseveranti tamen, 8c pertinacids depre- Canti concedit; sed haec responsio non valet, si motus supponatur fieri in vacuo : moveatur itaque deorsum in vacuo lapis molaris cum pluma, Vtique
movebitur celerius ille lapis, quam pluma quo incatu tarditas major plumae non poterit peti ex plu- rabus morulis interceptis , & a resistentia medii productis , quia nulla in vacuo medii resistentia. Denique refellitur experientia rotae , cujus partes
viciniores centro tardius moventur partibus a centro remotioribus, & in summa peripheria positis. nam si viciniores interquies cerent, dum remotio 'res Jugiter moverentur, rota frangeretur, quod te-
pugnat experientiae. ri Alii qui quantitatem ex purustis virtualiter exten- ex indivisibilibus determinatis, quae Philosophi mutata esse appellant, componi volunt Ita tarditatem, & celeritatem explicant. Mobile' anquiunt, quod velocissime movetur, acquirit in quolibet instanti totum proximum spatium nullo modo communicans cum priori; velocids autem, altero movetur, qudd singulis instantibus plus acquirat novi spatii, & min s communicantis cum priori. Denique mobile minas velox eodem instam.
396쪽
ti acquirit quidem quodlibet punctum illius spatii
novi , sed non adaequale positi extra praecedens, sed cum illo communicans : v. g. Achilles movetur celerius , quam testudo , quia quolibet instanti plus spatii novi, & minus cum priora communicantis conficit: unde fit, ut in fine horae, licet ambo semper moti sint , Achilles tamen plus spatii
confecerit, quam testudo. Ita insatores, qui non negant etiam saepe majorem celeritatem vel tardia vatem motus ex paucioribus , vel minoribus , pluribus, vel paucioribus morulis interceptis desumi ;xem totam explicant exemplo duorum Angelorum. quorum unus singulis instantibus durationis in qua movetur, Velocissime moveatur, ade6que spatium acquirat nullo modo communicans , immediate lamen vicinum cum eo , quod occupabat prius , alter autem moveatur ad spatium communicans. Refutatur haec sententia, r. quia nititur fundamento ruinoso , nempe quantitatem componi expunctis virtualiter extensis, & inflatis ι hunc enim tumorem jam ante compressimus parte tertia. 2. Haec sententia obscurum per obscurius explicat.
nempe motum rerum corporatarum per motum
aerum spiritalium . Morulas admittit cum priori tintentia, adebque dissiculi tes easdem habet Golvendas , deinde in hac opinione , ut ens successivum sit continuum , debent partes illius sic uniri. vi una ponatur immediate post alteram in eodem subjecto ; age porro, si intercipiantur morulae, α quietes , quomodo una post alteram immediatE erit 3
Ad haec, repugnat in instanti indivisibili acquiri spatium divisibile, quod enim est divisibile , debet acquiri successive, adeoque in tempore et ergo in
397쪽
Coclem instanti acquiri non potest plus, vel minus iu)atii. Quid quod corpus hominis posset in instanticlesierere totum spatium, quod immediatὸ prid, oc- CUPabat, & aliud ac uirere adaequatὰ divisum , idque immediat E proximum. Praeterea indivisibile so-Iam , & per se sumptum posset moveri localiter. si enim potest moveri localiterrunitum cum aliis 'Cur non etiam ab ipsiis sejunctum 3 at hoe est im Possibile., quia cum motus localis sit successivus
juxta , & dividuus , non potest in indivisibili recipi. Denique posset saltem divinitus motus localis Poni totus simul in re aliqua , quamvis res illa non moveretur localiter : at hoc implicat: ergo & illud 'nde sequitur. Probatur sequela majoris 1 sit aliquod indivisibile , puta lapis, quod ita moveatur in aliquo spatio per decem instantia temporis, Ut pro
instantium numero, in quibus movetur, acquirat decem prassentias locales, seu mutata esse , unum
post alterum i hac facta hypothesi sic argumentor potest Deus facere absolutε, vi illud mobile habea simul, & semel in uno. instanti omnes illas presentias locales , si ipsum ponat simul in omnibus illis
praedictis locis, & tamen non movebitur localiter 'quare sit V N I c Α AssERT Io. Velocitas , & tarditas motus in principiis nostris , quibus continuum successivum componimus ex partibus infinitε dividuis ruὸ explicatur per coeristentiam successivam mobilis ad plures. vel pauciores partes spatii in o dine ad ongius , aut brevius tempus. Ita Aristoteles 4. Physic. tex. 98 ubi definit motum velocem , quo
plures partes spatii brevi tempore decurruntur : tacidum Vero , quo pauciores partes spatii lonetiori rempore conficiuntur, ταχυr ὐλ iγφmλθ
398쪽
πινήμ δυον βραδυ δε M. ω ii: vetiae uidem est, quod brevi tempore multum movetur; sardum vero , quod longoparu M ; hinc velocitas respondet raritati, tarditas densitati . sicut ergo rarum est, quod habet parum materiae stab magna dimensione , rarum ver b , quod muli dira materiae sub parva dimensione , ita motus velox , & tardus :π. g. movetur testudo in hora , movetur, & aquila ;illa tardius, haec velocidf, quia mu us spatii testudo eodem tempore conficit, quam aquila , licet verumque semper continuὸ successive moveatur : vnde quoties est aliquid motus aquilae , est etiam aliquid motus testudinis, minus tamen , ea proportione , qua 1 otus aquilae motus superat motum testudinis. Probatur assertio sic explicata , quia haec sussiciunt ad explicandam velocitatem , & tardita-gem motus.
