장음표시 사용
241쪽
libris deprompta : Sed enim vereor ne prolixitas, quae semper inlimcunda est, in hoc argumento nostro & disputatione gravis quoque sit atque odiosa. Sit igitur nobis pro clausula monitum sand puta cherrimum, quod Cha -- suae ad Chimmam Imperatorem pisae.. nesi quondam inseruit e nempe, si salvum se vellet, s perenne, si florens Imperium, insistere Majorum vestigiis oportere, & heroicas Corumdem virtutes conitanter imitari: Nam quid existimas, o ma grae Princeps inquit in Sapientes illos Reipublicae administros ac Reges extinctae nuper Familiae, oblitos rerum humanarum in ccvlo degere, neque hoc egille, ut stirps illa domusque Regia consere retur Fuit hoe illis, mihi crede, in votis; curae fuit α cordi Sed enim postremi Regis impietas exitium ac ruinam mamraviti Peris vasit in ipsum coelum populi totius clamor sub acerba gementis tyrannide, & a ferenda posteris ope Majores prohibuit; qui adeo cum implacabiles coeli iras esse jam intestigerent , aequissimae ejus
dem voluntati morem utique gesserunt. Sed ipsum potius textum 5e Colai interpretationem audiamus.
Dii Amiti sapientes ae probi Reges sunt in coelo , nepis omninδ inter ierunt. Im igitur quomodo non ρ sunt enixe implorare opem a creti u uismet aty protegat fisa Familia filios ac nepotes, c. Sed quia sprosequitur Cham colatis in impius Cheu, qui acceperat a caelo clarissimum Imperium s mel, eurissimum mandatum j non maluit colere mirmum i quia repulistabiecit a sis tutela finicires popuIi,e ci/ns, ut probi es sapientes viri aut fugerent, autρ occultarent; quia tuis plurimam fidem dabat impuaris hominibus atque adulteris, fecit iis per ut hoc morbo insem obii nerent munera publica ety digritates,eumque adeo Amictus eriminibas depramati scietatem firmarent inter se, Regem , seque mutus ita adjuvarent; tendebat in haud dubiam 'rniciem populi tam iurum mirus. Factam est igitur ut populus oppressus asia que eruisti ade) yrannide, neque habens jam quo fugeret aut apud quos ageret causam suam, hoe filam remedii iumeniret, ut Patres amilias Gmplexi pa mulos sitim se os, in trahentes uxores skas, bae modo Iae mabiliter clamarent ad Metam miserabili more flagitantes, ut tandem sibi litaret effugere Misimum mala reliquae disirimen, quandoquidem tot unssique talamitatibus constricti te,nerentur, nec locus inquam seret quo se reciperent. Populi sine uersia ins es prorsu miseriunda I At mera hoc eulum tactia apud se decemis res mortalium. Cum σν contemplaretur boμ quatuor Imperii partium p pulos , rq absique raulpa illarum tot d is es calamitatibus intelligens opprimi I poterat ne fieri, ut non tenerrimo no inmiserationis assectu mo. meretur c turet qua myri illis svo rure es opitulari ' Ideo quamvis
milia hujus Yn Amitorum Regum resideant in coelo Animae, tamen etiam movi nequeunt cohibere in roι is creti i us voluntatem seu Gerusin esci Halienus Cham colaus.
