Tarquinii Gallutii Sabini e Societate Iesu Orationum tomus 1. 2.

121쪽

haec inertia tamen quotidie separati efficitan, ut multi circinum in puluere callide conuolHant , qui Radium in caelo mouer: non possint; multi surgentia, occidentiaq; norint sidera, ac, si Deo placet, etiam vaticinantia, di litterata, qm decempeda metrrr terrae spatia nesciant: multimachinationibus aquas subigant, di montes, qui ne ipsa quidem agnotierunt elementa Geomestiriae; multi numero tuna proportiones in Musia eis acutissime videant, qui caeterarum mensu ras rerum , aequalitates, inaequalitatesq; prorsiis ignorent. Et tanten horum plerique Mathematici die untur, & habentur a nobis ; qtu 2 coepimus aestimare disciplinarum nomina, ipsas

contemnere disciplinas . ' .

Philosophia vero quot,& quam multas habeat partes,ille docuit uniuersae doctrinae arti sex Aria teles:qui S calluit exploratissime omnes,&si .gularum scripta reliquit exquisito labore montrementa, quae duceremus . Alia disserendi rati nem tradit; nec tam Philosophia dicenda est , quam apparatus,& prolusio Philosophiae. Alia

rerum, quas oculis intuemur, quaeque gignu tur in terris, causas penitus abditas , retrusum perquirit. Alia venatur ea , quae supra terras is vel ex aquarum respiratione, vel ex clement lrum conflictu procreantur in aere . Alia caelum pervadit, & corporata omnia praetergressa ieiunctas a mortali concretione Mentes,quodque . i-

122쪽

O alio III. 29

temper est simplex, ac viaiusmodi contemplattin Alia demum e caelo digresia , ipsas Regum ret hes , ipsas ciuium domos ingreditur . qua Magistratibus, εἰ moderatoribus oppidotum iura describit, qua familias ,& rem ipsam familiarem attemperat ἱ qua priuatorum mores singit, re fingit, emendat, ad normam , & libellam publicae selicatatis explorat. Sed ex tanto cumulo quotam sibi partem exigunt ij, quos vulgo Philosophos appρllamus. Acutos, atque in disserendo ver atiles nouimus multos . Qui capita quaedam, loco, q ad disputandum parati itimos, ct promptilliinos habeant, nouimus idem mul: tos . At qui veterum placita probe per uestigat uerit uniuersa , qui in omnes Physicae latebras intrauerit penittis , qui magistram illam morum, vitaeq; ciuilis opificem disciplitiam Ialutarit a limine, qui scripta peruolutauerit Aristotelis omnia ; etiam ex ijs , qui vel Atilio telet , vel Peripatetici dici volunt, vix aliquem nouimus .

Medici sine dubio subiungendi Philosophis es.sent , quorum ars inexplicabilem habet non modo cum Physicis, R d cum Astrologia, cum Iiruditione, cum Gaaeca, Latinaq, litterarura coniunctionem. Quae tamen hoc tempore plerique deserunt, quia vident pluris aestimari , quae proseruntur e narthecijs, quam quae a remotiOribus petuntur litteris,atque a sapientium officinis . Sed de his indicaui supra iam latis, S uo

123쪽

s o De doctrinaesseo.

Iini illam mihi nationem iratam esse . periculosa quippe cum iis dimicatio suscipitur', quOIum

Opera continenter utaris.

Illa mihi conuenienda potius est disciplinarum omnium Regina , & domina Theologi .

