장음표시 사용
651쪽
iii felicitas temere contingat ut boni &:i principis partes per se solus rite ex.plere possit,omnino iuvabit aliorum consilia non spernere. Fesicite ergo imperaturus princeps consilia sapientum audiat. Sed hic pruden. tiae praeceptis opus est, ut sciat, quos audire debeat,in quomodo eos audire debeat. Ad prius quod attinet, adhibeat in consilium viros probos, eiusque rei, super qua in consilium adhibentur.
peritos. Neutiquam autem audiat homines ambitiosos,suis saltem cupiditatibus4 commodis inseruientes, hinc consiliis temerariis prin
ni consiliis locus est cum iunio, hoc est, ut quid optimum sit eligat permittat quoque illis libere sententiam dicere proderit hunc in finem, si princeps ipse sententiam suam celet, ne forte metu percussi, aut dissensione sua principem offendere nolentes , veritatem dissimu- Icnta adeoque nec bona consilia praemiis, nec mala poenis assiciat. Quod si princeps non
eo sit iudicio, ut, quid factu optimum sit, eli-gcre valeat, non displicin mihi illorum sen-
652쪽
tentia, qui suadent, Vt tunc princeps unum, cuius peritiam, prudentiam, atque fidem eaeploratam
habet, eligat,eiusque sontontiam semper sequa
Quemadmodum autem omnium actionum moralium atque ciuilium fons est ipsa voluntas hominis, huius cumprimis ratio habenda est feliciter imperaturo. Atque cum per naturam omnes homines, aut ad ambitionem, aut avaritiam, aut voluptatem propensi sint, nec principum in hoc capite alia sit conditio, prima praecipua principis cura sit, emendare voluntatem, eiurque morbis afferre medelam. Certe principem aut ambitioni, aut avaritiae, aut voluptati indulgentem,ciuitatis commoda minus recte promouere posse, apud omnes in confesso est. Ego vero fidenter assero, quod nec arcana dominationis rite adhiberi possint,nisi ab emenda. tae voluntatis principe. Ita nimirum est, quam primum vel latum unguem imperans a iustitiae regula deflectit, plus sibi nocet, quam prodest. Qnantacunque enim videri possit utilitas, quae ad illum inde redundat, apparens tamen saltem, non vera est utilitas Ast qui voluntatem nondum correxit, profecto non potest non a rectae rationis iustitiae regula quotidie deflectere.
653쪽
Atque si voluntatem rite emendauerit primceps, non possunt non ceterae Pirtutes , quarum magnus tum in ceteris vitae humanae negotiis,
tum maxime in reipublicae administratione usus est, sua sponte consequi. Pietati cumprimis, atque iustitiae, clementiaeque operabitur princeps. Hisce enim similibusque virtutibus omnino feliciter imperaturum ornatum esse decet, cum ter se necessariae sint, & ad existimationem comparandam , ac morem subditorum ei conciliandum, multum utique conseis
rant g. XVI. Iam ad ipsi media, de primo quidem per quae
status ipsius ciuitatis monarchicae conseruari potest, accedo, quae Nava imperii monaνιhici
appellitari possunt. Et quidem cum statui monarchico periculum immineat 4 plebe, apaινiciis nobisioribusque ciuibus, huc cuncta fere redeunt plebi pariter ac patriciis&voluntas, facultas, statum monarchicum mutandi adimenda est. Voluntas adimitur plebi, Glli persuadeatur, imperantem iusto titulo imperium occupasse, possidere: subinde ce tior reddatur, quot, quanta bona ex statu monarchico ad totam ciuitatem redundent nonis nulli quoque tergiversationem in accipiendo imperio huc reserunt: praeterea, si otium plebi auferatur, & vulgus bello aliisque nego-Oo tus
654쪽
s68 v. v. sacr. XII. D PR. TAY cIV. Mos. tum praeferat, c. Imperantium autem vitia,
modo adhuc ulla sit ciuitas, serenda cum satius si alicui utut malo, quam nulli parere, incipso quibus uis quidlibet committendi licentiam
Quod si iam in bellum eruperint hi motus, iuvabit capita auctores rebellionis e medio tollere, quocunque id etiam fiat modo. Multitudo enim sine duce languet, ut corpus sine anima: milites promissis aut alia ratione diuidendi, aut in partes trahendi erga victos autem vietor clementer se gerat, cum hoc ipso ad maiorem fidem,
& promptius obsequium, adstringi possint.
