장음표시 사용
171쪽
ante Chrictum regnabat ad virtutis amorem tania mehementius accenderet, his ipsis merbis e textu depromptis commonebat. O Rex, inqui: Calum non agitur affectu, qui tamen novit illud debite venerari & colere,
charus& gratiosius illi est semper: populus item non semper afficitur; assicitur tamen semper illi qui habet pietatem ; denique spiritus non
semper exaudiunt; exaudiunt autem eum qui pollit vera virtute.
Hae una habita , , caelo aeternum, ne dubita , dilectus, populo fimper chartis, ου spiritibus demam superisque omnibus nunqu/m non mero sis eris , riam tantam virtutis prae oro in opibus praerogatietam cum author toto hoc libro ut legenti patet in qua rauione , quι a thorita tibus passim adhibitis demonstrasset, non poterat uene i meo quidem iud cio ) altero magis idoneo uri Epilogo, quam bis i s verbis, hoc est, docere, Regem pribuam non in sordido ictu pin tar m opum Iuno constituere is erum sed in sea populique mutua aequitate cinstituere luctum. Auasi diaceret tota libro hoc a me tradita ductrina in h bc uno melut cumine mentitur, unumque hoc praecipue docet, ut Reger Principesque viri non tam iurefertis auro aerariis quam in mutuά ς rum populi aeqitate , amore, clementis, fide, yc. verbo , in et irtute rationem meri lucri constituant ;quandoquidem ad illius possessionem caetera omnia quae desiderari possine aut mereantur, aurum seiticet di Opes, populi amor, longa nepotumferies, pax dem ,-perennis imperii quies stabalitasque ultd consequantur. Atque hae es illa ex Sinensi hac oreopago fam olim proficL Magnasscientia, tanto nomine utique dum sima, sive doctrinae ipsius nobilitatem Ipectes , flete antiquitatem: illam a virtute quid nobilius' quaim docet hanc ab ipsis pene Sinicae Monarchie primordiis quid ant/quius f ὶ unde nata est, δε-nstrat. Et tametsi argumenti nobilitate Eum a Phia phiacum hac Sinica competere , si de Dii elegantia , δεώtuitate, scundia
varietate, es gratia contendas, hanc etiam antecellere non immerit)possit antiquitate tamen ausim dicere, adeδ ad hanc non accedit, ut longissimo plane intervallo sequatur. Sane antequam superstiti s Asiae es D mpae N mina nata essent, jam inter Sinas adulta virtus cresiebat, i eque Regum aulae in minutum Lycaea transibant; quando Eruropa sine Rege adhuc ac lege inculta penitus fuisse credi*r, jam Monarchia Sinica cultissimis Reei. bus ac legibus regebatur ;- Wrat minutis apud Sinas notitia , - re, praxis ; ea cultioris vita ratio, mis, ac tenor, ut aurei cujusiam seculi
pax es felicitas in ipsis etiam feras certo 1 dammodo dimanasse videretur uti constat ex XuIim l. 3. f. 1o. Certe hu-xuam-hu Classicus Sinensium Annalium interpres, ut evidere es in Appendice Chronita, Cam-Κien-pudivi, lib. 1. fio. disertis verbis affirmat, totam libri hujusTά-Hio do arinam haud aliis con re, quam E m Yao, Xun , yla, tam , Ven-Vam, chieu-cum, ac ipsiusmet etiam Confucii documentis N exemplis. meo de ipsi Confucio nepos eos qu-su reflatur uti midere es insequenti libro Chum-yumὶ js m in Dis libris non aliam, quam pris
172쪽
rum illorum Regum doctrinam adferre ; ut proinde Con eius do me hujus non tam Author quam Interpres ac praeco dicendus sit ; quia scilicet pene tota longe ante sua tempora traditam, is aliis potius accepit, ire ad posteros transmisit, quam im inmerit. Tametsi non inficior, etiam hiaesiam inde partem aliquam deberi s primas ta en , quidem potiores, sibi mendicurit mota recensiti antiquissimi dinarum Reges , Eui primi δε- mina, hane ιν praeceptis institugre, , exemplis docuise.
