장음표시 사용
221쪽
Quae et quo sint eas requiruntur in sciem' et artibus , ex quibu pendet ac ri omni s earu diuisio, de initio, et dytin homonti affam de eisdem rebiu1seudophilosephorum doctrinam Cap. Secun D.
N scientque et artibus, quae quidem verae fiunt, nea cessariae, reperiuntur cum multa alia, tum praecipue quatus bH,genus,materis,osticit ,et finis sine quibus scientie et artes nullo pacto nee de diuidi, nee uere definiri, nec clare inter se dii tingui queut Gerunus scientiae uel artis est ista rerum multitudo, siue illud totum discretum, in quo scientia uel ars tanquῶpars in toto continetur et sic cognitio estgenussi, entiae et aliarum partialium cognitionum, scientia genus artis et aliarum particularium cientiarum, arsgenus Medicinae exempligratia, et aliarum specialium artium. Quamobrem comuniter loquentes recte dicimus, et Mein dicitiam esse artem siue in genere artium, et artem esse scientiam fine in gemnere scientiarum , et scientiam esse cognitionem fue in genere cognitionum Ex quo sequitur Medicinam, et qualicunq; aliam artem particulam, a primino ad ultimum esse in tribus generibus, ingenere artium, ingenere scientiam rum, iri genere cognitionum quorum tamen aliud alio est propinquius, aut remotius. materia uero silentiae uel artis est ea ressiue istud ubiectum, in quo scientia uel ars uersatur ut in scientia Phasilologiae res naturales et obscurae, in Politica omnes res ciuiles, in Rhetorica omnes res mundi, in Medicina morbi et ubi era ut Cicero in primo de Inuentione testitur Ooiaelum est id quod praestire:hoc est, agere velfacere debet scietia uel arte praedilux et iidio prae lat, aut male praesist no est uerefciens nec peritus artifex sed reprebesionem meretur. Vt in P sologia uere cognoscere obc re res
naturales, et in Politica bene regere et gubernare res ciuiles n Rhetorica tene dicere de omnibus rebus, in Medicina bene curare morbos et uulnera Nasinis siologus uere cognostat ac sciat, et Politicus no rurenter regatae gubernet, et Orator non bene loquatx ac dicat, et Medicus non recte curet
et medeatur, unusquilibet borum sticio suo excidit, et reprebensione ac uiti peratione dignus est. Finis est id propter quod siue cuius causascientiae hιαdrosus sidue contemptiua et inuestigat, et artifix.agit velficit. Vt in eade
222쪽
scienti. P, io tae cognitio ueritatis, sine ulla actione uel actione exteri
ri tu Politi caco ille rubiti et uniph icitio ciuitatis, silue, ut qui iam dicunt, bea' ciuiu uita in Rbetorica probatio uel improbatio, persuasio uel dissu fio, et usu unia demon trutio eius quod probauium uel improbandum perinsuatenium uesa Jua senium, uel denis demor trandum est. Nam quemadα
modum Pbdisicus in rebus naturalibus et obscuris uersutur, ut conteinplando et inuestigando uerum earum assequatur cognitionem,et Politicus res ciuit iis regit et gubernat, ut ciuitatem suum conferuet et augeati corator demnibus rebus bene loquitur et dicit, ut probet et persualeat, et caetera et medicus morbos et uulnera bene curat, ut bene curando morbum expellat, et
sanitatem restituat. Hoc est, ut unusquissiorum inpropria materiit:er an do, et officio suo fungendo nem intenti consequatur . in tale quidem
genus, talis materia, tale osticium, talis linis in scient Pet artibus omnibus reperitur, iι in exemplis supra positis clare apparet. Q Janquam scientiae illae,stiae nihil agunt nec faciunt exerui operis, sed tantummodo in contemplanda et cognos enda ueritate sunt occupatae, iussum uidentur babere osti incium, sed aritumrodo constire ex genere, materia, et fine . Nili quis Ortόipsam contemplationem et cogmtionem ueritatis, non solum finem, sed etiam cium quoddam scientis esse uelit dicere. Quo casu in scient spuris idem erit et osticium et filiis. Quare ex quatuor ijs,quae dixi, tria saltem)bie dubio reperiuritur in omitibus ijs, quae tantum scientiae furit non artes, hoc est, gellus materia, et binis. In ijs uero, qrtae non soli scieritiae sunt, Ied etivinartes, hoc est, qu nonsolum in cogit incenda ueritate occupantur, sed etiam agunt et mollutitur aliquid externi operm: in bis inquam iretquatuor illa adsint iecesse est, gerius, materi, o licium , et filiis. Alioqui non uidetur quomodo scientia alit ars ulla proprie esse, aut uere nomen scientiae uel artriretinereio fit. Ex quo seq/ιuntur multa sine iussa dubitatione ueri)ῖima,
