Opuscula

71쪽

s DE FRAGMENTO CLYTEMNESTRAE SOPHOCLIS. gnum quo uterentur tragici Ter illud quidem in fragmentis Euripidis legitur, in elanippae fragm. XXI et XXIII. et in Phaethontis fragm. VI. Sed de his quid statuendum

esset, etiam tacens sapientem sat monuit eruditissimus VH- inenarius in diatriba de fragm. Eur p. 183. Nimirum, si nunc viveret, aliter emendaret istum Euripidis Iocum It que critici in posterum, si quando παῖς iusto brevior ad metrum erit, uerum poterunt, etiam antequam adoleverit, Proceriorem facere. Nisi falcem in Hienas messes immisetere iniquum duceremus, alios quosdam versus ex illo fragmento apponeremus. Nunc Vero hoc tantum addere visum est, finiri fragmentum camine chori. In eo, ut in aliis quibusdam Iocis, lurima sunt, quae egregie confirment doctrinam metricam MN dtii.

72쪽

COM TATIO DE VERBIS, QUIBUS GRAECII CESSO EQVORVII INDICA , AD X Omo TO DE RE EQUESTRI CAP. VII.

Xenophontem artis equitandi peritissimum fuisse, unusquisque, qui eius artis non est ignarus, fateatur necesse est.

Atque in eo libro, quem ille de re equestri scripsit, quum

plurima continentur, quae apud omnes gentes atque omni tempore a Praestantissimis artis magistris robata et commendari sunt, tum quaedam insunt singularia, quae quis merito miretur nunc fere negligi solere. Vt illud, quod equum a calone non Denis, sed eo Iom, quod Ουταγωγευς Graece vocatur, duci vult, ne os equi laedatur. Alia vero, neque Pauca Occurrunt, quae quum male intellecta essent, nunc enophonii reprehensionem pepererunt, nunc ita sunt cum artis praeceptis conciliata, ut Ionge alia, quam fuit, mens fuisse scriptori existimetur. Omnino enim omnium Xenophoniis librorum hic est dissicissimus, Partim interpretum vitio, partim ob rei ipsius obscuritatem. Atque intemPretum quidem plerique aut rei equestris, aut Graeci se mouis omninoque antiquitatis rudes fuerunt in rebus autem, quas tracta Xenophon, hoc maximam habet dissicultatem, quod multorum nominum significationem divinare tantum licet, in qua re hoc facilius est falli, quod grammatici veteres, in priinis Pollux, ita rerum ad equitationem pertinentium imperiti fuerunt, ut saepe contraria eorum quae debebant attulerint. Documenti caussa duos asseram Iocos e capite

vita libri Xenophoniel, quorum Prior quum sit lacillimus, non videtur tamen Plane intellectus ab interpretibus fuisse,

73쪽

M COMMENTATIO

His autem, qui est multo obscurior, etiam emendatione indiget. Igitur quomodo conscendendus sit equus, his ve

his docet Xenophon πρωτο μἐν τοίνυν τον sivταγωγέα χρ' ἐκ τῆς ποχαλινιδίας α ἐκ του ραλίου ηρτημένον εὐτρεπῆ εἰς την αριστερα χειρα λαβεῖν, καὶ ουτω χαλαρον, ω μητ' ἄν νι/ιων των τριχων παΟὐτα ῶτα λαβομενος μέλλη ἀναβησεσθαι, μητε ἄν πο δορατος ἀναπηδα, σπῶν τον ιππον τῆ δεξια ει τἀ ηνίας παρῶ τηλίκοιο μίαν λαμβανέτω ομου τῆ χαίτη, ὁπως μηδὲ καθ' ἔνα τρομ