Vereor tamen, ne apud doctissimos viro 'in hac ego concione subos cndam, quorum expolitissinis rerum diuinarum Iapientia litteris commendata pulcherrimis, S immortalibus contignata monumentis in oculis omnium est , ac tamquam sel toto terrarum orbe peruagatur. Sed dabunt

ipsi quoque mihi veniam , quemadmodum dedere olim ingeniosissimi, ac nobilissimi iuuenes aliqui omnibus plane doctrinis exculti, atque ipsis propemodum Encycoplaedia corona i r qui

me tamen aduersius Encyclopaediae consectatores ex hoc loco perorantem non humaniter m

do, sed patienter etiam audiuerunt. Vt enim illi minime mihi succensendii putarunt, quod intelligerent, alios a me reprehendi minus ingeniosos, qui disciplinarum circulum omnium imprudenter allectarent; laudari vero se , qnod allecuti singulariter essent coronam illam , & apicem ssapientiae : sic hodie credituros confido sapienti Lsimos Patres, non se describi, sed commendari, demon' rariq; admitantium digito cum audient, pauci lismos elle , qui eam dolirinam assequantur, di desiniant totam. Et paucissimi profecto limi, si rationei Icete subducere velim tis , qui

tam Disitigod by Corale

124쪽

tam amplae scientiae , non dicam membra omnia , N partes , sed partium articulos ab lutissime comprehenderint aliquos. Sunt enim in

ea it ae quaestiones arduae , nodiq; difficiles a Philolbphia inuoluti, complicatiq; quos soluere

non possint, nisi exercitat iis imi ab Arii totele viri , aut Dialectici solertissimi. Sunt loci argumentorum omnium, & sedes in oraculis illis , &rerum sacrarum monumentis obscurissimis positae : quae scrutari, & nolle omnia non est eius , qui Cleanthis lucemant oderit, aut soninum ab oculis non relegarit. Sunt cum religionis castis. simae perduellibus assiduae concertationes:quae

non semper emergunt e popinis , sed existimi saepe ab ingeni js audacibus illis quidem, at acutis , & diu , multumq; in litterarum Gymnasses exercitatis. Sunt actuosiae vitae, Clitillianiq; hominis ossicia , quae in huius disti plinae libris

resecantur ad viuum . Sunt demum exoticae linguae , aliaq; permulta, quae nosse Theologoso torteret: sed omnia videmus a plerisq; praetet

mitti: quia nimirum hi quoque philosophos imi tali , diuisia , distractaq; scientia , clamores sibi

disputationum reservarunt, S locos celeberri mos , quos copiose, subtiliterq; tractarent ; alijs caetera, velut actoribus secundarum partium,&eius doctrinae succentoribus demandarunt. Ecce autem qui minus in filo peccare videntur genere, mitiorum assectae Musarum , atque

125쪽

s , De LoArmae fuco .

inrelligentes illi, quos appellamus Humanos e

sed omnium peccant maxime ; quia nulla facultas pluribus constat, & continetur partibus , nulla tamen hoc tempore requirit , ac deside rat plures. Graecas aliquis litteras nouit intimetetnorat inas . Callet Latinas ; in Graecis nihil intelligit. Historias tenet omnes , atque antiquitatem uniuersam informauit animo ; sylum , qui princeps est in ea facultate non consorinati it. Stylum ipsiuri vocavit ad limam; rerum illam cognitionem, quae dicitur Eruditio, non est a securiis: Carmen, vel natura landit graue , vel facit artifidio inbilissimum; solutam numeris, vel non attollit' doti mollit orationem. orationem

verbis leδi stilli'iselruere didicit; varias dicendi notas, & retulis res sermonis characteres distinguere, ac vesare noli Hidicit. Dicerem ego de his copiosus , &quidem libentissimis animis , si per

tempus licere . Futurum quippe sperarem, ut si disserendo in aliarum fortasse odium artium,atq; offensionem incurri, Elii am ipsae me gratiam facile reciperent, cum videreiit, ne mihi quidem hanc orationem parcere, quae non parcit

Humanitati.