quorum primuin est, quod ad scieritiam attinet, omnium scientiari particuαIurium quaterium scientiae sim rion artes, mim et idem e segetius, hoc es , sciemiam et imis euridem a finem, hoc est, corvemplatiotiem et cognitione ueritatis. Alim uero, scieritias omites eodem modo ut scieritiae furit, defianiri ion ex ollicio, quod iιel prorsus iton habetit, uel certe non a fili separ tum nes extitie cim omnes, tu dixi, eundem habearit sitiesu, sed ex geriere
et materia sola, tauq n ex proprietate qiudam, silii e Gitιda potet esse scientia. Vt tmPb3 iologia debiti tu esse scientia reri ita turalitιm obscurarum, qua in se initione scieritia genus hi, res iraturales ob cur materia,
223쪽
dcient . propter strent enim i olagus, exempligrati s restiam surales obscuras inuestigat, ut idem quo sis scient isti etgenus et iust cascientia, ut scientia est, non propter aliud se propter se ipsam quaeratur. Tertium est, scientis te puras, hoc est,quae artes non sunt, iij ingui ius parari inter e non ex genere nec ex ine, quae duo in omnibus idem sunt edvx materia siue ubiecto,quod habent diuersum ut in summa illa scienti sint diuersae, quae in diuersa uersantur materia iuxta istud Arqhtelis dicentis. Scientia securi quemadmodum et res et sic Geographia exempli gratia
Miffert ab Astrologia, quoniam ista in locis orbis terrarum tam generalibm quam particularibus cognoscendis uersetur, haec uero solum motu et cursum a1trorum aco erum considerat et cognoscit. Quartum autem est, quod1pectat ad eas, quae non solum scientiae edetiam artes sunt: omnes aris promprie definiri non solum ex genere communi, sed etiam ex elicio et materia ut cum ita dicitur, Medicina est ars bene curandi morbos et uulnera ibeto rica est ars bene dicendi de omnibM rebus. In quarum definitionum utrasar loco generis posita est, bene curandi autem in Medicina, et bene dicendi in Rhetorica tanquam osticia propria sunt addita Postremo uero et morbos et uulnera ut Medicinae, et de omnibus rebus ut Rhetoricae materiam subiuri ximus Finis autem in neutra earum appositus est, quia nes Medicus fati, Autem, nes Orator probationem aut persuasionem eius re qua agit, prae
stire tenetur, modo uters id quod est fui offici recte faciat. Quintum est ad
artes similiter pertinens, omnes artes eisdem plane rebus diitingui, quibus et definiuntur, hoc est, 'cio et materia, et propterea etiam fine. Habent enim stre omnes haec tria diuersa, alioqui non possent esse diuerse artes ais ita disjserunt intersie, gratia exempli, Medicina et Rhetorica, eo quod Meridicinae osticium est, bene curare, materia, morbi et uulnera, inis anitus: Rhetorice autem cium, benedicere, materia omnes res mundi, inis perrusuasito siue probatio eius quod suadendum uelprobandum suscipitur. Ais hoc modo, quem dixi, definiuntur et di)tinguuntur omnes scientiae, et omnes artes particulares, ut definitio particularium scientiarum fiat ex duobus, ex genere communi, quod est scientia, et materia, quod 1 suum cuiusq; ac promnium subiectum. Distin tio autem ipsarum ex uno solo hoc rit, ex sola mam
teria. Scientiae enim purae, hoc est, quae non sunt artes, cum et officios rom prae careant, et denigenus eundemque finem habeant, nulla alia re praeterquά
materia inter se dioerre ac distingui possunt. Items ut artium definitio jiciatur ex tribus, ex genere communi, quod est ars ex scio, quod 1 suum cuius artis etpropri*m oscium et ex materia, quae nisui iusspropria
224쪽