242쪽
Quis autem credat; in re tanti ponderis ac momenti virum tali tum tali ratiocinatione Lisse usarum , si quidem ipsi dubia filisset Providentia Numinis & Animorum immortalitas, vel certe Princi pi sito dubiam esse autumasset Haud quaquam tamen cuivis M jorum suorum tribuere solebant hanc in coelesti aula, ut ita loquar authoritatem, & gratiam, studiumque posteris suis patrocinandi, sed iis dumtaxat qui vitae morumque eximiam quamdam probitatem sanctitatem vocabant ipsi in cum Regia dignitate coniunxissent; quique adeo sese coeli filios virtutibus & recte factorum gloria, non autem speciose dumtaxat nomine comprobassent. Sufficiant naec igitur, ut intelligamus , quid illa prisci candoris Philosophia de immortalitate senserit. Porro quaecunque nos hic attulimus, ex libro Xu- im sint deprompta. Classicus eis, primaeque authoritatis, & qui Sinensium ingenia per quadraginta iam sy-cula exercet ; hinc eruditioneS suas petunt, hinc argumenta lucubrationum, hinc denique gradus, honores, dignitates. Fossulat hic meia quasi pro fure suo Cinus noster Cham , ut quando eum illo lucubrationem hanc auspicari sinus, iter isto in primis duce ingressi, totum eodem comite fusi decurrimus 3 nunc in termino constituti, cum illo quoque quasi fessi de tam Iungisqua viam deamus, totam quasium MNI um conj mi relegentes. Liber inquit ipse ) Chum sim de medio sempiterno, cum initium facit a natura, quam caelum homini indidit. docet nos, quod 1llud recte agendi principium sit a coelo 1 Cdm vero agit in fine de supremi coeli virtute incorporca, indicat quomodo contendere debeat. vir perfectus, ut ad eam , quam a coelo accepit puritatem & innocentiam, pertingat. Quod ut confectuatur, primum quidem necessarium est, ut attendat ipse sibi, sbllicit ἡ Δ: circumspecte se gerat, etiam in his , quae sub aliorum sensus non cadunt e sic enim medium tenebit beatus. Ubi vero per hoc in seipsum invigilandi exercitium primaevam puritatem & innocentiam consecutus fuerit, tum demum paulatim poterit supremam illam ac reconditam subiatilissimae & unicae virtutis excellentiam obtinere. Hae ovans. Cui miro tametsi plurimum tribuant eres laradis η, authiaritatis Schola Sinenses ; sic tamen exis o , qua=d mulia plus lucis , st,' apud ipsis quoque dinas mulia plus η, applausus , authoritatis ab Interprete Eruropaeo, mel mensi Christiano accepturus fuisset Confucius,jua brevitate plusquam Laconica obseurus, quam acceperit ab homine Ethnico, alatinum veritatum ignam : qui ut erat Principis, seu futuri mox Imperatoris Magister, unum sat scopum praefixit, Principis sui ad recte filia citerque gubernando institutionem politicam: adeoque non ruia mi arit ipsi textui, rq ea quae nubes ac Brina transiendunt intra limites terreni Imperii, ainctosque Regis Palatii cancellos concludit. Atque bie es demam Diuitirso by Corale
243쪽
pnaegrandis iste mons sapientia sumtatis, quem otim in hoe Sinan Orbe ranto studio dies lasore Magiser exeremi Orientis C onia ius in altum ducere nequiquam molitus fuit; erat eium sublimi ,r humaruis miribus sub bumo, οὐ natura nostrae, di naegratiae auxilio destitutae, nequaquam superasilis : adeoque sub extremum istae spiritum 'Inaa more non inune riιὸ querebatur, montem suum s mel nismis ideam potiusὶ corruere, i, amatus suos aespes rerum tantarum cum Use Imperio, quod eodem pisque tempore re nam minabatur, cassabi. , ὶ
Finis explanationis Libri Chum yiim J
244쪽
LIBER TERTIUS. Lun Ratiocinantuam To SermoneS. VERSIO LII I ERALIS
IBER hic numero tertius est, inter xia, sive quatuor libros primae apud Sinas auctoritatis, Sc qui maxime teruntur manibus omnium. Distinguitatur in decem est, partes, sea capita ; continetque sententias atque apophlegmata moralia tum a Cons cio, tum ab hujus discipulis non unq
tempore vel loco prolata: quod ipsum libri quoque titulus Lun Iis, quasi dicant , lutiocinantium seu philosophantium inter se sermones, non obscur
245쪽
Fol. I. pag. I. g. I. ο NFU CIU S' ait i Operam dare imitationi sapientum, assidue exercitares sese in hujusmodi studio imitandi, rnonnes olim delectabile erit 3 Q si di cat : suae principiis fere omnibus dissicultates insunt
ac spinae ; verumtamen si devoraveris istas magno animo vicerisque, tu quisquis sectator es virtutis acapientiae, si exemplis simul ac documentis virorum sapientum ob oculos tibi positis constantiam junxeris cum labore, plane fiet ut re cuterata paulatim claritate & integritate primaeva naturae nostrae, insignis etiam facilitas atque peritia sequatur tuam exercitationem, delectatio vero peritiam & facilitatem.
POsTQuAM autem te excolueris tam feliciter hujusmodi cum labore de constantia, si dentur tunc sectatores & amici' e longinqua' regione adventantes', consulturi te, atque in disciplinam tuam tradituri sese, fama scilicet virtutis ac sapientiae tuae excitati, nonne' tum multo etiam vehementius laetaberis', & prodes omni no sensum hunc exultantis animi tui Pag. 2. s. I. VERuM si plane contrarium acciderit, & csim talis ac tantussis, ab hominibus' tamen si 'ignoreris , nemo te consulat, sunpiciat nemo; tu interim' hanc ob causam non' assii garis nec indigneris'; quippe contentus iis quae tibi ipse peperisti, & possides securus; ninil autem de his quae extra te, alienique sunt arbitrii, I borans ; 'nonne' perfecte viri' ' consummataeque virtutis hoc erit 3s.