173쪽
LIBER SECUNDUS.S Τ Liber hic opus quidem Cons
nepote su-si; dicto, editus. Agit a de mediosempiterno, sive de aurea quae est , ut ait Cicero , inter nimium & parum, constanter re omnibus in rebus tenenda; ide6que Chumsum Libri titulus est; Chum quippe medium sisnificat et,ctum Vero quod vulgo solet pro ordinario vel quotidiano accipi) hoc loco secundum Interpretes idem sonat quod constam , vel sempiternum.
ID quod a caelo est homini inditrum dicitur natura rationalis: quod huic conformatur natura & eam consequitur, dicitur regula, seu consentaneum rationi, restaurare quoad exercitium hanc regulam se sitaque per eam moderando, dicitur institutio , seu disciplina Virtutum.
DICTA Regula cum sit naturae rationali intrinseca nunquam potest , nec vero debet vel uno temporis momento abesse aut separari ab homine , quod si posset aliquando abesse aut separari, jam non esset regula seu ratio a caelo naturae inlita. Atque haec est causa cur perfectus vir adeo semper sellicite attendat sibi, atque invigilet in his etiam quae non percipiuntur oculis, uti sunt minimi motus animi itidem adeo timeat & paveat in his etiam quae non percipiunt' auribus; ut ita, cum aliquid faciendum fuerit, ne momento quidem desse stat a norma rectae rationis sibi impressa.
utem potissimum mediocritate illa
174쪽
Motus namque animi d fere sent, quod non apparet, quia re-eonditi & sibi seli noti: siint item id quod non est mani&sum, quia admodum subtiles & minimum quid; idebque perfectus
vir tam sollicite invigilat cordis sui secreto, & cautus est in internis quae solus ipse intuetur quo deinde fit, ut qui aliis reconditidi abstrusi sunt, intimi scilicet cordis recessus, ei tamen seli pates cant; qui item subtilissimi sunt ac percipi vix possunt , minutissimi scilicet animi motus, sive ad bonum , Hve ad malum, ei tamen seliminifesti omnino sint.
CUM autem radix passionum intima sit naturae hominis , vel potius ipsumet natura sit ista radix; haec autem in actus si os vel passiones prorumpat assidue, summa cum vigilantia attendit sibi Vir perfectus ut has, ipsius quoque naturae fraeno , quatenus haec rationis & discretionis principium est, moderetur. Itaque passones animi, ut sunt gaudium ex prosperis, ira ex adversis, tristitia ex j ehira, hilaritas seu laeta fruitio rei obtentae , priusquam pullulent prodeantque in actum dicuntur medium seu esse in medio, quia sunt adhuc indisserens quid ad excessum vel defectum 1 at ubi putatularunt, & omnes attigerunt rectae rationis dictamen , dicuntur consentaneum, seu quidam passionum inter se & cum ipsa ratione concentus. Et quidem, cum sunt in medio; orbis universi magnum principium ac omnium bonarum actionum fundamentum dicuntur; cum sint rationi consentanea , orbis universalis regula, seu Regia humani generis via dicuntur. Doctrina de tenendo medio, veluti fontem omnis Sapientia Sinicie, per omnia retia secula manantem, jam mille sexcentis in ius annis ante Confucium inter alia commendavit Yao Imperator Successori Doruin; in hie rursus magno Yu , dum haeredem Imperii eum constituit. Comtinet avium sexdecim litteras, quas mulιὸ pluribus es exponuAEt di ex LIuunt Interpretes. Nos hic eam merbis Chamaolai, sed in compendium redactis explicabimus. Sic igitur Xu kim lib. L. f. io. ait e Cor homini
unicum est : hoc dum privato affectu ducitur , vocatur GAM , id est hominis cor, cum ex rectae legis dictamine , αεμ, id est,
rationis cor nuncupatur : hominis cor, seu voluntas, cum sit marium
quid facile a quovis isjecto moveri ει flecti , res est periculis semper
obnoxia r idem cur verδ seu moluntas ad bonum & virtutis normam conformata est quid excellens ac reconditum ν unde oportet , ut
serio examine cor illud identidem depures a pravis & privatis , quae tacitE sese insinuant, affectionibus ; atque ita rectiam cor a pravo secernas: quo facto rejice penitus quod est humani & privati cordis,& rectam ullus cordis legem veluti unicam tuae personae dominam
175쪽
constitue, unum & idem servans semper in omnibus: Sic ab hac lege neque defectu, neque excessu aberrabis; ad que solide ac veracite apprehenderis ipsim medium. Radix igitur re fundamemum. Cui
innititur recta orbis terrarum administratio, unius est cordis rectitudo & norma, dic. Haec colauae.
