장음표시 사용
101쪽
tegro salutare et ijs , qui aberrante , ac infinito illo doctrinasiam deposito studio, certum deli gum , & sequuntur aliquod scientiae genus, id
accuratissime cauendum este , ne partem praetereant vllam earum, quibus ad fastigium, summamque perducitur: neue speciem potiuῆ extimam ament, & commentitium eius doctrinae
nomen , quam vim solidam, S succum ipsum
4ntimum sapicntiae. Ac ne frustra suscipi hanc a me contentionem putetis Auditores, Iepetam altius orationem, &multa replicabo , quae ostendant, hoc tempOre , non artes modo liberales, sed alia etiam sopificum studia , vitaeque ciuilis exercitationes omnes esse fucatas. Paulatim enim in nolitam irrepsit aetatem hoc veluti ludibrium , & veneficium artium uniuei fatum , ut perfunctorie , ac per simulationem olfcij gerantur omnia, nectam quaeratur in artificio perennitas , quam a
externa quaedam species, & qualis qualis approbatio populi . Quatuor quippe potissimum artes sunt, qui -bu S vitae ratio colitur omnis, & humana secietas exornatur. vna,quae consulit habitationibus, S tectis, Architectura : altera, quae coloribus , ac lineamentis voluptatem aucupatur oculOrum : tertia, quae vestes parat, & ea quibus
tegimur indumenta: quarta, quae Reipublicae propulsat iniurias , opsi ea tuetur, & moenia I, dici
102쪽
diciturque bellica , & militarss . Quae profecto
ubi cum veteri comparantur memoria temporum , ita singularum apparent ementita , deprauataque Opera, ut non tam prospicere hominum commodis, quorum causa olim inuentae sinat,
quam hominibus ipsis fucum facere vellias
Ordiamur ab illa tectorum machinatrice scientia: in quam duplex inuasit fallacia, duplexque mendacium , unum ab opere , alterum a disciplina . Cum enim duo fiat, quae doctri nam illam omnem , facultatemque componunt, ratiocinatio , & fabrica ; ratiocinationem , hoc et te partium conuenientia, quae symmetria dicitur, iudicandi sistertiam , & multiplicem rerum cognitionem, qua tam ampla scientia prorsus abseluitur, ita pauci tenent, ut si res anti qu9rum arbitrio permittatur , plerique, ne dicam omnes, Ex Architectorum albo, & numero sint expungendi. Nam quos illi machinatores, & architect6s nominarunt, nisi scientisti mos viros , & disciplinis innumerabilibus institutos qAut unde petebant eos, qui Templa, qui Fora, qui Praetoria , qui Theatra , , qui Thermas , qui priuatonim aedificationes informare , ac perficere deberent, nisi ex sapientium numero, S ex choro litteratorum i E nostris autem videte quid inter virorumque ratiocinationem inter in
103쪽
paucos inuenias , qui a lapicidinis, a lignariis , a fabris , ab operis ipsis accersiti non sint i De hac tamen deprauatione partis nihil hic ego dicam amplius, ne videar artifices potius accusare,
quam nos. De ipsa loquar fabrica, deque opere , cuius fraus, S deceptio nostra ipsorum est , qui decipi volumus , atque ab arte petimus, non
tam moles diuturnas , quam integumenta Ierum
speciola , formasque ad tempus sane breuissimum apparentes. Quoniam vero intelligi facile res , niti per contentionem, & comparando non potest, eamus per huius Urbis ubiqtie disiecta membra, Silla veluti magni cadaueris olla, miseras, stoliditatisne dicam, an ferocitatis Barbarac reliquias intueamur. Ipsis prosecto videbimus oculis huius fallaciam, & fucum artis; illico vel inscitiam, vel leuitatem, vel in- euriam nostram intelligemus . Illi nimirum an ii quae probitatis antiquissimi ciues, non dicame solido marmore, sed e montibus aggestis olim
composuere qtiae nunc siegmentis, S crustulis integimus aedificia. Quae nos iundamenta utcumque demum excavato solo, vel ruderibus
implemus, vel palis, sublicisque siticarum adactis machina, solidamus, illi depressis in ingentem altitudinem fossis , areis deinde latissimis in imo stratis, ruderatisque, tum statumine suffultis , & testa ue ad extremum quadrato saxo, loque magnitudinis immense ad libellam exae.