DIsci Pu Lus n. sie ait': Quempiam' esse , sive dari hominem , qui domi quidem obtemperet' parentibus, & debitis
obsequiis ossiciisque prosequatus majores natu,& tamen' foris gaudeat' adversari' legitimis Magistratibus . profectὰ rarum hoc est atque inusitatum. Rursum non ' gaudere' quempiam adversari ' Magistratibus'y, ω eundem tamen gaudere' seditiones ' ac turbas ericitare , & perturbare Rempublicam adhuc quidem non accidit Di iligo: by Corale
246쪽
seu visum est & auditum quidpiam hujusmodi.
SUpERIOREM doctrinam confirmaturus idem Πὰ Vir perfectus , inquit, impensiori quodam studio' vacat principali', sive ei quod quavis in re praecipuum est,& radicis ac fundamenti instarietenim principaly bene constituto ac confirmato, mox' inde virtutis officiique' lex ceu ex radice firma vividaque prognascitur & succreiacit feliciter atque efforescit : sic privata singulorum, quam dixi, erga parentes suos pietas' & obedientia, amorque & osservantia eoga fratres' majores natu, haec' inquamὶ duo sunt operum pietatis erga communem quoque patriam, atque observantiae erga legitimos Magistratus, adeoque publicae pacis & tranquillitatis radix de fun
CONFUCIUS' ait': ubi compta est oratio', & blandat oris species, ibi parum' est probitatis'. Id est, qui affectata quapiam
affabilitate, seu blanditiis nescio quibus, lenociniisque vetuorum, ad haec, specioso totius oris habitu ad humanitatem scilicet benevolentiamque mire composito conciliare sibi student hominum vota luntates , necnon famam virtutis ac sapientiae ; parum interim soliciti ut suae fronti, oculisque & sermonibus cor ipsum respondeat; hominum hujuscemodi rarus est vel nemo potius qui veram cordis
virtutem obtineat. g. 2.DIsca Pu Lus se μ' ait': Ego' quotidies de tribus maximὸ
rebus examino' me ipsum' & rationem exigo; an scilicet pro homine quopiam negotium tractandum susceperim,& non tractaverim illud ac conatus sim conficere ei qua par erat cum fide &contentione 'animi, nec ita prorsus ac si mea res ageretur & non alienat an cum Asodalibus' & amicis' meis familiaritet & amicorum more agens , tamen ' haud egerim eo candore eaque fide qua oportebat agi, contentus inani quadam specie bene 'lentiae obse vantiaeque, & mendacio verius amicit, quam amicitia. Denique an doctrinam mihi' traditam a Magistro meo non ' recoluerim , eamque exercitaverim impigrὸ & constanter. F. 3. p. I.
CONFU CIU P ait': Ut quispiam felicitet administret' mille quadrigarum' regnum , quod utique dissicile est tranquillὸae feliciter administrareὶ quinque sunt inprimis necessaria. De
247쪽
gulis hic agit Confucius, quorum singuli quadrigas omnino mille tenebantur habere in promptu, & quotiescumque jussisset Imperator in aciem producere.ὶ Primum solicite' conti derat que tractet res Omnes ditionis suae : nihil, quamvis parvi momenti videatur esse, putet ab se posse negligi; memor ex una Principis inconsideratione provenire non raris calamitates, quae & amplimmani ditionem &multis quidem saeculis affligant. Deinde' colat ' fidem ac veritatem,ssique persuadeat hanc esse pretiosiorem gemmam coronae suae. Veri sint igitur & sine ambiguitate sermones elus, adeoque latentis in animo sententiae non dubii semper indices: maxime verδ in de cernendis vel praemiis vel suppliciis sectetur id quod aequuin est justumque: silc net ut subditi vicissim quaevis imperata faciant, & quidem alacriter & cum fide faciant. Tertio largitiones moderetur' ac sumptus', inutiles superfluosque tollens: sic namque in aerario regio totoque regno opum semper affatim erit. Item' amet' homines sibi subditos paterno prorsus affectu, opitulando omnibus, quos vel orbitas ac solitudo, vel inopia & fames, aliique casus aut aerumnae a Bigunt i sic enim subditi vicissim filiorum instar Principi suo morem Serent, eumque sic verebuntur ut citam diligant. Denique si quando subditorum manus atque opera poscatur ad extruenda vel restauranda opera publica , imperet ' haec subditis' opportuno' tempore'; quo scilicet ruri passim vacatur, non eo quo sementis illos, vel agricultura, vel messis occupat: hoc paeho frugum atque ali mentorum copia plerumque suppetet; operaque publica sine publiaco detrimento alacriter perficientur.
