장음표시 사용
141쪽
riant Humanitati, Auditores . Nullam praetereunt scientiam , nullum doctrinae genus: non morum philosophiam , non Physicam, non Ma thematicam, non ius ciuilee dieam amplius: nullam in qualibet saeuirate cognitionem re quum, nullum vestigium antiquitatis. Eum d nique faciunt, & appellant humanum, quem peritum nescio quo Deo nominat Aristoteles reamque volunt esse Humanitatem, quam Plato dixit ενκυκλο-ι ωαν, hoc est omnium libera lium artium circulum, S complexionem. Ta ta est enim omnium inter se Musarum cognatio, ac nexus,tanta seueriores, mansiictaeq; discipli me inuicem sibi, ut fieri solet in fidibus, concordia concinunt,ut ex partibus eoniunctam im iparibus unam omnino faciant, ae veluti cir no circumductam abibluant doctrinam , & sa- cultatem et qua qui eareat , is istorum sentenatia dici non pollit humanus . Eo tempore, quo
Philosophia suis egressa finibus in magna illa
Graecia tabernaculum collocarat , Agrigentinum hominem suisse memoriae proditum est , quo, ut scriptum reliquit Satyriis, oratorum n mo fuit habitus eloquentior, nullus Physicorum doctior, nemo callidior medicorum . Hunc ar- stis oratoriae principem, hunc Homerieum apis lpellat Empedoclem Aristoteles . hunc ita sexunt rerum naturam cognitam habuisse , valleolos aduerses, ac Diaulemes inhiberet, s
142쪽
eundas , saIubresq; aspirationes adduceret arbitrio sito. hunc deniq; perhibent ita scienter, ac temperate fides pulsasse, ut adolescentis iram stricto gladio in patris accusatorem irruentis,
nemorum dulcedine , ac suauitate lanierit. Ex qua liberalium artium tanta vi factum oportuit, Vt quaecunque illi res, quodcunque in omni doctrinae genere argumentum, aut locus proponeretur, de ijs copiosissime disputare posset,
quantumuis subito, ac de improuiso . Tantum igitur, ac talem virum, ne longum faciam , est: volunt doctisIimi sapientiae Principes eum,quem humanum dicinuis,atque intelligentem: qui vi delicet omni de re proposita constituere possit, qui omnia doctrinarum genera norit, qui nihil ignoret eorum, de quibus in loco , ac pro re snata sit aliquando disputaturus. Quam igituraiduum sit, oratoreri fieri, si artis oratoriae is quasi seges, & silua vere dicitur Humanitas a hoc est omnium globus , S comprehensio disciplinarum ' Quam operosa res clt, inter artis
Oratonae tam ampla studia, ornamenta doctrinae non omittere Caeteris, si eam unam addiscant artem , quam prosteri volunt, aliarum Omnino rudes , expertesq; sint, id vero sine vitio sacere licebit; oratori nili turpissime , non licebit. Numquam medico indecorum fuit nescire leges, aut Iurisperito medendi artem, astro- Ium'i Rientiam non tenese : oIatOII tam inde- .
143쪽
eorum erit, ut.omnis labor, quem in perdiscenda eloquentiae facultate siulcipiet, sine ulla spe frugis, utilitatisq; sit susiceptiuus. Neque vero id ea gratia dico , quod eum videam interdum eo incidere loci oratorem , ut de artibus illis, caelestibus, de terrarum, matisq; descriptione , de aliis innumerabilibus, ac prope infinitis Iembus dicendum sit, putem ista omnia esse illi accuratissime, atque a praeceptore sic accipienda. quemadmodum faciunt ij, qui de his exquisite , ac diligenter edoceri volunt. Didici enim a Tullio : ignarum Astrologiae, optimis , atquαomati stimis versibus Aratum de caelo, stel5sq;
Nicandrum Colophonium , hcminem ab agro Lemollisimum de re rustica non ruthico carminet cecini ite : nec Marcum Antonium ieiune de inaualium opere fuisse dicturum, si alieni causam artis cij ab ipssimet artifice cognouisset. Vt enim pistor, si cloquenter, ac perdiserte ratio nem redderet operis sui, non tam pictoris ossicio id assequeretur , quam oratoris ; sc Orator ipse, ubi de alienis agendum es h artificijs, a illis eorum cognitionem petet, qui ea , de induruianrostentui. Quam multa praeterea in liribris humanioribus de Deo , de rebus a sensu re smotis, de aspeluabilibus, S corporatis, de rerum in iiijs, litae vocamus elementa, disputan tur φ Quae cutilis philosophiae pars, qui de retri publicae adminiitiatione , aue de Impergloria ossicio
144쪽
ossicio neglectus a Cicerone sit laeus , de qiid sapienter, accurateq; non dixeriti Iam vetapoetae ipsi quantam rerum omnium siluam ψmateriamque suppeditant i quantam is, qui unuuerib populi sustragio Romanus sapiens est appellatus Quantam Plato, diuinum illud ingonium t qui hae tempestate veluti Mysiis aliquis ἐaut Phryx ab exedris Philosophortim eiectus
apud nos exiiij siui locum reperit opponimum . Nemo , mihi eredite, politioribus hisce litteris est commode, ac satis imbutus, qui tametii praeceptores aliarum disciplinarum non audie. rit, omnes tamen diiciplinas ita non degustaritavi de alienis artificijs opera quasi vicaria locuturus , princeps cile non videatur in suo . Ac multo supeetioris aetatis memoriam replicem serram atque etiam coritate qui iram habiti sint hoc tempore' di sertillum . Muretum dicetis, opinor D la:missimum, ut ita dicam, Transalpianorum , Paulum Manutium exquis dim literato Dem , Garolini V Sigonmm his laeseientismmuna, Romulum Amasaeum orationis productae , Osorium Lusitanun , Asaticum ν ac reμdundantem, Iustum Lipsum curiosum antiquutatis linterpolatorem; hisque superiores, Chrillophorum Longolium Belgam, dicacem , naue aculeatum ; Angelum Politianum verbis inna deum, sed sentenens graiiem, Paulum Iouium is ouo menserar, strii fiuentis, ac tracti; AemHM . . ' lium
145쪽
lium Veronensem pinguiulculum , ac neruosa tem, Blondum, ac Platiram ineuriosos, sed tamen facile deeurrentes . hos inquam eloquentes appellabitis, eiusque generis longe plures .
