장음표시 사용
221쪽
quaereret aliquod, illud ad extremum inuenit, discriptis libris ad posteros euulgauit: quod cer .
tas certorum hominum actiones historicus; generalia quaedam, atque communia persequatur poeta. Cum enim Agamemnonem auditis, abducta Briseide , castra pene Graecorum inimici-lijs , ac discord ij seuertisse, nolite credere, hunc Agamemnonem este , sed hominum inflammatam libidinem uniuerse, cuius explendae cauta
nihil ab ijs moderati, nihil pensi ducitur ; ipsi
etiam produntur ad certum exitium cules.
Cum legitis , Achillem obstinato ad otium animo , expeditionem illam Graecorum, S patriae victoriam retarda: e; illud exploratum habetote, non eum Achillem esse, sed generatim ira furentem hominis animum, iniuriaeq; ulciscendas 'cupiditate paecipitem , atque impotentem . Cum Ulysem deligatum ad malum ; Syrenum scopulos impune praetereuntem admiramini, non eum vos Vlyssem existimare debetis, sed hominis consilium , S suis persectam numeris sapientiam , quae voluptatum inuitamenta negligit , quae periculis expositae iuuentutis, breuia, syrtesque declinat , quae rectae rationis malum semper, S gubernaculum tenet. Haec autem lxactare , ac generales hasce morum species , quas Plato appellat ideas, componere animo ,
cuius philosophi est , nisi eius, qui de moribus hominum uniuerse disputat , di communia
222쪽
quaedam vitae moderandae praecepta conformat 'Altera hius sententiae causa etiam a commu- ni poeseos ratione petitur , atque in eo ponitur a me, quod cum ab Aristotele constitutum sit, poesim arti ciuili, quam Graeci Politicam vocant, sebiunctam , & velut obsecundantem esise , dicendum necessarid videatur, morum procurationem , atque administrationem quodam
modo demandatam esse poesi ; quos videlicet castigare, componere, moderari, ad publicam se licitatem dirigere, citillis est rationis, & poli ticae disciplinae . Nam cum non modo liberales acies omnes, sed ipsa etiam opificia politicae quaedam praesidia sint, nihil erat necelle nominatim pronunciare, ac icere , poesim ciuili subiunctam , & subseruientem este , nisi propria illi, Ssingulari quadam ratione subiungeretur . At quae tandem illa peculiaris, ac propria ratio est, nisi morum tractatio λ quae non , ut pleraeque disciplinae ciuilis tantum imperio paret, sed adest , apparetque dominae temper , &dies noctesque domestico quasi seruitio famu-
Postrema ratio, non ab ipsa communi poeseos sorma ducenda est,sed nominatim ab Epica. Nam quicumque de illa scripserunt aliquid , ij quandam esse dixerunt Imperatoris optimi consormationem, ae Regis. Quae causa, nisi mea me
223쪽
fallit opinio, suit, cur Alexander Iliadem Homeri tam laepe legeret, ut eam , & sub puluino una
cum pugione Ietineret semper, & ipsius viaticum militiae nominaret. Existimabat enim in Achille, cuius tantopere laudem aemulabatur ,
optimi Ductoris institutionem ab Epico poeta sapientissimo expositam esse . At qui potest Im- iperator, aut Rex insormari, nisi cum eo de officio transigatur , & moribus p Neque enim Imperatoris est naturae cognitio , sed diligens otiiciorum tractatio, quae morum expolitione constat , & moderatione quadam animorum.