UBI igitur perspecta fuerint medium & consentan m , mari
demum Coeli quoque ac terrae status quietus , permanens aspacificus, & omnium rerum uniformis propagatio vigorque cons quetur. Nam ut Interpretes addunt H homo agat semper juxta rectam rationem, quandoquidem hic unum veluti corpus cum universo ossiciat, consequens erit, ut etiam coelum α terra juxta normam sibi inditam agant, Planetae influant absque vitio, quaru anni tempestatus abique defectu decurrant, Iuvenes optatos vitae annos, Senes finem naturae consentaneum, res denique omnes debitum sibi statum & locum consequantur. imis hie non midet eδ dueninaxat ebl asse Philosophum, au bomisisnaturam, am ab origine se a m&- , sed Erinis lapso G δε --αι passim dinenses dorent is primaevum innocentiae susum reduceret e Atquinita reliquas res erratas bomisi jam rebelles, 9 in eis item Mulnam arma eas, ad pristi obsequium me si revocaret e me s. a. r. liari TaHio , hoe item hie, in alAt non semes indieae. Etsi autem nes et FH., pias, uos .i nimia felicitate prupter peccatum primi parentis excia dise, tamen , tot rerum quae a efantur es lassisae δεκηι homini , i us naturae hu-axa ad deteriora tam μα- , DUO Uῖ-o templa, rione didicisse lidetur, nis posse hoc unime suo , quod bait o vitiatus quodam modo vitiarat, conna rati μώς minitati ει ordini reaimi , nisi priri ipse homo per iactoriam sui Q s, e m. quam amiserat . in Iris
rem , cit orianem recupera ei. f. 3. p. 2. s. I.
HIC, α reliquo hoc libro, se is citat Magistri verba dicens:
Conse ius ait : perfectus vir tenet medium semper M ubique ;improbus vero praevaricatur medium vel excessu , vel defectu.
ΡErfectus Vir exponit 6 su, habet medium, sive semper est in medio, & quia persectin est . ideo semeer seu quovis tempore,
adverso scilicet 6 prospero, conformat sese suasquc actiones cum eo , in quo est, medio ; idque cum ea de qua sepra cautela, vigilantia, & timore circa minimos animi motus impiams etiam habet suum messium, quod teneat, sed quia imp bus est, ideo nullo renetur metu nec pudore illud praevaricandi , passim enim onum pro libidine agis. Diuitiaco by Corali
176쪽
conscius ait: medium o quam illud sublime t ὰ vulgo pauet illud tenent. Neque hoc novum; vetus iste morbus est, querela vetus, jam olim sic fuit
Confutau ait: causam, cur mortalium plurimi per regiam hane medii viam non incedant, ego quidem probe novi i prudentes enim hujus saeculi illud transgrediuntur & quia plura quam hoc medium & altiora se intelligere arbitrantur, medium quasi parvum di non siissiciens negligynt rudes vero non pertingunt ad medium; quia aut non norunt aut difficultate territi, diffidunt eb pervenire. Causam item quare complurcs hanc medii viam , quamvis adebconspicuam, non habeant perspe stam , ego novi ; sapientes enim seu qui profitentur studium sapientiae , medium suis factis excedunt& praetereunt, sive excessu serό peccant, periculosa quaedam de imusitata principia viasque lectantes; ivirtes autem & hebetes animae factis suis ad id non perveniunt , quia desperant medii notitiam, nedum medium ipsum consequi.