CONFUCIUS' ait': Fratres natu- minores' ac filii fami Iias si intro seu domi suae degunt, tum quidem' obediant 'serviant
que parentibus quanta possunt contentione tam animi quam cor poris: si autem versantur foris , tum' observent majores-natu pr
maos suos & consanguineos, cives item ac populares, iisque sua ent obsequia: si quid operis negotiique suscipiant, constantiam asserant , coeptaque perficiant, proinde maxime semper attendant principio & fini cujusque operis ; atque adeo' veraces ac sinceri quoque sint , siΓique constent in operibus suis : amplo'' quodam &universali more' diligant omnes', cum omnibus pacem colant; sic tamen ' ut arctiori quodam vinculo benevolentiae' & familiari tatis' jungantur optimis' quibusque viris & probatissimis' i & haee quidem sunt adolescentum officia, maxime necessaria; quibus exacto praestitim si suppetat eis pauxillum otii ac virium' , tum laudabiliter' adhibebunt illas in addiscendis litteris ', & mandandis memoriae priscorum Sapientum Majorum nostrorum odis, quibus Ur Di iligo: by Corale
248쪽
lia plane documenta cujusvis aetatis institutioni, sed inprimis ado-
escentiae, perapposita continentur.
DIscIPu Lus sus hia' ait': Si delectetur quis viris probis ac sapientibus' sic ut commutet' & quasi transferat in hos amorem quo ferri solet in res visu' pulchras' ac delectabiles', id est, si cum
eo impetu atque ardore amoris appetat adolescens virtutem ac sapientiam , quo aetas ista plerumque rapi solet ad oblectamenta sensuum. Item in praestando' probi filii officio' tam erga patrem' quam matrem , si valeat', seu velit & conetur exhaurire suas ' vires r adhaee, si debita subditi officia' sic praestet adversus suum Regem' aut Principem, ut valeat' , sive non dubitet exponere' propriam' quoque personam ac vitam quotiescunque res ita postulaverit. Denique cum sodalibus ' de amicis suis vivens familiariter si tales initituat sermones , ut 3 ubique locum habeat , seu eluceat fides' ipsius ac veracitas; quisquis hujusmodi fuerit, tam et sire forte sint qvi di canit' eum necdum studuisse , ego' certe semper' lesentiam &dicam studuisse , & praeclare quidem esse doctum. Non vult sis hiaangi animo vel assi igi adolescentes illos, quibus a domesticis ossiciis& curis tuendae vitae, quod apud homines tenuioris fortunae non raro u venit, nihil est vacui temporis quo litteris dent operam: obtineant modo ipsi sedulὁque exerceant virtutes illas, quarum gratia potissimum litterae discuntur, disci certe quidem par est; censebuntur enim, quamvis rudes litterarum fuerint, non ipsis tantum litteris, sed etiam sapientia, quae perpetua virtutis comes est, feliciter instructi.ὶ F. q. p. I. g. I. COIU FUCIUS 'ait': Probus' vir' si idem non sit vir admodum serius, habeat quoque cordi exteriorem gestuum motuumquo
omnium moderationem &gravitatem ,quae auctoritatis ac reverentiae
conciliatrix est; sed e contrario gaudeat incomposite vagari, & jocis nugisque indulgere; profect δ' non' habebit inter suos auctoritatem , qui nimὰ despicabilis iisdem reddetur, & scientias' ac disciplinas, quas tanto studio & labore acquisivit, sane' non ' diu conservabit .
ABsIT tamen ut sola contentus exteriori compositione, de in teriori, quae longe praecipua est, minus laboret: quin imo primum 'praecipuumque ipsius studium poni debet in cultu & compositione ipsius animi, tametsi non cadat sub oculos aspectumque nominum: nihil igitur aeque sit cordi, ut cordis' sinceratas ac fides .
249쪽
NE' contrahas amicitiam ac familiaritatem cum quopiam qui sit 'deterior' quam sis tu' ipse; quippe damno tioi futuram, non usui: imo quos te meliores esse viros cognoveris . hos se re, his jungere.
