Disputatio quadripartita de modo coniunctionis concursuum Dei et creaturæ ad actus liberos ordinis naturalis; praesertim autem ad prauos; adversus præ determinantium & assertorum scientiæ mediæ modernorum opiniones. Auctore r.p.fr. Ludouico a Dola ..

421쪽

De modo corii Auni, Concursi in Dei .

trinseco, non erit libera, sed necessaria ; quia voluntatem operari liberd, est operari sine determinatione quae illi ab extrinseco proueniat; oc sic Deus quotiescunque per decretum liberum statuet

concurrere cum nostra voluntate ad actum aliquem immediat

producendum; eo ipso statuet determinare illam ad unum, quod non est aliud quam necessitare illam ad agendum. V. Dices quinto,seri potest ut aliquis actus ex obiecto indifferens

producatur a nobis indeliberate, Deo concurrente ad illum Concursu proximo S identificato, quia hoc neque repugnat ex parte creatae libertatis,cum sit actus indeliberatus, neque ex parte diu na: Sanctitatis, cum sit actus indifferens, minimeque malus, ut, cxempli causa, motus subitus volendi comedere carn s die non prohibita : Atqui communis fere sententia est eundem actum, etiam internum,de necessario posse euadere liberum,hoc est,comtinuati posse libere clim esset in choatus necessario, nimirum si rartio incipiat sufficienter aduertere : Ergo iste idem actus potest continuari,ita ut sit deinceps liber: Atqui ut sit idem ipse numcidinus qui prius, debςnt eaedem omnino causae essicientes ad illiu productionem iustuere: Ergo potest Deus nobiscum influere Con C rsu proximo & identificato ad eundem actum nobiscum uid

ut m producendum absque laesione libertatis. - . Respondeo: concessa maiore , ia ego eundem actum internum de necessorio euadere liberum,quia cum in illo casu voluntas se ratur in obiectum alio modo cognitum, actus voluntatis est ien,

dentia in aliquid aliud , seu in idem quidem obiectum : sed sub

alio S alio modo,ac proptere, clim actus vitales adeo addicti sitit ad sua obiccta in quae sumet tendunt, ut non possit fieri vel additio , vcl. hesit ictio in obiecto quin fiat mutatio in ipsa entitate actus inde fit Mi variata repraesentitione obiecti, prout yariatur ncasu obiectionis; necesse sit actionem voluntatis numero esse didiuersam; ad quam si Deus velit concurrere influxu immediato, Midontificato,prout facile potest,tametsi intellectus sussicienter a uertat,& voluntas si sibi relinqueretur liberὰ ferretur in obiectum sub tali cognitione x iudi io tamen ex quo Deus vult cilica citorae absolute actum illum simul cum voluntate producere, necesse est eam Deo volenti cooperari;& sic non plus remanct in actu Q. o. : illo

422쪽

S' Creatur a Pars IV. Caput XIV. 38

illo libertatis,quam erat in alio praecedente,nisi quod prior ex du- plici capite erat necessarius, scilicet ob desectum aduertentiae in intellectu, ac praeterea ob Concursum Dei proximum & identificatum, cum in secundo actu necessitat sit ex hoc poricino capite

duntaxat,& non etiam ex alio priore.

Videri potest in hanc rein Franciscus de Pitigianis Scotista eximius ex sacro ordine Fratrum Minorum de Obseruantia in Asentent dist. 3I. quaest. unica art. 3.Vbi docet,lamcisi voluntas fer

tur circa idum obiectum ; tamen si proponatur illi per cognitio-.nem diuersae rationis scas sari in voluntate actum diuersae ratio. nis : unde infert quod quia in patria obiectum approximatur peractum cognitionis clari,in via autem est praesetis non in se,sed peractu credendi;idem obiectu secundum aliam & alia diuersae rati nis approx limationem causat in potentia actu diuersis rationis id

que cgo verum esse puto siue cognitio obiecti concurrat effective ad acturn oluntatis in quo casu omnino certum esset variata cognitione diuersam futur tri esto voluntati uctioncm)siue nonco currat effective , sed tantum moraliter , formaliter, aut tanquam