Huc accedit, quod multae sunt in Heroicorum absoluto poemate sabulae principis episodia, quae nec generali aliquo praecepto , nec exemplo ipsa per se Regem instituete videantur . Quo fiet, ut quoniam illae poematis Epici par - tes nihilominus Imperatorisi institutiones sint, aliqua eum instituant allegoria , quae figmentis nihil ad rem in speciem pertinentibus abdita teneatur'. Nam quid attinet Imperatorem eo plane modo Inseros adire , quo fingitur Aeneas. ipse in tenebricosa illa terrarum gurgustia penetralle , nisi aliquid illa cescentione ligitiscetur , quod Imperatori ac Regi debeat esse documctot Cum igitur haec ut dixi, sic omnino te habeant , consequens est . mo: una philosophiam a Virgilio, cani cum canitur fabula . Si enim bonus poeta non est , qui humanas actiones iacim vi
224쪽
imitetur: actiones vero ipsas imitari nemo potest, nisi imitetur,& exprimat mores: si Epicorum est, Imperatorem instruere, non instruitur autem, nisi exquisito morum , ossiciorumq; delectu, relinquitur , ut Virgilius, qui sine dubio noeta bonus est, & Epicus singularis, in moribus ossicioque versetur, hoc est morum philo: humagat sub poetae persona. Requiret a me fortasse aliquis huius aiustores, atque adstipulatores sententiae ; quos equidem proferre habeo non vulgares, sed sine controuersia principes . Ac primo quidem , nemo pene Virgilium laudat laudant autem non doctissimi tantum , sed etiam grauissimi, ac sanctissimi viri nemo inquam eum laudat, qui non Platonicum, & Platonis discipulum accuratissi-nuim faciat. Nam, ut nihil de Macrobio dicam, qui Platonis in eo sensia inuestigat, inuenitque
interpretando ; ut taceantur a me qui Platonicis eum sacris, ac mysterijs imbutum dicunt, Rugustinus optimus , non probitatis, S uitae soluin , verum etiam eloquentiae, recteque
dicendi magister. amplissime testatur,Vugilium, S Platonice philosophari , S sententiam Platonis explicare versibus luculentis . At Plato si Timaeum excipias unum , quicquid litteris con-sgriauit, id vel temperandae Reipublicae , vel
priuatorum moderandis accommodatum est mo
ribus. Nihil ergo videtur aliud esse, Virgilium
225쪽
Platonicum sacere , nisi eum in illorum Philosophorum redigere seriem, qui mores, S commu- uis societatis officia trabant. Explicat haec haud incuriose Donatus Omnium ordimin emimeratione persecta. Scribit enim, permulta in Virgilio esse, quae patres, quae filii, quae viri, quae coniuges, quae milites , quae Imperatores, quae ciues optimi, quae patriae studiosi , amantesque communitatis addistant. Huius videlicet poetae eantu admoneri mortales, ut suam ipsbrumaliuem Reipublicae causa contemnant et huius tacita praeceptione constitui, qualem esse oporteat, qui Deum rite, religioseque veneraturus sit - Hoc edici magistro, atque authore quid ei cauendum videatur, qui sanctas , atque illibatas amicitias . velit, quid ei metuendum , qui violat fide s , quid agendum illi, cuius auxilium in difficili aliquo temporis articulo pollulatur. Haec ille neq; indiligenter, nec vero etiam imperite. Sed nullus mea quidem sententia melius, aut explanZtius ea docuit, quam Seneca morum praeceptor longe grauissimus. Quid enim ille de Ut lilio sentit,ac iudicat φ Accipite non Laconicum
ictum , non Romani Sapientis vocem, sed Pa , slatini Apollinis oraculum, aureis caelandum notis in soribus Templi. Quid inquam de Virgilio pronunciat tam magnus Philosophus i salutam carmen canit, inquit. Quid hoc est per v stram
226쪽
stram fidem' Quae noua rerum miIacula prae dicanturi salutaris aliqua Siten inuenta est i se prorsus. Salutare carmen Virgilius canit: quidi ita, nisi quia institutiones vitae salutates decantando carmine sc inuoluit, quemadmodum in templis ambagibus obducta, consulantibus ,
& fauita precantibus populis Iesponsa Ieddei bantur a Dijs l. Maxime velim tam amplis clarorum virorum, testimonijs unum adiungere, quod haud scio, quantum apud aliquos authoritatis habiturum, sit ; apud me quidem habet multum ; apud eri ditos , & doctos habebit, ut spero plurimum .i Dantem Aligherium exillimatis poetam, opinor,
i minime vulgati saporis, sed omnibus instructuini disciplinis, non philosephicis , atque humanisi modo, sed sacris etiam, S ijs, quas Τheologicas nominamus, cuius doctrinam plane multiplicem , & Parisiensis Academia ; ubi diuersi batur imperito illo saeculo sapientia, magnopere siulpexit, & admirabilis quidam euentus uniuersae posteritati commendauit. Nam cum eoi Ham mortuo, postrema illa carmina, quibus Pa-i radisi Cantica nomen secit, in secreta, retrus . que domesticarum aedium parte iacerent impru- . denter relicta, nec sine multorum dolore deside- . rarentur in caeteris, quae legebantur vulgo, &. manibus omnium terebantur ; ipsius poetae sp