104쪽
quatis , tanquam ad sustinendum orbem terra nim sine ullo viiij periculo praeparabant. Quos ipsi parietes evanidos, & raros, hoc est breui casuros extruimus, illi silice pinso, atque con luso, illi caementis imbricatim dispositis, illi curiosa fartura faciebant sempiternos . Sed opulentiae dicet aliquis ) ista fuere benescia , quae
nullis parceret impensis, non artificij sincerioris, S diligentiae . quasi vero unus omnium ego per inscitiam crederem , cunctis tum, etiam popula ribus, ac venalitijs, Luculli censum, aut Crassi thesauros adi domi ellii labricam, & expolitio nem miste; nec intelligerem, quantum demum
tuter domum Neronis auream, & Suburrae, Carinarumque tabernas interesihi. Non om nes illae parietinae, quas cernimus, Basilica rum excidia sunt: etiam aediculae priuatorum habuere ruinas sitas. Quarum , cum in repasti nationibus offenduntur aliqua fiagmenta corrosa iam , S vetustate pene detrita , ipsae sentiunt operarum manus, & lacerti , quid habuerint olim seliditatis, & operae . Sed nos uniuersΘ fatendum enim puto, quod res est nos, i quam , ita sumus, ut infimi, sit mi, medij fio tium stlucturas amemus creta oblitas, & gypso; intimas, mediasque parietum instructiones, quia
sunt ab oculis et longe submotae, negligamus Neque vero desunt hic a Principibus opere magnifico , sumptuque Regio perfectae nuperrima
105쪽
moles: quibus cum veteres comparare possimus.
Eli enim in manibus Vaticanum illud incredibili pulcritudine miraculum, quod longa molitione tributa Ciuitatum, & vectigalia prouincia- .rum exhausit. Conser autem cum Pantheo, cuius, & formam , S magnificentiam, vel vicit , vel expleti it . dices hoc, athletico sane habitu torosum, & lacertosium mole sita stare tam multos poli annos ; illud ornatu plane palaestrico , exquisitaque politura laevigatum extrinsecus, &e attigatum ad unguem,nutare iam in tholo coeptile, quem nostra memoria Sixtus imposivit; atque a ferro propter periculum pollulare colliga tionesin vincula. Visuntur oculis aquae reductae non ita pridem in Quirinalem collem , atq; in
Martium campum impendio. quatum ductuS, rama': ubique iam rimosas, ac prope corruptas si . cum fornicibus illis componas,atq; arcuatis antI- quorum operibus, pontibusque,quibus tam multa flumina veluti triumphantia in septem hosce eolles rerum olim dominos deduxere; censeas haud dubie, nos tam magnis sumptibus aquas ad aliquot tantum annos expetere, IllOS aeternas fontium perennitates voluille . Architecturam excipit ars illa pingendi, no bilis olim, S silminis , non GraecoIum modo , sed Romanorum etiam ingeniis curiose tractata. cui totidem , quot Architecturae , ac ex ijsdem plane sontibus accidere mendacia . Nam, quod attiuet
106쪽
attinet ad ratiocinationem , atque scientiam, incredibile dictu est, quam illi docti, cultique litteris essent, qui pictores ψli inspud veteres dicebantur. Id enimuero illa eorum testantur expresia coloribus rerum symbola , quae non tam artiscia picturae videbantur,quam poeticae foetus, atq; abibimillimae documenta Philosbphiae. Ecquem nunc ex illa multitudine reperias, qui Amicitiam, qui Calumniam, qui Bellum , qui Discordiam expingere commentando queat, aut antiquas rerum historias additis accessionibus exprimere, aut animi nostri sensa figmentis in- seniosissimis adumbrare Poterant haec, aliaque id genus argumenta conformare facillime Pro togenes illi, ac Polygnoti liberalibus eruditi si mi disciplinis . poterat Apelles aliquis , qui tonitrua, qui fulgetra, fulguraque depinxit ex in ingenio priinus . poterat Timagoras i cuius non tabulae solum eleganter expressae, sed carmen etiam longe iucundillinurin circumferebatur vittigo, & canebatur . poterat apud Romanos Pacuuius poeta doctistimus; cuius non modo ver Ius exarati stylo auidiis me legebantur , verunt etiam in templo Herculis efficta penicillo pictura cernebatur oculis, S suspiciebatur ab omnibus . Sed litteras a nostris, doctrinamque ne requiramus . Illud videamus potius, exquiram musque diligentiu S: an omnesiariis uniuersae
107쪽
ingenijs argumenta, si proponantur, & lineamentis complecti facile possint, & coloribus imitari. Nullo istaipo .se negotio molestiam abigunt , affirmantes, unum rebus exprimendis ora