conditio sine qua non; qua de re fusius asibi,& videri etiam potest 'Κon inh tomo de actibus naturalibus tractatu de Charitate. Atque hinc sequitur,qubd si Deus velit ut voluntas creata libere operetur circa obiectum ; ipse debet permittere illi ut veluti causa totalis & adaequata actionem suania ipsa cliciat Deo minime ad eandem concurrente influxu proximo de indistincto. D es sexto,sundamentum huius sententiae sumptam ex laesione libertatis in quam Aduersiari j vel inuiti dicuntur incidere, tametsi aperte non ostenderetur esse falsum ; tamen facile ostenditur non esse necessarium quod sufficit Thoologo,qui non tenetur ostensiue docere: articulos fidei esse possibiles ; sed solum argu menta quae conti a illos adduci tur non esse necessaria quod qui dem in hac materia videtur hoc modo confici posse:Si voluntato se sola operante aliquem actura liberti, Ut supponinat Durandisse eam operari poisse sola Deus vellet candem actionem efficere qua illa prius elliciebat sola, non mutando aliquid , vel agendo circa illarii; sed C incursum sus in Concursui illius identifice coniungendo, non proinde necessitas in serretur actioni, sed maneret pΦ-

423쪽

388 De modo coniunnionis Concursuum Dei

vinde libera, atque Deo quiescente quia Concursus Dei metu concomitanter, non antecedenter se haberet; libertas aute actionis est denominatio extrinseca a potentia quar potuic, S potest non agere quod agit: Atqui in altera sententia, in qua actio non procedit a voluntate, nec procedere potest quin simul procedat a Deo perinde se habet diuinus Concursus concomitanter,atque in illa Durandi: Ergo perinde actio libera est. Et quidem ad hanc rationem duplex responsio Videtur ex dictisrcsultare: Prima est , negando maiorem; scilicet quod possit Deus cfficere cum voluntate creata actionem illam quam apta est sola et sicere Deo cessante Sed hoc est contra communem Theolog'rum opinionem,asserentium Deum posse cum causis secundis, vel se solo sine illic quidquid illae praestare possunt. Altera responsio esse posset ; negando Concursum identifica tum posse concomitanter duntaxat coniungi Concursui voluntatis a qua sola non pollet actio procedere, quia coniungi aliter non potest quam vel casu &ccisco modo, quod dici nota potest vel ex decreto anteced cnte determinationem voluntatis,quae qualis funtura sit non potest praeuideri:Sed contra hoc est,quia non ideo nopotest coniungi Concursus Dei concomitanter Concursui volun- ratis a qua sola actio non posset procedere, quod talis ςoniunctio contradictionem implicet, vel repugnantiam in ordine ad diui nam omnipotentiam ; sed quia Deus pr ouidere non potest instas: illud in quo Concursum suum debeat concomitanter coniungere; quod equidem ii nosset, cessaret omnis dissicultas quae contra libertatem actionum mouetur: Atqui absurdum cst dicere, aliquid esse impossibile Deo ex desectu scientiae tantum non alterius ropugnantia: quae sit in obiecto; quod ipsum tamqn hic dicitur:Ergo tametsi laboremus in explicanda scibilitate obiecti ; cum tamen aliunde nulla sit in obiecto comparato ad omnipotentiam diuinam repugnantia,satius cst multo dice e , posse Deum, S cxequi

de facto id quod Scripturae praeseserunt: & quod possibile esse satis ostenditur,quam negare Deum scire id quod quo pacto sciri possisit non satis explicamus. v II. Respondeo;ista obiectio multa continet quae sunt animaduerinsione digna: Imprimis enim dico casum propositum esse impossibilem;