ἐπειδὰν δ ἀνακουφίση ἐαυτον εἰς τῆν ἀνάβασιν τῆ μἐναριστερα ἀνιμάτω τοῬωμα, τηλει δεξιάν ἐκτείνων συνεπαιρέτω ἐαυτο οιτο γαρ ἀναβαίνων υδ οπισθεν αἰσχραν θέαν παρέξει συγκεκαριμένον δ. τω σκέλει, καὶ μηδὲ ita non μητε, scribendum το γονυ ἐπὶ τῆν ραχιντου ιππου τιθέτω, ἀλλ' υπερβησάτω επὶ τάς δεξιάς πλευ- ρας τὴν κν μην. ταν δὲ περιενέγκη τον ποδα, τοτε καὶ τὼ γλουτω καθέτω ἐπὶ τον ιππον. Tam haec sunt facilia, ut vix possit intelligi, quid Heubelio, rei equestris magistro, qui Xenophontis librum Germanice vertit, adeo obscurum

fuerit in hastae usu ad conscendendum equum, ut de nexu Iori in hasta cogitaret, in quem Pede immisso equum conscendissent veteres. Cuiusmodiciorum si quibus in hasta rum imaginibus conspicitur, non pedi, sed manui immittendae, quo simius et teneri hastatosset et retrahi, inservi hat. Namque ad equum conscendendum si tali adiumento usi essent, ea nec satis expedita ratio fuisset, praesertim in bello neque expers periculi in equo animoso aut serociente. Xenophon quae de conscendendo equo praecipit, haec sunt. Posse equum duobus modis conscendi, aut sine hasta, aut hastae auxilio. Sed sive hoc, sive alterum Placeat, lorum ductorium sinistra manu, habenas dextra tenendas esse. Quod si quis sine hasta equum conscendat, sinistra manu iubam rvter aures equi prehendi debere; si cum hasta, hastam Dextrae manus in utroque genere idem

esse ossicium, ut extremam iubam ad summos armos una

cum habenis teneat. Deinde librato pedum digitis corpore,

id est ἀνακουφίσαι μυτον εἰς τὴν ἀνάβασιν sinistrae

74쪽

DE VERB. QVIB. GRAECI INCESS EQVOR INDICANT.

sive iuba implicatae, sive hasta nitentis auxilio subsiliri, simulque extenso dextro brachio comus sustineri, atque ita dextrum pedem in dextrum latus equi traiici oportere. Haec ratio, quae ab nostra consuetudine multum diversa est, etsi habet quaei sint reprehendi, docte tamen et P rite inventa est. Ac primum quod sinistra manu iubam Propter aures prehendi vult Xenophon, id tale est, ut ad subsiliendum in equum magno sit adiumento. Nam quo altius suspensa est sinistra manus, eo facilius enititur eques. Itaque etiam apud nos certe in medio equi collo iubair

hendi solet ab iis, qui in equum insiliunt. Sed si iuxta

aures, ut Xenophon praecipit, necessario habenae dextra manu tenendae sunt, quia, si sinistra, ut nos solemus, tenerentur, aut Iaxae nimiam libertatem equo concederent, aut adstrictiores non possent equo inquieto satis et celariter remitti, et simu firmiter adduci, quippe multo breviores, quam ut manus equitis in eo, in quo debet loco, collocari posset. Quod si sinistra manu non poterant habenae teneri,clextra debebant: sed si dextra, non conveniebat eam dorso imponi, ut nos solemus, sed extremitati armorum,

ut iuba simul comprehendi posse Nam si iubae non est Ρlicata manus, equo ferociente excuti potest, quo facto equi os frenis Percuti necesse est. Μulto minus, si quis hasta enitens equum conscendat, sinistra manu, quae hastam tenet, habenas poterit prehendere, nisi et regimen omne qui omittere, et oris laedendi periculum subire