IMPERANTIUM, CONSERVANDI.ordini ratio. I. Arcana imperii quid I. II. Arcana re iura dona natis nis, item Destia dominarionis, si ilI. Simulacra imperii, IIV. 2uod hae omnia infiniuiis rebuspublicis obseruari queant, v. Euaenamstat arcisna impσ-νii in genere , s. VI. uaenam arcana re iura dominationis, si VII. Et simulacra imperil,l. VIII. D flatu monarcbico quae namsint obseruanda. IX.
Eu pacto ipsi princepi de beat esse comparatus, Nauidem quoad dotes a. ιurae, I rict
655쪽
ET IN EA TAT IMPER. cONSERV. consieruanda, β. XXII. De custodia militaνi it de homin:bus sirilibus promo-Fendis,omnium animis conciliandis rec. g. XXIII. De aequalitate inter omnes seruanda: omnibusque actionibus ad cerrum scopum diruendis β.XXIV.
De iuribus dominationis montium,s XXV. aenam sint iura domina. iionis in statu monarchia coib. XXvLSimulacra imperii in flatu
dam plebem, I XXVII. Ad demulcendνiproc re XXVIII. Flagitia dominationis in ἀru monarchico, i . XXIX. Flagitia imperii. XXX. diuo pacto ab iis disserana
flatilia dominationis, i-ιem de arcanis domus, g. XXXI. Arcana dominationis in is
ctibus publicis, seu actua tyrannici quinam sint, . XXX lI. XXXIII.
ratione proueniunt, I XI. consiliarii principi sunt necessarii e quos adhibere debeat, . XII. Luomodo eos audire debeat, β. XLII. 2uod cumprimi operam dare debeat princeps, ει ipse emendatae fit potan- ratis, I xl V.
uae prae ceteris eum dete an Mirtutes, . XV. Arcana imperii monarebicusspeciali quo pacto istud conseruandum sit contra plebem f. XVI. Contra patricios. . XVII.
Arcana dominationis inflatu Onarchico I. Xul II. Et quidem quoad imperiis ceptionem, I. XIX. uoad administrationem: ta primo quidem de capi
de existimatione conserinuanda, I. XX. Da suceus re certo designa do, XXI. De iuribus principis tuendis, fama antecessorum
Considorauimus hactenus ciuitatem in gene
656쪽
mus. Descendendum nobis nunc est ad specia lia,&quae singulis rerum publicarum formis expediant, exponendum est.
obseruandum autem hic est, in qualibet ciuitate duo posse considerari statum ipsius reipusticat prout hanc aut illam formam accidentalem habet e. g. statum Onarchiae, aristocratiae, satum ipsorum imperaηtis P Posset addi salus ιiuium siue subditorum, si operae pretium esset, seorsim de ratione eum conseruandi, dispicere. Media statum huius vel illius reipublicae conservandi solent vocari Naua impe ii. Quae pro diuersitate formarum accidentalium varia sunt. Sic alia sunt arcana imperii in monarchia, alia in aristo cratia c.
Media autem statum imperantium conseruanis di vocari possunt areana dominationis. Et haec
quidem vel circa facta aliorum versantur, non tantum iusta sunt, sed ne speciem quidem iniustitiae praebent vel circa facta imperantium propria, & iusta quidem sunt,saepius tamen iniustitiae speciem praebent. Si hoc sit, vocantur imνa dominationis sin illud, nomen generale retinent,&in specialiori significatu arcana dominaeianis salutantur. Quod si vero plane iniusta sint, flagitia dominationis, itemque arιana domus, stilo
657쪽
Interdum etiam contingit, ut quidam in ciuitate externam imperii speciem habeant cum tamen nihil minus quam imperium ipsum teneant. Hinc ornantur simulacra imperii, quae ab illis,qui reuera imperio gaudent, studiose conseruari solent, confirmari, ut adeo iis, qui ad summam rerum adspirare poterant, hoc pacto delinitis, res suas eo melius firmare labilire possint.
Tria ergo in qualibet reipublicae specie obseruanda sunt araana imperii arcana iura dominationis; simulacra imperii arcana inania. Quibus denique addi possunt sagitia dominationis, non ut imitemur ea, sed ut eo rectius caueamus incana autem dum haec media appello, neutiquam in speciali ori significatu hac voce vistor, quasi ita occulta sint, ut a nemine sciantur. ita enim a me doceri non possent sed significatum huius vocabuli amplioribus limitibus circumscribo, ideo haec media arcana voco, quod dum usurpantur, ut plurimum simulatione, &ί-ctione quadam, occultari soleant.