nibus fatis e ite non polle ; adeoque alios esse, qtu urbes , Orasque terrarum, alios , qui fores, di poma, alios, qui venationes , & praelia a salios qui cicures bellias , aut siluarum animantia pingant .iEx quo quanta praecisio sequatur artis , intelligitis . Illud enim heri necesse est , ut varium, ac multiplex argumentum, quo illa contineantur omnia , nisi multorum tractari manibus, & expoliri non postit. Colores fortasse nos addidimus, & varios, ct meliores. nu ruam enim ita multiplices, aut tam floridos vi-it antiquitas , quae magis austeris, & surdioribus utebatur . Sed ne isto quidem nominet fecimus aliud , nisi sucum, atque aspicientium oculis , ut Iurisconsulti loquuntur, imposturam. Illi enim priscorum artifices hebetiora 1 me pigmenta , nec plura, quam quatuor parietibus iac tabulis inducebant leui istine : sed tamen imis mortalia illa secerunt opera, quibus afferre vitium longissima saecula non potuerunt. Nos chrusocolla , nos purpurisio , nos Indico limo , S draconum sanie tabulas inuestimus, nec tam coloribus illinimus, quam medicato tectorio parietes incrustamus . Sed quicquid agimus inistraea, quicquid eo laboIc confingimus, sura
108쪽
eissimum est, fluxum in horas, & breui ten pore permansit rum . Libuit mihi per otium injicere pi Hiram antiquae superstitionis argumentum in pariete vetustissimo : qui non multis ab hinc annis e Moecenatis es diis substri ctionibus, in Aldobrandinis repositus est virida-rijs ; ea persectam diligentia , coloribus ita pertinacibus , ac diuturnis, ut neque tanta praeterirtorum aetas annorum, neque congestitiae rupes, quae superuenerunt in dies, neque subterranei specus humida tabes, situsque teterrinaus, multum de lumine, ac splendore , multum de commisi ura , transituque , multum de alia operis dignitate detraxerit. Spirant enim adhuc ea pigmenta , sucusque minime secatus spirat ; &in cariosa materie, caementisque corruptis apparet artificium integrum, & lineamenta recentia . Libuit cum alias saepe, tum anno superiore Hadriani villam in Tiburtino contemplaria collapsam illam quidem in frusta, & per oleta , per Vineta, per saltus ipses , ac virgeta dispersimi: sed quae magnificentiam, S infimiam operis, ita quoque consepulta demonstret , vel ex cadauere, vel ex tumulo . Multa sinat, quae me spectantem insatiabili quadam admiratione defigant : loci totius ampla descriptio ; quae millia passulun plus quinque complectitur: sornices ingentes , ct camerae, quae superant incorruptae, tam magnae, sblidaeque, ut non solum adna virgu
109쪽
virgulta , sed proceras arbores, immanesque struncos immitis alte radicibus hucusque s istineant. Xysti, Gymnasia, Porticus , Crypto porticus, Diaetae, Coenationes, subdialia pauimenta, sphaeristeria ; quorum adhuc aliqua vestigia remansere . Placent inquam haec, &in anuquae contemplatione maiestatis sacro propc modum horrore me complent. Nihil tamen ad pictas imagines ; quae iam inde ab eo tempore ad nostram usive memoriam ita suos retiuuerunt colores, S pigmenta omnia , quasi nuper iis imbuti parietes, ac distincti sustent.
Sequitur lanificium, & textrina e cuius Opux ipsam, vel aequat artificio, vel vincit varietate naturam . Iam enim littora , portusque , ia missumina, iam Euripi, iam saltus , & lilvae, iam pecora, patioresque texuntur. Nihil in floribus est, nihil in alboribus , nihil in graminibus, herbilque terrarum, nihil in nauigationibus , nihil in praelijs, quod laboriosae texentium non reserant opificio manus.Sed quam fallax suoque insecta haec etiam ars adulterio sit, in frigore sentimus, expetimur in si ptu . Nihil em masis ostendit, Aracnem hoc artificium inuenisse , quam quod textores ipsi tenuitate, ac vanitate operis Araneorum telas imitantur. Ο etiam in hoc genere innocentiam antiquorum incredibilem , atque apertissimam animi sim dicitatem . Tractaui ego saepe manu serici frust
110쪽
lum, vel paludamenti, vel pallij ex antiquissi-nao tumulo extra portam Capenam prope monumentum Caeciliae Metellaea repastinatoribus eruti: quod ut decoloratum aliquantulum esset ex tempore, sinceruin tamen illum purpurae luccum , ne in sepulcretis quidem , atque sinter cadauctum ci res omnino dimiserat. In summa, priscorum aetas, & ratio ita ferebat .
quod apud illos hololericuin dicebatur , eratholoseri cum verisit me. Lanae illae Tarentinae, Tarentini verre pecoris erant, texebantur Tarenti, Tarenti luis coloribus imbuebantur Quae
velles aureae dicebantur , aut argenteae, aureo vece, a: genteoque stamine fuerunt intextae r quae purpuleae, conchalum vere, ac muri cum
succo tingcbantur. Nunc autem , & hololeiici villos lana mentiri didicimus , & alienam tra mam aureis licijs intersei ere, & herbis tingere vulgaribus , quod Tyrium, aut purpureum apopellem US . Inspiciamus denique militarem ; ipsam quoque speciosam tantum extrinsecus, & sucatam . In qxia peram plus mihi quidem aperiretur ad dicendum campus , si hoc ego contenderem uniti esse , quod tractatur a multis: militiam illam
antiquorum nostra meliorem videri, eique pluri bus elle partibus ante serendam . Cum enim squinque serme sint, quibus bellicae rei tota ratio constat, di vis, delectus, ordo , acies , alma,