OUOD veris passim sic peccetur, oritur ex defectu examinis; cum enim regula illa sit homini intima, actiones quae , n tura procedunt, utique nonnisi ex dicta regula plerumque procederent, siquidem saec foret probe cognita, G. gr. inquit Cons cias, hominum nullus est qui non bibat in dies & comedat, & t men in re tam obvia pauci valent dignoscere rectos sapores , seu
rectum judicium ferre de potus ac cibi tot condimentis vitiati natura & efficacitate, quam si accuratius explorarent, non toties temperantiae lunites excederent.
consurius concludens ait: quod igitur medii via haec non se quentetur aut observetur , ea itidem causa est, quia nec hanc proh dolor l) homines indagare nec cognoscere laborant; adeoque aut excedunt medium, aut ab hoc recedunt. g. 3.
COUinus ad serium medii examen exhortans omnes , addi in exemplo Imperatoris Xun, sic ait: A n Imperatoris illius quam magna fisit prudentia i Siquidem ille non suo unius judicio de pria. vata prudentia, sed consiliis ac sapientia suorum fretus Rempub. administrabat. Itaque Ita gaudebat de obviis quoque rebus alios conlittere; & selebat seu gaudebat examinare omnia quam is via & vulgaria suorum re6onsa; qui si forte quidpiam suggererent
rationi minus consentaneum, silc eo non utebatur , ut tamen Pr denter dissimulans occultaret quod inerat mali, fovens hoc modo Di iligo: by Corale
177쪽
sitorum fiduciam & candorem monendi identidem Principem sium consiliis vero quat cum ratione congruebant, sic utebatur, ut etiam depraedicaret quod iis inerat boni , quo alacrius fidentiusque sen sum animi sui declararent. Quod si dicta responsa pauxillum a m dio aberrarent, arripiebat sedulo illorum responserum 3 duo e trema, quibus ad rationis trutinam mature expensis, utebatur dum taxat horum extremorum ὶ medio in ordine ad populi regimen; quo fiebat, ut non ex suo unius tantum, sed ex suorum juIcio ae consito semper res aseret. Atque haec illa fuere propter quae factus est mn, talis scilicet ac tantus Imperator. Memorant Annales Sinici, Impera rem hunc sitimis fulse is anteriori
atrio Palatii sui tabulam sustendere , in qua ticebar subditis exter Regem se um pommunescere, es notare, si quid istoforte peccaretur. .
On Sus arguens suorum temporum fallacem ac degenerem a Priscis Regibus, prudentiam, ait: hominum quivis nunc dicit. ego prudens sem, scio quid agendum sit, quid non agendum ; at vero quia lucrum & commodum proprium dumtaxat, non autem ejus damna & pericula aeque prae oculis habet, impulsu quolibet mox intrat incautus in mille retia & laqueos , ac demum incidit inseveae medium, & isthuc, unde nequaquam scit effugere nec sese expedire i hominum item quilibet dicit; ego satis sem prudens, ει de facto seligit sibi messium, α juxta hoc agit , sed ecce socordia victus, non valet nequidem per spatium inius mensis illud constanter servare. Ut quid ergo iis prodest scientia & cognitio medii
Onficius ait: Discipulus meus me; hic nimirum erat Vir sane prudens; noverat enim res inter se probe distinguere , ac dein seligere medium : dc si quando assecutus erat unam virtutem , illicis velut ambabus ulnis illam venerabundus arcte strinFebat, fovebat que intra pectus, & nunquam semel apprehensam a se dimittebat.
secius ait: Orbis Regna erunt equidem, qui possint pacifice r gere, dignitates & censiis erunt qui valeant recusare ; nudos enses erunt qui possint fortiter calcare; at vero medium , quamvis prima fronte facile appareat, tamen non potest quivis nisi cum majori quodam certamine & labore obtinere.