424쪽

ξ Creatur , Sc. Pars IV. Caput XIV. 389

bilem, Nam si voluntas creata se sola veluti causa totalis,& ada quata inchoarct aliquam actionem suam,& Deus vellet se postmodum adiungere ad illam eadem ntinaero actionem simul cum creatura prosequendam. 6c continuandam , Deus vellet facere aliquid. quod impossibile est ut faciat, diximus enim ac probaui nus prima parte huius opusculi cap. i. notabili quarto, quamlibet actionem adeo esse addictam v ni certo agenti,ut variato agente in ali

qua sui parte efficienter in effectum in flucte,necesse sit variari numero actionem: At in isto casu variatur agens in aliqua sui parte; Deo scilicet superueniente: Cum enim initio voluntas esset agens totale respectu istius actionis postmodu Deo se adiungcte,st unum agens totale ex Deo & volutate simul agentibus;& voluntas creata quae erat agens totale, nunc non est nisi partiale: Ergo necesse est crumpere actionem mimero diuersam, etiamsi nulla alia mutatio facta esset in voluntate, neque in propositionc obiecti; ergo Deus non potest velle se adiungere ad continuandam eandem numero actionem quam creatura sola tanquam causa totalis, adaequata inchoaveranergo casu propositus cst impossibilis. Neque refert quod obiicituricomam em Theologorum opinionem esse, Deum posse cum causis secundis,uel etiam se solo si

ne illis quidquid illa: praestare postunt; esse enim id omnino falsum

conuincitui instantia ; siquidem potius fatenturi communiter Deum nota posse efficere solum,& sine consortio potentiae vitatis

actum vitatem,quem tamen cum potentia vitali facere potest: Eenos cap. tr. praecedente diximus actioiacm adaequatam creaturae

produci non posse a Deo solo, neque etiam actum peccati ; & posse quidem Deum solum id quod potest cum creatur nis tamen alis

qua peculiaris ratio in ossibilitatis obstet. Casus autem in obiectione propositus est impossibilis ob essentialem dependentiam cuiuslibet actionis ab uno certo agente suo totali. Sed esto fingamus c sunt esse possibilem. bAdhuc dico secun db;actionem illam quae prius erat libera respectu creaturae quae sola operabatur illam; ex quo Deus adiunxit se adullam continuandam non fore amplius deinceps liberam res pectu creatae voluntatis, sed duntaxat respectu Dei: Ratio est; quia tamctsi ex Vna parte appareat quod Deus non antecedat in illaCcc 3 actione

425쪽

3 o De modo coniunctionis Concusuum Dei

actione voluntatem creatam sed potius eam subsequatur,quatenus prosequitur eandem actionem , quam creatura prior inchoaverat veluti causa totalis,tamen ex quo ipse decreuit absolute, & enicaciter continuare candem illam actionem simul cum creatura, Voluntas nostra non magis potest resistere Deo volenti continuare it 'lam, quam resistere posset eidem volenti producere se solo Ah - gelum : Porib,ex dictis patet non posse Deum coli iungere se croaturae ad continuandum actum eius absque decreto absoluto,& vo litione efficaci continuandi illum, & posito tali decreto non m nus sequi desti iactionem libertatis uam sequeretur ex decreto Praedeterminandi voluntatem ad a bina quem prius ipsa absque Praedeterminatione physica inchoasset Sit ite Deus Mideret illum actu rei initio quidem fuisse liberum creatae voluntati postea aurem videret eum respectu eiusdem voluntatis deinceps fore necessi

Caeterum ad id quod nobis obiicitur , tanquam dixerimus ideo Deum coniungero non posse Concursum suum con 'mitanter Concursui voluntatis S qua sola non posset actio procedere quia pramidere non potest instans illud in quo Concursum suum debeat concomitanter coniungere,quod si praeuidere pos et,illa coniunctio non repugnaret per ordinem ad diuinam omnipoten

tiam. H

Respondeo S dico tertiis, Deum posse assumere creatam vo luntatem ad consortium actibilis sitae quo ipse voluerit instanti;sed tunc necessario Deus illam rapiet, necessitabatque ad productionem istius actus, quia voluntas operabitur ut prae icterminata ad continuandum actum illum; oporteret autem illam determinare seipsam,& non determinari ab extrinseco ut operarctur libere: Ita que impossibilitas istius coniunctionis Conc strum adactum liborum,non oritur ex defectu scientiae in Deo, quati a iquid sit possibile absolute, & secundum se,quod tamen fieri non possit a Dei ;eo'ubd ipse ignoret artem , moduliaue illius faciendi; hoc enim plusquam ineptum esset dicere: Sed impossibilitas illa oritur, tum cx natura actionis quae ad unitatem numericam fmam postulat uni- ratem agentis;tum ex natura libertatis, quae postilis ut potentia po

stis omnibus p requisitis ad actum possit adhuc joperari, vel a mn

426쪽

s Creatura, set Pars IV. Caput XIV.