MEMOR interim conditionis humanae, quae imbecillis est pronaque in lapsum, & peccare facilis; si te peccare' contigerit, tum' quidem ne' timeas' dubitesve corrigere quod peccatum est, de cum nisu quoque ac labore surgere, perruptis generose vinculis ac dissicultatibus, quibus impediri te sentis ac deprimi. s. a C ' μ' ait': Qui Rempublicam gubernant, ac caeteris exemplo suo praelucere debent, siquidem exacti' sedulique fuerint in ob servatione rituum funebrium, quando contigerit parentes eorum vita in fungi; tum vero lugentis animi sensu, necnon splendore quodam & apparatu justa illis persolvendo, renoveno item piam illo rum memoriam , & annuos ritus atque parentalia, quamvis a multo tempore' jam diem obierint, fiet sane ut extenuata jam lapsu vitio-rue temporum populi' virtus' quod ad pietatem observantiamquelialem smctati restituatur ' pristino suo vigori atque amplitudini ;de subditi omnes ad exemplum eorum qui magistratum gerunt, se Componant. Tacite nonnullos hic arguit, qui in parentum suorum flinere parcebant sumptibus, tametsi lamentis lacrymisque non par
F. F. p. I. s. r. DIscipuLus μ' η' quaerit' ex' condiscipulo su= eum , dicens rMagister noster 'Conscius' accedens' ad' aliquod regnum , haud 'dubie mox cognoscit' quaenam sit illius' regni administrandi ratio': quaero nunc abs te, num eam ipse ab Rege vel ab alio quopiam exquirit ' curiosius an forte Rex eam ultro μ' communicat cum
Cu' eum' respondet': Magister noster 'Confucius sua illa facilitate morum ac suavitate , ad haec mansuetudine', nec non observantia' reverentiaque eorum quibuscum agit, prudenti item moderatione , modestia ''submissioneque animi, sis' inquam pulcherrimis artibus, cum Optimatum Regumque sibi gratiam & benevolentiam
250쪽
pariat, ac penitus irrepat in eorum sensus ac voluntates, hoc assequitur' ut ab eis non ultro tantum de administratione Reipublicae edoceatur, sed studiose etiam consulatur. saero nunc igitur vicissim abs te, haec ars industriaque 'Magistri' nostri, & indagandarum' rerum 'modus, hic ' nonne diversus' est ab' eo quo homines' vulgo quae secreta sunt indagant & exquirunt P.L. .
CONFUCI. certi quidpiam cognoscas, ac tecum ipse statuas de obedientia filii- familias, primum quidem dum
pater' superstes' est , observae quo maxime propendeat ipsius' pueri animus, quo studia 'ferantur: quid agat autem, non est quod curiosius observes; quippe cum tunc non sit juris sui atque aroitrii, aget utique quod jusserit pater quamvis invitus ac nolens e verumtamen ubi jam pater' e vivis excesicrit, tum scilicet observa quid ipse fi lius agat , quam suscipiat vivendi rationem. Certe per tresV annos''si is non immutaverit' 'paternum ' recte vivendi' institutum, nam si pater ab eo quod rectum &honestum est aberravit, haudquaquam putet filius paternis se vestigiis insistere oportere, inquit Glaus tunc sane poterit ' nuncupari Obediens. F. s. p. I. g. I. DIs CIPu Lus eu'su' ait': Sicut toleranda non est juris' ossiciique violatio, sic in officiorum usu , & dum jus aliquod exigitur, placabilitas , moderatio & longanimitas' obtinent' primum locum. Ex priscorum' quidem Regum'' sententia' atque instituto in
hujusmodi' moderatione atque humanitate constituebatur ' omnis decor'' atque venustas officiorum, & quascunque tractabant illi res minores' majoresve ', omnes inde 'procedebant: omnia omnino tam prudenti atque amabili suavitate condiebant ac temperabant, adeoque ad optatum quoque finem feliciter perducebant.
E S τ' hie tamen quod' prudenter non' facias', sive quod vitare te
oporteat, velut extremum quodcum ab aurea mediocritatis regula aberrans: si videlicet perspectam' habes regiam illam plenam que humanitatis & clementiae facilitatem', quot item quantasque utilitates afferre soleat, jamque adeo exarseris illius exercendae desiderio; verumtameny illam facilitatem' non' secundum'' regulas ossiciotarum ' quae uniuscujusque sunt propria, moderaris, peccabis identidem: adeoque est hic quod utique non ' conveniat facere q. Vult nos, dum comitatem beneficentiamque exercemus, cum judicio, considerate constanterque exercere; non autem temeritate quadam,