materia nam finis, ut dixi, in desinitione artitιm non necessario ingre itur. Distinctio autem eari similiter ex tribus simatur, ex scio, ex materia, ex fine omnes finim idem gelius habent, hoc est, artem , et propterea ex gemnere nullam possiuat habere distinctionem. Exsito patet illerentia is diαstr lio inter scientium et artem proprie acceptas, cumgenus scientiae sit comznitim uel notitia, genus itero artis scientia et cim scientia fugenus, ars, ro1pecies ars enim est 'ecies qtisdam scieritiae et in sumina, ut ante dixi, omnis ars est scientia quaedam. Sed in quatuor bis, quae in artibus et scietio iij reperirintur, hoc est, in genere, materia, Ubicio, irre, error aliquis in desiluendo ac philosophando accidat, baec pol fyrmum obseruanda Diit. Ac primum ingeriere , ut id genus in quo uel desilientes uel qlιomodolibet aliter
loquelites scientiam uel artem ponimus siri propinquunt et cogrratum, rion rem molim aut alio nun Pluius enim obseritationis, ues incratione vel xegi,
gentia de initi, hetoricae AriJhtelis, quae in primo Rietoricae illius tra iratur, est uitiosa Nam cum Rietorica sine ulla dubitatione sit in genere artisi proximo et communiter a Iocti imis quibuso uiris de inlata esse ars benedicendi de omnibus rebus ipse Aristiteles rescio quomodo viri non in prox, mo, sed in remclijsilino gellere collocauit, hoc est, no in arte, ut debebat, sed inui ite facultate, dicenseam esse ibo ui , hoc est, uim firι facultatem uirudendi quid in qua quere est persuadibile. Nam ' αμις iuefacultas est ipsi
quidem gelius: hetor: cae,sed commune non solum artibus et scient ijs omnimbus, uerum etiam facultatibus et proprietatibus culictis naturalibus V ex epli gratia, fucultati attrahendi irriιm in Magnete, et purgaridibile initam barbaro Atq; ideo Rhetorica comparata digenus remoti linum Jocmcdo, num, betorica proxime Hi ars et in genere artim oninis ars proprie est
scieritia et ingetiere scient tartim , omnis scientia proprie est habitus et ingetinere habituum, omiris bublius est facultas situ in genere facultatum. Ex quo patet, huius de qtia loquimiι obseruationis uel ignoratione vel negligentia, quam in remoto genere Arhtiteles posuerit Rhetoricam, et quam uitiost ei
defitierit. Qua q/ιidem in re etiam Guletius errauit Ied iron tantum nam
ipse quos in Arte parua, Medicinam desilueris dixit, earn essescientiam se
Iubrilιm iri lubrium , et ireturorum, ac loco artis, quod est genus proximAMedicinae pinuit scietitiam, quae hi genus remotum, nonattidem aruum quitum illud A, uti telis, sed ramen non proximi , sis itidem hoc Galerii ab eo, qtio defiti itur duobus tantum illud autem Ar Jhtelis quatuor gradibus es disi in s. Jallii rιam Galenu si detur excusari posse, it pote qui medicitiami antim Theoricam , ut uocant, non practicam desimcrit. Reuera enim
225쪽
quid genium faciendumve sit. Nam cum omnis ars, ut nos upra docuimus, it scientia bene agendi uel faciendi aliquid, necessario in omni arte inclusum est rei e ubi facere quispiam ut in Medicina curare morbos et uulnera, non solum uidere et cognoscere quid ad curandum sit accommodatum in Archis te fura aedificare, non solum in dere et cognoscere quid ad aedificadu fit umpo tum in arte militari gerrere bellum, non solum uidere et cognoscere quid adficiendum bellum sit necessirium et in cateris artibus eodem moso Vnαde in de initionibus ipserum artium dicimus et Medicinam ecte artem bene curirandi , non uidendi quid it appositum ad curandum ' et Architecturam esse artem bene a sificandi, non uidendi quid sit aptum ad aedificandum et militari rem esse artem benegerendi belli, non uidendi quae ad bellum gerendum sint apposita. Quare et Rietorica eodem modo definiri debet, ut eius speium collocetur non in uidendo et cognoscendo sed in agendo velfaciendo, is ut
dicatur, esse ars non uidendi aut cognoscendi quid in quas refit persuadibile, sed bene dicendi de ominbus rebus. Huiusmodi enim debent esse scia omnisi