Restant illi Iuris , legumq; sanctissimam trias

Sacerdotes: sic enim a- ipsi se nominant v teres Iurisconsulti . Quos equidem opinor liaud grauate laturos, si aliqua etiam 'ab ijs praeteriri incamus ex tanta silua, tantoq; rerum numero,

126쪽

Oratio III. 9 3

auarum sane scientiam veluti praecursoriana persecta Iuris prudentia postularet. Nihil lucego dico de Graeca' , Latinaeq; linguae cultu minime vulgari, huic uni ex omnibus discillimis

omnium maxime necellatio : nihil de mutatu si totius antiquitatis cognitione, quam LX Omna collectam aetate una legum doctrina tra aux: . acise . Quamuis enim omnis liberalium artium , institutio adminiculum aliquod ab Humanitate requirat, atque ab ea superiorum a:mo; una memoria , quam legendo repetimus ex ninoni S , nulla tamen efflagitat magri, quam ipta icientia luiis : quae pastina non illa tanti in ollan ueantinua vocabula su neIum , sacrorum, nuptiarum, ludorum, vestium, Magistratuum, comu morum ; sed senubarbara quac dam, aut plane barbara, quae transcriptum in Orieir: em Imperium , hoc est peregrinitate contaminatum in ip sam prope Iuris latinitate muc it. Ex eo quippe fonte filixerunt in Codices illi largitionum , c mesticonim, rerum priuatarum Comites. Illi OI- micerit , illi Cornicularij, aliaq; nomina pDlcOrum Latinis auribus inaudita . Quid vero duo- .dccina illae Tabulae , a quibus totum plane Ius Ciuile promanavit Z Tantam profecto rerum an

tiquarum , R totius antegressae memoriae noti

tiam exigunt, ut semper ab iis interpretes illi Ac-

cui sij, prosani homines , d. iotae, aliis, somantes ineptias, tamquam a Iacἷi. abzz in

127쪽

ς De doctriretae fuco .

manus . Non enim ridiculos istos Frontones , &Capitones infelices ea requilebat interpretatio , sed quos ad extremum nacta est humanissinios , S eluditione limatissimos viros; Cui actos, Raetiardos, Pardulphos, Hadrianos Tinnebcs,&Car riones. Ne de illa quidem dico morum praecC-ptrice Philolbphiam uae quoniam virtutibus singularima animos erudiuit, domos ornauit , in-1truxitq; disciplina, Ciuitatibus rationem publicae tranquillitatis exposuit; ipsas etiam peperit lepes , quae vetando , iubendo , po 2nas irrogandido, p. malos tegerent, tuerentur familias , sam tam, test Imq; Rem p. conteruarent. Quid igitur est , quod in i:lis potist uinim reprehendis Id unum orofecto , quod omnium maxime mortalium oculos fallit, quodq; cunctis obuium , &vulgo frequentistinaum est . Neque enim illam tum isti contemnunt societatem doctrinae, sine qua nescio fine , an possit aliquis iure dici consillius ; sed ex ipsis quoque Iudiciorum legibus vix delibant, & perstringunt aliquid, quo superne tingantur, reipcrganturque icti issme . Quo se , ut quos per urbes , oppidatimque is laureatos incedere tam multos intuemur , ij , non tam legum , Iurisque periti dicendi sint, quam formularum cantores, S legulei . Sa-

pleiacet enim ueto maiores nostri grauissimas au uersus hanc licentiam leges esse voluere 3 , quae certa studiorum curticula, cella aetatis - spatia ,

Diuitigod by Corale

128쪽

Oratio III. 2 9 y

spatia, certa' etiam, & aliorum permissa iudicio experimenta doctrinae praescriberent ijs oui publica vellent auctoritate in aliquo gene re dici, atque haberi sapienteS . Haec eram

decreta , quanquam condita nominatim Iuris scientiae sunt, quia tamen erant Omuibus ia-lutaria , cum spe frugis ad caeteras etiam artes conlecuto post tempore tranitere . Sed inertia rura rupit, & leges uniuersas I repagula omnia perfregit audacia . In doctoium homi num concilia irrumpere quotidie videmustin- doctos, S eo per cuniculos , & diuerticula facillime peruadere, quo Tegia virtutis, & laboris via vix aliquando perueniebant olim naui , A diligentes. Nae illi vincunt nos psium prope trans Orien-stem positi Solem barbari Sinacam hoc prudentiae genete , ut in aliis longe plurimis minim