HAC forte occasione discipulus fiuia, ut erat indolis belli cosae, & appetens gloriae militaris quaesivit de fortitudine.
178쪽
SCiscitatur ex eo Consurius, & ait: an quaeritur hic de hominum illorum, qui in Australi regione degunt, fortitudine 3 An de eorum, qui Borealem regionem incolunt, fortitudine An vero de vestra, qui sapientiam colitis , fortitudine λ
L Argius, leniusque se gerere, di cum indulgentia quadam in suo
rum institutione non castigando semper , nec justo severius, eorum desidiam, vel tarditatem , nec ultionem aut poenas exiger a refiactariis , sed eos patienter ferre ; ea demum est Austrasum regionum fortitudo qua hominum animos paulatim student rationi subjicere : Et haec viri perfecti praestare positae.
lMpavidum & securum cubare lanceas super loricasque ; medias inter mortes versari, & tamen non pertimescere nec assici taedio vitae hujusmodi, Borealium quidem regionum fortitudo est; & haec fortes & robusti praestare possint a quoniam tamen multum hic teri meritatis adesse solet, mediique regula crebro admodum violari, non ea est fortitudo, quam a vobis expecto, distipuli mei.
I que Vir perfectus sui unius victoriae semper intentus, ad moares & ingenia aliorum se fingit quidem & accommodat, attament ut est sui Dominus in non patitur sese velut diffuere , neque depravari inertium molliumque consuetudine & exemplis, nec in omnibus sine discrimine obsequitur & haec fortitudo proh quanta est lRursus in medio aliorum a recto aberrantium ipse unus rectus stat, & neutram in partem inclinat, haec fortitudo quanta est l Item si in Regno vigeant virtus & leges & ipse Magistratum gerat, hos
tamen honores inter non mutat mores , nec eam Vitae normam,
quam privatus servabat, adeoque nec inaniter inmmescit; haec for titudo proh quanta est i Contra vero si in Regno jaceant virtus de leges, si magna sit rerum perturbatio ι ipse tamen , quamVis prematur inopia & aliis atque aliis aerumnis affigatur , etiam redactiis ad ipsam usque mortem inter haec non mutatur, suscepti semel propositi semper tenax , haec quoque fortitudo proli quanta est, &quam eximia i Nimirum sita est illa in assidua iiii ipsius victoria. Α vobis ergo distipuli mei prae illa Australium & Borealium Gentium sortitudine, & expeto & expecto fortitudinem ejusinodi.
OUMms ait: Sunt qui temere transiliunt medii limites dum sectamur virrutes nestio quas prorsus inusitatas & reconditas, ac gaudent patrare miranda quaedam, ut posterioribus saeculis sint qui nomen eorum depraedicent. Sed ego certe non fecerim ejusinodi
179쪽
rem ; quod passim nosse convenit & agere, id nosse & agere
PEristius Vir aggreditur viam ordinariam , dc ideo in ea constanter profreditur: at sint qui vel inusitata. & abstrusa, nec non majora viribus siris temere aflactant, vel, tametsi virtutis viam eo, quo par est , modo sint ingressi, tamen in medio ipsus viae cursum abrumpunt, & turpiter deficiunt. At ego certe non velim nec possim se sistere; quae coepi conabor perficere.
I que persoriis Vir in omnibus semper consormat se medio, nil ultra, nil citra agens amore autem virtutis fugere iaculum, honores, &c. adeoque jam nunquam videri ab hominibus , imb nec cognosci a & tamen nullo inde seu tristitiae seu poenitudinis sensu af fici, tam arduum est , ut solus is qui sanctus est, praestare id possit.