Et artana quidem imperii in genere ad sequentia possunt reuocari capita nulla detur occasio illis, qui rei publicae insidiantur, iura
impetii sub specie nocessitatis inuadandi nec
658쪽
magistratus iuribus imperii, cum odio Va-mno subditorum, abutatur. Si forte in eorum usu peccatum sit, villaim dissimuletur. & callida interpretatione interpoleturci de iuribus imperii non temere disceptetur, aut si disceptandum sit, caueatur ne in vulgus ista dissensio pro- manet ab usu exercitio iurium imperii summo studio arceantur, quibus imperium non com-
Aitanis iura dominationis, ut ad imperan-1ium auctoritatem .securitatem unice comparata sunt, ita ad sequentia fere capita reuocari possunt: in omnibus consiliis .factis non minor sit aequitas quam constantia ob diuersa aliorum iudicia, imperantes non moueantur prudenter etiam imperantes externa dominationis signa, nomina, titulos sibi solis reseruant, cin quavis fortuna fortiter retinent: si imperantium plures sint summo studio euitetur discordia sanctitatis tangularis praestantiae opinionem in animis subditorum excitare, magnopere e re imperantium est illis, a quibus imperantibus periculum imminet, aliud quid obiiciendum, aut sub specie honoris removendi c.
g. VIII. Denique quoad simulacra imperii omnis prudentiae vis eo tendit, ut simulacra maneant
simulacra, hoc est, ne illis qui eiusmodi simu-
659쪽
lacris deliniuntur, verum aliquod ius imperii
Iam quod ad satum monarabicum attinet, pos set hic iterum cinis,& conditio agentis,indolesque eorum, quibuscum illi negotium intercedit. distincte considerari, sed cum operae pretium non sit, singulis prolixe immorari, suffecerit de ipsis imperantibus pauca delibasse,ut ipsos actus, per quos finis obtineri possit, eo diligentius expendere queamus. Nimirum cum maxima impedimenta ab ipso agente saepius oriantur, non est, ut princeps putet, feliciter se imperaturum, nisi ad imperii administrationem sit idoneus. Duo autem sunt, quae, si ab ipso DEO omnium bonorum fonte discesseris, principem ad imperii administrationem idoneum reddunt, narura exercitatio. Per naturam princeps habet, quod a parentibus generis claritates egregiis maiorum facinoribus conspicuis , in lucem sit editus ad auctoritatem enim & existimationem comparandam hoc plurimum facit deinde corporis decus, formam, ac vultus maiestatem, quae amoremin venerationem apud omnes principi conciliare apta est et porro corporis temperamentum, per quod ad certas actiones ciuiles disponitur videtur autem principi maxime con-u-iro sanguiasina cholerico tempmmentum: hinc
660쪽
hinc enim&iudicii praestantia 4 ffabilitas illa comitasque sequitur, qua omnium ad se allicere animos potest. Λddo denique, quod a diuina prouidentia sapienter cuncta dispensante, quamque fatum Vocant, prouenit, quod natus sit certo loco, aut tempore. Multi principes cetera boni
sapientes, feliciter imperaturi fuissent, si alio
loco, aut tempore nati essent contra alii, non
adeo boni, sapientes, nunquam fortunam adeo sibi fauentem fuissent habituri, nisi hoc loco, si v teinpore, in orbis huius scenam prodiissent. Quae ab exercitatione proueniunt, partim ad intellectum, partim ad voluntatem, partim denique ad corpus pertinent. Ratione intellectus principem prudentia rectoria instructum esse decet, quae quibus partibus absoluatur , ex hactenus dictis nemini obscurum esse potest. Supponit haec prudentia accuratam nothiam regni eiusque subditorum, legum, ciuium, opum&c. Comparatur autem suffragante bonitate indolis, per bonam educationem , si a teneris unguiculis princeps artibus imperaturo profuturis, imbuatur per doctrinam, si eas artes scientiasque colat, quae ad rei publicae administrationem sunt necessariae per experientiam, ad quam cum multi anni requirantur, historiarum diligens lectio vices eius supplebit per usum, si rebus ei uilibus dc militaribus