Alter locus, de quo dicere constitui, pertinet ad, Hos equi incessus. Ibi primo haec Ieguntur: ταν δὲ προχωρειν σχνιηνη τω ππω βάδ' μἐν αοε-ω τουτογα ἀταρακτοτατον Μο addit haec ριετὰ δὲ ταυτατον ουτοφυῆ διατροχάων , διαχαλεφ'- ῶν ἀλυποτατατο σωμα , καὶ εἰς το επιραβδοφορειν iissis ἀν ἀφικνοιτο. ἐπειδο περ καὶ π τῶν αριστερῶν ρχεσθαι ευδο- κιuωτερον, ώδ' ἄνοιάλιστα ἀπο τουτων αρροιτο, εἰ διατροχάζοντος μἐν ποτε ἀναβαίνοι τιν δεξιφ, τοτε

75쪽

COMMENTATIO τα ευώνvia ἀναστρεφοι, τοτε καὶ τῆς επικλίσεως αν αρ- χοιτο καὶ γα πέφυκεν λιππος, εἰς τα δεξια στρε- φοιιενος, τοι δεξιοῖς ἀφηγεῖσθαι, εἰς ευώνυuα δε , τοις

άοιστεροῖς Camerarius caute hunc locum vertit, ut magis ambiguitate reprehensionem evitasse, quam Perspicui late sensum declarasse videatur. Hei elius, quem ut artis equestris magistrum aliquid lucis asser re Par erat, Vereor ne locum etiam obscuraverit. Is ita vertit Sol clasAffera ον siris, o troibe iam es sanis an , enn dies machi es unorschrochon. - nis nachher in sennem naturIichon gantist, s wira es seine horperteitatis ammen tamen una cum a in ahimma chen unu an ira es nur mi eine rutho natisrei

a se man es mi thm au schreiten ansangen, undisieos sic linis inret, lasse an es auch sic auwenden a Ungen. Dennias Rifera segi sic natist Uch nuch dor rechten est a bowegen, En es sicliniae rechis inhoret, nil linis, en es sic linia wendet. Vix credibile est, hominem rei equestri dediatum tam ineptas sententias a peritissim equite profectas credidisse videamus singula. Est enim hic locus ropterea inprimis notabilis, quod nomina diversorum equi incessuum continet. Igitur primo, ubi procedendi signum datum sit equo, simplici passu incedendum esse dies X nophon. Id genus nostri starit vocant, Graeci βάδην.Eaque consuetudo incipiendi curriculi etiam apud nos in

scholis equestribus servatur, atque ob eamdem caussam, quam a Xenophonte clare expressam non intellexit Heu-bosius, ne equus, statim ab initio ad celeriorem cursum in eitatus, ferociorem se praebeat. Solent enim equi, nisi plane ignavi, si ab initio concitatius ingredi cogantur, i quieti et ad lasciviam proni esse quod contra, si satis tranquillo initium fiat, etiam ferocissimi facile obediunt.

76쪽

De qua re erudite disseruit Xenophon IX. 3. 4. Passum et apud nos et secundum Xenophontem excipit illud genus, quod Pedibus decussatim tollendis continetur. Id nostri tria vocant, Graeci διατροχάζειν, vel τον αυτοφυοδιατροχαγ . Id quod satis clare e Xenophontis verbis intelligitur. Est enim huius generis vere haec duplex Virius, quam commemorat Xenophon, ut et mobilia re dat equi membra, et aptissimum sit, unde equus ad gradum tolutilem incitetur Sequitur ergo secundum hoc genus et nostra et Graecorum consuetudine gradus tolutilis,

quem nostri dicunt galop, Graeci ἐπιραβδοφορHν, id

quod e Xenophontis loco tam est aperium, ut mirum sit, de propria verbi significatione cogitasse interpretes. Nam etsi a virgae incitatione ductum est nomen, non tamen Pe cussio eo nomine indicatur, sed genus ingrediendi, ad

quod equus virga impellebatur. Eodem modo etiam apud Pollucem I. 220. ἐπιραβδοφορ. dicitur. Eius verba haee