quos non attinet reeensere . hi vero, ut multa scienter, eruditeque tenuerint, multa tamen a
Wix delibarunt, multa cursim attigerimi, multa leuiter adumbrarunt, multa strictim, Squasi per transennam vix aspexerunt. Haec igitur, ut dixi, ita sunt Auditores. Etiamsi caeteras disciplinas tanquam a inagistro traditas exquisito studio, deditaque opera sibi non pararit orator , modo omnes attigerit leuiter , esse potest in multis primus, in paucis non postremus. Sed tamen hanc ipsam eruditionem sic adumbratam, in Choatamque, illa ipsa, quae domi nascuntur, in potestatem , ac ditionem vindicare, quanti la- Doris est i posse de omni arte omate loqui, ac sapienter, descriptas animo res omnes antiquorum seruate , exigere ad unguem voces, ac stiri labas, tornare periodos, & ne minima quidem appareat asperitas , inrerpolando limare, verba circumducere, atque in omnem partem versare, quasi radium , ae calamistrum semper in mani-hus habere , quantum operae sit Auditores t si enim omnia simul obtinere, quae oratorem δbsoluunt, ita dissicile semper est habitum , ut d cerent antiqui, nihil in hominum genere ruatove persecto rarius inuentum esse , quantum hoc
146쪽
tempore ista moles excreuit, quo non illa solu: praesidia , S aliena, S propria comparanda , per industriam sunt, scd ipse quoque latinitatis vis e cuius adeo a nostra ipsoIuna cognitione recessit splendor, ut ante consenescrae nOS oporteat , quam eius pulchritudinem introrsus, ae Ienitus in piciamus. Quare , ut a clusit, qu4 aberrauit, ad institutum aliquando refera hut oratio mea,hanc unam esse causim lco cur Rhetoricae studijs quam paucissimi se tradant, quod ies infiniti prope laboris sit, non sutilis . aut obscura. adeoque mea sic est ratio , &sic aninatim induco meum, dicendi artem enixR, atque ardenter expetendam esse, illa poti timuit causa , quod paucissimi sint, qui ad eam disciplinam animum, Irogitationemque conuerIant ἀQriolus enim quilque minus intelligat, cui honestissimae aliquae artes penet ab omnibus piactermistae in tenebris occultantur, si quis tanto existat ingenio , ut eas in lucem educat , atquc in bono quasi lumine collocet, hunc viis deri debere nimium quantum , nescio quid im-ianensu na ad FHae opportunitates adiunxisse Quid est quod facilius clamores, atquet admi rationes efiicere possit, quam si in summa hominum penuria , qui artem aliquam a communi consuetudine Iemotam exerceant, adsitrer pcnte unus earum Itium intelligens, ac peritus,
147쪽
exciperent quasi diuinitus ad vitam illustra dam, ad bene merendum de uniuersa hominum secietate demissum ' Vt enim ij, qui nouas a
tes excogitabant , usque adeo vitae cultum, ac elegantiam amplificare credebantur , Ut non solum ab omnibus referrent gratiam , sed Caelestes publica ceremonia fierent, S honoribus o narentur diuinis, ita qui praeclara documenta iam ab alijs tradita illa quidem , sed temporum vetustate obsoleta, dignitati, splendorique restiam uni suo , haud dubie digni Isimi sunt , ad quos pene omnis excogitatae iam artis gloria referatur , perinde quasi tam utile mortalibus inue tumipsi tradidissent primi. Declararunt haec n6 ita superiori memoria opifices eximij, atque i
Mnes, quorum alij pingendi, ac sngendi, stalpendi alij, alij caelandi rationem longo iam
tempore inuetera in tanta cum omnium accla
matione in lucem excitarunt,ut eos in vita quasi diuinos propter illorum paucitatem, qui eam tenerent artem , admirarentur. Declarant quotidie ij , qui saeuitatum, non quidem nouarum, sed minime vulgarium studia conlectamur, quibus expoliti admirationem a multitudine, lau-dcm a bonis, honorem a viris principibus consequuntur. Quid igitur est , cur Rhetoricae Rudia per se honestissima complectenda ex animo non sint, quae paucissimi, rei operosae di ficultate deterriti, complectuntur e Cur oratoria
148쪽