OB r I c I a s r. Duo motus in spatio aequali habent partes aequales, quamvis fiant tempore inaequati: ergo sunt aeque Veloces, ac proinde .velocitas , & tarditas non petuntur a tempore. Probatur antecedens, duo illi motus non habent plures partes , quam spatium decursum : ergo habent
Respondeo, concesso antecedente, & illius prohatione, nego primam consequentiam, & subsumptum ι velocitas enim , & tarditas non praecise petuntur ex eo qudd motus tot, vel plures partes ha- eat , sed quod tot habeat per respectum ad taleaempus , quod con notatur: quare si tollis tempus, utique velocitatem, dc t rditatem tollis.
399쪽
Objicies x. Non potest explicari, quomodo duae
rot. E inaequalis magnitudinis, eidem axi insertae, ae-qUalem in platio lineam describant, & aequale iter Coci em temporis spatio conficiant. Probatur facta hypothes : sint duae rotae eidem axi insertae, una major, altera minor, ita ut axis sit centrum utriuia SUC. Iam Vtraque rota moveatur ad motum axis supra planum duplex , alterum superius minori rotae subjectum , alterum inferius majori suppositum. Denique sit motus mixtus partim ex circulari, partim ex recto ι hinc sic arguo : utraque rota in suo Plano aequalem lineam describit unica circulatione, quamvis sint valde inaequales, quod tamen non
fieret, si seorsim moverentur : quaero ergo cur su- Perficies convexae utriusque rotae, quamvis admodum aequales , aequali tamen longitudine in motu coaequentur Z certe id fieri non potest , nisi vel quia Pars aliqua majoris rotae non tangit planum, Vel quia pars minoris rotae bis tangit planum , vel quia minor rota saepius interquiescit, & pluribus morulis intercipitur, major verb paucioribus 1 primum, & secundum dici non possiant, quia ambae moventur ad axis inotum , adeoque diversimod Emoveri non possunt et non tertium , quia morulas a motu rejecimus : ergo &C.
Respondeo, in sententia Aristotelis, hanc dissicuItatem facilius solvi, quam in qualibet alia , cum enim geminae illae rotae moventur , habentque idem
centrum, ita moventur, ut Una per se moveatur, altera per accidens, hoc est, ad motum alterius Porro quae movetur ad motum alterius , defertur ab illa quodammodo motu tractionis, unde tantumdem spatii , atque illa conficit ; contra verdcum major, & minor rota seorsim moventur, quia
400쪽
Vtraque movetur per se , ideo aequali tempore , Ecvelocitate major rota conficit majus spatium , --nor vero , minus spatium. At cur duae rotae habentes idem centrum , quod si centrum per se rotae A majoris, quae per se movetur & centrum per accidens rota: B, quae movetur per accidens ad motum rotae majoris A , comficiunt aequale spatium aequali tempore λRatio est , quba utraque rota motu mixto ex recto, & circulari moveatur , omnis enim motus, quo Tota , vel circulus movetur , progrediendo supra planum, mixtus est ex recto , & circulari, quia simul facit gyrum suum & tandem ad terminum ad quem pervenit : itaque rota minor tardids move tur circulariter, quam major, qua a minorem ci culationem conficit, eo tempore , quo major rota maiorem , aliunde vero minor rota motu recto celerius movetur , quam major , quia partes minoris propius accedunt ad centrum , quod in ejusmodi rotatione supra planum recta ad terminum progreditur. Cum ergo rota minor tardius moveatur in orbem , recto autem celeri sts ; & major rota mo- veatur celerius in orbem , recta vero tardids, fit utrinque compensatio, & adaequatio , qua fit , ut aequali tempore aequale spatium conficiant. ARTI CYLvs III.
De motu violento projectorum , ct de impetu.
OVAE R I τ Aristoteles cap. Io. l. 8. quae sit causa motus violenti: quare ne quid ad hanc partem motus desit, quaerendum hic, unde ortum ha-