sunt: ora ἐπι ραβδοφορεῖν τον ιππον, περ γίνεται, ει τις εἰς δρομον ξελαυνοι, ου πάνυ ἐπαινουσιν οἱ ἱππιγκοί Scilicet homo rei equestris imperitus obscure loquutus est, nec satis intellexit quare hoc reprehenderetur. Ci-iatus cursus fit inlutim inde ἐπιραβδοφορειν τον ἱππον id est, ut nos dicimus da, era galapiren necessarium est ad effusum cursum. Quod si solutim ire non nimis la dant artis periti, caussa haec est, quod nimia huius gen ris requentatione pedes equi anteriores laeduntur. Sed accedimus ad eam, quae maxima est in Xenophontis loco obscuritas. Rationem enim explicaturus, qua ad gradum tolutilem incitetur equus, ita perplexe loqui visus est inter pretibus, ut mentem eius vix intelligi posse faterentur. Ac primum illud, no των ευωνυμιον αρχεσθαι ευδοκιμωτερον, eubelius, nostram scilicet consuetudinem, qua prius dextra quam sinistra tolutim itur, veteribus probatam ratus, de sinistro pede intellexit. Nam equus dextra ο- tuum incedens primum sinistrum pedem posteriorem, inde

dextrum simul posteriorem atque sinistrum anteriorem, postremo dextrum anteriorem tollit. Recte vero Camerarius in hippocomico p. 61. vidit, laudatissimum perhiberi

77쪽

M COMMENTATIO

Xenophonte, si initium fiat equo in laevam cireumage do. Id vero est sinistra tolutim ire, in quo genere conis via est pedum tollendorum ratio, ut ab dextro pede posteriore initium fiat, et ostremus tollatur sinister anterior. Hanc explicationem veram esse, et ipsa rei ratio, et veterum monumenta docenti Apud nos enim, quorum omnis ars equestris a bellico usu originem et leges accepit, nihil mirum est, si magis in dextram quam in laevam circumagi equos docemus quia dextri gyri requentior et magis ne cessarius usus erat in dimicationibus, quae hasta et gladio committebantur. Eamdem rationem Graeci quoque -- uvissent, nisi apud hos prior fuisse curulis exercitatio. I am in curulibus certaminibus laevo raro solebant metam ambire Apud Homerum Iliad. XIIII. 334. ita estor filio praecipit:

πιν su μάλ' ἐγχριμψας ἐλάαν σχεαν αρμα ia

ο ἐπέοιστερα τοιιπι τὰ τον δεξιον ἱειπονκενσαιχμοκλησας. ειρα τέ- ῆνία χεοσιν. ἐν νυσση δέ τοι Ἀπος ἀοιστερος ἐγχριμφθήτω, ως ἄν τοι πλημν' γε δοάσσεται ακρον ἱκέσθαι κυκλου ποι τοιο λίθου δ' ἀλεασθαι ἐπαυρεῖν, μήπω ιππους τε τρωσηὶς κάτα, αρματα ἄρης. Sophocles in Electra v. 22.

κεῖνος δ' π αυτὴν ἐσχατην στήλην ἔχων ἔχριμπτ' ἀεὶ συριγγα, δεξιον, ἀνεὶς

σειραῖον Ἀπον, ειργε τον προς κείριενον. Et v. o. επειτα λυων ῆνίαν αριστεραν κάμπτοντος Ἀπου, λανθάνει στηλην ἄκραν παίσας ' θραυσε σίζονος μέσας χνοας, κἀξ ἀντυγων ωλισθε. Nam in nexu sinistra habena adduci debet, quo sinister

equus retineatur, dextra autem laxari, quo dexter equus, cui maius percurrendum est spatium, effusius currere Possit. Itaque curari solebat ut ad dextram equusquilaru esset iungeretur omninoque, si trinis equis e