artium, ut actionem uel factionem aliquam contineant , non solum uisionem aut cognitionem. Nam per deos immortales quis non rideat f si audiat queripiam praetermittentein ueram Iurisciuilis definitionem, quae est, esse artem bene re ondendi de iure et dicentem, Ius ciuile esse cultatem uidendi quid in unaquas controuersia fit rupondendu de iure certe qui ita diceret, non solum graui reprehensione sed etiam magno risu dignus esset. Quocircae dem modo non solum reprehendendus, sed etiam ridenim est Aristiteles, qui uel ignorans uel negligens hanc nostram de ossicio artium obseruationem obpicium Rhetorice remouit ab agendo et facienis, et ad itidendum cognoscen udunis transtulit. In quod uitium deliniens maximum ne incidant, qui recte philosophari cupiunt, hoc Ioco mihi diligenter ui sunt admonendi hoc est, ne quemadmodum Arisbteles cilicia artium uitiose ab actione et factione , ad uisionem silue cognitionem trans strant in materia siue subiecto, tum sciemetiarum quam artium hoc totadiendum est,ut persecte et integrestatuatur,no imperjrcte et quasi dimidiate. Orta quidem in re idem Aristoteles et in eadeLhetoricae de initione non mediocriter peccauit,nam csim perstcta et integracc
226쪽
materia Rhetoricae sint omnes res mundi ut supra docui, et eius de ulti quera fit, ut ii te dixi, Ars bene dicendi de omnibus reb s ipse ea posuit esse tantummoto de ijs, quae in quae resunt persuadibilia Perinde quasi incisi R hetoricae uersetur tantum in uidendw ais inueniendis perfui sibilibus , et non in alia ulla re et quat sola uisio is inuentio rerum persuadibilium ad
Rhetoricam pertineret elocutio uero earum et caetera partes Rhetoricae
praeter inuentionem a Rhetorica essent prorsus alienae quo nibi cogitaripotest in gis falsum. Atq; ideo Quintilianus ius k Ar btele reprehendit, quod in des itionesua betoricae, usus 1 tanta modo comprebendere inuentione, elocottionem autem caetera Is partes praetermittere non ius, autem Petrus V dtorius in Commentarijs suis in Rhetoricam Ars,telis, et Quintilianum, es rebendere et Arisbtelem definiere conatur, dicens ipsum Quintilianum nou uidissee, Arisbtelem in definienda Rhetorica non potuisse elocutionem ne comprehendere cum eius praecepta quamplurima in tertio Rhetorices libro tradiderit, et cum ipse Rhetorica seύο τρυ ρεμ, hoc est, ab eloquendo noumen sibi inuenerit. Sic inquam Victorius alioqui uir dodro imus et sinit. lianum refutare et Arisbtelem tueri nititur. Cui ego responseo pro Quinαtiliano, tristotelem non posse defindi nec excusari, quin in delinienda Rheotorica imperfrcte et deminute materiam illius stituerit, et praecipue cum ipseniet asperat Rhetoricam sicut et Diale istam nuctius esse determinatigeneris rerum, sed omnium. Quod cum ita fit, cur obsecro in desinitiove lilium, tantato; nodo inuentionis eorum, quae sunt per uadibilia, mentiouem licit Cur alia omnia, quaesunt pene infinita praetermiIus cur nudo uerbosignificauit elocutionem SEquidem no negauerim Aristotelem d quod ille dicit, ortassis intelis lexisse e non propterea tamen concedo eum minus esse reprehendendum,
eo quia id quod uoluit, si tamen uoluit , in nucto ignificauit definitioni suae
uerbo . Namq; homines non ex eo quodfacere uel non facere uoluerunt, ei ex eo quod dedita opera uel secerunt uel praetermiserunt reprehens onem merentur et excusitionem. Sicq Victorius Aristitelem inepte excusat, diα cens eum nescio quas nuga voluisse, uel intellexisse. Sed ego uideo quid stucerit, et quid praeterni ferit, quid aut e facere aut intelligere uoluerit m scio. Idenis istorius non minus vel ter rebendit Quintiliana n,qui nonici ritii Artili tela Ad quod Arototeles ipse dicere et explicare noluit. At in quit, cum eo voi', hoc est, persuadibile tristiteIes dixit, eo uerbo gnificauit oratioti in Rhetorica opus e spe,dis hoc modo non aetermisit octionem. Cui ego uici)Mm ropondeo, orationem omne a coli tire ex rebus et inerbis, et perstratibiis autumas res recterri nun ad uerba Reseium M'
227쪽