operari illum: At in isto casu necesse est variari actionem, quia variatur agens;& dato, non concessi, quod esset eadem actio tamen posito decreto Dei volentis continuare actionem illam quod qui dem est unum ex praerequisiti, ad continuationem illius a Deo, dc voluntate simul faciendam in posito laquam,illo decreto, voluntas creata non potest abst inere se quin continuet & prosequatur illam, quod est continuare illam non tibere. Sed rogas An si Deus haberet decretum immanens circa alique hominem in hunc modum,nρsi ut i i istius voluntate ullus alius actus fiat praeter istum eundem quem iam in beauit libere si ego praeuiderem

eum psibi relinqueretur, esse alie is instrum sumsuum actum , Nasum adigerem nece itarem ad rudem continuandum esprosequendi; Rogas inquam ;vtru Deo nondum adigente voluntatem illius hominis nec aliud quidquam immittete in illam; neq;aliud operante

transeunter circa illam pr* t Conseruationem , S manciate eadem

propositione obiecti , ipsa tamen posset . hoc libero prosequi quum libere incho vhci Ratio dubitandi est; quia per hoc decretum quod triduidp o pue trummens,nulla mutatio sit

in voluntate, neque in propositione obiem: Ergo si initio operaba, tur libere, ctiam in pr0grcssit actiodis libertas non minuitur ; quiano a supt mmMae musae physicin istius ictionis: sed ex alia parte videtur quod poli manda cxpedita libertaM quia voluntas non habet in sua pselest te hilos d mmmςos vel non est paratus e cur rere proximu& bidentifice ad ilicra, is Concursus iste ad operandum est necessarius vel si non est necessarius saltem Deus paratu est impedire quem naque alium actum ; S facere essicaciter ut iste continuςtvx : Ergo voluntas illineque est libera quoad specificationem,neque quoad pMercitiun is si quidem noia potest omittere actum istum , noc se ab omni actione cohibere, neque conari ad omissionem aut suspen sionem omnis acuis , quia conatus iste esset alius quidam actus quem tamen omnino Deus statuit impe- diste, ibium istum, permittere ;.quem ctiam decreuit absolutuesse continuandum ; sed neque etiam libertatem habet quoad indiuiduationem, ut satis constat i Quis ii quis dicat illam esse ad huc libet ima; Conrra hoc est; 'tria sequereturnon requiri ad libertatem ut voluntas possit inactus oppositos ,& ut possit etiam, i omissionem

427쪽

39α modo conia toriis Concursuum Dei

omissionem illius actus quem facit, quod est contra communem Si vero quis dicat voluntatem illam non esse liberam : Contra hoc est; quia praefaritio aut decretum purc immanens non immutat modum operandi voluntatis ; sed relinquit cana qualis antea erat; aut si immutat, non est pure immanens, sed transiens & mo uens ad cxtra: Cum ergo voluntas initio operaretur libere; etiam , nunc videtur cum libertate operari. Dices; Deus transeuntet esset impulsurus,& necessitaturus voluntatere, si ipsa noluisset ultro continuare actum ilium, Ergo voluntas non manet expedita, & libera; Sed contra,quia adhuc nouia igit, nec necessitat, sed solum osset necessitaturus , . si conditio poneretur qua: non ponitur ; nam voluntas ultris & sponte sertur in continuationem illius actus, ut stipponimus; ex eo autem quod fieret posita aliqua conditione quae non ponitur , non debet peti iudicium de exercitio libertatis, sed ex eo quod fit actu in ipsa voluntate,aut circa illam. i s im i Respondeo;probabilius videtur: voluntatem in 'isto, casu hori prosecuturam libere actum suum sed ii ecessarib,6b allatum argu