78쪽

DE VERB. QUIBUS GRAECI INCESS EQVOR INDICANT GPtaretur, funalis dextrum latus tenebat. Hinc Aeschylus Uειρα φορον κριθωντα πωλον dixit, quum soriem et valiadum vellet indicare, et Sophocles Mariem vocavit υριό- σειρον, ut impetu um, dextri equi more, significareti Non est autem consuetudo illa equos in curulibus ceriamianibus in laevam flectendi temere oria. Nam qui nulla arie et disciplina eruditi natura fere solent tolutim sinistraire, quia sic in utero gestantur, ut dextro armo magis coarctato liberior sit sinister. Quare in sinistrum magis incumbunt. Id igitur quum animadvertissent Graeci, cu sum videntur sic instituisse, ut equos id, quod natura monstraret, sequi paterentur. Nam si ab dextra parte metam ambire voluissent, verendum erat, ne equi, quos e curru difficile est ita regere, ut conisa naturam dextra tesutimeant, in nexione aut laberentur, si sinistra tolutim irent, aut, si, quod equi omnes natura duce in revi nexu faciunt, repente mutata pedum glomeratione, de

tra ire inciperent, non modo turbaretur unus, Sed eum rus etiam succussu, quem inde oriri necesse esset, everte

retur. Itaque sinistro nexu per certamina curuli nobilia talo, mansit haec consuetudo etiam postea, quum equitandi ars coli coepisset, ut ab sinistro eursu fieret imitum.

Sed redeamus ad Xenophontem, qui quum servato hoc more, quomodo sinistra tolutim iri debeat ostendere vult, ita loquitur: επειδή περ καὶ ἀπο των ἀριστερων, Da εσθαι ευδοκιμώτερον, δ' ἄν φιάλιστα ἀπῶ τουτων αDχοιτο,

εἰ διατροχάζοντος μὲν ἐποτε ἀναβαίνοι, τεν δεξιω, το

fere putant hoc dicere Xenophontem, si equus, quum debeat sinistra tolutim incedere, dextra velit, virga coe cendum esse. Atqui si ἐπιραβδοφορεῖν est toruum ire, falsa est ista explicatio, ut taceam, tam ineptum esse tale Praeeeptum, ut errorem equi non corrigat, sed augeat. Heubelli autem interpretatio se ipsa refellis in qua quum alia sunt perversa, tum hoc maxime, quod ἀπὶτων αριστερων ρχεσθαι et τω δεξιο διατροχαζειν eamdem rem esse uiat. Sed etiam si quis meliora afferrei sit, habebit tamen hic locus, in quo quis haereat. Nam quum

79쪽

docere velit Xenophon, quomodo equus sinistra tolutim agitandus sit, quid hoc est, quod tolutim incipiendum diacit, dum equus dextra decussatim incedat Cur enim de tra, ruod et naturae repugnat, et ipsius XenoΡhontis verbis Addit enim, το γαρ αριστερον μέλλων αιρειν, ἐκ τουτου ἄν ἄρχοιτο et mox, και γἀ πέφυκεν λιππος είς μὲν τὰ δεξιά στρεφομενος, τοῖς δεξιοῖς ἀφηγεισθαι, εἰ ευώνυμα δε τοῖς ριστεροῖς. Neque quod Heubelio dixisse videtur Xenophon, Probabile est, equum esse paullum ad dextram flectendum, quo facilius et commodius sinistrorsum agi Possit. Quae sententia neque in ve his enophontis inest, neque est eriti equitis Non est in verbis, quia, quod hic dicitur, equo dextra inc denti significandum esse gradum inlutilem si strum, non modo his verbis contrarium est, quae modo aPPosuimus, sed etiam, et multo magis iis, quae eodem in Ioco Ieguntur, καὶ ὐποτε ἐπὶ τ ευωρομα ἀναστρεφοι, τοτε καὶ