HO C di sequenti paragrapho sil su ait prefectinis in medio
sectando regula usu ampla est & universalis ; & tamen inti nia illius vis ac ratio in re parva est & subtilis ac recondita, adeo. que a paucis cognita
VIRI seeminaeque, quamvis rudes, intra Sphaeram suam natu ratem possunt quadantenus pervenire ad practicam medii notitiam; sed cognoscendo pervenire ad hujus subtilissimum api cem, quamvis sanctus quispiam si,& probe intelligens , equidem habebit aliquid, quod nondum cognoverit. Viri foeminaeque, qua vis snt in titile vulgus, tamen fieri potest , ut in quibusdam rebus juxta medii regulam subinde queant ex parte operari; at Vero per venire ad hujus sit premum aficem , quamvis sanctus quispiam sit, adhuc habebit quo non possit pertingere , & quae se are nequeat;
quin imis ipsiim coelum & terra, quamvis horum tanta sit magnitu do, perfectio, atque erga homines beneficentia , tamen ob et mentorum temporumque vicissitudines nequeunt explere singulorum vota, sic prorsus , ut homo in eis reperiat quae arguat, & adhuc habeat ob quod indignabundus de coelo terraque conqueratur. Propterea si Vir perfectus agat de ejus magnitudine, necessarib f tebitur , orbem universum non posse tantae virtutis molem capere aut sustentare ; si verb agat de ejusdem recondita exiguitate & si iatilitate, fatebitur item, quod orbis totus non possit eam dividere aut penetrando perrumpere. Sensus est ; nulla res adeo magna est, in qua ratio non insit; nulla item adeo exigua, quae ratione quadam careat. Duilia 6 by COOgle
180쪽
Confirmat praedicta citans Odam , quae sic ait: Mis 6As dicta volando penetrat coelos: piscis immergitur in pel- , id est exponit si .su)uti avium volatus ad alta coelorum, & piscium impetus ad ima profundi fertur ε, ita haec ipsa virtus de ratio ad shmma pariter & ima pertingens, in maximis minimisque rebus stra& infra exerit sese ac manifestat. s. 2.
T que ut dixi, perfecti Viri in hoc medio servando resula ducit
initium ab ipsis homuncionibus & mulierculis; atque adeo eadema, quae perfectorum in medio servando virtus seu regula , cum sit universalis & omnibus ingenita , sua quoque rudimenta habet in promiscuo hominum vulgo : at vero quatenus extendit sese illa ad shum apicem, vel, si discurramus ut alii explicant ' de illius apice; longe lateque resplendet ac manifestatur oc patet in coelo pa
Postquam explicavit quod stiperius dictum est, rationis r gulam & ei consentaneum nunquam ab homine posse abesse, hoc idem sequentibus paragraphis ex Conse ii dictis penitus explanat.
Conserius , ut probet oiruies promiscue ad eam, quae homini in sita est, regulam suo modo posse pertingere , explicans illud axioma, tini non vis fieri, alteri ne feceris: Sic ait : Regula rationis qi Versatur , Ex. gr. inter Regem & subditum , inter P trem & Filium, Maritum & Uxorem, Majores nam & Minores, d nique Amicos inter Non longe abest ab ipsemet homine illa umro , quam homines sibi fabricant regula, & longe abesse volunt ab ipsemet homine i cujusmodi sunt exotica & ardua quaedam principia, quae modo dictis quinque hominum ordinibus haudquaquam concordant non potest censeri regula & ratio.
Confirmat hoc a simili ex oda petito, quae sic ait: Caedito manubrium, caedito manubrium; hujus exemplar seu regula non longe abest; quippe in manu artificis est manubrium ipsiun , quo rude lignum dolat, ut etarmet aliud. Consitivi e lanans simile sic ait: Artifex manu arripit manubrium, ut securi exscindat formetque alterum simile manubrium ; idem oblique conruetur , & explorat an exacte respondeat ipsi , quod in manu est, manubrii formae αregulae; adhuc tamen hanc ipsam abesse longius existimo , quam absit illa, quae a coelo homini indita est , regula , quia haec intrinseca, extrinseca est illa; & in caedendo manubrio unum ab alio duversum est i ideo vir perfectus dum instituit hominem, non per e trinsecum quid & remotum ab homine; sed per ipsummet hominem Diqiliaco by Corale