mentum in ratione dubitandi. . iiiii

Dices, certi sumus ex fide tabs libet 1 opciarii oditariten non sumus certi, an forte Deus habuerit si nilum volitionem circa no stros actus 3 Respondeo , cetii siti iis exsili nos ordinarie & con 'muniter libere operat; & conseq ntei Deum mon habere con muniter circa nos huiusmodi voliti A m,es decretum de quo in proposita quaestione ; nescimus tamen an forte aliquando Deus a nobis, etiam id non aduertentabus, auferat libertatem operandi; quia enim ratio spontanei maximam habet assili tatem,& similitudinem cum rasione i iberi;iabn possit se luper experimento dis cernere unani ab altor. I sici in eorum iiii sententia Aocto stim Co n cursus immediati Si Deus negaret litui in dii Coneursui, suum homini id nescienti, sed putanti eum sibi ades. ; Doctores communiter fatentur illum hominem non fore liberum ad actione nilli im eliciendam pro qua Concursum non haberet, tametsi ex ei rore putaret se esse liberum circa illam. . Dices in casu propoli decet tuitii Volitio illa Mei purdimmanens est , ergo nudam lunatatiotic incit in i voluntate: i

428쪽

Ergo relinquit illam liberam. Respondeo; decretum istud Dei non debet dici omnino pure

immanens;Nam quamuis nullam mutationem faciat in ipsa entitate voluntatis creatae; sufficit tamen qubd mutationem faciat in

aliquo quod est circa illam, de quod est necessarium ut illa possit

libere operari; nimirum quia decretum permittendi ut creatura operetur ad libitum , est conditio quaedam sine qua ipsa operari non potest libero, ad cum fere modum quo approximatio agentis ad passiim est conditio sine qua causae secundae operari non solent: Cum igitur Deus in priore parte temporis quo inchoata fuit actio,permisisset voluntati liberum exercitium actus istius,& aliorum diuersae rationis i nunc non vult permittere ut deinceps cum ciusmodi libertate operetur: ex quo sit ut voluntas maneat quidem potens operari,ia continuare actum istum libenter,sponte,&non coacto,vel inuitE; sed non propter hoc indifferens est ad opposita,prout tamen ad libertatem requiritur. Itaque in isto casu saluari poterit ratio spontanei,sed non ratio liberi , nisi forte dicamus voluntatem istam manere adhuc liberam in hoc ut possit intensius, aut remissius eundem suum actum continuare,&prosequi:Confirmari potest responsio, quia quemadmodum si Angelus aliquis aut homo viribus prae tens denuntiet Petro nolle se permittere ut ipse cxeat a cubiculo in quo est, quamuis forte non inuitus, sed sponte, ac lubens in co maneat, ac propterea Angelus ille, vel homo Petrum non attingat, sci Iicet quia non conatur ad exeundum,sed quietus manet,non est tamen ei liberum exire;quia si conaretur ad exeundum, manere cogeretur Angelo,vel homine illi fortiter obstituris: Ergo similiter&c. Insuper Doctores Scientiae Mediae fatentur, qudd si Deus eundem suum Concursum,quem nunc nobis decreuit exhibere consulta voluntate nostra decreuisset conferre eadem inconsulta, tametsi neque variaretur iste Conculsus secundum suam physcam& numericam entitatem, neque ullae causae illius physicae: tamen solus ille moraliter diuersus illius exhibendi, & decernendi m dus, tametsi extrinsecus respectu hominis, nihilque reale immittens in eum,sufficeret ad tollendam ab actu nostro libertatem:&-

go similiter licet in isto casu nulla sit vatilitio physica in voluntato D d d creata;

429쪽

39 De modo coniiunctionis Concur m Dei

creata ; iste tamen modus quo Deus habet se ad eam diuersus ab illo quo se paulo ante habebat ad eandem, sufficit ad tollendam

ab illius operatione libertatem. ἔ

In quo cumulantur alia quadam rationes pro nostra pententia.