τῆς ἐπικλίσεως ἄν αρχοιτο. Equitis autem imperiti tale

Praeceptum esse contendimus, quia dextra ire, ut deinde sinistrorsum acto equo tolutim incipias, inutile est, muli que perosius quam Pus habeas, quia nulla tamen re, nisi nexu ad laevam, ut vere monuit Xenophon, tolutim ire impellitur equus. Quo minus dubitari Posse arbitror, qui hic Xenophontis Iocus gravi vitio laboret. Ipsum enim Xenophontem tantae imperitiae accusare, quantam vix in homine vel aliqua equitandi exercitatione culto invenias, noli modo iniquum, sed stultum videtur. Quare ita scripsisse Xenophontem existimo: ἐπείπερ δε καὶ ἀπῖτων αριστεριο αρχεσθαι ευδοκιμώτερον , δ' ἄν μάλιστα ἀπο τουτων ρχοιτο, εἰ διατροχάζοντος μεν, ποτε ἀναμένοι, τω αριστερω, τοτε σημαίνοι somne τομιραβδοφορεῖν ' το γαρ αριστερον μέλλων αιρειν, ἐκ τουτου ἀνέρχοιτο καὶ ποτε ἐπὶ τἀ ευώνοια ἀναστρε- φοι, τοτε καὶ τημ ἐπισκελίσεως αρχοιτο. In histrimum,1 Nisi quum sine sexu recta quis linea incedens gradum tolutilem incipit.

80쪽

DE VERB. QVIB. GRAECI EXCESS. QVOR INDICANT TIquum ἐπεὶ δέ περ Aldina habeat, cuius lectionem malo indicavit Zeunius, ἐπείπερ δὲ scribendum duxi, ut XII. S. connectendae orationis caussa deinde τω αριστερ si pro τω δεξιν tum ἐπισκελίσεως he Polluce pro ἐπικλίσεως;

denique, mutata interpunctione, delendum cante uuiamum Verbum. Atque αν ante αρχοιτο abesse in cod. Lips.

notavit Stumius, modo is indicasset, utrum hoc quod ego delevi, an illud quod praecedit, quando Verba αν αρχοι-τ his in hoc loco leguntur. Xenophontis sententia haec est quoniam laudatissimum habeatur, sinisura cursum i CiPere, Velle se ostendere, quo pacto ad gradum inlutilem equus incitari sinistra debeat id vero si quis sinistradidicerit, eodem modo dextra faciendum esse Xenophon intelligit, ariter ac nostri de dextra praecipiunt, ut inde de sinistra concludi possit. Atque hic observari velim, alium videri apud Graecos equitationum ordinem fuisse,

atque apud nos. Nos enim posteaquam dextra sinistraqueve etiam iterum dextra decussatim ire equum fecimus, Pausa facia, tolutim dextra et sinistra, vel etiam ut iterum ad coram perveniatur, incedimus Graeci autem Passu incipiebant sinistra, eademque manu deinde decussatim, denique tolutim ibant, tum eodem ordine dextra cursum

instituebant Igitur Xenophon, quomodo tolutim iri

2 Scripseram ubique ἐπισκέλησις, ut est apud Pollucetii. At et analogia et corrupta Xenophontis scriptura docent, scribendum esse ἐπισκωσις, atque ita dederunt editores nonnulli. 3 Id miti videbar colligera ex iis, quae hic praecipi a s-nophonte putabam. At eam interpretationem hodie non probo. ut mox ostendam Quum ab laeva incipi decero dicit Xenophon ambiguum est, utrum id ad solum gradum tolutilem, de quo hic loquitur, an ad omne genus incessus spectet. Si ad solum gradum tolutilem, dextra fortasse narii primum passu, deinde decussatim current equo processerunt, tum autem ad laevum gyrum conversi tolutim egerunt equuin sin omnis incessus ab laeva inceptus est, vidεntur prima duo genera primo laeva manu, deinde dextra peracta esse inde autem eodeni ordine tolutim.