et V S aos ser&i unt per uadibilia nec quic itam restri, quod iste icit, in persu dido opus esse oratione et uerbis. Non enim)si uerbis utimur a per Medendum, propter hoc generaliter sequitur , uerba est persuadibilia Et sic Victoris nec Arijhielem recte de indit, nec Quin ilianum in Frecriminatur, se se ipse o kndit in iudicio de magnis rebus faetendo non multum esse acutum. Vt omittam illud in eo haud scio quam probandum fluc ubiculis datur j cc
cassio aliqua, quamlibet minima , docendi contra Ciceronem, triintilianum, caetero D Latinos ueteres , eam cupidi) me arripit, et libent i me id facit: contra Graecos uero Scriptores, et pr sertim contra Aristitelem, et ueteres illuc Interpretes etiamsi in max: ma et creberrima illorum incideret errata, tamen ne hiscere quidem audet,sed eos colit et ueneratur tanqua Deos quos dam, et ut Graeci dicunt, vo a VρτνΘους. Sed ut redeam unde disce, Si boc quos in materia artium est obseruandum ne quemadmodum Aristiteles ut tio e de iniamus artes,et earum materiam imper rete et dimini te ignen. us. Postremo uero in sine non minus dii genter est attendendum , ne idem nobisuccidat, quod Boethio, Ridalpho Agricola, et Ioachimo Perionis, Viris amlioqui doctis imis, hoc est, ne quemadmodum illic sticium pro ne accipiumM. Boethim enim Dialecticae inem esse ait, id quod uolumus ab Aduersario ex torquere, conari Ino ulphus autem probabiliter de quas reproposita dicem re Perionius uero probabiliter de quas reproposita disi utare. Q nos omnes
sine nos insta non sines, sed cflictui tale licae spe si Dialectica uer esset,
probaturi sumus in capite de Isialectica e numero artium tollenda . Quare nunc de eis non plura nobis uidentur se dicendu sed tantum admonendus Lector recte philosophandi cupidin, ut diligenter caueat in his qua lucr de quibus bactenus locuti fumus, hoc rit, in genere scientiaru et urtium, in stimem, in materia, et ad extremum in fine ne in eosdem errores incidat ii quos praecipitauerunt non solum Boetbilis Agricola, et Perion , sed etia Arim
sisteles, et Galenus. Quorum errata eo libet tilis, et rch v ommemora
raui, ut appareat, qua, utiliter, quamque necessario in obseruanda omnia ea quae a nobis supra fuerant demonstrata. Ad hunc igitur naedum ostenso,
quaenam et quot eperiantur in una qua que scientia et arte, et quonam pacto et ex quibus omnis scientia et omm ars d liniaturi et qua ratione tum scientia omni ab arte, et ars omnis a scientia, tum scientiae omnes et artes particulum res inter se distinguuntur, iam non si cile fuerit facere generalem et uerum scientiarum et artium omnium diuisionem, et uere e G delinire et distinguere inter se. Et hoc modo uidere quaenam et quot polieridae fuit scientiae et artes, tuin Pam uerae utiles, et neces artae et contra quarni et quot tanqua falsae
228쪽
llo simulas et superlimiae, ab omni scientiarum et artium lunoero remoueri et reijci debeant. Et praeterea cognoscere ex artib set lictent s omnibus quaeinnam uerae et remae, quaen fulj ac perper.im fiterint definitae. Quorum nishil nec io Ar hiele, nec ab aliquo Sectatorum eius, nec ab ullo alio Philoso phorum uso in bunc diem fieri potuit, quia non recte intellexerunt, nec ueresciverunt, quid proprie esset scientia et qui proprie ars nec viderunt quot et quibus rebus scientiae et artes definiuntur et dijtinguantur inter se. Et in summa non recte cognouerunt propria scientiarum genera, materias, sines, et omnino proprias inter se conuenientias et dioerentius. Quare nos ex principijs Utris, ita iactis, quae dixi omnia iam facere aggrediamur: si prius unum admonuerimus Lectores,quaecunque ab Ari)btele et Peripateticisomulbultra tantur, et disputantur de materijs, si esubiectis scientiarum et artium ea ire omnia Iesessa et ridicula. Vt cum s.cunt, ij ens rationi
uti argumentationem, alij aliud esse Dibiectum Logicae item ali ens mobile, ali corpus mobile, ali aliud esse subiectum bilosopbia naturalis item ensinquantum ens esse subiectum Metapbl cc. Haec enim omnia sunt m rae nugae ueterum Pseudopbilosophorum, quae tamen o kr Graeci sua loquacis tute Latini uero recentiores et Arabes praeter loquaciratem etiam foeta, etrusirca quata n barbarie in immensum auxerunt.