I. Vae hactenus adduximus argumenta sufficere poterant, ut legitime inferremus reformandam esse propositionem illam plus aequo antehac receptam,qua asserebatur creaturam nihil omninoposse operari,quin Deus proximo, & identificato Concursu eandem simul cum ipsa creatura cocificiat actionem,ed quod se tentia illa explicari non possit salua Dei optimi Maximi sanctita trist innocentia, quemadmodum neque incolumi libertate nostra; & plurimos alioqui praestantissimos Theologos , ac Philosophos nempe quotquot pro illa pugnare, aut eidem incumbere voluerunt) in multa falsarum opinionum abrupta praecipites dederit,& ad eas compulerit angustias,ut alterutram ex duabus a uet is Praedeterminantium,& Assertorum Scientiae Medi qu si factionibus sequi cogerentur; quarum tamen utraque, Ut mihi quidem videtur,cuidenter falsa est, in intelligibilis,ac repugnans. Nihilominus tamen ad uberiorem sententiae quam amplectimur confirmationem, cumulari possunt a nobis aliae multae rationes quibus illud ipsum suadetur, tametsi carum nonnullae toto praesente opusculo per varia capita sparsae, vel breuius insinuat vel dissusius explicatae occurrent. ii Sane nihil est rationis quare Deus non possit communicare Creaturae tam liberae, quam non liberae, ut sit causa adaequata pro xima actionis suae ad quam naturalem habet proportionem;& quo non est creatio, sed eductio de potentia materiae,seu subiecti; lua doquidem ad hoc n*n rc uiritur virtus infinita, neque effectus su

perat

430쪽

Creaturae, M. Para IV. Caput XV. 39,

perat virtutona causae: Neque vero dicendum cst voluistatem creatam quoad hoc minus posse in actum suum quam alia agentia naturalia,co quod actus ipsius spiritualis sit, atque ad eb excellentioris naturae quam effectus agentium naturalium: Contra enim hoc est,quia non cit minoris potestatis voluntas rcspectu sui actus ii turalis & proportionati, quam agentia naturalia respectu actuum propriorum: Cum igitur principia naturalia sic cliciant per se actus ilios quod Deus ibi non cooperatur immediato, & indistincto in

fluxu physico, quemadmodum patet per Augustinum septimo de

Trinitate,& alibi docentem sic Deum res quas condidit admini- strare, ut cas motus suos agere sinat; Profecto idem videtur neces sario esse dicendum de voluntate nostra,& intellectu. 'Amplius;operari sequitur esse,& proportioncm cum illo habet, III. Atqui esse nostrum , & cuiu unque creaturae distinguitur ab esse Dei: Igitur & operari nostrum distinguetur realiter ab operatione,& Concursu Dei: Et quemadmodum nihil derogat infinitati, SI perfectioni essentiae Dei, quod creaturae sint aliquid a Deo diuersum, habeantque essentiam,& existentiam quae non possunt iden tificari cum essentia,& existentia Dei: ita nihil obest,aut derogat infinito,& silpremo dominio,di causalitati eius in omnem crcaturae operationem meque alteri ulli diuinae persectioni, quod operatio creaturae distinguatur realiter a cooperatione diuina, & quod sit aliqua operatio creaturae videlicet praua, quam ipse Deus nequeat proxime,& immediate producere repugnante ipsius innocentia & sanctitate. Praeterea; tametsi actio nostra non fiat proxime, & immediate IV. a Deo nobiicum influente Concursu realiter indistinctomihilominus tamen antiqui Scholastici cum Sancto Thoma de quo supra cap. . 5 4. facile explicant omnem actionem creaturς esse a Deo, aliquo tali modo qui suificiat ut ipse dicatur vere primum agens, ac mouens igitur nostra sententia quae necessitatem inficiatur Ci cursus proximi,& identificati ad qucmlibet actu in nostrum, nihilominus abunde saluat subordinationem,atque dependentiam essentialem causis secundae ad primam,quemadmodum Scotus d cet in reportatis 1.sentent. distin h. 37. δί satis fere constat ex an- l

te dictis oc adhuc amplius patebit ex facili solutione omnium ar-