saevitas prae caeteris amanda omnibus, & diliis unda non sit, quae quia postulat ingenium verisiatile, omnibusque opportunum disciplinis, eos admirabiles efiicit, ac singulares, qui in summa tantae artis ignoratione soli tenent, quod ali Ium cognitionem, atque intelligentiam fugit Quantum enim, id est Deus immortalis S Ie in paucis, in multis obseruari, demonstrari , ut dixit ille, praetereuntium digito, ac vulgo
dici: hie est ille Quo populi elogio tantop
te Demosthenes ipse delectabatur, ut eam v cem ne a muliercula quidem, aquam fictili urna serente repudiaret. Splendida sunt uniuersa, quae gloriae conscientia sunt, sed tamen quae nobis unis sunt honorifica, ea demum vident esse clarissima. Nihil in natura solitatium est, sed tamen in ijs artibus, a quibus honorem tatienter expetimus, nescio qua naturae inducti ne rari videri volumus, ac lolitatij . Habet hoo videlicet proprium, ac situm ipsa excellentiae vis,
Ut res eximiae, a quibus omnis existimatio ducitur , multae , & comninues esse non possim Quid enim in hac uniuersitate tanta rerum copia , ac multitudine reserta, magnopere admiramur, quod rarum, ac singulare non sit ' Mundum hunc , tam absolutam, & laeuem, ovem Graeci omamentum appellarum, quasi nihil invita dici possit ornatum scum hac elegantiac stratra ; hunc mundum, ut semel dicam ,
149쪽
ita cunctis persectum partibus, nisi unus tantum modo pso creatus esset, putatis ne tantam habi- tutum fui sie pulchritudinem, tantam consensu gentium omnium admirationem l Sol autem ipse siderum princeps , inditique luminis, ut ait illosocnerator, qui suo, vel ambitu concitatissimo , vel splendore omnia collu strante tantum humZno generi spectaculum praebuit semper , ut non a popularibus modo, sed a sapientibus etiant sipiis mundi habitus animus sit, & perillustris Deus ; Sol inquam ipse,nis solus esset, quid haberet, cur omnium ad se oculos, cogitationemq;- conuerteret Mitto caescitia: haec nostra, quae quotidie tractamus, quibus continenter utimur, quae semper oculise obuersantur , videamus. Placent animantes ingenio esseratisiimae ; placeat. auiculae a Barbarorum regionibus accers-rae, quas cicures impense reddimus , sitidioseque mansuefacimus. Desectant antiquae tabu
lac , numismata , vasa , delectant signa, delectant figuris dillincta pulcherrimis peristromata, delectat purpura , pretiosa vesis., margarita illae , quae, si vulgares essent, uniones non Ps-scnt: delectant ex eo miere longe plura, qua
e mercatOIum ultro , citroque commeantium mstudio exportantur, importantur, toto terraIum
orbe circumseruntur. haec inquam mitisce placent , Auditores , sed eo nomine placcnt, qui x rara sunt. Quid enim esset in Regum , ac is . . IOIum
150쪽
rorum Principum magnificentissimis aedibus comitatu , vellitu , seruis, epulis ; in tota denique apparitione , atque apparatu, quod vehementer admirari debetemus, si ea vulgaria ensent, & eiura abiectissimo quoque communia λQuam excellentiam, quam in eximiis viris praestantiam agnosceremus, nis haberent unum in aliquo humano vitae studio exquisitum, ac si :gulare , quod vel cum paucissimis esset commune , vel a caeteris omnibus alienum p Rem
quidem Plato in Eutydemo scriptuni reliquidi; nihil omnino , nisi rarum, in vita magnifieri, de . aqua, quae quidem optima res est, nihil este vilius,quia vulgo reperitur. facit enim fastidium copia, & quemadmodum inseniosi poetae ea
Rara iuuanir primis sic maior gratia pomis .mbernae pretium sic habκere rosae. Quid admirabilius exortu Solis,cursis, accenIu , recessu, circumactii, occasu λ at haec nemopprorsus admiratur, quia semper, ει quotidie fiunt i desectiones, obscurationesque admira tur omnes, quia raro eueniunt; S Solis qui deiii multo magis , quam Lunae, quae accidunt crebriores . Volunt in siimma quae admirari solemus excellentiam, volunt in omni vitae parte solitudinem, ac raritatem , amant fi vulgari h minum studio seiunctionem . Non igitur eit dubitandum , quin oratorvi facultas prae caeteris