De genera cieritiarum et artior orinium diutis
Vanquam supra stre semper priore loco exposuimus priniscipia nostru uera, quam illa Aduersariorum falsa uel non
satis resta, tamen hoc loco degenerali scientiarum et aristium omnium diuisione locuturi certa quadam ratione coratra nobis faciendum uisum est, ut prius exponeremus disu fones illorum fus uel non fatis rectu, et illas titimuri refutaremus uel corrigeremus : deinde hoc modo ex falsitate d usionis aliorum sucilius o kndere possemus iustorus nosis e ueritatem etpersti nem quam non solum omnibus recte philosophaturis, sed etiam alijs, quictris haec lecturi sunt usq; uniuersae pol kritati cupimus esse qui, noti)fimum. IEQ ut ab Antiqu)ymis illis, qui ante Ar D elem fuerunt, incipia Zenoclitia a Stoicorumprinceps, et post Zenotum Plato, ut scribit Laert
229쪽
rim mist, primo non omniim artium et scientiarim nominatim, sed Milosopbiae totius diuisionem fecerunt in tres partes , Pisficen Ethicen et L
ricen ac bUicen de omnibus rebus naturalibus , reconditis, et obscuris Eibicen de uirtutibus et uiti s uita ais moribus bominum: Logicen de ferrimonis dis crationis artificio esse uoluerunt. Cum diuisionem VI. Cicero
confirmans ais explicans in primo de Oratore ita inquit, Philosopbia in tres partes di distribAta, in naturae obscuritatem, in disserendi fabi litatem, in uitam uis mores et Ciceroni quasi subscribens Seneca in libro Epistolarum Viri s. Episbla XC. ipse quos eandem Philosophiae diuisionem facit, in narituralem, morulam, et rationalem in unam quatis barum trium partiud
nuo etiam subdiuidit ais explicat aliquanto latim quam cicero. Haec e Pigitur diuisio illa Philosophiae, quam dixi, antiquisima. In qua quidem et ab ijs, qui eam ficerunt, et ab ijs, qui interpretati sunt,non parum inibi uidetur fuisse erratum Ab iis qui eam ecerunt, quia fecAnda partem, quam appellam uerunt Ethicen hoc est, moralem non cibicen nec moralem, sed politicen et ciuilem debuerunt appellare. Eibice enim fine dubio Politicae pars e st, ut innuit Aris lateles tum in primo Rhetoricae cum ait Rhetoricam essepartem τῆς πιρι ταμ λ ὁολrrίας, hoc est 'oliticae, quae de moribus est tum in libr.de Moribu ad Nieomachi; cum ita scribit, τα κολα και τα ακα αλ ἡ ωολιτικη σκmes, hoc est bonesta et iusta, de quibus Politi eou derat. Quibus in duobis lacu Aristoteles aperte demon strat . Eibicen quae est, aερι τα ἡ θη, et qnae conflderat τὰ καλα κου τα δικαx, pomliticae partem esse, nam de moribM et MnestRac iustis in Ethies proprie trarictatur Id quod etiam confreta Alexander Aphrondiflensis in extremo prooemio commentariorum H τοῦ προτερα ἀναλυτύκα. et Petrus Victoririus in explanationium suis in Rhetoricen Arsutelis . nare non est dubiis tandum quiu bilosophiam ali Philosopbie politicae pars quaedam sit, ut Politica duobus modis accipiatur, uno tanquamgeniin, altero tangat lyecies. quae generu nomen retineat et ea quae est ut genM, plures habeat Jecies, auarum una est Politice ut1pecies, de qua extant libri octo Politicorum Artis fotelis altera Ethice, quae scripta est in libris eiusdem de moribus ad Nicomacbum tertia Oeconomicae,boc est de refamiliari quarta Polemice, hoc est . de re militari, et si quae aliae uni huiusmodi. Ex quibus patet ab ijs, quiprismaraitaibilosophiae diuistone fecerunt, in secunda parte ubi Eibicen posuerurunt non Elbicen sed Politicen fuisse ponendam, ut dixi deinde Politicen diis videndam, ut diximus. O vos non ea re tantum dico, quia sic Ari)titelessen i