barbari. Non enim ipsi onanes: omnino vitae cautiones , pio uisionesque ita vindicauimus nobis, nullam ut reliquerimus ijs, quos agrelles natura, & cultu barbaros appellamus. Sed no-1ira nos potius auctiora dicendo fecimus , lcriptisque libris , ac monumentis , quibus illi ca-Ient, supra res caetera S nioi talium amplificaui

mus . Haec adeo causa crat una, quae Scythas impellebat, ut scit pia veterum omnia sun-ditUS extirpare conarentur;qiaod moles e serient, Graecorum , Latinoiumque non bibliothecas

129쪽

- 96 De doctrinae Deo.

modo , sed etiam parietes rerum ab ipsis gestaarum memoria completos esse;caeteros populo etsi res magnas, atque immortalitate dignissi mas egissent, vel sutile praeteritos, quod est inia

quum, vel aliqua verborum atrocitate notatos,

4idod est contumeliosunt . Idem proculdubio olere Sinae pollent , s nostra perlegerent ; cum praesertim auidissime ipsi multa exquirant a nobis, nos ne illa quidem probare velimus, quae apud ipses sunt meliora . Age igitur: atque istam in depellendo scientiae suco Barbarorum prouiadendam , legesque videamus . Haud faeile re-

Iatu est, quanto cum ardore operam nauant litteris . & doctrinae ; ciuili praesertim, & Regni iura , lege ue pertractanti. Addunt his of tiorum aliquam cognitionem, & morum doctrinam illi perstini lem, quam in nostris Philota pliis quotidie leginius . Quibus qui plenius imbuitur , is habetur in sapientium orditae doctior, S dignior in Republica magistratu . non enim Proceribus alia patet ad honores via: inter quos est summa, eaque perpetua de dignitate contentio . At ne iudicium errore pollit aliquo labefactari , multos habent, exquisitosque dei eius , quibus diligenter, accurateque cuncta subcemunt. sunt igitur in celeberrimis singularum prouinciarum Academ ijs exedrae spati'sae , circaque conclauia permulta et in quae I senes, surdiozum ementis itipe ijs, ad ce

130쪽

Oratio III. '

tam diem eo euocati mane cum pugillaribus . S palimpsestis , nullo praeterea codice , separatim a reliquis linguli compelluntur. Ibi contro uersiarum de Rep. de Iudieijs, de moribus argumenta tractant,& scribunt ex ingenio , quae Praefecti repente, ac subito proposivere. Excubant interea pro singulis conclauibus assidue custodes ; & nequis ingrediatur, egrediaturite, cauent diligenti sit me. Aperiuntur denique siti noctem sores: scripta exiguntur a singulis; eaque per otium seuerissime perpenduntur. E toto numero , qui propemodum est infinitus, tria primum nominum millia, quorum prae caeteris probatus est labor, & ingenium secernuntur .E tribus millibus deinde trecenta, ad extremum

e trecentis nonaginta. caetera tanquam exceptilia , & veluti cribro residentia purgamenta repudiantur. Quem ergo putatis eum esse doctrinae florem , qui legitur e tanta segete pro batorum adolescentium , ac post tam multas deliberationes , prudentium virorum asperrimo iudicio , sententiaque decet pitur Nihil a me dicitur ad augendam orationem. adsiliat hic hodie , meque audiunt, qui haec oculis aspexere, dolebuntque multa potius a me praetermitti de

veris, quam falsi aliquid apponi per industriam, atque confingi . Quos ego saepe dicere audiui; sic apud Sinas fieri non poste, ut aliquis in album relatus sapientium, eo & nomine sit indi.