. ciea , atque umbra candidis inducta velithus L N cobum,
227쪽
eobum filium secundum quictem admonuit, ricertum, quem digito designauit, angulum domus excuteret, ubi ea scripta unoquoque mortalium inscio, delitescebant. Somno experrectus adolescens, & secum tacita cogitatione reputans visum, locum sedulo inuestigare , ac perquirere coepit a patre demonstratum. Ne multa : ibi desideratum, & diu quaesitum carmen ita reperit, quali ea sensibus accepistet, non per speciem obiectam animo semmasset. Is ergo tan ssapiens , tam multis eruditus artibus poeta, illo etiam visis tanquam diuinitus approbatus, ita s' morum allegorias amauit, S persecutus est, ut nisi earum illustretur explicatione, & nominum enodatione declaretur, ne ipse quidem ambages illas intelligere possit, quas conuoluit, atqu: implicat cantu . Sed tenetis credo memoria ν ,
quem itineiis illius sui ad Inseros instituti moderatorem , ac ducem legerit. Scitis , inquam, eius viae comitem adsciuille Virgilium, a quo sic edocetur, quemadmodum apud Virgilium ipsum a Sibylla ducitur ad Inseros, & rerum occultarum doctrina eruditur Aeneas. Quid autem esset causae cur Virgilium , caeteris praeteritis omnibus , ducem, & doctorem vellet itineris sapientissimus vir, nisi videret eam ab illo morum philosophiam integui versibus , quam ipsemet obducere , atque integere eupiebat ira suis. Neque enim aliud est, doctore, atque iti-
228쪽
ueris duce Virgilio uti, nisi rationem Virgilij mqui , ac imitari. Igitur, ut strictim,breuiterque eomprehendam omnia : & Homeri poetae sapientis exemplo, &firmissima ratione , & doctorum hominum auis thoritate moueor, ut credam, non ipsas natu rae causas occultas, sed morum disciplinam, ciuili'; prudentiae praeceptiones allegorijs a Virgilio , tanquam in umbris, ac recessu fuisse conditas , quae ab imperitis in eminentia fabulae cerni non possunt. Reliquum esset, ut, 'uod prioris disputationis initio pollicitus eram , ipsi enucleare Virgilij praecepta , & velut e fabularum corticulis aggrederer expedire. Sed quia circumductos orationi meae limites praetervectus sima, & eorum qui me audiunt patientiam victam longitudine, ac inelegantia siuspicor, noua qua stione silpersedendum puto, & vestrae beni- gnitatis auram in hoc eo. dem portu, quo me comispulit, iterum expectan
229쪽
ORATIO VIII. VONI LM eundem mihi
mouendum este lapidem video , in eoque sudandum samplius campo , quem ingenio, laborique meo aliorum circumscriptit, & designauit audioritas, viri praestantis smi. Religiosissimi P.P. Auditores omatissimi, repetam hodie disputationes illas, quas ad Virgilium, vel ornandum , vel interpretandum spraecise quidem, impersecteque olim affeci , sed nouarum identidem interceptus occupationum incursu, plene, perducendoque, Ut dicitur,ad umbilicum opere nunquam perfeci. Du bris enim ego congressibiis illud vici; Aeneida , diuinum, quemadmo m antiqui loquuntur, opus, non tam esse fictam, conflatamque ad delectationem fabulam , quam abditam eius, Piae de moribus, regendisique ciuitatibus est , tr
230쪽
ifium intra poematis integumenta reliqui penitus , nec eas expositi nominatim praecepti nes, quae traduntur ab Aenea , Imperatoris optimi vel iiistinente persolvam , vel speciem praeses rente, totum aliquando corticem se angam , r
seluti i lite putaminibus, id demum extraham foras, quod moribus , vitaeque ciuili possit utilitatem aiferre. Neq; vero id ago,ut ostendat quod aggressus est olim imperfeci o conatu Landinus nullii apud Virgili unt,neque locum, neque sententiam , ne que verbum vacare documentis, S praeceptionibus abditis Lapientiae . Sunt enim alii poetae, quibus ficus nunquam est ficus: quales ita Graecia suere permulti; apud quos ipsae etiam nubes, & ranae loquebantur. Qu alis apud nostros Dantes Alighelius est: cui nili locis omnibus , ac prope stilabatim suas reddas allegorias, nihil plane sepererit, cuius' causa poetas hoc est verolimilium si tor rerum, habendus, appellandusq; videatur. Non ea inquam Virgilio ratio suit, ut quod ipse panarium diceret , nunquam vellet esse panarium . neque mihi consilium ell, malitiose, ac per calumniam , ubi nullae sinat, ibi fingere , ac comminisci velle rei iam alle ollas ; led illud umerie contendere, ac demonitiare , Troianorum Ducena, Romanaeq; stirpis originem Aeneam expressum nobis,