serit. sed quia mil sententia illius huc in re uidetur esse uerij ima. Est enim
230쪽
dios 'Etbice reuera pars quaedam ciuilis et poliricae scientia, flibri Polithorum, sta communibus incipere uellemus, libris de moribus in discedo iure essent unis teponendi. Ab ijs uero qui eandem illam diuisionem sunt interpretat multo etia maestis errat rest, hoc est a Latinis, in quibus sunt et Seneca et Quintilianus, qui tertiam illam diuisionispartem, quam illi Logicen graece uocauerui, ipI uertentes indutiam dixerunt rationalem non animaduretentes nomen Iogices ab illis ueteribus cm του λογου cum signiscat non rationem, sed sermonem uel orationem esse deductum ais ideo Logicen non rationalem sed vel sermocinalem, ut quidam aiunt, uel oratoriam , ut noxputamus, fuisse vertendu ut enim Logice reuera scientia ad sermone habendum,uel ad oram tionem faciendam, no ad ratione propriepertinens. Nam per deos immortales
quid cause est, cur scientia desermone uel oratione, qualis est sine dubio Lomice, potius appellari debeat rationalis qua P Ice, quae est de natura, et Ethice,quae est de moribus fnon ne ita ratio uersatur in Pbdisicis et e bicis tradita Qicae peculantis,sicut in sermone habendo et oratione ciensa Prosccto qmagis in his quam in illis ratio adbibetur is ideo non minus res issicae et Ethicae quam Logicae reuera aut sunt rationales aut appellari debent rationabes id quodetia constrina Plutarchus in uita Homeri qui huc unde Philosopbiae diuisione recitans uterilaparte,no Logicet sed loco Logices, Dialecticen ponit quasi dedita opera interpretari ac ligiocare uolans evinscientia, quam Antiqui Logicen appellauerunt, non ad ultionem, sed ad sermonem ora rutionems reses r debere et non ratiotialem, sed sermocinalem uel oratorii esse appellanian . Si quidem Dialecticeάω τι διαλέγεσθo dictae heslκχλεγεσθoci alite proprie est, nonλογι εσθα , hoc est,ractocinari nec a tioli aliquid facere, sed orationem haberes, disserere I putare, exquisite sermocinari Atq; ante Plutarcbum Cicero, ut supra dixi, in pruiro de Oram tore, eam de qua loquimur, Logicen, interpretatus fuerat non ratiocinaris.s d digerendi subtilitatem, et e fucultatem, qualiscutis est, iton ad rutic:
nem, sed adsermonem oratiotiems retulerat. Quictrem et Seneca et Quintiliarius et quicunq; ali Logicen non ad sermonem et orationem sed ad rationem retulerunt et eam iun Dialecticen hoc est Ierinocinalem uel oratoria sed rationalem appetandum et ueriint, uehementer suerunt decepti, et IAritiquorurn fatentia origisime aberrauerunt. Vt omittam ititerim stulta illim opin em pene ominum Iuniorum Dialacticorum , qui putant Logicene1pe, ut ipsi loquutitur, de ente rationis .et Logica fucultatis subiectum esse en rationis, hoc est ens, ii ipsi dicunt, a ratione fabricatim et factum.
Ra quidem opinio ios adeo futua est et indocta,ut ite deii quidemst qua